Wychowanie – działalność w której jeden czł. stara się zmienić drugiego czł.(Konarzewski) wszelkie Zamierzone działania w formie interakcji społ. mające na celu wywołanie trwałych pożądanych zmian w osobowości ludzi (Muszyński).

Durkheim – jest oddziaływaniem pokoleń dorosłych na te które nie dojrzały jeszcze do życia społ.

Znaniecki – to funkcje życia społ. oznacza organizację gr. Społ. wynikającą z dążenia do przedłużenia trwania, zapewnienia jej rozwoju.

Szczepański – to intentancjonalne kształtowanie osobowości dokonywane w ramach stosunku wychowawczego między wychowawcą a wychowankiem wg przyjętego w gr. ideału wychowawczego.

Zadania:

• obejmuje zespół działań służących kształtowaniu osobowości czł. i wspomaganiu rozwojowi osobowości;

• oba rodzaje działań mają równorzędne znaczenie; wychowanie odnosi się do sfery fizycznej, moralnej, estetycznej, służy kształtowaniu postaw wychowanków i formowaniu ich systemów wartości.

Łobocki – jako proces jest utożsamiany z oddziaływaniem na psychikę i zachowanie czł. Przez wywieranie wpływu na zmiany czy przeobrażenia w osobowości o zachowaniu, zwłaszcza opinii i przekonań o otaczającym świecie oraz postaw wobec ludzi samych siebie i wartości.

1)Pojęcie wychowanie określa się jako świadomie ograniczoną działalność społ., której celem jest wywołanie zmian w osobowości czł. 2) zmiany te obejmują: stronę poznawczo – instumentalną związaną z poznaniem rzeczywistości i umiejętności oddziaływania na nią; stronę aksjologiczną – polega na kształtowaniu stosunku czł. Do świata i ludzi, przekonań, wartości, postaw, systemu wartości i celu życia.

To całość zamierzonych oddziaływań środowiska społ. przyrodniczego na jednostkę, trwające całe życie.

Wychowanie naturalne – pod wpływem środowiska, w którym jednostka funkcjonuje, tj. rodzina, kontakty społ., obyczaje, religia

Wychowanie instytucjonalne – celowe, planowe oddziaływanie instytucji wychowujących tj. przedszkola, szkoły, domy dziecka

Osobowość:

• To wew. System regulacji, pozwalający na adaptację i wew. Integrację myśli, uczuć i zachowania w określonym środowisku w wymiarze czasowym (poczucie stabilności)

• Osobowość jest definiowana także jako charakterystyczny względnie trwały sposób reagowania jednostki na środowisko społeczno – przyrodnicze, a także sposób wchodzenia z nimi w interakcje

Kształcenie:

• To zarówno proces nauczania jak i uczenia się

• To całość poczynań umożliwiających jednostce uzyskanie wiedzy o przyrodzie, kulturze, społeczeństwie, a także osiągnięcie wszechstronnego rozwoju osobowości, rozwijania uzdolnień, zainteresowań, ogólnej sprawności umysłowej i fizycznej

To ogół procesów i czynności umożliwiających ludziom:

• Poznanie przyrody, społeczeństwa i kultury oraz udział w ich przetwarzaniu

• Osiągnięcie wszechstronnego rozwoju sprawności fizycznych lub umysłowych, zdolności i uzdolnień, zainteresowań i zamiłowań, przekonań światopoglądowych i postaw

• Zdobywanie pożądanych kwalifikacji zawodowych

Funkcje:

• Poznawcza – dostarcza czł. Wiedzy o świecie i o nim samym

• Praktyczna – polega na zdobywaniu umiejętności potrzebnych do spożytkowania tej wiedzy

Koncepcja kształcenia ustawicznego (całożyciowego)

• Polega na stwarzaniu czł warunków do nieustannego doskonalenia swojej osobowości, określania celów i dróg tego doskonalenia oraz kierunków przemian w dziedzinie oświaty, umożliwiających mu zajęcie właściwego miejsca w dzisiejszej nowoczesnej rzeczywistości

Samokształcenie

• Samodzielne (lub z pomocą) przyswajanie wiedzy, ale również kształtowanie własnych postaw i przekonań (samowychowanie)

• Ma wymiar samodzielnej aktywności wychowawczej (samowychowa.) i kształtującej (samokształcenie) skierowanej na samego siebie w celu pełnego rozwoju osobowości

System kształcenia

• Tworzą w każdym społeczeństwie specjalnie powołane instytucje do organizowania i regulowania procesów poznania świata przez czł i procesów własnego rozwoju; instytucje te to szkoła, placówka oświatowa

Różnice między wychowaniem a kształceniem

• Wychowanie – oddziałuje na osobowość wychowanka, na jego potrzeby, emocje, motywacje, relacje międzyludzkie

• Kształcenie – zasadniczo dotyczy poznawczej sfery psychiki ludzkiej

Nauczanie

• To działalność nauczyciela o charakterze planowej, celowej pracy ukierunkowanej na wyposażenie uczniów w wiadomości, umiejętności i nawyki oraz rozwijanie ich zdolności

• Nauczanie związane jest z uczeniem się, obydwa pojęcia tworzą wspólne pojęcie kształtowania

• Nauczanie jest działalnością intencjonalną, znaczy to, że jego intencją jest wywoływanie uczenia się jako czynności podmiotowej samych uczniów, stąd też niektórzy dydaktycy określają nauczanie jako kierowanie uczeniem się , jest to jednak określenie niepełne, pomija bowiem inne cechy nauczania

• Szeroko rozumiane nauczanie umożliwia uczniom nie tylko zdobywanie wiadomości, umiejętności i nawyków oraz rozwinięcia zdolności i zainteresowań, lecz także ukształtowanie przekonań i postaw oraz trwałych dyspozycji do uczenia się; tak więc nauczanie wiąże się z kształceniem i wychowaniem

• Nauczanie i uczenie się jest przedmiotem badań dydaktycznych

Uczenie się:

• Dla celów pedagogicznych przydatna jest teoria obejmująca wszystkie rodzaje uczenia się ( uczenie się wiadomości, nabywanie umiejętności, nawyków, przyzwyczajeń, rozwoju zdolności i przekonań)

• Jak i sposoby ( uczenie się przez próby i błędy, naśladownictwo – uczenie się przez odkrywanie, przez działanie)

• Warunki uczenie się ( wiek, środowisko, motywy, bodźce, zdolności) i jego rezultaty (przyrost wiedzy i sprawności, rozwój uzdolnień i postaw, transfer)

Teoria behawioralna

• Filozoficzna podstawa analizy zachowania czł., która wykrywa czynniki środowiskowe wpływające na zachowanie się i uczenie

Skrajny: bodźce – rzeczy, zdarzenia, ludzie w środowisku; reakcje – zachowanie jednostki – oddziaływanie na środowisko i dokonywanie w nich zmian R=f(s) – reakcja funkcją od bodźca

• Analiza bodźców – przewidywanie reakcji; bodźce – zmienne niezależne

• Analiza reakcji – zespół specyficznych bodźców; reakcje – zmienne zależne

• Wychowanie – bezpośrednie oddziaływanie wychowawcy na wychowanka 9 kierowanie jego rozwojem. Przy odebraniu prawa do własnej aktywności i samodzielności)

• Teoria ta usprawiedliwia manipulację i indoktrynację

Wersja umiarkowana(Hull, Sears, Dollard, Bandura)

• teoria uczenia się społecznego – zwraca uwagę na społ. aspekt kształtowania się osobowości tj. bodźce i wzmocnienia społ.; uwzględnienie istnienia zmiennych pośredniczących między obserwowanymi bodźcami

• B-Zp-R (Zp-zmienne pośredniczące)

• Założenia: wszystkie reakcje są nabyte i podlegają procesowi uczenia się; nieliczne reakcje podlegają czynnikom dziedzicznym i rozwojowi

Modelowanie zachowania (warunkowanie instrumentalne) – Naczelna zasada behawioryzmu

• Wzmocnienia pozytywne (pochwała, uznanie, nagroda) – w chwili wystąpienia zachowań pożądanych, zwiększenie tendencji do powtórzenia spontanicznie lub celowo zaistniałych reakcji

• Wzmacniania negatywne (naganna, kara) – w chwili wystąpienia zachowań niepożądanych w celu ich wyeliminowania; wada – reakcje niepożądane- brak eliminacji niepożądanego zachowania (wytłumienie lub zahamowanie na jakiś czas, ewentualne przyjęcie aspołecznych form zachowań trudniejszych do wykrycia)

Teoria humanistyczna

• Maslow, Rogers, Peris, Dąbrowski

Założenia:

• Czł. Jednostka aktywna i samodzielna

• Czł. Jest podmiotem działania, odpowiedzialnym za kierowanie własnym życiem i zdolnym do decydowania o własnym losie

• Jednostka ludzka ma prawo i obowiązek ponoszenia odpowiedzialności za własny rozwój oraz aktualizowanie drzemiących w niej możliwości

• Może i powinna ona świadomie wpływać na coraz bardziej dojrzały i pełny kształt swojego życia efekt taki uzyskuje dzięki procesowi samorealizacji stanowiący wrodzone cechy dziecka

Zadania pedagoga:

• Pomoc w odkryciu i wykorzystaniu własnego potencjału poprzez stworzenie odpowiedzialnych warunków sprzyjających samorealizacji

• Nie wolno ingerować w sposób bezpośredni w formie pouczania, namawiania lub doradzania

Pedagogika humanistyczna:

• nawiązuje bezpośrednio do założeń psychologii humanistycznej

• wychowanie wg jej założeń jest niedyrektywnym postępowaniem z wychowankiem tzn. wychowawca nie narzuca niczego i nie wymusza posłuszeństwa, a ułatwia wychowankom rozwój emocjonalny, umysłowy i społeczny przez ich akceptację i rozumienie empatyczne oraz zachowuje się wobec nich w sposób autentyczny

• krytyka teorii humanistycznej: nadmierne skupianie uwagi na jednostce w oderwaniu od kontekstu społecznego; bezstresowe wychowanie odrzucające wszelkie zew. wpływ środowiska na kształtowaniu osobowości jednostki

Teoria psychospołeczna

• typowym ich przedst.. Sullivan

• łączy ich przekonanie, że na kształtowanie osobowości szczególny wpływ mają nie tyle czynniki biologiczne ile warunkowania społeczne

• czł. Jest istotą społeczną związaną integralnie z innymi ludźmi i od nich w dużej mierze zależą

• o jego zachowaniu decyduje sytuacja społeczna z jaką się spotyka

• jedną z podst. teorii psychospoł. jest teoria interpersonalna, zakładająca że głównym czynnikiem rozwoju człowieka są stosunki interpersonalne

• od stopnia zażyłości lub dezintegracji stosunków interpersonalnych zależy nie tylko doraźne postępowanie jednostki, ale także sposób widzenia przez nią innych ludzi i siebie samej

• wychowanie polega na odpowiednim organizowaniu współżycia i współdziałania dzieci, młodzieży i dorosłych czyli na zabieganiu o poprawne stosunki interpersonalne o interakcje w formie porozumiewania słownego i bezsłownego

Podstawowe związki wychowania z opieką

• Opieka – zaspokajanie potrzeb czł któremu trudno by było samemu je zaspokoić albo nie ma takiej możliwości

• Radlińska – twórczyni pedagogiki społecznej

• Jeśli wychowanie przebiega w dobrych warunkach opieka nie jest potrzebna, natomiast gdy rodzina nie wywiązuje się ze swoich obowiązków wychowawczych – należy się opieka np. dysfunkcje fizyczne, choroby

• Wychowaniu towarzyszy opieka; opieka może przerodzić się w nadopiekuńczość

• Odpowiednie wychowanie to opieka wychowawcza (rodzina, dom dziecka) i opieka towarzysząca

• Opieka jest związana z działalnością (polityczną) społeczną, gospodarką, ekonomią i z prawem – ustaw o pomocy społecznej z 2004 r.

Związki opieki i wychowania:

• Zaspokajanie potrzeb fizjologicznych (ubranie, posiłek)

• Zapewnienie bezpieczeństwa (np. odpowiednie mieszkanie, aby było ciepło)

• Organizowanie czasu wolnego

• Zapewnienie zdrowia

• Ma wpływ na rezultat wychowania

• Akceptacja i kontakty z rówieśnikami

• Waloryzowanie wartości opieki wartościami wychowania – intencja nauczycieli

Niezamierzone skutki to nadopiekuńczość i ślepa miłość rodzicielska. Opieka powinna uefektywniać wychowanie a wychowanie powinno wzbogacać opiekę.

Pedagogika w kontekście nauk o wychowaniu wg Kawuli

1 kryterium celow dzialalnosci edukacyjnej: cele moga dot formowania sie zdolnosci zyciowych czl tym obszarem rzeczywistosci edukacyjnej zajmuje sie subdyscyplina pedagogiki- teoria wychowania z bardziej szczegolowymi teoriami wychowanai estetycznego, moralnego, seksulanego, fiz itd. (dydaktyka)

2 kryterium metodologiczne - mowa o ukierunkowaniu metod pedagogiki naukowej na dwa obszary o zróżnicowanym stopniu ogolnosciu: - pedagogfika ogolna wraz z metodologia pedagogiki czyli nauka o metodach badan pedagogicznych oraz hist wychowania - p spoleczna

3 kryterium rozwojowe - szereguje ono kolejno subdyscypliny pedagogiczne odpowiadajace roznym okresom i etapom zycia czl poddanego oddzialywaniom edukacyjnym: - pedagogika prenatalna - p wieku wczesniodzierdziecego - p wieku przedszkolnego - p wieku wczesnoszkolnego - p dzieci i mlodziezy - p doroslych (andragogika) - p ludzi w wieku poprodukcyjnym (geragogika, gerantologia)

4 kryterium dewiacji defektow rozwojowych czl- -w mysl tego kryt wyrozniona zostala pedagogika specjalna ze swoimi dyscyplinami szczegolowymi: * digofrenopedagogika (edukacja osob uposledzonych umyslowo) * surdopedagogika ( edukacja osob gluchych i niedoslyszacych) * tyflopedagogika ( edukacja osob newidomych i niedowidzacych) * pedagogika rewalidacyjna (edukacja osob chorych i niepelnosprawnych)

5 kryterium instytucjonalne mowimy o p przedszkolnej, szkolnej , szkoly wyzszej. na tym obszarze pedagodzy zajmuja sie badaniem organizacji szkolnictwa, monitoruja \wprowadzane tam innowacje , krytycznie analizuja programy szkolen itd.

6 kryterium problemowe . wyroznia sie subdyscypliny ze wzgeldu na typ problematyki edukacyjnej ktora sie zajmuja. wyroznia sie: pedagogike porownawcza - jesli bd to problematyka systemow edukacji w kraju i na swiecie - pedeutologie- w przypadku problemow dot zawodu nauczyciela

7 kryterium dziedzin dzialalnosci czl to nawiuazuje do rodzajow dzialalnosci czl. ktore pedagogika obejmuje swoim polem badawczym. bd to : ped pracy socjalnej . p opiekuncza

kryterium PAN

nauki pedagogiczne :

- dyscypliny podstawowe ( pedagogika ogolna, dydaktyka, teoria wychowanai) hist oswiaty i wychowana

- dyscypliny specjalistyczne( wyznaczone linia rtozwoju czl ) - teoria wychowania rodzinnego , t.w. przedszkolnego i wczsesnoszkolnego, p szkolna, zawodowa, szkoly wyzszej i pracy czl, doroslych itd

- inne dyscypliny pedagogiczne- pedagogika porownawcza, p oswiatowa, ekonomika oswiaty itd

- dyscypliny naukowe scisle powiązane z pedagogika- psychologia wychowania, socjologia wychowania, cybernetyka pedagogiczna, genontologia pedagogiczna