Wychowanie – działalność w której jeden czł. stara się zmienić drugiego czł.(Konarzewski) wszelkie Zamierzone działania w formie interakcji społ. mające na celu wywołanie trwałych pożądanych zmian w osobowości ludzi (Muszyński).
Durkheim – jest oddziaływaniem pokoleń dorosłych na te które nie dojrzały jeszcze do życia społ.
Znaniecki – to funkcje życia społ. oznacza organizację gr. Społ. wynikającą z dążenia do przedłużenia trwania, zapewnienia jej rozwoju.
Szczepański – to intentancjonalne kształtowanie osobowości dokonywane w ramach stosunku wychowawczego między wychowawcą a wychowankiem wg przyjętego w gr. ideału wychowawczego.
Zadania:
obejmuje zespół działań służących kształtowaniu osobowości czł. i wspomaganiu rozwojowi osobowości;
oba rodzaje działań mają równorzędne znaczenie; wychowanie odnosi się do sfery fizycznej, moralnej, estetycznej, służy kształtowaniu postaw wychowanków i formowaniu ich systemów wartości.
Łobocki – jako proces jest utożsamiany z oddziaływaniem na psychikę i zachowanie czł. Przez wywieranie wpływu na zmiany czy przeobrażenia w osobowości o zachowaniu, zwłaszcza opinii i przekonań o otaczającym świecie oraz postaw wobec ludzi samych siebie i wartości.
1)Pojęcie wychowanie określa się jako świadomie ograniczoną działalność społ., której celem jest wywołanie zmian w osobowości czł. 2) zmiany te obejmują: stronę poznawczo – instumentalną związaną z poznaniem rzeczywistości i umiejętności oddziaływania na nią; stronę aksjologiczną – polega na kształtowaniu stosunku czł. Do świata i ludzi, przekonań, wartości, postaw, systemu wartości i celu życia.
To całość zamierzonych oddziaływań środowiska społ. przyrodniczego na jednostkę, trwające całe życie.
Wychowanie naturalne – pod wpływem środowiska, w którym jednostka funkcjonuje, tj. rodzina, kontakty społ., obyczaje, religia
Wychowanie instytucjonalne – celowe, planowe oddziaływanie instytucji wychowujących tj. przedszkola, szkoły, domy dziecka
Osobowość:
To wew. System regulacji, pozwalający na adaptację i wew. Integrację myśli, uczuć i zachowania w określonym środowisku w wymiarze czasowym (poczucie stabilności)
Osobowość jest definiowana także jako charakterystyczny względnie trwały sposób reagowania jednostki na środowisko społeczno – przyrodnicze, a także sposób wchodzenia z nimi w interakcje
Kształcenie:
To zarówno proces nauczania jak i uczenia się
To całość poczynań umożliwiających jednostce uzyskanie wiedzy o przyrodzie, kulturze, społeczeństwie, a także osiągnięcie wszechstronnego rozwoju osobowości, rozwijania uzdolnień, zainteresowań, ogólnej sprawności umysłowej i fizycznej
To ogół procesów i czynności umożliwiających ludziom:
Poznanie przyrody, społeczeństwa i kultury oraz udział w ich przetwarzaniu
Osiągnięcie wszechstronnego rozwoju sprawności fizycznych lub umysłowych, zdolności i uzdolnień, zainteresowań i zamiłowań, przekonań światopoglądowych i postaw
Zdobywanie pożądanych kwalifikacji zawodowych
Funkcje:
Poznawcza – dostarcza czł. Wiedzy o świecie i o nim samym
Praktyczna – polega na zdobywaniu umiejętności potrzebnych do spożytkowania tej wiedzy
Koncepcja kształcenia ustawicznego (całożyciowego)
Polega na stwarzaniu czł warunków do nieustannego doskonalenia swojej osobowości, określania celów i dróg tego doskonalenia oraz kierunków przemian w dziedzinie oświaty, umożliwiających mu zajęcie właściwego miejsca w dzisiejszej nowoczesnej rzeczywistości
Samokształcenie
Samodzielne (lub z pomocą) przyswajanie wiedzy, ale również kształtowanie własnych postaw i przekonań (samowychowanie)
Ma wymiar samodzielnej aktywności wychowawczej (samowychowa.) i kształtującej (samokształcenie) skierowanej na samego siebie w celu pełnego rozwoju osobowości
System kształcenia
Tworzą w każdym społeczeństwie specjalnie powołane instytucje do organizowania i regulowania procesów poznania świata przez czł i procesów własnego rozwoju; instytucje te to szkoła, placówka oświatowa
Różnice między wychowaniem a kształceniem
Wychowanie – oddziałuje na osobowość wychowanka, na jego potrzeby, emocje, motywacje, relacje międzyludzkie
Kształcenie – zasadniczo dotyczy poznawczej sfery psychiki ludzkiej
Nauczanie
To działalność nauczyciela o charakterze planowej, celowej pracy ukierunkowanej na wyposażenie uczniów w wiadomości, umiejętności i nawyki oraz rozwijanie ich zdolności
Nauczanie związane jest z uczeniem się, obydwa pojęcia tworzą wspólne pojęcie kształtowania
Nauczanie jest działalnością intencjonalną, znaczy to, że jego intencją jest wywoływanie uczenia się jako czynności podmiotowej samych uczniów, stąd też niektórzy dydaktycy określają nauczanie jako kierowanie uczeniem się , jest to jednak określenie niepełne, pomija bowiem inne cechy nauczania
Szeroko rozumiane nauczanie umożliwia uczniom nie tylko zdobywanie wiadomości, umiejętności i nawyków oraz rozwinięcia zdolności i zainteresowań, lecz także ukształtowanie przekonań i postaw oraz trwałych dyspozycji do uczenia się; tak więc nauczanie wiąże się z kształceniem i wychowaniem
Nauczanie i uczenie się jest przedmiotem badań dydaktycznych
Uczenie się:
Dla celów pedagogicznych przydatna jest teoria obejmująca wszystkie rodzaje uczenia się ( uczenie się wiadomości, nabywanie umiejętności, nawyków, przyzwyczajeń, rozwoju zdolności i przekonań)
Jak i sposoby ( uczenie się przez próby i błędy, naśladownictwo – uczenie się przez odkrywanie, przez działanie)
Warunki uczenie się ( wiek, środowisko, motywy, bodźce, zdolności) i jego rezultaty (przyrost wiedzy i sprawności, rozwój uzdolnień i postaw, transfer)
Teoria behawioralna
Filozoficzna podstawa analizy zachowania czł., która wykrywa czynniki środowiskowe wpływające na zachowanie się i uczenie
Skrajny: bodźce – rzeczy, zdarzenia, ludzie w środowisku; reakcje – zachowanie jednostki – oddziaływanie na środowisko i dokonywanie w nich zmian R=f(s) – reakcja funkcją od bodźca
Analiza bodźców – przewidywanie reakcji; bodźce – zmienne niezależne
Analiza reakcji – zespół specyficznych bodźców; reakcje – zmienne zależne
Wychowanie – bezpośrednie oddziaływanie wychowawcy na wychowanka 9 kierowanie jego rozwojem. Przy odebraniu prawa do własnej aktywności i samodzielności)
Teoria ta usprawiedliwia manipulację i indoktrynację
Wersja umiarkowana(Hull, Sears, Dollard, Bandura)
teoria uczenia się społecznego – zwraca uwagę na społ. aspekt kształtowania się osobowości tj. bodźce i wzmocnienia społ.; uwzględnienie istnienia zmiennych pośredniczących między obserwowanymi bodźcami
B-Zp-R (Zp-zmienne pośredniczące)
Założenia: wszystkie reakcje są nabyte i podlegają procesowi uczenia się; nieliczne reakcje podlegają czynnikom dziedzicznym i rozwojowi
Modelowanie zachowania (warunkowanie instrumentalne) – Naczelna zasada behawioryzmu
Wzmocnienia pozytywne (pochwała, uznanie, nagroda) – w chwili wystąpienia zachowań pożądanych, zwiększenie tendencji do powtórzenia spontanicznie lub celowo zaistniałych reakcji
Wzmacniania negatywne (naganna, kara) – w chwili wystąpienia zachowań niepożądanych w celu ich wyeliminowania; wada – reakcje niepożądane- brak eliminacji niepożądanego zachowania (wytłumienie lub zahamowanie na jakiś czas, ewentualne przyjęcie aspołecznych form zachowań trudniejszych do wykrycia)
Teoria humanistyczna
Maslow, Rogers, Peris, Dąbrowski
Założenia:
Czł. Jednostka aktywna i samodzielna
Czł. Jest podmiotem działania, odpowiedzialnym za kierowanie własnym życiem i zdolnym do decydowania o własnym losie
Jednostka ludzka ma prawo i obowiązek ponoszenia odpowiedzialności za własny rozwój oraz aktualizowanie drzemiących w niej możliwości
Może i powinna ona świadomie wpływać na coraz bardziej dojrzały i pełny kształt swojego życia efekt taki uzyskuje dzięki procesowi samorealizacji stanowiący wrodzone cechy dziecka
Zadania pedagoga:
Pomoc w odkryciu i wykorzystaniu własnego potencjału poprzez stworzenie odpowiedzialnych warunków sprzyjających samorealizacji
Nie wolno ingerować w sposób bezpośredni w formie pouczania, namawiania lub doradzania
Pedagogika humanistyczna:
nawiązuje bezpośrednio do założeń psychologii humanistycznej
wychowanie wg jej założeń jest niedyrektywnym postępowaniem z wychowankiem tzn. wychowawca nie narzuca niczego i nie wymusza posłuszeństwa, a ułatwia wychowankom rozwój emocjonalny, umysłowy i społeczny przez ich akceptację i rozumienie empatyczne oraz zachowuje się wobec nich w sposób autentyczny
krytyka teorii humanistycznej: nadmierne skupianie uwagi na jednostce w oderwaniu od kontekstu społecznego; bezstresowe wychowanie odrzucające wszelkie zew. wpływ środowiska na kształtowaniu osobowości jednostki
Teoria psychospołeczna
typowym ich przedst.. Sullivan
łączy ich przekonanie, że na kształtowanie osobowości szczególny wpływ mają nie tyle czynniki biologiczne ile warunkowania społeczne
czł. Jest istotą społeczną związaną integralnie z innymi ludźmi i od nich w dużej mierze zależą
o jego zachowaniu decyduje sytuacja społeczna z jaką się spotyka
jedną z podst. teorii psychospoł. jest teoria interpersonalna, zakładająca że głównym czynnikiem rozwoju człowieka są stosunki interpersonalne
od stopnia zażyłości lub dezintegracji stosunków interpersonalnych zależy nie tylko doraźne postępowanie jednostki, ale także sposób widzenia przez nią innych ludzi i siebie samej
wychowanie polega na odpowiednim organizowaniu współżycia i współdziałania dzieci, młodzieży i dorosłych czyli na zabieganiu o poprawne stosunki interpersonalne o interakcje w formie porozumiewania słownego i bezsłownego
Podstawowe związki wychowania z opieką
Opieka – zaspokajanie potrzeb czł któremu trudno by było samemu je zaspokoić albo nie ma takiej możliwości
Radlińska – twórczyni pedagogiki społecznej
Jeśli wychowanie przebiega w dobrych warunkach opieka nie jest potrzebna, natomiast gdy rodzina nie wywiązuje się ze swoich obowiązków wychowawczych – należy się opieka np. dysfunkcje fizyczne, choroby
Wychowaniu towarzyszy opieka; opieka może przerodzić się w nadopiekuńczość
Odpowiednie wychowanie to opieka wychowawcza (rodzina, dom dziecka) i opieka towarzysząca
Opieka jest związana z działalnością (polityczną) społeczną, gospodarką, ekonomią i z prawem – ustaw o pomocy społecznej z 2004 r.
Związki opieki i wychowania:
Zaspokajanie potrzeb fizjologicznych (ubranie, posiłek)
Zapewnienie bezpieczeństwa (np. odpowiednie mieszkanie, aby było ciepło)
Organizowanie czasu wolnego
Zapewnienie zdrowia
Ma wpływ na rezultat wychowania
Akceptacja i kontakty z rówieśnikami
Waloryzowanie wartości opieki wartościami wychowania – intencja nauczycieli
Niezamierzone skutki to nadopiekuńczość i ślepa miłość rodzicielska. Opieka powinna uefektywniać wychowanie a wychowanie powinno wzbogacać opiekę.
Pedagogika w kontekście nauk o wychowaniu wg Kawuli
kryterium uwzględniające cele działalności wychowawczej ujmowane w najszerszym ich rozumieniu: dydaktyka (dydaktyki szczegółowe), teoria wychowania (szczegółowe teorie wychowania);
kryterium metodologiczne: pedagogika ogólna (analiza wszelkich uwarunkowań
procesu wychowania), pedagogika społeczna (akcentuje w swym podejściu metodologicznym
rolę i znaczenie środowiska);
kryterium instytucjonalne (dotyczy konkretnej działalności praktycznej bardziej
aniżeli refleksji teoretycznej): pedagogika szkolna, pedagogika przedszkolna, pedagogika
szkoły wyższej, pedagogika wojskowa;
kryterium rozwojowe: pedagogika wieku żłobkowego, pedagogika wieku
wczesnoszkolnego, pedagogika dzieci i młodzieży (hebagogika), andragogika;
kryterium uwzględniające rodzaj działalności jednostkowej lub grupowej:
pedagogika obronna, pedagogika rekreacji, pedagogika działalności kulturalnej, pedagogika
sportu, pedagogika pracy, pedagogika czasu wolnego;
kryterium dewiacji i defektów rozwojowych: oligofrenopedagogika,
tyflopedagogika, pedagogika rewalidacyjna, pedagogika resocjalizacyjna i penitencjarna;
kryterium problemowe (dotyczy przekrojowego ujęcia zagadnień badawczych i
praktycznych: polityka oświatowa, kształcenie zawodowe, problemy zawodu nauczyciela
(pedeutologia).