Tłumacz języka migowego

Kod klasyfikacji: 244304

Rozdział klasyfikacji: Nauczanie, wychowanie i działalność kulturalna

Klasa klasyfikacji: Inni

Zadania i czynności

Podstawowym celem pracy tłumacza języka migowego jest ułatwienie człowiekowi niesłyszącemu funkcjonowania w otoczeniu ludzi słyszących. Dotyczy to przede wszystkim osób, które nie opanowały umiejętności porozumiewania się za pomocą mowy i nie odbierają informacji słownych poprzez odczytywanie mowy z ust.

Głównym zadaniem tłumacza jest dokonywanie precyzyjnego i wiernego przekładu mowy dźwiękowej na język migowy oraz języka migowego na mowę dźwiękową. Tłumacz języka migowego stosuje zunifikowane znaki opisane w oficjalnych słownikach tego języka, wykorzystując przy tym nienaganną artykulację, mimikę twarzy, język ciała i gesty.

Praca ta tym różni się od pracy tłumaczy języków obcych, że sprowadza się poza przekładem tekstu mówionego na tekst migowy i odwrotnie, również do wyjaśniania, interpretacji i uzupełnień tłumaczonych treści. Aby tłumaczenie było skuteczne, musi być dostosowane do możliwości percepcyjnych osoby niesłyszącej.

Praca tłumacza języka migowego ma przede wszystkim charakter informacyjno - usługowy, choć nie można pominąć w niej elementów poznawczych. Tłumacz powinien bowiem ciągle doskonalić swoje umiejętności i odkrywać nowe metody rozwiązywania problemów np. terminy, które nie mają oczywistych odpowiedników w języku migowy i wymagają stworzenia nowych znaków.

Tłumacz pracuje w obecności co najmniej dwóch osób: niesłyszącej i słyszącej. Dokonuje przede wszystkim tłumaczeń indywidualnych (wizyty u lekarza, w urzędzie), a także grupowych (rozprawy sądowe, konferencje). Pracuje on wszędzie tam, gdzie potrzebuje jego pomocy osoba głucha, spełniając rolę jej osobistego asystenta (podobnie jak przewodnik osoby niewidomej). Jest to zatem pomoc w uzyskiwaniu zasiłków, rent, emerytur, pomoc w zatrudnieniu, interwencje w urzędach i zakładach pracy, uczestniczenie w wywiadówkach szkolnych, wizytach lekarskich, imprezach kulturalnych, religijnych i politycznych.

Tłumacz przysięgły (zwany również sądowym lub biegłym) języka migowego powołany przez Prezesa Sądu Wojewódzkiego pracuje na zlecenie sądów, policji, firm krajowych i zagranicznych biorąc udział w przesłuchaniach, procesach sądowych, walnych zgromadzeniach itp. Podstawowym celem pracy biegłego tłumacza języka migowego jest jak najwierniejsze przetłumaczenie na język migowy oraz mówiony wypowiedzi osób biorących udział w postępowaniach prowadzonych przez organa wymiaru sprawiedliwości. Organ prowadzący postępowanie karne lub cywilne jest zobowiązany wezwać tłumacza języka migowego jeśli zachodzi potrzeba przesłuchania osoby głuchej lub niemej, a nie wystarcza porozumiewanie się z nią za pomocą pisma.

Głównym celem tłumacza języka migowego zatrudnionego w telewizji jest przekazywanie osobom niesłyszącym informacji i treści podawanych w wybranych programach telewizyjnych. Są to niektóre programy informacyjne emitowane codziennie na żywo, programy konstruowane specjalnie dla osób niesłyszących, np. przegląd wydarzeń z całego tygodnia, a także filmy, sztuki teatralne oraz wszelkie bieżące ważne wydarzenia mające miejsce w kraju i na świecie. Tłumaczenie programów telewizyjnych wymaga bardzo dobrej znajomości języka migowego, sprawnego posługiwania się nim oraz umiejętności trafnego doboru znaków migowych tak, aby były zrozumiałe dla osób niesłyszących o różnym poziomie percepcji.

Osoby, które mają stały kontakt z ludźmi niesłyszącymi z racji wykonywanego zawodu, np. nauczyciele szkół dla głuchych, lekarze, psycholodzy, logopedzi, znają podstawy języka migowego, ale nie muszą posiadać i najczęściej nie posiadają kwalifikacji tłumacza języka migowego.

Środowisko pracy

materialne środowisko pracy

Tłumacz języka migowego pracuje wszędzie tam, gdzie potrzebuje jego pomocy osoba niesłysząca. Są to zatem urzędy, szkoły, szpitale, zakłady pracy zatrudniające osoby niesłyszące, a także sądy w przypadku przysięgłego tłumacza języka migowego. Obecność tłumacza konieczna jest również podczas imprez sportowych i turystycznych, a także w czasie uroczystości religijnych. Tłumaczenie programów telewizyjnych wiąże się z pracą przed kamerami w studiu telewizyjnym oraz w miejscach, w których realizowane są programy, np. w teatrach, na wolnym powietrzu, w środkach komunikacji miejskiej. W pracy tłumacza telewizyjnego wymagane jest specjalne ubranie stanowiące ciemne, nie wzorzyste tło, na którym widoczne są znaki języka migowego np. czarny golf, ciemny kostium.

Tłumacz języka migowego, zatrudniony w placówkach świadczących usługi na rzecz osób niesłyszących wykonuje część swoich czynności zawodowych w biurze, wykorzystując urządzenia takie jak: telefon, fax, komputer. Zobligowany jest on do prowadzenia niezbędnej dokumentacji, sporządzania pism urzędowych i sprawozdań.

Jeżeli chodzi o potencjalne ryzyko schorzeń, tłumacz języka migowego narażony jest na choroby związane z przeciążeniem mięśni rąk i palców. Praca wiąże się też ze stresem, bowiem ewentualne pomyłki mogą mieć poważne konsekwencje.

warunki społeczne

Tłumacz języka migowego pracuje przede wszystkim z ludźmi. Jego kontakty z innymi są niezbędne, częste i bardzo intensywne. Polegają one przede wszystkim na tłumaczeniu na i z języka migowego, a także na udzielaniu porad i przekazywaniu informacji osobom głuchym, konsultowaniu z nimi wszelkich problemów, pomocy w załatwianiu spraw w różnego typu instytucjach użyteczności publicznej. Tłumacz często reprezentuje środowisko ludzi niesłyszących, szczególnie w przypadku, gdy zatrudniony jest w stowarzyszeniu skupiającym osoby z tym rodzajem niepełnosprawności. Osoby pełniące w takich stowarzyszeniach określone funkcje kontaktują się nie tylko z niesłyszącymi interesantami, ale również z członkami innych organizacji, przedstawicielami władz i instytucji. Mają też kontakt z dużymi grupami ludzi na konferencjach i innych imprezach masowych. Charakter pracy tłumacza języka migowego niesie ze sobą ryzyko konfliktów z ludźmi. Niezależnie od miejsca i sytuacji wymagającej obecności tłumacza, wykonuje on swoją pracę indywidualnie i samodzielnie podejmuje wszelkie decyzje merytoryczne, czyli dotyczące treści i formy tłumaczenia. Pracownicy szkół dla ludzi głuchych, stowarzyszeń, ośrodków rehabilitacyjnych i kulturalnych pewne zadania wykonują zespołowo, organizując dla swoich podopiecznych pogadanki, imprezy okolicznościowe, turnusy rehabilitacyjne.

warunki organizacyjne

Warunki organizacyjne związane z pracą tłumacza języka migowego są różne w zależności od miejsca i sytuacji, w której świadczy on swoje usługi.

Czas pracy tłumacza języka migowego zatrudnionego w placówce działającej na rzecz ludzi głuchych jest stały i zależy od zajmowanego stanowiska oraz od wymiaru etatu, na jaki jest zatrudniony (przeciętnie od 6 do 9 godzin dziennie). Czasami pracuje dłużej, również w niedziele i święta, jeśli wymaga tego sytuacja, w jakiej znalazła się osoba niesłysząca (np. w kościele w czasie uroczystości pogrzebowej, w szpitalu podczas porodu). Obecność tłumacza jest konieczna również podczas wycieczek, imprez kulturalnych i okolicznościowych.

Tłumacz asystujący osobie głuchej w różnych codziennych sytuacjach często przemieszcza się na bliskie odległości poza stałym miejscem pracy, w okręgu miasta lub województwa. Tłumacz ten ma dużą swobodę w doborze metod i rozkładzie czasowym zajęć. Nadzorowane są tylko jego główne cele i zadania.

Telewizyjny tłumacz języka migowego pracuje dla programu II Telewizji Polskiej w blokach tygodniowych, obejmujących codzienne tłumaczenie programu informacyjnego „na żywo” oraz dyżur sobotnio-niedzielny.

Tłumacz przysięgły języka migowego pracuje w czasie nienormowanym, również w dni wolne od pracy, w zależności od otrzymanego zlecenia. Jest to działalność pozbawiona jakiegokolwiek nadzoru i zależności organizacyjnych, przez co wiąże się z dużą odpowiedzialnością zawodową. Biegły tłumacz języka migowego musi być gotowy do częstych wyjazdów na terenie całego kraju.

Również osoby pełniące określone funkcje w stowarzyszeniach osób niesłyszących odbywają podróże służbowe. Wymaga się od nich dużej dyspozycyjności, choć ich czas pracy jest stały Ludzie ci obarczeni są szczególną odpowiedzialnością moralną - przed środowiskiem osób niesłyszących, którego interesy reprezentują.

Odpowiedzialność moralna i zawodowa spoczywa na wszystkich tłumaczach języka migowego niezależnie od sytuacji i miejsca, w którym wykonują swoją pracę.

Wymagania psychologiczne

Tłumacz języka migowego poza umiejętnością posługiwania się językiem migowym powinien przede wszystkim być predysponowany do pracy z ludźmi niepełnosprawnymi. Tłumaczenie odbywa się bowiem przy okazji udzielania wszelkiego rodzaju porad i informacji osobom niesłyszącym.

Bardzo ważne jest aby tłumacz znał, rozumiał i posiadał ciągły kontakt ze środowiskiem osób głuchych. Powinien cechować go głęboki humanitaryzm, czyli podmiotowe podejście do osób którym świadczy swoje usługi, niezależnie od poziomu na jakim odbierają oni rzeczywistość. Tłumacz powinien uznawać prawa niesłyszących na równi z prawami osób zdrowych. Ludzie głusi często postrzegają tłumacza języka migowego jako swojego sprzymierzeńca, dlatego np. w przypadku spraw sądowych, w których są stroną przegraną tłumacz przysięgły musi wykazać się szczególnie dużym taktem. Zdobycie na nowo zaufania osoby głuchej jest bowiem bardzo trudne.

Tłumacz powinien odznaczać się dużym poziomem empatii, czyli umiejętności wczuwania się, rozumienia i wrażliwości na problemy innych. Niezbędna jest wyrozumiałość i cierpliwość wobec swoich podopiecznych.

Praca z ludźmi niepełnosprawnymi wymaga też dużej odporności emocjonalnej na sytuacje trudne i nagłe. Istotna jest umiejętność podejmowania szybkich i trafnych decyzji, sprawnego orientowania się w sytuacjach nowych, szybkiego zdobywania niezbędnych informacji, przyswajania wiedzy z różnych dziedzin, śledzenia zmian przepisów prawnych dotyczących np. przyznawania świadczeń rentowych.

Istotna jest zdolność koncentracji uwagi, dobra pamięć oraz ogólna łatwość jasnego i poprawnego formułowania i przekazywania myśli. Niezbędna jest umiejętność pracy w szybkim tempie.

Poza zainteresowaniami społecznymi, przydatne w tej pracy są również zainteresowania urzędnicze. Do zadań tłumacza języka migowego często należy bowiem wyjaśnianie wszelkiego słowa pisanego , sporządzanie pism do urzędów oraz prowadzenie dokumentacji, zawierającej podstawowe dane osób korzystających z jego usług.

Przydatna jest wiedza z zakresu językoznawstwa, psychologii, socjologii i prawa. Aby wykonywać ten zawód konieczne jest posiadanie określonych sprawności sensomotorycznych..

Tłumacza języka migowego obowiązuje przestrzeganie tajemnicy zawodowej, dlatego niezbędne jest posiadanie nienagannej postawy moralnej.

Wymagania fizyczne i zdrowotne

Zawód tłumacza języka migowego pod względem fizycznego obciążenia pracą zalicza się do prac średnio-ciężkich. Ważne jest, aby tłumacz odznaczał się dobrym stanem zdrowia i dużą odpornością psychofizyczną. Praca wymaga bowiem dużego i długotrwałego wysiłku intelektualnego, psychicznego i fizycznego. Niezbędne jest znaczne zaangażowanie we wszelkie problemy osób niesłyszących.

Praca wiąże się z koniecznością przemieszczania się na małych odległościach, a także wyjazdów służbowych na terenie całej Polski (np. biegły tłumacz języka migowego). Bezwzględnym przeciwwskazaniem do wykonywania zawodu tłumacza języka migowego są dysfunkcje kończyn górnych i palców, duże wady wzroku i słuchu oraz choroby psychiczne. Niezbędna jest sprawność układu kostno - stawowego i mięśniowego. Aby wykonywać ten zawód konieczne jest posiadanie określonych sprawności sensomotorycznych. Chodzi tu przede wszystkim o zręczność rąk i palców, koordynację wzrokowo-ruchową, szybki refleks i spostrzegawczość Działacze społeczni stowarzyszeń dla głuchoniemych, ze względu na odpowiedzialne funkcje, jakie pełnią powinni być zrównoważeni psychicznie i odporni na stres. Przeciwwskazane u nich są zaawansowane choroby układu krążenia. W pracy telewizyjnego tłumacza języka migowego duże znaczenie ma wygląd zewnętrzny, dobra prezencja i odpowiedni strój.

U tłumacza, który świadczy swoje usługi tylko na terenie biura dopuszczalne są dysfunkcje kończyn dolnych, a nawet poruszanie się na wózku inwalidzkim. W stowarzyszeniach prowadzących działalność na rzecz ludzi głuchych istnieje również możliwość zatrudniania osób niedosłyszących.

Warunki podjęcia pracy w zawodzie

W zawodzie tłumacza języka migowego nie ma formalnych wymagań co do poziomu wykształcenia. Samodzielny charakter pracy wymusza jednak zatrudnianie osób z wykształceniem wyższym zawodowym. Zawód ten wykonują najczęściej osoby wywodzące się ze środowiska, w którym są osoby głuche w sposób naturalny posługujące się językiem migowym od dzieciństwa, rozumiejące problemy związane z tym rodzajem niepełnosprawności. Powinny być to również osoby posiadające tzw. miękkość rąk - szczególną łatwość uczenia się języka migowego.

Języka migowego najłatwiej uczyć się bezpośrednio od ludzi głuchych, a także na kursach organizowanych przez stowarzyszenia działające na rzecz osób niesłyszących.

Istnieje możliwość nauczenia się tego języka w Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli oraz na uczelniach posiadających lektoraty języka migowego dla studentów pedagogiki specjalnej lub filologii polskiej /Uniwersytet Warszawski/.

Najstarszą polską placówką kształcącą pedagogów specjalnych, przygotowującą do pracy m.in. z dziećmi głuchymi /surdopedagogika/ jest Wyższa Szkoła Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie, ul. Szczęśliwicka 40, tel. [phone]

www.wsps.waw.pl

e-mail: [e-mail]

Warunkiem podjęcia pracy w zawodzie tłumacza języka migowego jest uzyskanie odpowiednich kwalifikacji. Organizowanie kursów języka migowego i egzaminów kwalifikacyjnych na tłumaczy odbywa się w ramach Polskiego Związku Głuchych. Istnieje podział na pięć okręgów koordynacyjnych w sprawach związanych z językiem migowym:

Okręg północno - zachodni /Szczecin/

Okręg północno - wschodni /Białystok/

Okręg centralny /Warszawa/

Okręg południowo - zachodni /Wrocław/

Okręg południowo - wschodni /Rzeszów/

Przedmiotem nauczania na kursach nie jest klasyczny język migowy stosowany w bezpośrednich kontaktach pomiędzy samymi osobami niesłyszącymi, lecz tzw. język migowy, w którym wykorzystuje się znaki języka migowego w układzie gramatycznym właściwym dla języka polskiego. Pozwala to na stosowanie tego języka równolegle z mową dźwiękową lub wyraźną artykulacją. Język mi stosowany równolegle z językiem mówionym tworzy tzw. system językowo - migowy, którego bierną znajomość posiada większość osób niesłyszących. Język migowy jest również łatwiejszy do opanowania przez osoby słyszące. Zależnie od doboru osób do kształcenia realizowane są różne ciągi i programy nauczania. Zróżnicowanie jest uzasadnione różnymi potrzebami odbiorców. Inne bowiem znaki migowe potrzebne są osobom, współpracującym z niesłyszącymi na terenie zakładu pracy, urzędów pracy, ośrodków pomocy społecznej, inne lekarzom i pielęgniarkom, jeszcze inne nauczycielom w szkole dla niesłyszących, a jeszcze inne logopedom czy rodzicom małego niesłyszącego dziecka. Wspólną cechą wszystkich programów nauczania jest jedynie rozpoczęcie kształcenia od opanowania polskiego alfabetu palcowego i znaków pojęć liczbowych. W każdym z ciągów kształcenia występują także elementy wiedzy teoretycznej, związanej z głuchotą, jednak dobór tematyki jest również uzależniony od potrzeb odbiorców. Pierwszy ciąg kształcenia przeznaczony dla pracowników służb społecznych, pracowników Polskiego Związku Głuchych oraz współpracowników osób niesłyszących w zakładach pracy obejmuje ogólnokształcące kursy języka migowego. Drugim bardzo istotnym ciągiem kształcenia są kursy języka migowego dla nauczycieli oraz kurs metodyki języka migowego. Uczestnicy otrzymują świadectwa ukończenia kursów. Osoby zainteresowane uzyskaniem uprawnień tłumacza są zobligowane do przystąpienia do egzaminów kwalifikacyjnych.

Od 2002r. obowiązują nowe zasady uzyskiwania kwalifikacji tłumacza języka migowego. Zwiększyły się wymagania wobec kandydatów. Tłumacze zobligowani będą do uzyskania Certyfikatu tłumacza języka migowego lub biegłego, a nie tak jak było dotychczas tytułu tłumacza I lub II stopnia. Certyfikaty będą przyznawane jednorazowo i na stałe. Pozostawiono tytuł eksperta stanowiący wyjątkowe uznanie zawodowe. Tłumacz języka migowego może uzyskać uprawnienia tłumacza przysięgłego na stałe, co będzie możliwe w przypadku ekspertów tego języka oraz osób posiadających Certyfikat tłumaczy biegłych.

Możliwości awansu w hierarchii zawodowej

W zawodzie tłumacza języka migowego możliwości awansu są ograniczone. Jest to praca służąca innym ludziom i wybierana z powołania. Mimo to w przypadku posiadania Certyfikatu tłumacza można podwyższyć swoje kwalifikacje poprzez uzyskanie Certyfikatu tłumacza biegłego lub tytułu eksperta języka migowego (do 2002 roku dotyczyło to tłumaczy I i II stopnia). Istnieje również możliwość awansu i otrzymania wyższego stanowiska przez osoby zatrudnione w stowarzyszeniach działających na rzecz osób niesłyszących. Pełnienie określonych funkcji wiąże się z posiadaniem wpływu na sytuację osób głuchych. Najwyższe stanowiska w Polskim Związku Głuchych - największym tego typu stowarzyszeniu, takie jak: prezes, sekretarz są wybieralne. Podwyższanie kwalifikacji może wiązać się również z uzyskaniem wykształcenia wyższego: pedagogicznego lub filologicznego.

Możliwości podjęcia pracy przez dorosłych

Opanowanie języka migowego w stopniu pozwalającym na swobodne porozumiewanie się jest możliwe tylko przez osoby młode. Najlepszymi tłumaczami są dzieci rodziców głuchych, znające język migowy od dzieciństwa, choć istnieją przykłady opanowania tego języka również w wieku późniejszym. W zawodzie tym nie ma formalnych przeciwwskazań do wykonywania pracy przez osoby powyżej 50 roku życia. Można go uprawiać jednocześnie z innym zawodem wyuczonym, bądź na emeryturze. Liczy się przede wszystkim umiejętność sprawnego posługiwania się nim.

Polecana literatura

Hendzel J.K. Słownik polskiego języka miganego, Wyd. Rakiel, Olsztyn, 2000

Hendzel J.K. Turystyczny słownik języka migowego, PTTK, Warszawa, 1981

Perlin J., Szczepankowski B. Polski język migowy. Opis lingwistyczny, WSiP Warszawa, 1992

Pietrzak W. Język migany w szkole. T.2. , WSiP , Warszawa, 2001

Podręcznik dla rodziców i nauczycieli, Infopress, Olsztyn, 2001

Prałat-Pyrzewicz I., Bajewska J. Język migany w szkole. T.3. WSiP, Warszawa, 2001

Szczepankowski B. Niesłyszący-Głusi-Głuchoniemi Wyrównywanie szans, WSiP, Warszawa, 1999

Szczepankowski B., Kossakowska B., Wasilewska T. M. Język migany - pierwsze kroki

Szczepankowski B. Język migowy. Pierwsza pomoc medyczna. CEM, Warszawa, 1996

Szczepankowski B. Język migowy jako środek porozumiewania się. Problemy Rehabilitacji Społecznej i Zawodowej. 2 (152): 51-64, Warszawa, 1997

Szczepankowski B. Język migany w szkole. T.1., WSiP, Warszawa, 2001

¦wiat ciszy, magazyn niesłyszących, Polski Związek Głuchych

Źródło danych: Przewodnik Po Zawodach, wyd. II, MPiPS

1

---