Joanna Kosyl
Magda Szyszka
Wychowawcza praca szkoły poza szkołą
Szkoła jest podstawową instytucją oświatowo- wychowawczą w systemie edukacji. Zajmuje się „kształceniem i wychowaniem dzieci, młodzieży i dorosłych, stosownie do przyjętych w danym społeczeństwie celów i zadań oraz koncepcji oświatowo- wychowawczych i programów”( W. Okoń) .
Szkoła jest pierwszym, nowym, pozadomowym środowiskiem dziecka. Jest jednym z głównych czynników kształtujących osobowość dziecka. Tu dokonuje się ważny etap socjalizacji dziecka. Szkoła uczestniczy w przygotowaniu dziecka do życia społecznego.
Szkole przypisuje się również funkcję głównego inicjatora i koordynatora działalności wychowawczej w środowisku pozaszkolnym (rejonie), z którego wywodzą się uczęszczający do niej uczniowie. Tę funkcję szkoła stara się spełnić przy współpracy z rodzicami.
Cele współpracy rodziców ze szkołą:
Spójne oddziaływanie na dzieci i młodzież przez rodzinę i szkołę w procesie nauczania, wychowania i opieki powinno odbywać się zgodnie z ich potrzebami rozwojowymi i zdrowotnymi.
Doskonalenie organizacji kształcenia, wychowania i opieki w szkole, rodzinie i środowisku lokalnym.
Zaznajamianie rodziców z programem kształcenia, wychowania i opieki, organizacją nauczania oraz wynikających z nich zadaniami dla szkoły i rodziców.
Rodzice przedstawiają nauczycielom opinie w sprawach szkoły oraz mogą dokonywać społecznej oceny pracy szkół.
Rodzice współdziałają ze szkołą za pośrednictwem komitetu rodzicielskiego i rad klasowych.
Formy współpracy:
Bezpośrednie (kontakty interpersonalne z rodzicami): zebrania organizacyjne, spotkania indywidualne, konsultacje.
Pośrednie (za pośrednictwem wyspecjalizowanych instytucji społecznych, państwowych i prywatnych): kontakt telefoniczny, listowy, internetowy, kontakt przez instytucje prawne (policja, sądy rodzinne).
Wśród sojuszników szkoły w realizacji jej zadań ważne miejsce zajmują także instytucje oświatowe i kulturalne, np.: biblioteki i czytelnie, teatry, kina, wszelkiego rodzaju kluby itp. Młodzież może w nich zaspakajać różnorodne zainteresowania, kształcić i rozwijać swój stosunek do wielu zagadnień życia społecznego. Stwarzają one możliwość nie tylko indywidualnego, ale i spontanicznego uczestnictwa. Mogą być też wykorzystane
w planowych zamierzeniach wychowawczych, we wprowadzaniu młodego człowieka w krąg szerszych styczności z życiem społecznym i kulturowym, nauką i sztuką.
Świetlica szkolna jest placówką o-w prowadzoną przez szkołę, umożliwiająca uczniom uczestniczenie w interesujących ich zajęciach oraz wykonywaniem prac domowych. To jedyna komórka wychowawcza pełniąca na terenie szkoły funkcje opiekuńcze, wychowawcze i dydaktyczne w sposób ciągły i zorganizowany, z której korzysta zwykle stała liczba uczniów, głównie klas najmłodszych. Ustala się że pierwszeństwo korzystania ze świetlicy szkolnej powinni mieć uczniowie zaniedbani wychowawczo i o słabych postępach w nauce, ale cele jakie realizuje prawidłowo działająca świetlica szkolna nie ograniczają się jedynie do tej grupy wychowanków. Nadzór sprawuje Dyrektor szkoły.
Zadania świetlicy:
Tworzenie optymalnych warunków rozwoju ucznia.
Zaspokajanie potrzeb biologicznych, psychicznych i społecznych.
Wzbogacanie potrzeb przez rozwijanie zainteresowań i zamiłowań.
Zapewnienie uczniom możliwości indywidualnego rozwoju wg posiadanych możliwości.
Propagowanie aktywnych form spędzania wolnego czasu.
Wspomaganie rozwoju umysłowego, w tym prowadzenie działalności wyrównawczej.
Zapewnienie uczniom możliwości rozwoju społeczno - moralnego.
Szkoła powinna być terenem różnorodnej, wszechstronnej aktywności uczniów, wykraczającej poza czynności lekcyjne, jednocześnie powinna tworzyć warunki dogodne warunki dla rozwoju samodzielności, samorządności, a także indywidualnych zamiłowań i uzdolnień każdego ucznia. Ponadto powinna stwarzać uczniom warunki do uprawiania różnorodnej działalności poznawczej, twórczej, artystycznej, organizacyjnej, rozrywkowej, sportowo - turystycznej.
Praca szkoły musi być wspomagana przez współdziałanie rodziny, organizacji młodzieżowych, placówek kulturalnych, środków masowego przekazu itp. Dzisiaj szkoła powinna być otwarta na tę pomoc i powinna umieć ją koordynować i w sposób zintegrowany wykorzystywać. W szczególności w zakresie różnorakich zajęć pozalekcyjnych potrzebna jest szkole i nauczycielowi pomoc ze strony środowiska lokalnego.
Funkcja szkoły w środowisku zależy od wielu czynników, jak struktura społeczno-ekonomiczna terenu, cechy terytorialne, dynamika przeobrażeń, tradycje kulturalne. Dziedzictwo kulturowe powinno znaleźć swoje miejsce w całym procesie edukacji młodego pokolenia. Celem tej edukacji jest ukształtowanie w uczniach poczucia własnej tożsamości, aktywności we własnym środowisku, zrozumieniu innych rzeczywistości społeczno- kulturalnych. Rozszerzające się współdziałanie szkoły ze środowiskiem intensyfikuje korzystne procesy wychowawcze. Zdecydowanie chodzi tutaj o harmonizowanie wzajemnych oczekiwań i wzajemnych świadczeń.
Badania socjologów ukazują szkołę jako czynnik postępu, przekształcający społeczności lokalne. Należy jednak zwrócić uwagę także na proces odwrotny. Na proces przystosowywania się szkoły, nauczycieli i uczniów do poziomu kulturalnego społeczności lokalnej, do obyczajów i poglądów oraz zasad postępowania.
Proces ten dokonuje się albo spontanicznie, albo za pośrednictwem lokalnych instytucji związanych z działalnością szkoły. Należą do nich wywiadówki, na których następuje starcie poglądów i wartości nauczyciela
z rodzicami. Rady Rodziców, które mają pomagać szkole, często nieświadomie przygotowują szkołę do sposobów życia cenionych w społeczności rodzicielskiej.
Procesy podporządkowywania szkoły społeczności lokalnej zachodzą tym łatwiej, im słabsza jest sama szkoła. Wzmocnieniu wychowawczej roli szkoły służyć ma usamorządowienie polskiej oświaty. Elementem procesu decentralizacji polskiej oświaty jest też przywiązywanie dużej wagi do edukacji regionalnej, osadzenie pracy szkolnej w tradycji lokalnej i regionalnej.
Ogólne zależności między społeczeństwem i szkołą wytwarzają w społeczności lokalnej charakterystyczne środowisko wychowawcze. To rozszerzone środowisko wychowawcze podnosi skuteczność wychowawczego oddziaływania szkoły, mającej silne wsparcie lokalne. Każda szkoła jest powiązana wieloma więzami ze społecznością lokalną. Niektóre więzy są nieformalne i działają na mocy zwyczajów, obyczajów i tradycji.
W większości zależności te, są celowo wykorzystywane w pracy szkoły. Środowisko lokalne oprócz zbiorowości społecznej zamieszkującej niewielki, względnie zamknięty obszar, oznacza również cały system instytucji służących organizacji życia zbiorowego takich jak: kościół, instytucje usługowe i kulturowe, urządzenia socjalne lub rekreacyjne i stosunki międzyludzkie, a więc obyczajowość, normy moralne, autorytety i wzory zachowań.
Społeczność lokalna zapewnia swojej szkole bazę materialną. Lokalna władza rozstrzyga ważne dla szkoły sprawy utrzymania budynków, stołówki, remontów, wyposażenia pracowni itp. Czysty, estetyczny budynek, sprawna obsługa to elementy kultury społeczności wspomagającej wychowanie młodzieży. Przenoszą je nauczyciele uznający określone zespoły wartości intelektualnych, estetycznych i moralnych oraz uczniowie traktujący wartości kultywowane w ich domu rodzinnym jako niewątpliwe.
Reforma administracyjna wymusza na MEN wprowadzenie licznych zmian dostosowawczych dotyczących zarządzania i nadzorowania oświatą. Zmieniły się uprawnienia i obowiązki kuratorów oświaty, znacznie zwiększył się zakres zadań wykonywanych przez jednostki samorządu terytorialnego.
Organy prowadzące, a więc głównie gminy i powiaty, poprzez sieć swoich placówek będą prowadziły własną politykę oświatową, która będzie dostosowaną do lokalnych warunków i możliwości- realizacją ogólnych założeń polityki edukacyjnej państwa. Będą kontrolowały i dysponowały pieniędzmi przyznawanymi szkołom i placówkom oraz nadzorowały gospodarowanie mieniem. Jest w planie, aby organ prowadzący kontrolował też zgodność zatrudniania nauczycieli z wymaganymi kwalifikacjami.
Kurator oświaty nie będzie już prowadzić szkół i placówek, a jego głównym zadaniem będzie w imieniu wojewody wykonywać zadania i kompetencje w zakresie oświaty. Zdecydowanie wspomaga merytorycznie jednostki samorządu terytorialnego, jest doradcą władz samorządowych w kreowaniu lokalnej polityki oświatowej, sprawuje nadzór pedagogiczny nad szkołami i placówkami w celu podnoszenia jakości edukacji.
Dużą wagę przywiązują reformatorzy do wszechstronnej i racjonalnej pomocy rodzinie i dziecku. Podstawowymi zadaniami powiatu w tworzeniu lokalnego systemu opiekuńczego jest „ przyjęcie spójnego programu profilaktyczno- opiekuńczego wspierającego rodzinę w jej funkcji wychowawczej i pomagającego dziecku w jego wszechstronnym rozwoju”.
Wśród sojuszników szkoły w realizacji jej zadań ważne miejsce zajmują także instytucje oświatowe i kulturalne, np.: biblioteki i czytelnie, teatry, kina, wszelkiego rodzaju kluby itp. Młodzież może w nich zaspakajać różnorodne zainteresowania, kształcić i rozwijać swój stosunek do wielu zagadnień życia społecznego. Stwarzają one możliwość nie tylko indywidualnego, ale i spontanicznego uczestnictwa. Mogą być też wykorzystane
w planowych zamierzeniach wychowawczych, we wprowadzaniu młodego człowieka w krąg szerszych styczności z życiem społecznym i kulturowym, nauką i sztuką.
Jest to niezwykle cenne gdyż potrzebni do współpracy są wszyscy. Potrzeby bowiem szkoły i wychowania są bardzo różnorodne. Często zresztą działania owych grup, instytucji społecznych uzupełniają się, stanowiąc ważną podstawę jej różnorodnych sukcesów.
Na długiej liście „sojuszników” szkoły znajdują się zakłady przemysłowe, których udział w rozwiązywaniu problemów szkół i placówek oświatowo-wychowawczych nieustannie się rozszerza. W coraz większym stopniu pomoc udzielana szkołom uwzględnia ich własne bieżące i perspektywiczne potrzeby, wyrażające się
w konieczności zapewnienia sobie dopływu wartościowych pracowników.
Istotną płaszczyzną omawianego współdziałania jest udział zakładu pracy w orientacji zawodowej.
Część zajęć szkolnych, zwłaszcza z zakresu lekcji wychowawczych, bądź zajęć praktyczno-technicznych odbywa się w różnego rodzaju instytucjach publicznych oraz placówkach usługowych. Szkoła nasza szeroko współpracuje
z drobnymi zakładami prywatnymi, gdzie dzieci poznają pracę rzemieślniczą: piekarnie, zakłady szewskie, mleczarskie, zegarmistrzowskie oraz takimi placówkami jak: poczta, stacja PKP i PKS.
Bibliografia:
1. Kowalewski F. Wychowawcza i społeczna działalność szkoły w środowisku. Warszawa-Poznań 1976. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
2. Łobocki M. Teoria wychowania w zarysie. Kraków 2007. Wyd. Impuls.
3. Pilch T., Lepalczyk I. Pedagogika społeczna. Warszawa 1995. Wyd. Żak.
4. Szkoła-sztuka nauczania- pod red. K. Konarzewskiego- wyd. PWN 1998 W-wa; rozdz. „Miejsce szkoły w społeczeństwie”; „Szkoła w społeczności lokalnej”
5. Szkoła jako instytucja usługowa; Miejsce szkoły w społeczności lokalnej- „Nowa Szkoła”- W-wa 1998.