Zespół Sudecka
Pourazowe rozrzedzenie kości, jest schorzeniem o nieznanej etiologii i dotyczy najczęściej kości stopy, stawu skokowego, okolic nadgarstka i ręki. Dochodzi do bolesnego obrzmienia tkanek przystawowych co powoduje znaczne ograniczenie ruchu w stawie. Ostry zapalny zanik kości może pojawić się po złamaniach kości, urazach stawów, odmrożeniach, oparzeniach, a także po uszkodzeniach nerwów, przy zbyt ściśle założonym opatrunku unieruchamiającym w wymuszonej lub niewłaściwej pozycji kończyny. Przyczyną schorzenia mogą być również zmiany naczynioruchowe, hormonalne, mechaniczne.
Objawy chorobowe pojawiają się najczęściej w okresie 2-4 tyg. po zadziałaniu czynnika wywołującego. Do charakterystycznych objawów należą zmiany w tkankach miękkich w postaci obrzęku, niebiesko-różowego zabarwienia skóry, wzrostu miejscowej potliwości i temperatury, plamistych nieregularnych odwapnień i zaniku kości oraz ból o charakterze kauzalgicznym. Schorzenie jest najczęściej rozpoznawane dopiero w późnej fazie, kiedy doszło już do zaniku kostnego, stąd leczenie jest znacznie utrudnione, może doprowadzić nawet do trwałego upośledzenia funkcji kończyny.
W przebiegu zespołu Sudecka wyróżnia się trzy okresy
Ostry - od 3 tygodni do 2 miesięcy:
* Silne bóle kończyny
* Przekrwienie
* Obrzęk
* Ocieplenie skóry o wyglądzie ciemno czerwonym
* Zaniki mięśniowe i ograniczenia ruchomości
* RTG - drobno plamiste odwapnienia nasad i przynasad - struktura beleczkowata kości jest zatarta
Dystrofii - od 6 tygodni do 4 miesięcy:
* Kurcz naczyń krwionośnych
* Cienka i sucha skóra, wilgotna, porost włosów jest zahamowany
* Kruche paznokcie
* Zaniki mięśniowe i ograniczenia ruchomości
* RTG - odwapnienie i zatarcie struktury kostnej
Zaniku - od 6 miesięcy do 1 roku:
* Bóle przy wykonywaniu ruchów i przy obciążaniu jej
* Skóra ciepła, błyszcząca
* Mięśnie nadal ulegają zanikowi
* Dochodzi do przykurczy i zesztywnień stawów z wadliwym ułożeniem
* RTG - stwierdza się zanik kości
OSTRY - Charakteryzuje się obecnością ostrego piekącego bólu ręki lub stopy, przekrwieniem tkanek, obrzękiem, wzmożoną ciepłotą skóry. Skóra jest błyszcząca, napięta, ciemnoczerwona lub fioletowa. Dochodzi do stopniowego zaniku mięśni i ograniczenia ruchomości w stawach. W obrazie radiologicznym widoczne jest odwapnienie kości z zatarciem jej struktury. W okresie ostrym zaleca się delikatne masaże, najlepiej w formie automasażu wykonywanego za pomocą miękkiej szczotki do włosów po natłuszczonej skórze. Wskazane są ostrożne ćwiczenia czynne.
W okresie ostrym stosuje się:
* unieruchomienie chorego odcinka kończyny na okres ok. 10 dni w celu wyeliminowania bodźców bólowych
* zmienne ułożenie kończyny (wysokie - poziome - niskie); w wysokim ułożeniu kończyny chory wykonuje czynne ruchy palcami w celu przeciwdziałania zastojowi żylnemu
* ćwiczenia czynne wolne i czynne z dawkowanym oporem mięśni poza chorym odcinkiem pamiętając, że żadne ćwiczenie nie może powodować bólu
DYSTROFIA - W okresie dystrofii dochodzi do odwapnień kości, skóra jest cienka, zwykle sina, wilgotna i chłodna, porost włosów i paznokci ulega zahamowaniu. W okresie tym występuje przewlekły skurcz naczyń krwionośnych. Stopniowo dochodzi do pogłębiającego się zaniku mięśni, ograniczenia ruchomości czynnej i biernej w stawach, zaczyna dochodzić do przykurczów i zesztywnień stawowych. W obrazie radiologicznym obserwuje się odwapnienie i zatarcie struktury kostnej. Nadal utrzymuje się bolesność stawów.
W okresie tym stosuje się:
* leczenie środkami farmakologicznymi poprawiającymi krążenie i działającymi przeciwbólowo, np: jonoforeza nowokainowa
* ćwiczenia czynne w odciążeniu i czynne wolne chorego odcinka
* ćwiczenia czynne z oporem kontralateralne i ipsilateralne
* terapia zajęciowa w celu poprawy zdolności chwytnej ręki
ZANIK - W okresie zaniku dochodzi do utrwalenia przykurczów, zaników mięśniowych i odwapnień. Charakteryzuje go ból w trakcie ruchu i obciążania kończyny. Skóra jest cienka, dystroficzna i błyszcząca, w dotyku chłodna. Dochodzi do zesztywnień w stawach i patologicznych ustawień. Radiologicznie obserwuje się zanik tkanki kostnej.
Program kinezyterapii powinien uwzględniać wszystkie rodzaje ćwiczeń w zależności od potrzeb w celu zwiększenia sprawności funkcjonalnej chorego odcinka, zwalczanie zbliznowaceń i ograniczeń ruchu w stawach. Często są konieczne operacyjne rekonstrukcje w celu zmniejszenia przykurczów i deformacji. Choroba może mieć różny przebieg i nie musi obejmować trzech okresów niezwykle ważny jest czas rozpoznania choroby i rozpoczęcia leczenia. Leczenie wymaga wcześniejszej rehabilitacji i fizykoterapii. Początkowo wskazane jest leczenie zimnem, potem zabiegi cieplne, jonoforeza wapniowa, ultradźwięki, magnetoterapia. Zespół Sudecka oprócz leczenia farmakologicznego i fizykalnego wymaga również wczesnej czynnej rehabilitacji ruchowej, w której bardzo ważną rolę odgrywają ćwiczenia czynne, czynne w odciążeniu jak i z dawkowanym oporem - głównie synergistyczne oraz ćwiczenia redresyjne stosowane dla zwiększenia zakresu ruchu w stawach, które powinny być poprzedzone zabiegami fizykalnymi w postaci diatermii, masażu wirowego podwodnego w ciepłej wodzie lub innych rodzajów zabiegów cieplnych o działaniu miejscowym. Stosuje się również preparaty poprawiające ukrwienie i uwapnienie kości oraz blokady zwojów nerwowych, sympatektonię i indywidualne ćwiczenia ze stopniowym obciążaniem. Wyniki leczenia w opóźnionym rozpoznaniu dają zdecydowanie złe wyniki i kończą się wyraźnym upośledzeniem funkcji. Przebieg choroby jest indywidualny wobec czego może dojść do zatrzymania postępu choroby w okresie ostrym lub dystrofii lub nawet do pełnego ustąpienia objawów. Jeśli rozwinął się okres dystrofii zniekształcenia i upośledzenie czynności kończyny są nieodwracalne.