21. Szkolnictwo w średniowieczu

Szkoła pałacowa otworzył Karol Wielki, kierował nią Alkuin, który wprowadził do nauczania 7 sztuk wyzw. medycynę i naukę o budownictwie. Stała się ona wkrótce placówką nauczania na poziomie wyższym, wobec czego nauka tu trwała kilka lat, gdyż uczeń przechodzić musiał przez wszystkie etapy kształcenia od klasy najniższej do najwyższej. Oświata w rozumieniu Alkuina maiła służyć teologii i kościołowi, zaś w rozumieniu Karola państwu i społeczeństwu. Następca A Teodulf nakazał duchow. utrzymania przy kościołach szkoły, tak we wsiach jak i grodach. Nauczano w nich bezinteresownie wszystkich chłopców chętnych do nauki. Następca K Ludwik Pobożny wydał zakaz chodzenia do szk. chł. którzy nie chcieli przyodział sukni duchownej. Reforma szkolnictwa, która gł. rzecznikiem i wykonawcą był z ramienia cesarza A, została oparta na 7 szt. wyz. Wprowadzono je do programu szkół biskupich czyli katedralnych (nauk udzielali kandydatom do stanu duchownego) i szkół klasztornych (przygotowuje młodzież do zadań kleru zakonnego. Do końca IX stulecia pozostały ważnymi ogniskami oświaty kościelnej ). Szkoły kolegiackie tworzone przy kościołach pozakatedralnych, tzw. Kolegiatach przy których osiadła grupa kanoników. W X szkolnictwo klasztorne poddane ascezie i mistycyzmowi, znalazło się w kryzysie, ograniczając nauczanie wyłącznie do życia klasztornego zakonników i odcina się od wszelkich nauk świeckich. Wolno postępowało tworzenie szkól parafialnych Program do tej szkoły ułożył jeszcze papież Grzegorz Wielki. Gł. zadaniem było przygotowanie chł. jako pomocników kapłana, do czynnego udziału w nabożeństwach. Opanowali oni z grubsza podstawy jęz. łacińskiego , uczyli się czytać , czasami pisać, poznawali ministranturę, śpiew kościelny. Były to wiadomości elemen. ale ułatwiały one wstęp do szkół katedralnych czy kolegiackich i kształcenie na poziomie wyższym. Cała dydaktyka średn. Polegała na czytaniu przez nauczycieli tekstu i powtarzaniu przez uczniów jego kolejnych partii aż do „wkucia na pamięć”. Łacina pozostała jęz. szkolnym przez średniowiecze. Celem wych. było kształtowanie u ucznia pokory i posłuszeństwa, wg niektórych nie karanie chłostą za złe uczynki dziecko nie mogło znaleźć po śmierci spokoju. Brakiem postępów w nauce była zawsze winą ucznia, nigdy nauczyciela. Uczeń był bity kiedy okazywał się leniwy, również za to że był niezdolny. Zaczęły powstawać uniwersytety. Ta nazwa oznaczała pierwo. wspólnotą zawodową ludzi nauczających i uczących się, później dano szerszy zakres jako powszechności nauk Ludzie średni. używali częściej terminu studium generale. Już w XI w. powstał w Bolonii XII- Paryż Salerno Oxword. Na gruncie B i P zostały wykształc. wzory ustrojowe średn. uczelni wyższych. Młodzież studiująca nie podlegała władzy państwowej ani kościel., nie musiała liczyć się wiele z prof. których opłacała za udzielanie nauki, jedyną władzą której uniknąć się nie udało był zarząd miasta Bolonii. Uczelnia bolońska była cechem studentów i stanowiła typ uniwe. Demokratycznego. Jej władze powoływała młodzi. studiująca spośród studiujących. Każdy dobierał sobie mistrza i płacił mu za naukę. Inna cech UB przynajmniej w pierwszych latach istnienia była jego świeckość i brak wydziału teologicznego. Uni. paryski był cechem profesorów. Prawo głosu przysługiwało zatrudnionym na nim pracownikowi dopiero po uzyskaniu magisterium. Rektora i innych przeds. władz wybierano spośród profesorów. UP był uczelnia hierarchiczną, rządzoną przez prof. Pod silna kontrolą kościoła. Jego główną specjalnością była teologia.

22. Europejski pedagog który przyczynił się do rozwoju pedagogiki

KAMIŃSKI -pedag.społ. jest nauką praktyczną, użyteczną skierowaną na potrzeby społ. i jednos. 1 z gł. zainteresowań ped. przekształcenie rodziny naturalnej -fundamentem środ. życia, podstawą jest rodzina -problem gł. był zawsze czł. i możliwości jego rozwoju w naszych warunkach . Społ. ogromną rolę przywiązywało do rozpoznań, zróżnicowań, indywidualnych i środow. Młodzieży a naszym syst. eduk. i tworzenia w ramach szkoły i środki optymalnych warunków rozwoju każdego dziecka -cała twórczość odnosiła się do spraw dzieci, młodz., ludzi starszych-pomoc opiekuń. Powinna być udzielana we wszystkich placówkach -obowiązkiem nauczy. klas początkowych jest konieczność otoczenia dzieci trudnych szczególną opieką -ped. społ. ma służyć pomyślnemu rozwojowi rzeczowemu, psycho., kulto. jednostek ludzkich, grup i warstw społ. i sprzyjają osiągnięciu sukcesów -wych. to sprawa całego życia-metoda indywidualnych przypadków, sztuka w której wiedz życiowa i nauka o czł. Oraz środowisku a także umiejętność obcowania z ludźmi. Są użyteczne w celu zmodernizowania się w jedno. i pomocy w społecz. dla ulepszenia wzajemnego przystosowania się jedno. i jej środowiska -metoda pracy grupowej, celem ma być uczynienie grypy zespołem wychowa. Praca ta ma ratować psychoterapeutycznie jednos. nieprzystosowane-organizacja społeczności lokalnej polega na polepszeniu sytuacji społeczności lokalnej zjednoczonymi siłami organizacji publicznych.

14. Jakie były osiągnięcia oświatowe reformy Aleksandra Wielkopolskiego?:

Reorganizacja szkolnictwa średniego (weryfikacja nauczycieli, nowy prog. nauczania), Powstało 12 gimnazjów, 11 szkół powiatowych ogólnych, 7 specjalnych i pedagogiczne.

15. Który z myślicieli angielskich przyczynił się e drugiej połowie XIX w. do spopularyzowania idei szkoły realnej i wychowania pozytywistycznego:

HERBERT SPENCER „O wychowaniu umysłowym, rodzinnym i fizycznym” 1861 r.

16. Jakie strony wych. łączył J. H. Pestalozzi w swojej teorii nauczania początkowego:

O rozwoju dziecka decydują 3 siły - intelektualna, moralna, fizyczna. Harmonijny Rozwój łączył pracę z nauką i z ćwiczeniami fizycznymi.

17. Wg teorii Arystotelesa 3 rodzajom duszy odpowiadają 3 związane ze sobą strony wychowania:

*dusza roślinna (odpowiada za zaspokoj potrzeb fizjolog.); **dusza zwierzęca (posiada zdolność postrzegania świata, odczuwanie przykrości i przyjemności, ośrodek uczuć i popędów); ***dusza myśląca (koncentruje w sobie poznanie i myślenie); ODPOWIADAJĄCE im 3 aspekty wychow to: wych fizyczne, wych moralne, wych intelektualne.

18. Który z myślicieli starożytnych twierdził „że mądrości można nauczyć, a cnotę wychować” ARYSTOTELES. Nie wierzył, że można zaszczepić drogą czysto intelektualnego oddziaływania, że wiedzieć co jest dobre, jeszcze nie wystarcza ,by czynić dobrze. Charakter i wola charakteryzują wiedzę, bo ona sama nie dyktuje nam zasad postępowania. Jego zdaniem na wytworzenie charakteru składa się kilka czynników: natura przyzwyczajenia rozum Ogromną rolę dał Arystoteles przyzwyczajeniom, to jest ćwiczeniu lub wprawianiu człowieka do pewnych czynności. Popędy kierowane ku cnocie (zwierzęca część duszy) stanowią wg. niego lepszy punkt wyjścia, niż rozum. ”Przyzwyczajenie jest druga naturą człowieka”. Trzeba wzbudzić popęd do dobrego, a rozum poprowadzić do czynu. Wg. niego najbardziej wyrobione nawyki nie mogą pozostać bez rozumu, wtedy dopiero człowiek posiada stały pełny charakter.

19. Uniwersytet Jagielloński, UJ, Akademia Krakowska, najstarszy uniwersytet polski, założony 1364 przez Kazimierza III Wielkiego na wzór akademii włoskich w Bolonii i Padwie. Odnowiony w 1400 przez królową Jadwigę i króla Władysława II Jagiełłę według wzoru Uniwersytetu Paryskiego.

Wychowankami Akademii byli m.in.: M. Kopernik, A. Frycz Modrzewski, J. Kochanowski.

Od 2. połowy XVI w. do 2. połowy XVIII w. następował powolny upadek Akademii. Po przeprowadzonej przez H. Kołłątaja na zlecenie Komisji Edukacji Narodowej (KEN) w latach 1777-1786 reformie, działał jako Szkoła Główna Koronna.. Założono wówczas także ogród botaniczny, obserwatorium astronomiczne i szpital kliniczny. W okresie rozbiorowym UJ został poddany germanizacji, którą zakończył dekret Franciszka Józefa I z 1861 w sprawie przywrócenia języka polskiego jako języka wykładowego. W następnych latach UJ był jednym z głównych ośrodków nauki i kultury polskiej, współpracował z nowo utworzoną Akademią Umiejętności. Na świadomość historyczną Polaków wielki wpływ wywarła krakowska szkoła historyczna. Od 1897 Uniwersytet przyjmował kobiety, najpierw na wydział farmacji, potem kolejno na inne wydziały, wreszcie w 1918 na wydział prawa.

Zamknięty przez Niemców, przez całą okupację prowadził tajne nauczanie, w którym udział wzięło ok. 800 studentów.

Po wojnie wznowił działalność już w styczniu 1945. W latach 1948-1956 z UJ wydzielono wydziały: lekarski, farmacji, rolniczy, leśny, Studium Wychowania Fizycznego, teologiczny i Studium Spółdzielcze, tworząc z nich samodzielne szkoły wyższe bądź przyłączając je do innych szkół wyższych. 1993 krakowska Akademia Medyczna została ponownie włączona do UJ jako trójwydziałowe Collegium Medicum.

Obecnie w skład UJ wchodzi 12 wydziałów: biologii i nauk o Ziemi, chemii, filologii, filozofii, historii, matematyki i fizyki, prawa i administracji, medycyny, stomatologii, farmacji i pielęgniarstwa, zarządzania i komunikacji społecznej, studiów międzynarodowych i politycznych, ponadto jednostki pozawydziałowe, m.in.: Środowiskowe Laboratorium Analiz Fizykochemicznych i Badań Strukturalnych, Instytut Polonijny, Zakład Historii i Kultury Żydów w Polsce, Archiwum, Muzeum, Biblioteka Jagiellońska, a także Międzyuczelniany Instytut Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej, Międzyuczelniany Ośrodek Interwencji i Pomocy Psychologicznej. Około 2,8 tys. pracowników naukowych, ok. 19,4 tys. słuchaczy na studiach dziennych, zaocznych i podyplomowych (1994-1995).

20. Szkolnictwo w renesansie

Upadek powagi kościoła przyczyniła się do wzbudzenia nowych, emancypacyjnych dążeń wśród świeckiego społeczeństwa, które odtąd pragnie myśleć i postępować samodzielnie. Sposób myślenia różni się od śred. Ludzie więcej zajęli się rzeczywistością, przywiązanie do spraw doczesnych i ludzkich zaciekawienie wobec ziemskich bogactw i otaczającej przyrody. Stąd mamy nowy kierunek myślenia który nazywamy humanizmem. Franciszek Petrarka pogardzał szkolną nauką (scholastyką, uniwer. nazywa gniazdami zarozumiałej ignorancji) , za godne poważnego męża uważał szukanie mądrości, cnoty i wymowy. Zaczęto odgrzebywać i studiować kulturę pogańskiego Rzymu, jego liet, fil, wymowy, sztuki. Entuzjazm dla starożytności ogarnął całe Włochy. W wych. wprowadzono wych. fiz. (ćw. fiz. zabawy, pływanie, przebywanie na świeżym powietrzu. W zakresie edukacji moralnej odżyła zasada starożytnych, oddziaływanie na ambicje mł. Przez pochwały i nagrody. Uległ zmianie też program kształcenie naukowego. Wykształcenie językowe wzięło górę nad rzeczowym. Już od wcześniejszych początków uczono dziecko czystego słownictwa, poprawnych form i płynnych okresów łaciny cycerońskiej. Usunięto średniowieczne podręczniki gramatyczne, wprowadzono nowe oparte na łacinie klasycznej. Po gramat. Szła retoryka oparta jak w starożytności na lekturze arcydzieł wymowy. Na studium przepisów krasomówczych i różnego rodzaju retorycznych ćwicz. Władcy i dostojnicy próbują zakładać na przekór unierw. szkoły wyższe, w których ustanawiają katedry poezji i retoryki, gramatyki klasycznej łaciny i literat grec. Najgłośniejszy zakład to College de France. Wynaleziono druk co ułatwiało się szerzenie oświaty.

23. Polityka zaborców wobec szkolnictwa: 123 lata niewoli nie były jednakową niewolą. Prusacy mieli w tym czasie najlepiej rozwinięte w Europie szkolnictwo i najlepszych pedagogów. Bardzo wysoki poziom szkół polskich - poziom jak w Prusach, widzieli zbyt dużo szkół humanistycznych a za mało zawodowych toteż chcieli zmiany budując fabryki, zagęszczenie szkół elementarnych-język polski, w pierwszym okresie nie było germanizacji, nowo tworzone szkoły tworzono na wzór niemiecki, zakładano biblioteki.

Katarzyna II postanowiła zlikwidować wsz. Skutki dział. KEN-u : zamknęła Akademię Wileńską, całe szkolnictwo oddała jezuitom. Po jej śmierci rządy objął Aleksander I, który chciał swoje państwo doprow. Do poziomu Polski, szkolnictwem miał kierować Książe Adam Czartoryski. Nie było rusyfikacji. Zabór austriacki: zlikwidowano ¾ szkół z powodu braku nauczycieli j. niemieckiego, w 1805 wyszła ustawa mówiąca że nie ma być szkół bez j. niemieckiego wykładowego, zakazano dostępu do szkół średnich młodzieży chłopskiej i mieszczańskiej - były one dla szlachty, nie liczono się w ogóle z uzdolnieniami, U Krakowski przeszedł na j. niemiecki.

OPISOWE:

1. Jaką nazwę nosiła władza oświatowa działająca w Galicji w okresie autonomii:

RADA SZKOLNA KRAJOWA (RSK) 1867 - 1921, powstała z incjatywy A. Gołuchowskiego. Najważniejsze osiągnięcia: - 1867 r. zatwierdzenie ustawy o narodowym języku naucznia w szkołach ludowych i średnich (nowe formy nauczania, nowe normy zakresu nauki).- 1874 r. otworzyła 2 3-letnie męskie seminaria nauczycielskie i 2 żeńskie, a potem jeszcze 4 męskie i 1 żeńskie.- 1893 r. Rada dokonała rewizji programów nauczania i opracował wersje dla szkół ludowych i wiejskich. Rozwinęła naukę uzupełniającą (kursy dokształcające, szkoły uzupełniające).

2. Kiedy powstała TON (Tajna Organizacja Nauczycielska) i jakie były cele jej działalności:

powstała w 1939 r., TAJNE NAUCZANIE, JEDNA Z FORM NARODOWEJ OBRONY i ANTYHITLEROWSKIEGO RUCHU OPORU, współpraca z władzami oświatowymi Delegatury Rządu RP na Kraj, zapewnianie bezpieczeństwa nauczycielom prześladowanym przez władze okupacyjne.

3. Na czym polegała trójstopniowość szkolnictwa powszechnego w Polsce po reformie jędrzejowiczowskiej z 1932 r.:

Trójstopniowy program nauczania elementarnego, wyższego i pełnego: I stopień - sześć klas szkoły powszechnej II stopień - egzaminy wstępne; 4-letnie gimnazjum III stopień - 2-u letnie liceum (4 specjalizacje: klasyczna, humanistyczna, matematyczno-fizyczna, przyrodnicza).

4. Dopisz autorów poniższych dzieł:

a) Emil, czyli o wychowaniu - JAN JAKUB ROUSSEAU b) O duszy nauczycielstwa - JAN WŁADYSŁAW DAWID c) Jak Gertruda uczy swoje dzieci - JAN HENRYK PESTALOZZI d) Prawo dziecka o szacunku - JANUSZ KORCZAK e) Wielka dydaktyka - JAN AMOS KOMEŃSKI f) Myśli o wychowaniu - JOHN LOCKE g) Powinności nauczyciela - GRZEGORZ PIRAMOWICZ h) Kształcenie w naukach boskich i świeckich - F. A. CASSIODORUS i) O poprawie Rzeczpospolitej - ANDRZEJ FRYCZ MODRZEWSKI

5. Wyjaśnij znaczenie poniższych pojęć:

KALOKAGATIA - (gr. kalós kai agathós `piękny i dobry') w antycznej Grecji - ideał wychowania, mający doprowadzić do uzyskania doskonałości umysłowej i cielesnej wychowanka; także cechy takiego wychowanka, silnego ciałem i duchem, dobrego i poświęcającego się dla ojczyzny,

SZTUKI WYZWOLONE (artes liberales) - wykładanych w szkołach starożytnego Rzymu i średniow. Europy, stanowiących wstęp do studiów wyższych.

SCHOLASTYKA - W XVI w. termin używany w znaczeniu pejoratywnym dla określenia sytemu filozofii uprawianej w średniowiecznych szkołach i uniwersytetach. Scholastycy poszukiwali teoretycznego uzasadnienia prawd doktryny chrześcijańskiej i usiłowali pogodzić ze sobą sprzeczności teologii chrześcijańskiej. W tym celu rozwinęli skrajnie wyszukaną metodę dociekań nad filozoficznymi i teoretycznymi kwestiami. We wczesnej scholastyce materiał teologiczny posłużył do konstrukcji sytemu. W XII w. scholastycy kolekcjonowali sentencje, tj. cytaty lub streszczenia dogmatów, zaczerpnięte z Biblii i z nauk Ojców Kościoła.

6. Etapy edukacji młodzieży wg. Jana Amosa Komeńskiego:

a) SZKOŁA MACIERZYŃSKA - 6 lat, wych. fiz., zabawy, troska o ubióri odżywianieb) SZKOŁA ELEMENTARNA - nauka w j. ojczystym, podstawy do życia, 6 lat.c) SZKOŁA SREDNIA czyli ŁACIŃSKA - dla wszystkich chłopców, 4 języki.d) STUDIA UNIWERSYTECKIE - charakter zawodowy, 6 lat

7. Organizacja i proces nauczania w kolegiach jezuickich według Ratiostudiorum:

podział na klasy wyższe-przygotowawcze i wyższe,dla pilnych i zdolnych uczniów nagrody, podział na 5 klas, okres kształcenia 6-7 lat, uroczyste promocje do klas następnych, ścisły nadzór szkół, częste wizytacje, troska o wych. fiz., za ideał uważano formy metodyczne Cycerona.

8. Wymień zasługi St. Konarskiego w dziale reformy polskiej oświaty w XVIII w.:

1736 r.opracował szcegółowo projekty reform szkolnictwa pijarskiego1740 r. otworzył w Warszawie Collegium Nobilium1741 r. wydał podręcznik „Gramatyka łacińska”, „O poprawie błędów wymowy”1750-1753 r. Cyprian Komorowski przeprowadził reformę szkół pijarskich wg. Konarskiego 1753 r. Kapituła łowicka zatwierdziła Ordynację opracowana przez Konarskiego.

9. Wyjaśnij na czym polegał stanowy charakter wychowania średniowiecznego:

STAN RYCERSKI - wych. oparte na potrzebach wojny, wymaganiach życia Dworskiego, tradycji religijnych (paź giermek rycerz). DUCHOWIEŃSTWO szkoły kościelne-zaznajamianie z zasadami religii, Przyzwyczajanie do czytania Biblii, przystosowanie do potrzeb zycia kościelnego (praca fizyczna, Pismo Święte, czytanie, pisanie). MIESZCZAŃSTWO nauka o charakterze praktycznym (arytmetyka do potrzeb handlu, terminator czealadnik majster).

10. Przyporządkuj:

SOLON (Ateny), PALESTRA (Ateny), LIKURG (Sparta), LUTNISTA (Ateny), EFEBIA (Ateny), LITERATOR (Rzym), TAJGET (Sparta), LAKONIZM (Sparta), KWINTYLIAN (Rzym), PEDAGOG (Ateny i Rzym), GRAMATYSTA (Ateny), PEDOTRIBA (Ateny), ZGOGA (Sparta), PEDAGOGIKA (Rzym), KITARZYSTA (Ateny), PERJOJKOWIE (Sparta), KALKULATOR (Rzym), GERUZJA (Sparta), PENTATHLON (Ateny i Sparta), KRYPTEJE (Sparta).

11. Koncepcja wych. wg. Platona:

- wiek matek do rodzenia dzieci: 20 40 lat, ojców: 30 50 lat - dzieci po urodzeni powinny być oddane do państwowych domów dziecka, pod opiekę nianiek.- w wieku 3 lat przedszkole, wychowanie przedszkolne odbywało się przy świątyniach pod opieką wykształconych wychowawców - zabawy i gry na świeżym powietrzu,bajki, wierszyki,muzyka (pod kontrolą państwa).- Do 6 r.ż. wychowanie dziewczynek i chłopców razem,potem oddzielnie,ale wg.tego samego programu - Do 10 r.ż. wspólne uczestnictwo w uroczystościach publicznych,połączone z prezentacją piosenek, wierszy.- Nauka szkolna w 10 r.ż. :3 lata nauki czytania i pisania oraz rachunków 3 lata wykształcenie literackie i muzyczne, duży nacisk kładł na naukę matematyki, gł. geometrii i astronomii.- w 17 r.ż. trzyletnie ćwiczenia fizyczno-wojskowe,zwane EFEBIĄ. - po 20 roku studia wyższe tylko dla najlepszych (filozofia, matematyka, astronomia, teoria muzyki)

praktyka w instytucjach wojskowych zarówno po studiach jak i po efebii, najzdolniejsi przechodzą do grupy filozofów, czyli najwyższych urzędników państwa (studia filozoficzne, dialektyka).

12. Najwybitniejsi przedstawiciele Sofistów:

HIPPASZ, GORGIASZ, PRODYK, PROTAGORAS. Najistotniejsze założenia ich pedagogiki: zajęli się człowiekiem i zagadnieniami jego życia, nauczanie sofistów miało więc charakter publiczny, powszechny, przystępny. Byli nauczycielami przygotowującymi do życia publicznego.Za naukę pobierali opłaty.

13. Uzupełnij brakujące części zdania:

Fryderyk Froebel nazwał przedszkole OGRÓDKIEM DZIECIĘCYM, gdyż dzieci miały się uczyć w nim jak DRZEWKO, pielęgnowane przez OGRODNIKA OPIEKUNA.

---