14a. DIAGNOZOWANIE ŚRODOWISKA WYCHOWAWCZEGO:

• RODZINA (ZASADY I NARZĘDZIA BADAWCZE)

Zasady badań środowiska:

1) zas. holizmu metodologicznego - właściwego badania. Rodzina jako środowisko wychowawcze stanowi określoną całość.

2) zas. uwzględniania kontekstu społecznego - obowiązuje w danej chwili, momencie. Obraz i funkcjonowanie zależą od warunków społeczno - kulturowych, w jakich rodzina funkcjonuje.

3) zas. relatywności warunków środowiskowych i doświadczeń wychowawczych

NARZĘDZIA DIAGNOSTYCZNE:

Strategie badawczo - diagnostyczne dotyczące rodziny:

STRATEGIA I - całościowa:

1) Koncepcja wskaźnika ogólnego środowiska H.Radlińskiej;

2) Arkusz schematyczny J.Pietera;

3) Koncepcja Progów Zagrożenia Rozwoju Dziecka w Rodzinie E.Marynowicz-Hetki;

4) Koncepcja diagnozy typologicznej rodziny J.Piekarskiego;

KONCEPCJA II - zogniskowana:

5) Kwestionariusz Pari, Schafera i Bella;

6) Kwestionariusz PCR Roe i Sigelmana;

7) Kwestionariusz dla rodziców M.Ziemskiej;

8) Inwentarz Postaw „w moim domu” B.Markowskiej;

9) Koncepcja rozpoznawania błędów wychowawczych A.Guryckiej;

STRATEGIA I :

Ad.1

Helena Radliska wzbogaciła pojęcie wzorca i wskaźnika. Wprowadziła pojęcie ogólnego wskaźnika środowiskowego, który stanowi wynik badań diagnostycznych był rozumiany jako miernik określający szansę życiową dzieci wychowujących się w jednym środowisku. Problem postawiony przed badaczem decyduje o typie diagnozy.

Ad.2

Koncepcja umożliwiła sformułowanie ogólnej oceny środowiska wychowawczego dziecka wyrażonej tzw. Wskaźnikiem liczbowym stanowiącym sumę ocen jednostkowych wskaźników. Wskaźniki te zostały wyróżnione w odniesieniu do podstawowych kręgów środowiskowych jednostki:

• Indywidualne; Lokalne; Okoliczne;

Ad.3

Podstawą koncepcji jest znajomość poziomu zagrożenia dziecka w rodzinie. Koncepcja dotyczy oceny tzw. Progów zagrożenia rozwoju bijosocjokulturowego. Próg zagrożenia to stopień kumulujący negatywne elementy środowiska rodzinnego, którego wystąpienie może stanowić miarę zagrożenia rozwoju dziecka. Autorka wyróżniła 3 progi:

• Ostrzegawczy; Zaawansowany; Krytyczny;

Ad. 4

Charakteryzuje on diagnozę typologiczną jako działanie poznawcze polegające na klasyfikowaniu rodziny na podstawie zebranych danych, stosunku do modelu teoretycznego. Wyróżniał 3 sfery:

warunki materialno - rzeczowe; oddziaływania wychowawcze; wartości i cele;

Piekarski wyodrębnił 4-ry typy rodzin:

Środowisko wzorcowe; Środ. przeciętne; Środ. niekorzystne; Środ. dysharmonijne;

STRATEGIA II:

Ad. 6

„Kwestionariusz stos między rodzicami a dziećmi”. Identyfikuje on występowanie u rodziców określonych postaw: Kochająca; Wymagająca; Ochraniająca; Odrzucająca; Liberalna; Cechą charakterystyczną jest to, że zachowania rodziców są rozpoznawane w percepcji dzieci, młodzieży i osób dorosłych. Arkusz tego kwestionariusza zawiera 2 wyiary:

- wymiar I - miłość, odrzucenie - ambiwalentny

- wymiar II - liberalizm i wymagania

Ad. 8

Jest konstrukcją, która bada postawy dziecka wobec rodziców w 2 zasadniczych cechach: akceptacja rodziców, odrzucenie rodziców. Badanie polega na dokonywaniu oceny przez badanych 96 stwierdzeń odnośnie zachowań w kategoriach: zawsze, często, nigdy. Kafeterie te stosuje się oddzielnie w stos do ojca i do matki.

14b. DIAGNOZOWANIE ŚRODOWISKA WYCHOWAWCZEGO:

• SZKOŁA ( ZASADY I NARZĘDZIA BADAWCZE)

Zasady badań środowiska:

1) zas. holizmu metodologicznego - właściwego badania

2) zas. kontekstu społecznego - obowiązuje w danej chwili, momencie

3) zas. relatywizmu

***narzędzia diagnostyczne:

1) Karta mierzenia postępu uspołecznienia się dziecka K.M.B.Bridges w układzie J.Konopnickiego.

2) Arkusz zachowania się ucznia B.Markowskiej.

3) Kwestionariusz zachowania się dziecka w przedszkolu i szkole (CBI) E.S.Schaefera, M. Aaronsona.

15. POSTAWY RODZICIELSKIE (NARZĘDZIA DIAGNOSTYCZNE).

Postawy rodzicielskie - to stan uczuciowy, który jest podstawowym elementem decydującym o wychowaniu dziecka. Każda postawa zawiera 3 składniki: myślowy, uczuciowy, element działania

Postawy rodzicielskie można badać dwojako:

1) opierając się na wypowiedziach rodziców przez poznanie ich przekonań i oceny przy pomocy specjalnego kwestion;

2) obserwując zachowanie matki lub ojca wobec dziecka łącznie ze swobodnymi wypowiedziami o dziecku

Postawa odtrącająca - dziecko jest traktowane jako ciężar, niewygoda. Rodzice odczuwają dziecko jako niedoskonałe, nie okazują uczuć pozytywnych, okazują dezaprobatę, krytykę, karzą, zastraszają, obchodzą się brutalnie.

Postawa akceptująca - rodzice przyjmują dziecko takim, jakie ono jest. Okazywana jest rzeczywista sympatia, poznanie potrzeb dziecka.

Postawa unikająca - nadmierny dystans uczuciowy, bierność, uległość, obojętność, swoboda, rzekomy liberalizm, beztroska, ignorancja, brak odpowiedzialności.

Postawa współczująca - charakteryzuje się zaangażowaniem na rzecz dziecka, zainteresowaniem zabawą i pracą, wciągnięciem dziecka w sprawy domu, aktywnością w nawiązywaniu kontaktu, gotowością na wyjaśnienia.

Postawa nadmiernie wymagających - rodzic nagina dziecko do wytworzenia wzoru, stawia wysokie wymagania, narzuca autorytet, ogranicza samodzielność, stosuje nagany, sztucznie przyspiesza rozwój, jest nastawiony na wysokie osiągnięcia.

Postawa nadmiernie chroniących - rodzic podchodzi do dziecka bezkrytycznie, dziecko uważane jest za wzór doskonałości, przesadna opiekuńczość, niedocenianie talentów dziecka, izolowanie społeczne, tolerowanie zachowań.

Dawanie nadmiernej swobody - rodzic daży dziecko zaufaniem, z wiekiem daje mu coraz więcej swobody.

NARZĘDZIA DIAGNOSTYCZNE:

1.. kwestionariusz do badania postaw rodzicielskich wg M. Ziemskiej

2.. kwest. stos. między rodzicami i dziećmi PCR ROR Siegelmana

3.. skala postaw rodzicielskich M. Plopy

4.. kwest. - Inwentarz postaw w moim domu B. Markowskiej

5.. kwest. PARI Schefera i Bella

10. SPECYFICZNE TRUDNOŚCI W UCZENIU SIĘ.

11. DYSLEKSJA I DYSKALKULIA (do pkt.10).

DYSLEKSJA- trudności w czytaniu (zaburzenia zarówno tempa i techniki czytania, jak i stopnia rozumienia treści). Dysleksję jako specyficzne trudności w czytaniu rozpoznajemy u dziecka wówczas, gdy jest ono prawidłowo rozwinięte intelektualnie, a mimo to ma trudności z opanowaniem umiejętności czytania i w tym zakresie znacznie odbiega od średniego poziomu klasy, do której uczęszcza, i od przeciętnych umiejętności czytania osiąganych w jego wieku.
Trudności w czytaniu na ogół szybciej ustępują niż w pisaniu. Niemniej jednak część dyslektyków nie osiąga nigdy biegłości w czytaniu. Zaburzenia te mogą dotyczyć funkcji:

- orientacja w kierunku i przestrzeni

- opóźniony rozwój mowy, wadliwa wymowa, błędy gramatyczne

- mała sprawność i koordynacja ruchów podczas zabaw ruchowych, samoobsługi, rysowania, pisania (brzydkie pismo)

- zbyt długo utrzymująca się oburęczność

- mylenie prawej i lewej ręki

DYSKALKULIA - problemy w matematyce (niski poziom rozumowania operacyjnego, kłopoty z pojęciami abstrakcyjnymi, np. pojęciem liczby, wielkości, proporcji). Cierpiący na dyskalkulię mają problemy z dodawaniem, odejmowaniem czy liczeniem w pamięci.

Dyskalkulia może objawiać się:
- zaburzeniami umiejętności słownego wyrażania,
- zapisywania oraz czytania pojęć i zależności matematycznych, np.: nazywanie cyfr, symboli działań,
- zaburzeniami matematycznych manipulacji konkretami - trudności w dodawaniu, porównywaniu

wielkości przedmiotów,
- zaburzeniami zdolności rozumienia pojęć i zależności matematycznych, wykonywania obliczeń w

pamięci,
- zaburzeniami zdolności wykonywania zdolności matematycznych (zamiast dodawać mnożą).

6 typów dyskalkulii rozwojowej:

- werbalna (słowna); leksykalna (powiązana z czytaniem); graficzna; praktognostyczna (wykonawcza); ideognostyczna (pojęciowo - poznawcza).

12. EDUKACYJNE FUNKCJE MEDIÓW.

1. motywacyjne - polegają one na intelektualnym i emocjonalnym przygotowaniu uczniów do aktywnego zdobywania informacji

2. źródłowe - treści eksponowane za pomocą mediów mogą być dla uczniów głównym źródłem wiedzy z danego przedmiotu

3. ilustracyjne - mamy z nimi do czynienia wtedy, kiedy środki ilustrują przekazy werbalne nauczyciela

4. weryfikacyjne - media pozwalają weryfikować trudności uczniowskich przewidywań

5. ćwiczeniowe - wykorzystując media możemy znakomicie zorganizować ćwiczenia uczniów (manualne i umysłowe)

6. syntetyzujące - media pomagają uczniom w tworzeniu uogólnień i syntez

7. utrwalające - środki pomagają w utrwalaniu wiedzy i umiejętności poprzez metodyczne organizowanie procesu powtarzania

8. zastosowawcze - media w sposób szczególnie pełny pokazują uczącym się zastosowanie teorii w praktyce i w życiu

9. inspirujące - media są szczególnie predysponowane do tego, aby inspirować uczniów do poszukiwań i rozwijać ich zainteresowania

10. kontrolne i oceniające - media okazują się szczególnie sprawnym i obiektywnym narzędziem kontroli i oceny uczniów

13. DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA I PRZYSTOSOWANIE DZIECKA DO WARUNKÓW SZKOLNYCH.

DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA:

** [W.Okoń] twierdzi, że dojrzałość szkolna to osiągnięcie przez dziecko takiego stopnia rozwoju

umysłowego, emocjonalnego, społecznego i fizycznego, jaki umożliwia mu udział w życiu

szkolnym i opanowanie treści programowych klasy pierwszej.

** Dziecko osiąga dojrzałość szkolną w momencie równowagi pomiędzy wymaganiami szkoły a

własnymi możliwościami rozwojowymi.

** Przystosowanie dziecka do szkoły to zdobywanie sprawności, umiejętności, nawyków i

doświadczenia.

** Osiągnięcie przez dziecko pewnego momentu równowagi pomiędzy własnymi możliwościami a

wymaganiami szkoły.

ELEMENTY DOJRZAŁOŚCI SZKOLNEJ:

Dojrzałość: fizyczna, umysłowa, społeczna, emocjonalna, wolicjonalna

PRZYSTOSOWANIE DZIECKA DO SZKOŁY:

Dynamiczny i stały proces modyfikowania przez uczniów własnych zachowań, cech i potrzeb w celu adekwatnego funkcjonowania w warunkach szkolnych, z zachowaniem równowagi między wymaganiami tego ucznia a własnymi potrzebami.

OGÓLNE WSKAŹNIKI PRZYSTOSOWANIA DO SZKOŁY:

**Potrafi w znacznym stopniu podporządkować swoje chęci i pragnienia wymaganiom szkoły; **liczy się z potrzebami innych i współdziała z innymi, **posiada umiejętność nawiązywania kontaktów społecznych, **potrafi przyswoić pewne reguły rządzące życiem grupy równieśniczej, **ponosi odpowiedź za swoją pracę i zachowanie, **być aktywnym, **umie podejmować i poprowadzić do końca zadanie

17. WYBRANE TEORIE ROZWOJU POZNAWCZEGO - TEORIA LWA WYGOTSKIEGO.

Strefa aktualnego rozwoju - wyznacza ją poziom rozwoju funkcji psychicznych, jaki ukształtował się u dziecka w rezultacie przejścia pewnych już zakończonych etapów, cyklów rozwoju.

Zdaniem Wygostkiego warunkiem koniecznym dobrania trafnej metody postępowania wychowawczego jest rozpoznanie tzw.

Strefy rozwoju najbliższego - dotyczy ona tych umiejętności, które dopiero się rozwijają, a określa ją różnica między poziomem rozwiązywania zadań dostępnych pod kierunkiem i przy pomocy dorosłych a poziomem rozwiązywania zadań dostępnych w samodzielnym działaniu.

1. PROBLEM DIAGNOZY I DIAGNOZ CZĄSTKOWYCH.

Diagnosis - (z grec.) rozpoznanie. Diagnostyka pedagogiczna jest nauką interdyscyplinarną.

DIAGNOSTYKA PEDAGOGICZNA - jako metodologia diagnozy specyficznej dla danej dziedziny pedagogiki (subdycsyplin).

1.)Diagnostyka pedagogiczna środowiskowa (pedagogika społeczna).

2.)Diagnostyka psychologiczno-pedagogiczna (pedagogika specjalna).

3.)Diagnostyka w wychowaniu resocjalizującym.

4.)Diagnostyka opiekuńcza.

5.)Diagnostyka edukacyjna (dydaktyka).

6.)Diagnostyka pracy kulturalno-wychowawczej.

7.)Diagnostyka pracy socjalno-wychowawczej.

DIAGNOZA - jest to rozpoznanie na podstawie zebranych objawów znanych ogólnych prawidłowości badanego złożonego stanu rzeczy przez przyporządkowanie go do typu albo gatunku, dalej przez wyjaśnienie genetyczne i celowościowe, określenie jego fazy i przewidywanego rozwoju (S. Ziemski 1973r.).

Żeby doszło do pełnej diagnozy, muszą występować pełne diagnozy cząstkowe, ale nie zawsze. (Pełna diagnoza zawiera diagnozy cząstkowe.) Natomiast zawsze musi być TRIADA DIAGNOSTYCZNA:

- rozpoznanie, wyjaśnienie, opracowanie programu

DIAGNOZY CZĄSTKOWE:

1.)Diagnoza przyporządkowująco - klasyfikacyjna lub typologiczna - odpowiada na pytanie, do

jakiego znanego typu należy dany stan.

2.)Diagnoza genetyczna - odpowiada na pytanie, jakie są przyczyny badanego stanu rzeczy.

3.)Diagnoza celowościowa - poszukuje odpowiedzi na pytanie, jakie znaczenie ma badany stan dla

całości badanej sytuacji.

4.)Diagnoza fazy- odpowiada na pytanie, w jakiej fazie przebiegu znajduje się badany stan rzeczy.

5.)Diagnoza rozwojowa lub prognostyczna- odpowiada na pytanie, co zrobić dalej z badanym stanem

rzeczy.

2. DIAGNOSTYKA JAKO NAUKA INTERDYSCYPLINARNA.

Diagnostyka pedagogiczna jako subdyscyplina jest interdyscyplinarna. Przedmiot jest nauką , jeżeli ma swoją metodologię. Np. diagnostyka dydaktyczna opisuje, prognozuje, wyjaśnia. Najczęstszą formą diagnostyki jest obserwacja lub test. Z tego wynika, że rzeczą niezbędną w diagnostyce są narzędzia badawcze.

3. PRAKTYCZNY I TEORETYCZNY CHARAKTER DIAGNOZY.

PRAKTYCZNY CHARAKTER badań diagnostycznych przejawia się w (wg W. OKOŃ):

1.)Opisywaniu rzeczy i zjawisk

2.)Wyjaśnianiu ich

3.)Przewidywaniu

TEORETYCZNY CHARAKTER badań diagnostycznych / funkcje badań diagnostycznych:

1). Desryptywna - co uległo zaburzeniu

2). Eksplancyjna - czemu i jak do tego doszło

3). Prospektywna - co dalej

4. PEŁNY I SKRÓCONY AKT DIAGNOSTYCZNY.

ABY NASTĄPIŁ PEŁNY AKT DIAGNOZY MUSI NASTĄPIĆ :

-identyfikacja

-opis i wyjaśnienie

-ustalenie działań kompensacyjnych , profilaktycznych

dobra diagnoza równoważy

6. ELEMENTY PRZESTRZENI DIAGNOSTYCZNEJ.

Aby zaistniała diagnoza musi nastąpić interakcja społeczna. Diagnoza odbywa się w pewnej przestrzeni diagnostycznej. Na przestrzeń diagnostyczną składa się:

1). Świadomość metodologiczna badań - odbiór treści zależy od świadomości

2). Oczekiwanie diagnostyczne - nie jesteśmy w stanie wyzwolić się od wcześniejszych doświadczeń

- efekt Golema, efekt Galilei (aureoli), efekt Barnuba\Forera

Efekt Golema - tzn nie można przeprowadzić badań, jeżeli wykorzystujemy informacje wcześniej nabyte

3). Cel diagnostyczny

7. TRAFNOŚĆ, RZETELNOŚĆ DIAGNOZY I STANDARYZACJA.

Diagnoza powinna być rzetelna, elastyczna i trafna. Test jest trafny, jeżeli pozwala mierzyć tylko i wyłącznie to, co chcemy nim zmierzyć. Trafność dzielimy na zewnętrzną i wewnętrzną. Wewnętrzna - dotyczy konkretnego przypadku - może zamienić się w trafność zewnętrzną, która jest relatywna do populacji.

Nogers twierdzi, że aby diagnoza była poprawna, sytuacja musi być autentyczna, a badacz akceptujący, empatyczny.

Rzetelność - to taka właściwość testu, która ściśle ujmuje badaną cechę osobowości, uczucie. Oznacza to, że przy kilkukrotnym wypełnianiu tego testu przez danego ucznia, po upływie niewielkiego czasu test daje identyczny rezultat lub rezultat do niego zbliżony.

8. DIAGNOZA JAKO PROCES BADAWCZY.

9. TRUDNOŚCI I NIEPOWODZENIA SZKOLNE.

Jednym z podstawowych wymiarów funkcjonowanie dziecka - ucznia w sytuacji szkoły są jego osiągnięcia i niepowodzenia szkolne. Niepowodzenie szkolne wydaje się „przytłaczać” funkcjonowanie szkolne dziecka. Jest głównym wyznacznikiem jego ogólnej oceny jako ucznia, dokonywanej przez szkołę. W konsekwencji ma to niezwykle istotne znaczenie dla dalszych losów jednostki, jej kariery zawodowej i społecznej. Nie wszystkie dzieci podejmujące naukę w szkole z biologicznego punktu widzenia są przygotowane do jej rozpoczęcia. Wykazują bowiem dość znaczne zróżnicowania pod tym względem. Powodować to może w konsekwencji trudności i niepowodzenia szkolne spowodowane różnicami indywidualnymi w rozwoju dziecka czy zaburzeniami wyższych funkcji nerwowych. Najlepiej, gdy symptomy zapowiadające przyszłe trudności szkolne zostaną jak najwcześniej ujawnione.

Są to: objawy dysharmonii rozwoju psychoruchowego, a więc zaburzenia niektórych funkcji poznawczych i ruchowych, które leżą u podstaw uczenia się czynności pisania i czytania; opóźnionego rozwoju mowy; obniżonej sprawności ruchowej; słabej spostrzegawczości i pamięci wzrokowej, słuchowej; trudności w koncentracji.

Stwierdzeni - na podstawie rzetelnie przeprowadzonej oceny - występowania niepowodzeń szkolnych u dziecka zobowiązywać winno pedagoga do poszukiwania ich uwarunkowań, z zamiarem pomocy dziecku w przezwyciężeniu trudności dydaktycznych.

---