Reformacja

• Apogeum herezji nastąpiło w XIV i XV w. Zmienił się też model społeczeństwa europejskiego

• Kościół krytykowano za:

• Niski poziom moralny i intelektualny księży

• Zbytnie ściąganie podatków fiskalnych (dziesięcina, świętopietrze)

• Dysponowanie ziemią (10% - 40% państwa)

• Korupcja

• Nepotyzm

• Sprzedaż odpustów

• Wywieranie presji na władzę

• Reformacja wiąże się z gwałtownym rozwojem rzemiosła i handlu w XIV i XV w. Europa zaczyna się bogacić na handlu z koloniami. Powstaje też humanizm.

Rzesza

• Reformacja w rzeszy przyczyny pośrednie (rozbicie państwa):

• Polityczne - istniały księstwa, królestwa i miasta wolne oraz miasta biskupie. Wszyscy uznawali zwierzchność cesarza.

• Gospodarcze - zachód i południe były lepiej rozwinięte

• Społeczne - nasilają się niepokoje społeczne. Buntują się chłopi którzy nie chcą wykonywać pańszczyzny.

• Reformacja w rzeszy przyczyny bezpośrednie:

• Wystąpienie Marcina Lutra zwrócił się on przeciwko kościołowi, krytykował sprzedaż odpustów.

• 31 października 1517r. - Marcin Luter ogłosił 95 tez skierowanych przeciwko odpustom. Powiesił je na drzwiach kościoła w Norymberdze.

• 1520r. Luter został ekskomunikowany wypowiada się przeciwko niemu Karol V Habsburg

• Marcin Luter uzyskał poparcie elektora saskiego księcia Fryderyka Mądrego. Udzielił on schronienia Lutrowi na zamku w Wartburgu. Luter przełożył Pismo święte na język niemiecki i opracował doktrynę zwaną luteranizmem. Marcin Luter jest uważany za ojca języka niemieckiego. Uznał on że do zbawienia jest potrzebna tylko wiara a nie uczynki. Podstawą wiary jest Pismo Święte. Odrzuca piśmiennictwo ojców kościoła. Z sakramentów zostawił tylko chrzest i eucharystię. Odrzuca celibat i zwierzchnictwo papieża. Przeciwny jest zakonom, zwolennik używania języka narodowego w liturgii.

• LUTERANIZM

• Umiarkowany - praktykowali go: mieszczaństwo, rycerstwo i książęta. Skusiła ich opcja taniego kościoła, ograniczenie ingerencji kościoła w sprawy państwa i kościół nie powinien posiadać ziemi.

• Radykalny - praktykowali go: biedota miejska i chłopi. Odrzucali hierarchię kościoła, krytykowali feudalizm i pańszczyznę. Tomasz Minzer zapoczątkował anabaptyzm czyli że chrzcić powinno się ludzi dorosłych.

• 1524r. wybuch powstania chłopskiego w rzeszy. Przeradza się ono w wojnę chłopską.

• 1524 - 1525 - wojna chłopska. Wystąpienie antyfeudalne. Przywódcy zostali straceni. Nastąpił wzrost obciążeń feudalnych w Rzeszy. Marcin Luter potępił wojnę chłopską.

• 1529 zbiera się sejm Rzeszy na nim Karol V Habsburg wezwał władców niemieckich do odrzucenia poglądów Lutra. Większość zgadzała się jednak cześć książąt złożyła protest (protestanci)

• 1531 - 1555 wojna religijna. W końcu podpisano pokój w Augsburgu. Kończył on wojnę religijną i wprowadzał równouprawnienie dla kalwinistów i katolików. Zapewniał że zeświecczone majątki kościoła zostaną w rekach świeckich i wprowadził zasadę ,,Czyja władza tego religia” (Cuius regio eius religio)

• Pierwsze państwo luterańskie to Prusy Książęce.

Szwajcaria

• W początkach XVI w. Uznano niezależność kantorów szwajcarskich.

• Pierwszym reformatorem był Urlich Zwingli (lata 20 i 30 XVI w. Genewa) dał podwaliny reformacji. Uznał że należy zrezygnować z kultu obrazów a wiara powinna płynąć z Biblii.

• Drugim reformatorem był Jan Kalwin. Utworzył on pierwszą gminę wyznaniową w Genewie. Uważał ze powinno odrzucić się większość sakramentów zostawił tylko chrzest i eucharystię. Odrzucił on hierarchę kościoła, odrzucił celibat, negował zakony, odrzucił kult obrazów, głosił że źródłem wiary jest Biblia. Był zwolennikiem języka narodowego w liturgii. Uważał ze Bóg przeznaczył już ludzi na zbawienie (predestynacja). Znakiem laski bożej jest powodzenie na ziemi. Kalwin zwracał uwagę na to że pieniędzy nie można trwonić. Trzeba żyć skromnie.

• Maź Weber - postawił tezę że istnieje związek miedzy kalwinizmem i kapitalizmem. W Genewie prześladowano katolików.

Francja

• Kalwinistów nazywano tam Hugenotami.

• Reformacja upowszechniła się w połowie XVI w. i zyskała sympatię wśród możnowładców i mieszczaństwa. Królowie starali się nie dopuszczać do rozwoju reformacji Burbonowie zaczęli wyznawać kalwinizm.

• 1562 Rzeź hugenotów w Wessy.

• 1562 - 1598 wojna religijna. Były skrytobójstwa, intrygi, stronę katolicką popierała Hiszpania a hugenotów Anglia i Niderlandy.

• 1570 pokój w Saint Germain. Na mocy którego miało dojść do porozumienia między hugenotami i katolikami. Obiecano amnezję dla więźniów politycznych. Podjęto decyzję o swobodzie kultu, małżeństwo Małgorzaty Walezjusz z Henrykiem Burbonem.

• 23 sierpnia 1572 wesele Małgorzaty i Henryka

• 23/24 sierpnia 1572 wydarzenia nocy św. Bartłomieja (Paryskie Krwawe Gody, Rzeź hugenotów). Wymordowano hugenotów w Paryżu i jego okolicach. Wznowienie wojny.

• 1574 umiera Karol IX Walezjusz. Tron obejmuje Henryk Walezy. Do walki o władzę stają Henryk Burbon i Henryk Gwizjusz - wojna 3 Henryków. Walezy zamordował Gwizjusz a Walezego zamordował szalony mnich.

• 1593 Henryk Burbon przechodzi na katolicyzm. ,,Paryż wart jest mszy”.

• 1594 Henryk Burbon zostaje koronowany na króla Francji

• 1598 Henryk Brodaty wydał edykt tolerancyjny (edykt nantejski).

• Swoboda kultu i wyznania dla hugenotów

• Hugenoci uzyskali 200 twierdz

• Kalwinizmu nie można wyznawać w Paryżu i jego okolicach

• Równouprawnienie polityczne dla hugenotów

• 1685 edykt zostaje odwołany przez Ludwika XIV

Anglia

• Henryk VIII Tudor zakażał publikowania prac reformacyjnych. Został nazwany Henryk VIII Obrońca Wiary. Sytuacja zmienia się gdy on chce się rozwieść z Katarzyną Aragońską.

• 1534 Henryk VIII Tudor wydał akt supremacji

• Uniezależnienie się od kościoła angielskiego i od papieża. Głową kościoła miał być aktualnie panujący władca Anglii

• Kościół narodowy.

• Skonfiskowano majątek kościelny, zlikwidowano zakony. Tomasz Morus sprzeciwiał się zrywaniu kontaktów z papieżem został on aresztowany a potem ścięty.

• Żony Henryka VIII Tudora

• Katarzyna Aragońska

• Anna Bolein (urodziła Elżbietę, została ścięta)

• Jane Sejmor (urodziła Edwarda, zmarła w okresie połogu).

• Anna de Cleves (małżeństwo białe)

• Katarzyna Arr (zdradzała go, ścięta)

• 1547 umiera Henryk VIII Władzę obejmuje Edward VI. Panuje do 1553 Po nim władzę obejmuje Maria Tudor - dążyła ona do przywrócenia katolicyzmu. Zyskała przydomek Krwawa Mary.

• 1558 Władzę obejmuje Elżbieta I Tudor. Panuje do 1603r. Powstaje kościół anglikański. Wszystko prócz dogmatów jest katolickie. Dogmaty są kalwińskie.

• Skutki reformacji:

• Wojny religijne

• Rozpowszechnienie się kalwinizmu i luteranizmu

• Morderstwa na tle religijnym

• Nietolerancja

• Zmiany polityczne (protestanci i katolicy)

• Przejście z feudalizmu na kapitalizm

• Złamania dominacji kościoła

• Kryzys w kościele

• Upowszechnienie języków narodowych

• Zmiany społeczne

• Zeświecczenie ziem kościoła

• Kraje luterańskie

• Niemcy

• Szwecja

• Norwegia

• Finlandia

• Kraje kalwińskie

• Szwajcaria

• Holandia

• Szkocja

• Anglia

• Francja

• Kraje katolickie

• Hiszpania

• Portugalia

• Włochy

• Polska

• Annaty - jednorazowe wpłaty pieniężne na rzecz stolicy apostolskiej. Na utrzymanie misjonarzy. Świadczony za pierwszy rok ze świeżo obsadzonych beneficjów. Obecnie są płacone tylko owe Włoszech.

• Świętopietrze - opłata na rzecz papiestwa składana przez kraje uznające jego zwierzchnictwo. Nie pobierane od 1555r.

• Handel lenartyński - wymiana handlowa między Europą i krajami Dalekiego Wschodu.

Kontrreformacja

• Kontrreformacja - działania przeciwko reformatorom i głęboka reforma w kościele katolickim.

• Najważniejsze postanowienia reformy:

• Powstrzymanie ekspansji reformacji

• Odzyskanie utraconych wpływów

• ETAPY REFORMY

• Uznano że wszyscy wyznawcy reformowanych wyznań to heretycy

• Utrzymano 7 sakramentów

• Utrzymano kult Matki Boskiej i świętych

• Utrzymano hierarchię kościoła

• Utrzymano pogląd że interpretacja pisma świętego należy do papieża i najwyższych dostojników kościelnych.

• Utrzymano konieczność dobrych uczynków i wiary.

• Utrzymano dogmat o obecności Chrystusa w Eucharystii

• Potępiono indywidualną interpretację Biblii

• Znowelizowanie katechizmu

• Uznano że językiem liturgii jest łacina

• Nie wolno łączyć różnych godności kościelnych

• Zobowiązano biskupów do przebywania w diecezjach

• Biskupi zostali zobowiązani do wizytacji parafii

• Biskupi zostali zobowiązani do sporządzania rocznych sprawozdań

• Zwiększono liczbę seminariów

• Księgi metrykalne

• Wzmocniono dyscyplinę wśród duchownych

• Utrzymanie szkół parafialnych powierzono kościołowi.

• 1542 Odnowienie św. Inkwizycji przez dominikanów. Miała ona charakter sądowniczy. Na półwyspie Iberyjskim inkwizycja była podporządkowana władzy świeckiej.

• 1559 został utworzony indeks ksiąg zakazanych. Były to głównie książki protestantów ale oprócz nich znalazły się tam dzieła Galileusza, Bruna, Machiawellego. I Kopernika.

• 1540 - Utworzony został zakon towarzystwa Jezusowego (jezuici) założył go Ignacy loyola. Mieli zasadę bezwzględnego posłuszeństwa papieżowi. Był to najlepiej wyedukowany zakon. Ich mottem było ad moiorem Dei gloriam - na większą chwalę boską. Wydali oni publikacje katolickie. Prowadzili misje i zajmowali się szkolnictwem. Tworzyli kolegia (szkoły średnie) i akademie (szkoły wyższe). Kładziono nacisk na poznawanie łaciny i teologii oraz retorykę. Przyjmowali też do szkół protestantów. Byli oni orężem w walce z reformacją. Utworzyli też Akademię Wiedeńską (najstarszą uczelnię na Litwie). Słynnym jezuita był ksiądz Piotr skarga. Nadworny spowiednik Zygmunta III Wazy. Napisał on ,,Kazania sejmowe”.

Renesans

• POJĘCIA

• Humanizm - Określenie to pojawiło się dopiero w XIX w. Zostało stworzone przez historyków. W XIV i XV w. Nie było używane. Mianem studia humanitatis nazywano wówczas prowadzenie badań nad kulturą starożytną.

• Odrodzenie - Określenia tego użył po raz pierwszy Georgio Vasari w 1550r. W okresie XIV - XVII w. pojęcie to nie było jednak rozpowszechnione. W XIX w. spopularyzował ten termin historyk francuski Jules Miechelet i uczony szwajcarski Jacob Burchardt.

• Mecenat - Jest to opieka finansowa nad kimś i sponsorowanie go. Najczęściej mecenatów miały osoby zamożne. Na ogół wiąże się to z finansowym wspieraniem artystów. Termin ten pochodzi ze starożytnego Rzymu. Nawiązuje on do osoby Caiusa mecenasa. Zwianego z dworem Oktawiana Augusta.

• Perspektywa - Jest to takie malowanie przestrzeni aby na płaskiej powierzchni uzyskać efekt trójwymiarowości Przedmioty które są daleko są mniejsze a ich kontury są zamazane. Zostało to upowszechnione w oświeceniu.

• OSOBY

• Tomas Morus - Wymyślił Utopię czyli nie realny ale idealny świat, coś co nie istnieje. Dążył do stworzenia Utopii. Jego poglądy dały początek socjalizmowi.

• Piccolo Machiawelli - Punktem wyjścia jego rozważań była analiza rzeczywistości społeczno - politycznej. Najwybitniejszym jego dziełem jest ,,Książe”. Machiawelli uważał że aby polityk był skuteczny w działaniu musi postrzegać innego człowieka takim jakim jest. Uważał że ludzie są zmienni, kłamliwi, tchórzliwi, chciwi, zdradliwi. Władca musi wzbudzać strach.

• Jean Bodin - uważał że najlepszą formą ustroju jest monarchia. Postulował stworzenie państwa scentralizowanego a władza państwowa powinna być ograniczona prawami boskimi i natury. Zalecał wielką tolerancję religijną. Jego poglądy stały Si podstawą monarchii absolutnej.

• Leonardo da Vinci - był malarzem, rzeźbiarzem, architektem. Zajmował się także filozofią. Medycyną, fizyką inżynierią, astronomią i anatomią. Dokonywał sekcji zwłok. Zaprojektował wiele wynalazków m. In. Łódź podwodną czy maszynę latającą. Jego najlepszymi dziełami są fresk ,,ostatnia wieczerza” i ,,Mona Lisa”

• Michał Anioł - był rzeźbiarzem, malarzem, architektem i poetą. Uważnie obserwacje i badania anatomiczne pozwoliły mu na mistrzowskie przedstawienie ciała ludzkiego w rzeźbach. Jego najbardziej znane dzieła to ,, Dawid” ,,Mojżesz” ,,Jeńcy” fresk w kaplicy Sykstyńskiej.

• Rafael Santi - Malował głownie Madonny. Zajmował się architekturą i rzeźbą. Projektował ale zamożnych rodzin oraz objął kierownictwo nad budową Bazyliki sw. Piotra. Zmarł młodo.

• Cechy architektury

• Budowane na planie kwadratu lub prostokąta

• Arkady

• Krużganki

• Kolumny

• Duże okna

• luki

• zdobienia

• harmonia

• spokój
  

---