Zagadnienia egzaminacyjne STUDIA II STOPNIA - doradztwo zawodowe i personalne

1. Planowanie kariery zawodowej.

W tym celu należy odpowiedzieć sobie na pytanie: co chcę robić w życiu i czy mam do tego predyspozycje?

CZYNNIKI

1. Czynniki wewnętrzne = poznanie siebie.

A. ZAINTERESOWANIA

B. UZDOLNIENIA, UMIEJĘTNOŚCI, ZDOLNOŚCI

C. TEMPERAMENT

D. CECHY CHARAKTERU

E. SYSTEM WARTOŚCI

F. STAN ZDROWIA

2. Czynniki zewnętrzne

A. POZNANIE ZAWODÓW

B. POZNANIE ŚCIEŻEK KSZTAŁCENIA

C. POZNANIE TENDENCJI NA RYNKU PRACY

2. Omówić trzy teorie wyboru zawodu.

Teorie wyboru zawodu mają na celu wyjaśnianie, opisywanie, i programowanie wychowania zawodowego człowieka. Wyjaśniają one, dlaczego określeni ludzie wybierają określone zawody, dlaczego pewni ludzie odnoszą sukcesy w pewnych zawodach, co jest warunkiem ich sukcesów i niepowodzeń.

Pierwsza z nich to teoria „cech-czynników” (wewnętrzne cechy człowieka) F. W. Parsonsa traktująca wybór zawodu jako jednorazową decyzję. Według autora uczeń musi poznać siebie oraz świat swojej przyszłej pracy. Jego zdolności, zainteresowania i możliwości powinny być dopasowane do wymagań wybranego zawodu. Teoria ta skupia się na problemie, jaki zawód człowiek powinien wybrać, nie odpowiada jednak na pytanie, dlaczego ludzie wybierają ten a nie inny zawód. Wybór zawodu, wg Parsonsa, jest związany jedynie z wewnętrznymi cechami człowieka. Jako że otoczenie zewnętrzne nie jest uwzględnione, teoria ta jest często krytykowana (S.Baścik 1975, s.35).

Drugie stanowisko na ten temat reprezentuje J. L. Holland, który traktuje wybór zawodu jako proces specyficzny dla danej fazy biograficznej człowieka. Wybór zawodu jest tutaj procesem, który zaczyna się stosunkowo wcześnie. Teoria Hollanda podkreśla wagę kontaktów międzyludzkich w przebiegu kariery zawodowej. Wybór zawodu, według autora, jest wyrazem dojrzałości osobowości. Autor uważa, że wytwarzanie się sześciu typów osobowościowych: społecznego, realistycznego, konwencjonalnego, artystycznego, badawczego i przedsiębiorczego, kształtuje się pod wpływem społeczeństwa, a zwłaszcza rodziny. Każdy typ osobowościowy szuka odpowiedniego dla siebie środowiska wśród ludzi, a satysfakcja z wykonywania danej pracy zależy od stopnia zbieżności typu osobowości i środowiska pracy.

D. Super. Uważa on, że rozwój zawodowy to proces rośnięcia i uczenia się, któremu podporządkowane są wszystkie przypadki zachowania zawodowego, stopniowy wzrost i zmiany zdolności jednostki do określonych rodzajów zachowania zawodowego. Traktując wybór zawodu jako proces rozwojowy, autor wyodrębnił pięć stadiów życia zawodowego:

I etap - wzrost (od urodzenia do 14 roku życia)

II etap - poszukiwanie (15 - 24 rok życia)

III etap - zajęcie pozycji (25- 44 rok życia)

IV etap - zachowanie status quo (45-64 rok życia)

V etap - okres schyłkowy (powyżej 65 roku życia)

D. E. Supera podkreśla, że wybór zawodu nie jest aktem jednorazowej decyzji, lecz procesem progresywnie rozwijającym się, ciągłym i na ogół nieodwracalnym. Uważa, że wpływ na karierę zawodową człowieka mają nie tylko czynniki indywidualne, ale również społeczne.

3. Metody pracy doradcy personalnego.

Doradca personalny pracuje na rzecz zakładu pracy.

Doradca personalny zajmuje się selekcją i rekrutacją pracowników na wszystkie stanowiska pracy.

Poszukując pracowników dla swoich klientów doradcy personalni wykorzystują w praktyce kilka metod.

Do podstawowych metod doradcy personalnego zalicza się analizę dokumentów w oparciu o cv i list motywacyjny, rozmowę kwalifikacyjną, ankiety, testy psychologiczne i kwestionariusze.

Odpowiednio dobrane testy psychologiczne mogą ograniczyć występowanie proble­mowych sytuacji poprzez umożliwianie badania predyspozycji pracownika do objęcia stanowiska, które ma zostać mu powierzone.

Inna metoda ASSESSMENT CENTER JAKO KOMPLEKSOWA METODA SELEKCJI (w skrócie AC) jest nowoczesną metodą rekrutacji zmierzającą do oceny predyspozycji kandydata na podstawie jego zachowania w sytuacjach, z jakimi mógłby spotkać się w pracy.

4. Przyczyny i skutki bezrobocia.

Do najczęstszych przyczyn należą:

1. niedostosowanie struktury podaży pracy do popytu zgłaszanego przez pracodawców;

2. procesy restrukturyzacyjne w gospodarce, eliminowanie niektórych działalności

3. spadek produkcji z powodu ograniczonego popytu na określone towary/usługo;

4. niedoskonała informacja na rynku pracy o wolnych stanowiskach pracy;

5. niedostosowany sposób i kierunki kształcenia do wymagań rynku;

6. nadmierne obciążenia fiskalne

7. brak mobilności pracowników i osób poszukujących pracy

8. zmiana siedziby przedsiębiorstwa (przeniesienia produkcji do innego miasta/województwa)

9. automatyzacja procesów produkcji, zmiany technologiczne.

Do głównych konsekwencji bezrobocia należą:

1. niepełne zatrudnienie czynnika produkcji, jakimi są zasoby ludzkie;

2. spadek dochodów społeczeństwa, skutkujący ograniczaniem globalnego popytu;

3. spadek kwalifikacji i zanikanie umiejętności u osób pozostających przez dłuższy czas bez pracy, konieczność przekwalifikowania się bezrobotnych;

4. zwiększone wydatki budżetu państwa przeznaczane na utrzymanie osób bezrobotnych oraz instytucji zajmujących się pomaganiem im (m.in. koszt wypłacanych zasiłków, zapewnienie ubezpieczenia społecznego osób pozostających bez pracy, organizacja usług pośrednictwa pracy itp.);

5. zagrożenie patologiami społecznymi - uzależnienia, przestępczość, zjawiska dziedziczenia biedy i bezrobocia;

6. marginalizacja społeczna osób bezrobotnych, degradacja psychiczna związana z utratą poczucia własnej wartości i poczuciem apatii.

Bezrobocie jest uznawane za niekorzystne zjawisko w gospodarce, jednak jego następstwa są znacznie groźniejsze w sferze społecznej.

1. Etyka zawodu doradcy.

Kodeks etyczny doradców został opracowany przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Poradnictwa Edukacyjno-Zawodowego (IAEVG) w 1995 r. Stowarzyszenie Doradców Szkolnych i Zawodowych RP przyjęło ten kodeks w 2005 r. Wskazuje on doradcom drogę, wyznacza zasady, których trzeba przestrzegać.

Naczelną zasadą etyczną w działaniach doradczych i jednocześnie ich celem jest czynienie dobra, które przejawia się na różne sposoby: poczucie dobrostanu psychicznego klienta, rozwój osobisty, rozwiązanie problemów, odnalezienie własnej drogi, podniesienie jakości życia.

Do tych zasad wobec klienta należą: Wolność/dobrowolność, Poufność, Równe traktowanie, Odpowiedzialność, Poszanowanie godności/szacunek, Poszanowanie prywatności, Uczciwość.

6. Stres i patologie w miejscu pracy.

Stres - sytuacja, w której wymagania zewnętrzne są spostrzegane przez człowieka jako niezgodne z jego możliwościami i potrzebami.

Stres w pracy może być spowodowany przez:

• szkodliwe dla zdrowia środowisko pracy (hałas, niewłaściwe oświetlenie, zła wentylacja, toksyczne substancje, niewygodne miejsce pracy itp.),

• przeciążenie (zbyt dużo zadań, zbyt szybkie tempo pracy, zbyt trudne zadania)

• niedociążenie (zadania monotonne nie pozwalające na wykorzystanie potencjału pracownika);

• brak lub zbyt mała kontrola nad procesem pracy;

• niejasność bądź konfliktowość roli zawodowej;

• niewłaściwy styl zarządzania;

• złe stosunki międzyludzkie;

• brak perspektywy rozwoju zawodowego.

Patologia - odchylenia od stanu normalnego (mobbing, molestowanie seksualne).

7. Doradztwo zawodowe dla osób niepełnosprawnych.

Doradca powinien asystować osobom niepełnosprawnym w prawidłowej ocenie swoich wad i zalet oraz dostosowywaniu postaw i zachowań do oczekiwań pracodawców.

W rozwiązywaniu problemów niepełnosprawnych doradca zawodu powinien współpracować z rodziną niepełnosprawnego. Problem niepełnosprawności to nie tylko osobisty problem osoby niepełnosprawnej z dysfunkcjami, ale również jej rodziny. Doradca musi wykazać współpracując z pracodawcą, że każdy niepełnosprawny jest inny. Każda jednostka niepełnosprawna powinna być traktowana indywidualnie.

Doradca zawodu dokonuje oceny posiadanych predyspozycji, możliwości i aspiracji zawodowych, wskazuje wybór drogi zawodowej, dobór szkolenia zawodowego doradza jak sporządzić dokumenty aplikacyjne.

8. Funkcje szkolnego doradcy zawodowego.

1. Funkcja kształcąca wyraża się w dostarczaniu wiedzy o pracy ludzkiej i zawodach oraz drogach do nich prowadzących.

2. Funkcja wychowawcza przejawia się w przede wszystkim w kształceniu postawy wobec pracy.

3. Funkcja motywacyjna przejawia się w kształtowaniu motywów do wyboru zawodu, podejmowania pracy zawodowej.

4. Funkcja poznawcza odnosi się do poznania własnej osobowości i kształtowania samooceny.

5. Funkcja diagnostyczna odnosi się do rozpoznawania przypadków i sytuacji stanowiących przedmiot porady.

6. Funkcja kreatywna związana jest z rozwojem zawodowym jednostki, kształtowaniem cech osobowości

7. Funkcja informacyjna odnosi się do upowszechniania wiedzy zawodoznawczej wśród nauczycieli, rodziców, dzieci i młodzieży na temat możliwości wyboru szkoły, zawodu.

8. Funkcja terapeutyczna polega na postępowaniu profilaktycznym, kompensacyjnym i stymulacyjnym w szczególnie trudnych przypadkach związanych z wyborem zawodu, utrwaleniem w wybranym zawodzie czy zmianą zawodu.

9. Funkcja kwalifikacyjna wyraża się w typowaniu jednostek jako zdolnych bądź niezdolnych do wykonywania określonego zawodu, jak również na ukierunkowaniu drogi kształcenia zawodowego.

9. Programy pomocowe UE w przeciwdziałaniu bezrobociu.

Unia i Polska. Programy pomocowe (np.: na naukę i przekwalifikowanie, szkolenia, wyrównywanie szans wsi do miast) dyrektywy unijne, pomoc w tworzeniu miejsc parcy.

10. Cele kształcenia ustawicznego.

Kształcenie ustawiczne oznacza stan uczenia, się, który trwa od narodzin człowieka do kresu jego istnienia, proces dynamiczny, nieprzerwany. Niezbędne narzędzie umożliwiające stałe uzupełnianie wiedzy i umiejętności oraz dostosowywanie ich do zmieniających się uwarunkowań np.: na rynku pracy.

11. Zadania psychologii pracy.

Początkowo psycholog pracy zajmował się określeniem predyspozycji danej osoby w dziedzinie zawodowej. Obecnie psycholog pracy pomaga również w walce ze stresem, wpływa na poprawę stosunków interpersonalnych w firmie, pomaga kierownictwu komunikować się z pracownikami, lokalizuje źródła konfliktu i walczy z nimi, zajmuje się optymalizacją warunków pracy w celu podniesienia efektywności pracowników.

12. Rola zainteresowań w planowaniu kariery zawodowej.

Zainteresowania - trwała skłonność do obserwowania i poznawania ukierunkowana na jakąś dziedzinę działania czy obszar zjawisk. Są ważne przy podejmowaniu decyzji o wyborze zawodu.

Zainteresowania

• Wpływają na wybór ścieżki edukacji: szkoły średniej, studiów wyższych, dalszej edukacji

• Według nich wybiera się konkretne oferty pracy spośród dostępnych

• Wykonywanie zadań zgodnych z nimi w miejscu pracy daje satysfakcję osobistą, co ma pozytywny wpływ na rozwój osobisty i zawodowy, a co za tym idzie na szanse na awans i zmianę miejsca pracy na lepsze.

13. Zawód w ujęciu ekonomicznym i socjologicznym.

Zawód to wykonywanie zespołów czynności społecznie użytecznych, wyodrębnionych na skutek podziału pracy, wymagających od pracownika odpowiedniej wiedzy i umiejętności, a także cech psychofizycznych warunkujących wykonanie zadań zawodowych i powtarzanych systematycznie.

Ujęcie ekonomiczne - będących źródłem utrzymania dla pracownika i jego rodziny. Ujecie socjologiczne - zawód jest też jedną z podstaw zróżnicowania struktury społecznej we współczesnych społeczeństwach i kształtuje pozycję społeczną jednostki oraz jej prestiż.

14. Procedura porady zawodowej.

ETAP I ETAP II ETAP III

ROZMOWA WSTĘPNA BADANIA SPECJALISTYCZNE KONSULTACJA INDYWIDUALNA

INDYWIDUALNA LUB PSYCHOLOGICZNE/MEDYCZNE

GRUPOWA

ETAP I ROZMOWA WSTĘPNA INDYWIDUALNA LUB GRUPOWA

1. Uświadomienie celu orientacji i poradnictwa zawodowego

2. Umiejętność rozpoznawania aktualnych potrzeb rynku

3. Zaznajomienie potrzeby dokształcania i dostosowywania się do trendów rynku pracy

ETAP II BADANIA SPECJALISTYCZNE. OCENA WŁASNYCH MOŻLIWOŚCI PSYCHOFIZYCZNYCH I PREDYSPOZYCJI ZAWODOWYCH:

1. Określenie zainteresowań z zakresu kontaktu z przedmiotami, ludźmi, liczbami

ETAP III Konsultacja indywidualna:

1. Zaznajomienie z procedurami załatwiania spraw związanych z poszukiwaniem pracy

2. Wyposażenie w umiejętność właściwego zaprezentowania się pracodawcy

3. Umiejętności negocjacyjne

W przypadku przyjęcia powyższej procedury porady zawodowej należy położyć duży nacisk na samodzielność i aktywność klienta.

15. Komunikacja w kształtowaniu relacji pracowniczych.

Komunikacja - wzajemne przekazywanie informacji, pojęć, umiejętności, idei, uczuć za pomocą symboli tworzonych przez słowa, dźwięki, obrazy i dotyk.

Wyróżnia się następujące komunikacje: wewnętrzną pomiędzy pracownikami i zewnętrzną pomiędzy organizacjami

Komunikację wewnętrzna: poziomą (pracownicy) i pionową (pracownik pracodawca)

Komunikowanie werbalne i niewerbalne.

16. Podstawy prawne poradnictwa.

Ustawa z 7.09.1991 roku o systemie oświaty zobowiązuje te do przygotowania uczniów do wyboru zawodu i kierunku kształcenia. Realizowane jest przez poradnie psychologiczno - pedagogiczne i poradnie specjalistyczne.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu 15.01.2001 r. w sprawie zasad działania poradni psych - pedagogicznych oraz innych publicznych poradni specjalistycznych.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu 7.01.2003 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psych-pedagogicznej w publicznych szkołach.

17. Metody diagnozowania potrzeb edukacyjnych uczniów.

Metody:

• Testy inteligencji

• Obserwacja ucznia

• Ankieta i wywiad (metody te sa dobre gdy chcemy szybko uzyskać odpowiedzi w sprawie w ktorej posiadamy już pewne informacje).

• Skala ocen - występowanie lub nie występowanie tych zachowan ale także stopien nasilenia.

• Socjometria - zadawanie pytan i wyciaganie wnioskow z odpowiedzi, głównie metoda ta dotyczy rozpoznawania stosunkow miedzy uczniami, przyjazni i konfliktow

Dobrze przeprowadzona diagnoza pozwoli uzyskać informacje o uczniu i dostosować odpowiednie metody i formy pracy z uczniami.

18. Rola wychowawcy w planowaniu kariery zawodowej uczniów.

Wychowawca (nauczyciel, pedagog) poprzez obserwację, analizę, właściwe komunikowanie się połączone z empatią i umiejętnością słuchania, powinien rozpoznać:

potrzeby ucznia, tempo i techniki przyswajania wiedzy, środowisko ucznia (rodzina, przyjaciele), cechy osobowościowe, predyspozycje zawodowe (zdrowie, umiejętności, wiedza), zainteresowania i uzdolnienia. To pozwala nam optymalnie określić proces dydaktyczny, karierę zawodową ucznia.

19. Autoprezentacja.

Kreowanie swojego wizerunku. Sztuka autoprezentacji to nic innego jak takie przedstawienie siebie jakiego oczekują od nas inni ludzie. Nabycie umiejętności sterowania emocjami odbiorcy, od którego zależy decyzja.

20. Rozmowa kwalifikacyjna.

Rozmowa kwalifikacyjna jest etapem na drodze do znalezienia pracy.

Celem rozmowy kwalifikacyjnej jest bezpośrednie poznanie kandydata przez pracodawcę, który będzie się interesował przede wszystkim jego wiedzą, doświadczeniami i planami, czyli poszukiwał potwierdzenia tego wszystkiego, co zostało zawarte w cv.

Jednocześnie rozmowa kwalifikacyjna dostarcza dodatkowych informacji o kandydacie, które są możliwe do uzyskania zarówno w oparciu o samą rozmowę i w oparciu o zachowania i sygnały niewerbalne w jej trakcie odczytywania. Ubiegający się o pracę ma natomiast za zadanie przedstawienie swojej sylwetki w możliwie najlepszym świetle, a także uzyskanie dodatkowych informacji o przedsiębiorstwie i warunkach pracy w nim.

---