SYSTEMY
DYDAKTYCZNE
(JEDNOSTRONNE)
.
.
.
.
DYDAKTYKA HERBARTOWSKA
(tradycyjna)
Kierunek filozoficzny: U podstaw dydaktyki Herbarta leży metafizyczna filozofia.
Teoria poznania: Ta właśnie metafizyczna filozofia zakłada istnienie duszy jako czegoś stałego i niezmiennego, natomiast wszelkie reakcje psychiczne traktuje jako jej akty samozachowawcze. Tworem duszy są masy wyobrażeń, które pozostają w ciągłym ruchu i stanowią źródło całego życia psychicznego (uczuć, pożądań, woli i myślenia). Te masy wyobrażeń składać się miały ze „splotów wyobrażeń”, które dzięki spleceniu jawią się w świadomości jako niepodzielne elementy, oraz z szeregu wyobrażeń nie dość jeszcze splecionych. Przyswajanie nowych wyobrażeń, polega na włączaniu ich do już posiadanych mas, kojarzeniu z nimi i włączaniu (jako pojęć) do systemu. Uczenie się traktował Herbart jako gromadzenie wyobrażeń ich kojarzenie i systematyzowanie. Herbart stworzył system pedagogiczny oparty na etyce i psychologii: etyka umożliwia mu wyznaczenie celów wychowania, psychologia - środków. Herbart uważał dydaktykę za część pedagogiki, lecz jej przedmiot - nauczanie wychowujące które traktował jako najważniejszy wynik wychowania twierdząc, że jego najwyższym celem jest kształtowanie silnych moralnie charakterów, czemu miały służyć: kierowanie dziećmi i młodzieżą, karność oraz ściśle z nią związane nauczanie. Herbartowska teoria nauczania zwana później teorią stopni formalnych wyodrębniała cztery stopnie nauczania: jasność (rozkładanie przedmiotu na najdrobniejsze części aby każdy szczegół był zrozumiany), kojarzenie ( wiązanie materiału nowego z przyswojonym dawniej), system (uwydatnienie głównych myśli a przez to uporządkowanie przyswojonych wiadomości), metoda (systematycznie stosowany układ czynności nauczyciela).
System dydaktyczny: Herbart Johann Friedrich (1776-1841), niemiecki pedagog, psycholog i filozof. Studia ukończył w Jenie; 1802 r. habilitacja w Getyndze, 1805 r. profesor filozofii. 1809 r. objął po I. Kancie Katedrę Filozofii w Królewcu, gdzie prowadził też seminarium z pedagogiki. W 1833 r. powrócił na uniwersytet w Getyndze. Herbart zapoczątkował kierunek dydaktyczny zwany herbartyzmem, miał wielu kontynuatorów m.in. T. Ziller, W. Rein, O. Willman. Główne dzieła pedagogiczne Herbarta to: „Pedagogika ogólna wywiedziona z celu wychowania (1806 r.), „Wykłady pedagogiczne w zarysie” (1835 r.). Herbart uważał, że celem pracy szkoły jest przekazywanie dzieciom i młodzieży gotowego materiału do zapamiętania i rygorystycznego egzekwowania go. Aktywny musi być w szkole przede wszystkim nauczyciel, natomiast uczniowie powinni siedzieć cicho, uważać i wykonywać polecenia wychowawców. Dorosły rozkazuje, dziecko musi słuchać poddając się całkowicie narzucanym mu opiniom i wzorom. Podstawowym obowiązkiem nauczyciela jest realizacja programu nauczania, który nie musi uwzględniać wszystkich potrzeb i zainteresowań uczniów. Herbart kładzie nacisk na przekazanie wiadomości zapominając o indywidualnym rozwoju zainteresowań uczniów.
DYDAKTYKA DEWEYOWSKA
(progresywistyczna)
Kierunek filozoficzny: U podstaw dydaktyki Dewey'a leży filozofia pragmatyczna, której nadał postać instrumentalizmu.
Teoria poznania: Ten właśnie instrumentalizm był oparty na założeniach praktycyzmu. Instrumentalizm traktuje wiedzę z punktu widzenia korzyści, jakie przynosi ona w praktyce. Zgodnie z założeniami pragmatyzmu, którego jest odmianą, za prawdziwą uważa się te wiedzę, która przynosi pożytek w działaniu. Zajęcia praktyczne kształcą siły umysłowe i postawy społeczne uczniów, dzięki wysiłkowi indywidualnemu jak i zespołowemu, opartemu na zorganizowanej współpracy. Podstawowym celem zajęć jest rozwój wrodzonych zdolności oraz uzyskanie bogatego i różnorodnego doświadczenia. Ich dodatkowym zadaniem jest zachęcanie uczniów do działalności wywołującej określone zainteresowania. Dewey jednocześnie podkreśla, że zajęcia praktyczne powinny prowadzić do łączenia wiedzy książkowej z praktyką. Zdobywanie wiedzy w drodze wysiłku umysłowego i poczynań praktycznych prowadzi do łączenia teorii z praktyką. Poznanie i wiedza to narzędzia stosowane przez człowieka w celu pokonywania i rozwiązywania problemu. Zdaniem Dewey'a myśl jest instrumentem walki o byt i czynnikiem decydującym o rozwoju. Dlatego też w akcie myślenia można wyróżnić etapy: 1. odczucie trudności, 2. wykrycie jej i określenie, 3. wyszukiwanie pomysłu rozwiązania (formułowanie hipotez) zdefiniowanej trudności (problemu), 4. logiczna weryfikacja hipotez, 5. rozwiązywanie problemu. Te etapy zaczęto traktować jako stopnie formalne i według nich budować lekcje szkolne.
System dydaktyczny: Dewey John (1859-1952), amerykański filozof, pedagog i socjolog. 1894-1904 profesor uniwersytetu w Chicago, przy którym stworzył szkołę eksperymentalną (1896-1903). 1904-1930 profesor Uniwersytetu Columbia w New York i wielu innych uniwersytetów. Dewey był czołowym przedstawicielem progresywizmu w pedagogice. Główne prace: „Moje pedagogiczne credo”(1987 r.), „Szkoła a społeczeństwo” (1988 r.), „Jak myślimy” (1910 r.), „Demokracja i wychowanie” (1916 r.), „Problems of Men” (1946 r,). Dewey stworzył system dydaktyczny oparty na założeniu, że treść i metody pracy szkolnej należy przystosować do natury dziecka, a jednocześnie tę „naturę dziecka” wprowadzać poprzez odpowiednie treści do różnych dziedzin życia społecznego. System dydaktyczny stworzony przez Dewey'a opierał się na założeniach dydaktyki progrestywistycznej i uznawał: 1. podział treści nauczania na interdyscyplinarne bloki, 2. samodzielne zdobywanie wiedzy przez uczniów (nauczyciel pełni rolę obserwatora pracy dzieci), 3. uczniowie są aktywni, 4. uczniowie mają wpływ na dobór treści nauczania, 4. uczenie oparte na rozwiązywaniu problemów, 5. uczniów mają pobudzać zainteresowania poznawcze, 6. szkoła jest głównym ale nie jedynym miejscem uczenia się.
DYDAKTYKA KOMEŃSKIEGO
Kierunek filozoficzny: U podstaw poglądów dydaktycznych Komeńskiego leży sensualistyczna teoria poznania.
Teoria poznania: Według tej teorii prawdziwość i pewność nabywanej przez człowieka wiedzy zależy przede wszystkim od świadectwa zmysłów. Komeński szczególną wagę przywiązywał do zasady poglądowości w nauczaniu, w „Wielkiej dydaktyce” przedstawił ją, jak następuje: „Niech to złotą będzie zasadą dla uczących, ażeby co tylko mogą, udostępniali zmysłom, a więc: rzeczy widzialne wzrokowi, słyszalne słuchowi, zapachy węchowi, rzeczy smak mające smakowi, namacalne dotykowi, a jeśli coś jest uchwytne dla kilku zmysłów, należy je kilku zmysłom na raz udostępnić. Ta ostatnia dyrektywa, zalecająca polisensoryczne poznanie, do dziś nie realizowana takjak tego domagał się Komeński, nosi nazwę złotej reguły Komeńskiego. Duże znaczenie dla dydaktyki miał pogląd Komeńskiego co do możliwości dokonywania zmian w ludziach. Komeński zakładał, że człowiek zmienia się przez własne kształcenie. Komeński zwracał uwagę na trzy podstawowe zdolności ludzkie, których rozwój zależy od działalności jednostki: umysł, ręka i język - umożliwiają człowiekowi kontakt ze „światem rzeczy”. Umysł jest „zwierciadłem rzeczy”, ręka rzeczy „naśladowcą”, język zaś ich „tłumaczem”. Z umysłu pochodzi myślenie, z ręki praca, z języka mowa.
System dydaktyczny: Jan Amos Komeński (1592 - 1670), pedagog czeski, twórca nowożytnej pedagogiki, działacz społeczny i religijny związany z reformacją. Na skutek prześladowań religijnych opuścił swój kraj i całe życie spędził na obczyźnie. W latach 1628-1655 przebywał w Lesznie gdzie był nauczycielem i dyrektorem gimnazjum. Komeński głosił zasady demokratyzacji oświaty, domagał się takiej reformy treści, metod i organizacji pracy szkolnej, jaka udostępni nauczanie wszystkim warstwom społecznym. W związku z tym postulował, aby nauka odbywała się w języku ojczystym, aby była poglądowa, aby odbywała się na współdziałaniu umysłu, mowy i ręki. Dużą zasługą Komńskiego jest również stworzenie podstaw systemu klasowo lekcyjnego (Wyodrębnił w nim Komeński cztery sześcioletnie szczeble, obejmujące lata nauki i wychowania młodego człowieka. Najpierw w szkole macierzyńskiej do lat 6, następnie w szkole języka ojczystego 6-12 lat, w wszkole języka łacińskiego 12-18 lat i wreszcie w akademii do 24 lat. Zakładał przy tym, że przez pierwsze sześć lat dziecko wychowuje się pod kierunkiem matki a następnie kończy szkołę języka ojczystego, istniejącą w każdym mieście i w każdej wsi, wyższe zaś szcze4ble szkoły miały być dostępne tylko dla dzieci zdolnych). Dzieła pedagogiczne Komeńskiego wywarły ogromny wpływ na rozwój myśli pedagogicznej i oświaty oraz szkolnictwa w całym świecie. Pierwsze miejsce wśród tych dzieł zajmuje „Wielka dydaktyka”(1657 r.)
Literatura:
Czesław Kupisiewicz „Dydaktyka Ogólna”, Wydawnictwo GRAF PUNKT, Warszawa 2000 r.
Wincenty Okoń „Słownik pedagogiczny” Wydawnictwo PWN, Warszawa 1984 r.
Wincenty Okoń „Wprowadzenie do dydaktyki”, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1987 r.