System oświaty w Niemczech.
Niemcy są republiką federalną, której ustrój opary jest na demokracji parlamentarnej. Głową państwa jest prezydent wybierany na 5 lat przez Zgromadzenie Federalne, złożone z członków Parlamentu Federalnego oraz z takiej samej liczby członków wybieranych przez parlamenty krajowe. Władzę ustawodawczą sprawuje Bundestag, Parlament Federalny Niemiec oraz Rada Federalna, Bundesrat. Władzę wykonawczą sprawuje rząd federalny na czele z kanclerzem federalnym. Władzę sądowniczą sprawuje Federalny Trybunał Konstytucyjny oraz inne trybunały państwa federalnego i krajów związkowych.
Administracyjnie kraj dzieli się na 16 krajów związkowych (Lander), z których każdy ma własny rząd, parlament, administrację. Kraj jest jednolity narodowościowo, ale podzielony wyznaniowo. (52% ludności jest wyznania ewangelicko - augsburskiego, a 45% rzymsko - katolickiego). Językiem urzędowym jest niemiecki.
W dziedzinie edukacji konstytucja zapewnia wolność nauki, sztuki, badań i nauczania, wolność wyznania, sumienia, praktyk religijnych, wyboru zawodu i miejsca nauki. Konstytucja zawiera również zapis o współpracy między landami np. w ramach wspólnych zadań przy pracach związanych z budownictwem placówek szkolnictwa wyższego i klinik uniwersyteckich.
System zarządzania szkolnictwem pozostaje pod kontrolą państwa, choć odpowiada federalnej strukturze krajów związkowych. Każdy z nich ma własne Ministerstwo Oświaty kierujące sprawami edukacji na swym obszarze. Poza wspólna tradycją oświatową i ogólną linią polityki państwa, elementami łączącymi tą zdecentralizowaną strukturę są uzgodnienia Stałej Konferencji Ministrów Wyznań poszczególnych landów oraz Związkowo - Krajowej Komisji Planowania Oświatowego. Koordynatorem ich prac i działań w zakresie edukacji jest Federalne Ministerstwo Wyznań. Prace Ministerstwa służą harmonizacji szkolnictwa poszczególnych landów m.in. w dziedzinie zgodności struktur szkolnych, programów nauczania, egzaminów.
Finansowanie oświaty, nauki i kultury odbywa się z 3 źródeł: budżetu ogólnofederalnego, landowego i samorządowego (lokalnego). Większość szkół to placówki publiczne zakładane i utrzymywane przez te ośrodki. Największe koszty ponoszą landy - 75,5%, samorządy - 16,9%, i władze federalne - 7,6%.
W latach 1970 - 1990 roczne wydatki na oświatę wynosiły średnio 14% całego budżetu państwa, co stanowi 4,5% średniego, rocznego krajowego produktu brutto.
Organizacja systemu szkolnictwa.
Edukacja przedszkolna.
Wychowanie przedszkolne (Kindergarden) jest nieobowiązkowe, trwa 3 lata i przeznaczone jest dla dzieci w wieku od 3 - 6 lat. Edukacja przedszkolna poprzedza kształcenie obowiązkowe i nie jest częścią systemu szkolnego. Większość palcówek utrzymywana jest przez Kościoły, organizacje dobroczynne i osoby prywatne, a tylko 30% podlega władzom samorządowym. W większości landów nadzór rządowy nad przedszkolami sprawują ministerstwa spraw socjalnych, jednak w niektórych landach należy on do Ministerstwa Edukacji i Kultury. Jedynie l'orklassen (klasy przeznaczone dla pięciolatków) oraz Schulkindergarden (szkolne ogródki dziecięce przeznaczone dla dzieci w wieku 6 lat, których stopień dojrzałości nie pozwala na podjęcie nauki w szkole podstawowej) są nadzorowane przez władze szkolne.
Rodzice muszą wnosić zróżnicowane opłaty za opiekę nad dzieckiem w zależności od swoich zarobków. Lokalne biuro opieki nad młodzieżą bierze na siebie ten obowiązek w wypadku rodzin o niskich dochodach. Opieka przedszkolna w przeciwieństwie do szkolnictwa podstawowego, średniego i wyższego, nie jest bezpłatna. Kindergarten są uzupełnieniem wychowania w rodzinie i wyrównują jego braki. Umożliwiają dzieciom wyrównanie opóźnień rozwojowych, stwarzając lepszą szansę rozwoju i nauki. Dzieci uczą się współżycia w grupie, przestrzegania porządku dnia, podstawowych zasad higieny, przygotowują się do nauki w szkole.
Przedszkola działają rano, rzadziej po południu, przez 5 dni w tygodniu. W grupie znajdują się dzieci w różnym wieku. W niektórych landach są organizowane tzw. Vorklassen lub Vorschulklassen - klasy przygotowujące pięciolatków do nauki w szkole. Nie są one obowiązkowe.
Dla dzieci w wieku szkolnym, które nie osiągnęły dojrzałości szkolnej, tworzy się placówki przygotowawcze nazywane Schulkindergarten, Vorklassen. Stymulują wszechstronny rozwój dziecka dzięki specjalnym ćwiczeniom i materiałom, nie przygotowują jednak do przedmiotów nauczanych w szkole.
Szkoły.
Całość systemu szkolnictwa podlega nadzorowi i opiece państwa. Do kompetencji landów oprócz organizacji struktury szkół należy ustalenie treści programów i celów nauczania, a także przeprowadzanie kontroli nauczycieli i innego personelu.
Nauka w szkołach sektora publicznego jest bezpłatna. Materiały pedagogiczne są przydzielane uczniom nieodpłatnie albo wypożyczane przez szkołę. Niekiedy wyjątek stanowią te materiały, które uczeń zachowuje na stałe. Wtedy rodzice wnoszą opłaty , których wysokość zależy od ich zarobków.
Począwszy od 10 klasy szkoły ogólnokształcącej lub zawodowej uczeń może otrzymywać pomoc finansową. Fundusz na kształcenie jest przeznaczony na pokrycie kosztów utrzymania i nauki.
Kształcenie obowiązkowe trwa zazwyczaj 12 lat.
Obowiązek szkolny zaczyna się dla wszystkich dzieci, które do 30 czerwca danego roku ukończyły 6 lat i trwa w zależności od landu 9, 10(w Berlinie, Brandenburgii, Bremie, Północnej Nadrenii - Westfalii), oraz 3 lata w niepełnym wymiarze godzin.
Szkolnictwo podstawowe.
Bezpłatna, obowiązkowa, powszechna szkoła podstawowa trwa 4 lata( w Berlinie i Brandenburgii 6 lat) i stanowi pierwsze ogniwo w systemie szkolnym. Nauka odbywa się w systemie koedukacyjnym. Nauka kończy się uzyskaniem świadectwa Grundschule uprawniającego do dalszego kształcenia w szkole średniej. Klasy tworzy się z dzieci tej samej grupy wiekowej. Przez pierwsze dwa lata uczy je jeden nauczyciel. Od 3 klasy liczba nauczycieli zwiększa się. Lekcja trwa 45 minut. Rok szkolny rozpoczyna się 1 sierpnia i kończy 31 lipca następnego roku. Wakacje szkolne trwają 75 dni. Szkoły działają w godzinach rannych przez 5 dni w tygodniu. W niektórych landach 6 dni.
Główną rolę w nauczaniu początkowym odgrywa nauka czytania, pisania, matematyki. Zajęcia są interdyscyplinarne bądź poświęcone jednemu przedmiotowi. Dzieci uczą się niemieckiego, matematyki, wstępu do nauk społecznych, historii, geografii, biologii, fizyki i chemii, muzyki, plastyki, religii i wychowania fizycznego. Począwszy od 3 klasy wprowadza się język obcy. Skala ocen jest odwrotna niż u nas.
Szkolnictwo średnie niższe.
Szkoły średnie opierają się na nauczaniu podstawowym. Głównym celem szkół średnich niższych jest zaoferowanie uczniowi podstawowego ogólnego wykształcenia połączonego z elementami wybranej specjalizacji oraz wspieranie rozwoju ucznia, jego zdolności i zainteresowań. Kierunki nauczania są zróżnicowane, co prowadzi do uzyskania różnych świadectw. Klasy tworzą uczniowie tej samej grupy wiekowej. Gdy w szkole występuje więcej specjalizacji w 7 - 10 roku nauki kryterium może stanowić wybrany kierunek, a nie wiek. Rok szkolny i tydzień szkolny są identyczne jak w szkołach podstawowych.
Placówki oferujące jeden typ kształcenia:
Szkoła średnia pierwszego stopnia, w jej skład wchodzi:
obowiązkowa szkoła główna (Hauptschule).Daje uczniom kształcenie ogólne podstawowe. Obejmuje 5 - 9 rok nauki (7 - 9). W landach gdzie obowiązek trwa 10 lat 5 - 10. Złożenie egzaminów jest równoznaczne z ukończeniem szkoły i uzyskaniem świadectwa, co uprawnia do podjęcia praktycznej lub teoretycznej nauki w różnego rodzaju szkołach zawodowych. Absolwenci nie mogą podjąć studiów wyższych, mają też ograniczone możliwości zdobycia matury.
obowiązkowa szkoła realna (Realschule). Oferuje rozszerzone kształcenie ogólne. Obejmuje 5 - 10 rok nauki (7 - 10) Jej ukończenie i uzyskanie świadectwa umożliwia dalszą naukę na drugim szczeblu kształcenia średniego w szkołach zawodowych. Absolwenci również nie mają uprawnień do podjęcia studiów, ale mają możliwość zdobycia matury. W Saksonii, Turyngii, Saksonii - Anhalt nie istnieje Realschule. Alternatywą jest ukończenie Mittelschulen.
(Gymnasium). Oferuje pogłębione kształcenie ogólne. Obejmuje 5 - 13 rok nauki ( 7 - 13). Prowadzi do uzyskania świadectwa maturalnego, a tym samym otwiera drogę na studia wyższe. Istnieją 3 typy gimnazjów: klasyczne, języków nowożytnych i matematyczno - przyrodnicze.
Niektóre landy stworzyły nowe typy szkół łącząc Hauptschule i Realschule w jedną strukturę tzw. Mittelschule, Sekundarschule.
Placówki oferujące różne typy kształcenia.
szkoła rozszerzona (Gesamtschule) ma w założeniach walczyć z zasadą trójczłonowości systemu oświatowego, łącząc w sobie 3 wcześniej wymienione szkoły. Ukończenie szkoły rozszerzonej umożliwia kontynuację nauki na drugim szczeblu gimnazjum lub w szkołach fachowych. Uczniowie są przydzieleni do klas w zależności od świadectwa jakie chcą uzyskać. Lekcje z niektórych przedmiotów wprowadza się stopniowo na 2 różnych poziomach.
Mittelschule - występuje w Saksonii, ukierunkowana jest na kształcenie ogólne lub zawodowe i przygotowuje do uzyskania kwalifikacji zawodowych. Od 7 roku nauki wprowadza się zróżnicowane kierunki kształcenia, odpowiadające różnym poziomom umiejętności oraz aspiracjom i planom edukacyjno - zawodowym. W 7 roku nauki uczniowie wybierają specjalizację(techniczna, ekonomiczna, językowa, muzyczna, sportowa). Po 10 roku nauki uczeń otrzymuje świadectwo, ponadto może zdać egzamin, aby otrzymać poszerzone świadectwo ukończenia umożliwiające kontynuowanie nauki w szkole średniej.
Sekundarschule - w Saarze. Podczas pierwszych 2 lat nauka wszystkich przedmiotów jest wspólna dla wszystkich uczniów, bez zróżnicowania na poziomy. Począwszy od 7 roku nauki, uczniowie są podzieleni na grupy według wybranego kierunku. Lekcje odbywają się na różnych poziomach zaawansowania. Początkowo zróżnicowaniem poziomów obejmuje się tylko część przedmiotów, od 9 roku nauki wszystkie.10 rok nauki wieńczy egzamin końcowy.
Regelschule - w Turyngii. Oferuje kształcenie ogólne i przedzawodowe, przygotowuje do podjęcia nauki dającej kwalifikacje zawodowe. Program w 5 i 6 roku nauki jest identyczny dla wszystkich uczniów. W 7 roku nauki wprowadza się dwupoziomowy system nauczania niektórych przedmiotów, a w 9 dla pozostałych.
Pod koniec 9 roku nauki uczniowie mogą zdobyć pierwsze świadectwo ogólne. W szkołach kształcenia średniego niższego, gdzie nauka trwa dłużej niż 9 lat, uczniowie mogą uzyskać kwalifikacje, które są podstawą do dalszej nauki w szkołach zawodowych w systemie nauczania przemiennego.
Tzw. Mittlerer można otrzymać pod koniec 10 roku nauki. To świadectwo daje możliwość kontynuowania nauki w pełnym wymiarze godzin w szkołach szczebla średniego wyższego.
Uczniowie Gymnasien i Gesamtschulen pod koniec 10 roku nauki mają prawo kontynuować naukę w Gymnasiale Oberstufe.
SZKOLNICTWO średnie wyższe
Uczniowie w wieku 16 - 19 lat mają do wyboru następujące kierunki kształcenia:
Kształcenie ogólne
Kształcenie i przygotowanie zawodowe
Kształcenie ogólne i zawodowe połączone
Większość młodzieży wybiera kształcenie z ukierunkowaniem zawodowym. Końcowe zdanie egzaminu Abitur umożliwia wstęp na wszystkie kierunki studiów na uczelniach wyższych i uniwersytetach.
Typy szkół:
Gymnasiale Oberstufe - obejmuje 11 - 13 rok nauki (10 - 12 lub 11 - 12). Warunkiem przyjęcia jest przedstawienie świadectwa uzyskanego pod koniec 10 roku w Gymnasium. Początkowo nauka opiera się na wiadomościach wyniesionych ze szkoły średniej niższej. 10 - 11 rok nauki stanowi okres przejściowy, po którym oprócz przedmiotów obowiązkowych szkoła oferuje różne specjalizacje. Przedmioty szkolne podzielone są na 3 grupy :
język, literatura i sztuka
nauki społeczne
matematyka, nauki przyrodnicze i technologia.
Nauka przebiega na 2 poziomach: podstawowym i zaawansowanym. Zajęcia na poziomie podstawowym mają na celu zapewnienie uczniom podstawowego przygotowania z danego przedmiotu, na poziomie zaawansowanym służą zaś dostarczeniu specjalistycznej wiedzy i przygotowaniu do studiów. Uczniowie muszą wybrać 2 przedmioty zaawansowane, z czego jeden to język niemiecki, język obcy, matematyka lub przedmiot ścisły.
W Gymnasiale Oberstufe stosuje się system punktacji odpowiadający sześciostopniowej skali ocen:
Ocena 1 odpowiada 15/14/13 punktom
Ocena 2 odpowiada 12//11/10 punktom
Ocena 3 odpowiada 9/8/7 punktom
Ocena 4 odpowiada 6/5/4 punktom
Ocena 5 odpowiada 3/2/1 punktom
Ocena 6 o punktom
Nauka kończy się egzaminem Abitur. Obejmuje on 4 przedmioty i przewiduje sprawdziany pisemne, a niekiedy także ustne. Uczniowie, którzy po 13 latach nauki zdali pozytywnie egzamin otrzymują świadectwo uprawniające do wstępu na obrany kierunek studiów.
Berufsfachschule - są szkołami funkcjonującymi w pełnym wymiarze godzin. Przygotowują uczniów do zawodu lub umożliwiają połączenie kształcenia zawodowego z ogólnym. Istnieje duży wybór kierunków: dla zawodów handlowych, specjalizujących się w językach obcych, sztukach, rzemiośle, ekonomii. Czas trwania nauki zależy od wybranej specjalizacji. Najkrótsze cykle trwają rok. Z reguły wszystkie kończą się egzaminem. Można uzyskać następujące kwalifikacje:
dyplom państwowy asystenta technicznego(biochemia, odzież, informatyka)
dyplom państwowy asystenta handlowego (obróbka danych, języki obce)
Berufsaufbauschule - to szkoły dla uczniów, którzy uzyskali przygotowanie zawodowe lub mają wieloletnią praktykę w zawodzie. Szkoły te mają na celu rozszerzyć i pogłębić wykształcenie ogólne i zawodowe ucznia. Te szkołę można podzielić na następujące sekcje: technologiczną, ekonomiczną, gospodarstwa domowego. Nauka trwa co najmniej rok i kończy się egzaminem.
Fachoberschule obejmuje 11 i 12 rok nauki. Warunkiem przyjęcia jest świadectwo z Realschule. Szkoła zapewnia kształcenie ogólne, przekazuje wiedzę techniczną teoretyczna i praktyczną. Po jej ukończeniu uczeń otrzymuje świadectwo ukończenia szkoły średniej wyższej technologicznej. Praktyczne kształcenie specjalizacyjne przypada na 11 rok nauki i odbywa się przez 4 dni w tygodniu.
Berufliches Gymnasium/Fachgymnasium - nie ma poziomu niższego ani poziomu pośredniego. Warunkiem rozpoczęcia nauki jest przedstawienie świadectwa ukończenia Realschule opdowiadającego ukierunkowaniu i wymaganiom specjalnym. Szkoła ta pozwala jednocześnie uzyskać kilka kwalifikacji: połączenie świadectwa dającego wstęp na wyższe uczelnie i kwalifikacji zawodowych. Nauka umożliwiająca uzyskanie podwójnych kwalifikacji trwa 4 lata i kończy się 2 oddzielnymi egzaminami: egzaminem Abitur i egzaminem dającym kwalifikacje zawodowe.
Fachschule - kształcenie zawodowe uzupełniające ma za zadanie przygotowanie średniego wyspecjalizowanego personelu do zajmowania stanowisk kierowniczych w przedsiębiorstwach odpowiadających ich przygotowaniu. Absolwenci zajmują miejsce pomiędzy osobami z dyplomem szkolnictwa wyższego i posiadaczami świadectw umiejętności zawodowych. Fachschulen oferują roczne, dwuletnie i trzyletnie cykle nauki.
KSZTAŁCENIE przemienne
Przygotowanie zawodowe trwa 3 lub 3,5 roku w systemie kształcenia przemiennego. Kształcenie odbywa się jednocześnie w Berufsschule i w zakładzie pracy. Jego celem jest zapewnienie gruntownego, podstawowego kształcenia zawodowego oraz zdobycie wiedzy i umiejętności niezbędnych do wykonywania przyszłego zawodu. Absolwenci mają prawo wykonywania wyuczonego zawodu.
Szkolenie odbywa się na podstawie umowy cywilno - prawnej między zakładem pracy a praktykantem. Umowa wyszczególnia profil szkolenia, czas trwania , liczbę zajęć w ciągu dnia, wysokość zarobków, umiejętności jakie powinien zdobyć uczeń. Warunkiem podjęcia nauki w systemie przemiennym jest spełnienie obowiązku szkolnego. Innych wymagań nie ma. Uczniowie spędzają 3 dni w pracy, a 2 dni w szkole. Otrzymują pensję z zakładu pracy. Płace wzrastają z każdym rokiem nauki. Egzamin wieńczący przygotowanie zawodowe odbywa się przed „władzami odpowiedzialnymi za szkolenie”. Egzamin składa się z części praktycznej ustnej i teoretycznej - pisemnej. Zdanie tego egzaminu pozwala na wykonywanie zawodu bez okresu próbnego lub wprowadzenia do zawodu. Ponadto zezw3ala na używanie tytułu „pracownik wykwalifikowany, asystent handlowy, czeladnik.
Kształcenie przemienne część szkolna - zadaniem szkoły jest zapewnienie wykształcenia ogólnego i zawodowego z położeniem szczególnego nacisku na wymagania zawodowe. Celem szkoły jest umożliwienie uczniom wypełnienia obowiązków zawodowych oraz uczestnictwa w życiu zawodowym i społecznym przez wyrabianie w nich poczucia odpowiedzialności społecznej i ekologicznej. Języki obce są włączane do nauczania zawodowego , jeśli istnieje prawdopodobieństwo, że będą w danym zawodzie przydatne. Uczniowie uczęszczają do szkoły w niepełnym wymiarze godzin.
Kształcenie przemienne część zawodowa - wyróżnia się 370 zawody, które może obejmować kształcenie przemienne. Należy do nich wiele zawodów sektora przemysłowego: handlowego, rzemieślniczego, wolnych zawodów, służb publicznych, rolnictwa, marynarki i transportu wodnego. Szkolenie odbywa się w zakładach zapewniających wykwalifikowany personel szkoleniowy. Szkolenie może także odbywać się w międzyzakładowych ośrodkach szkoleniowych. Utworzono także niezależne centra szkoleniowe - oferują one szkolenia dla tych, dla których brakło miejsc w zakładach pracy.
Szkolnictwo wyższe
Uniwersytety - są odpowiedzialne za badania naukowe, studia, kształcenie studentów oraz promocje nowych naukowców. Uniwersytety i ich odpowiedniki mają prawo przyznawać doktoraty i doktoraty państwowe. Oferują bogaty wybór kierunków, od teologii i innych przedmiotów humanistycznych po prawo, ekonomię, nauki społeczne, przyrodnicze, inżynierię, rolnictwo i medycynę. Uniwersytety prowadzące wyłącznie określone kierunki studiów to uczelnie medyczne, medycyny weterynaryjnej, administracyjne i akademie wychowania fizycznego, a także 2 uniwersytety Bundeswehry dla oficerów federalnych sił zbrojnych. Prócz kierunków teologicznych kościoły mają własne wyższe uczelnie i własne wydziały teologiczne. Niektóre programy studiów kończą się egzaminami akademickimi, inne państwowymi lub w wypadku teologii - kościelnymi.
Szkoły kształcące nauczycieli - te szkoły kształcą nauczycieli dla Grundschulen, dla pewnych typów szkół średnich niższego szczebla, szkół specjalnych, oraz prowadzą do uzyskania dyplomu w dziedzinie nauk o edukacji. Przyszli nauczyciele pozostałych szkół przygotowują się do zawodu na uniwersytetach oraz w akademiach sztuk pięknych i konserwatoriach muzycznych. Studenci przygotowują się 3 - 4 lata do pierwszego egzaminu państwowego.
Akademie sztuk pięknych i konserwatoria muzyczne - oferują studia ze sztuk graficznych i wzornictwa przemysłowego, dramaturgii, muzyki. Kształci się tam studentów indywidualnie lub w niewielkich grupach. Akademie sztuk pięknych i konserwatoria muzyczne przygotowują przyszłych nauczycieli sztuk pięknych i muzyki.
Fachhochschulen - obejmuje kierunki takie jak: inżynieria, ekonomia, rolnictwo, nauki społeczne. Kształcenie uwzględnia wymagania praktyki zawodowej. Studia kończą się egzaminem dyplomowym. Dyplomy przyznawane na tej uczelni mają skrót FH.
Kształcenie na odległość - placówki prowadzą kierunki na poziomie uniwersyteckim umożliwiające uzyskanie Diplom i stopnia Magister. Służą one radą studentom, a także organizują zajęcia, w których studenci uczestniczą osobiście.
Studenci niemieccy i zagraniczni studiujący na wyższych uczelniach nie musza wnosić wpisowego, opłat za naukę czy egzamin. Wnoszą swój udział pieniężny na fundusz socjalny lub administracyjny za użytkowanie budynków i sprzętu należącego do uczelni.
Rok akademicki dzieli się na 2 semestry. Semestr letni trwa od kwietnia do września, a zimowy od października do marca.
Kształcenie może przybierać formę wykładów, seminariów dla początkujących i zaawansowanych, ćwiczeń , wycieczek. Studia uniwersyteckie trwają 8 - 10 semestrów, studia medyczne do 6 lat i 3 m-cy.
Niektóre studia przygotowujące do zawodu o szczególnej wadze publicznej, kończą się egzaminem państwowym. Dotyczy to medycyny, stomatologii, farmacji, weterynarii, prawa, chemii, studiów nauczycielskich.
Kształcenie nauczycieli.
Kształcenie kadry wychowania przedszkolnego i nauczania początkowego odbywa się w trzy- lub czteroletnich wyższych szkołach pedagogicznych. Kandydaci rekrutowani są z absolwentów szkoły realnej.
Kształcenie nauczycieli na potrzeby innych szczebli oświaty przebiega na poziomie szkolnictwa uniwersyteckiego. Po uzyskaniu dyplomu z dwóch wybranych przedmiotów kierunkowych, kandydaci kierowani są na roczne lub dwuletnie studia pedagogiczne. Studia te przeznaczone są dla nauczycieli od szczebla wychowania przedszkolnego do szkoły średniej. Po zakończeniu nauki zdaje się egzamin państwowy i otrzymuje dyplom uprawniający do podjęcia pracy w oświacie.
Podsumowanie.
Niemiecki ustrój szkolny jest silnie zdecentralizowany. Charakteryzuje się rozdziałem między szkolnictwem ogólnokształcącym a zawodowym. Występują problemy w momencie, kiedy uczniowie chcieliby zmienić kierunek kształcenia.
Oprócz kształcenia tradycyjnego istnieje możliwość doskonalenia zawodowego oraz kształcenia w systemie terminatorstwa. W tym przypadku obowiązek szkolny wydłuża się o 3 lata i kończy w 18 roku życia.
Najpoważniejszym problemem jest całkowita przebudowa struktur oświatowych dawnej NRD, aby ustrój szkolny odpowiadał wymaganiom i warunkom RFN. Jest to proces długotrwały, wymagający zmiany programów, kształcenia nauczycieli, powołania nowych placówek szkolnych.
Drugim problemem jest wysoki stopień bezrobocia wśród kadry pedagogicznej. Wynika on z ujemnego przyrostu naturalnego.
Bibliografia:
1.Dziewulak D.: Systemy szkolne Unii Europejskiej, Warszawa 1997
2 skrypt
10