Politologia religii > Banek
5.10.2012
Religioznawstwo wciąż nauką młodą - nie ma zgody co do tego, ile jest subdyscyplin, klasycy politologii religii nie wymieniają, powstają różne - ekonomia, geografia, ekologia religii etc.
książka - Samuel Halt - „100” - najbardziej wpływowi - Mahomet, Newton, Jezus, Budda, Konfucjusz, św Paweł
politologia religii to dziedzina r. która zajmuje się sferą relacji między polityką a religią, ich wzajemnym wpływem na siebie; np. fundamentalizm
władca Babilonu składał co roku swój urząd przed kapłanem Marduka, kapłan go słuchał, uderzał w policzek i oddawał insygnia
papież decydował o przyznaniu insygniów - np. Bolesław Chrobry starał się w Rzymie o koronę, koronę nakładał biskup, papież etc.; Karol Wielki utworzył Państwo Kościelne; konsultowanie wypraw wojennych przy wyroczniach (np. Delfy)
Wielcy prorocy i reformatorzy religijni oraz ich wpływ na losy społeczeństw i mentalność polityczną
Kult oficjalnych bóstw państwowych (np. Egipt - Re, Amon; kult należał do sfer państwowej, świątynie budowali władcy, znaczna część łupów wojennych trafiała do świątyń, ok 2/5 ziem Egiptu należała do Amona!; Babilon - Marduk, król składa sprawozdanie ze swojej działalności (jak wyżej), Asyria - Aszur; Hetyci - bogini słońca z Arinny (nie znamy imienia), ogólnie BW - Baal, Ateny - Atena, skarbiec państwa na akropolu w świątyni Ateny, Rzym - Jowisz, Japonia - Amaterasu (wysłała wnuka - Ninigi, jej prawnuk pierwszym cesarzem w roku 6... p.n.e.; patronowie państw (św. Wojciech i św. Stanisław - Polska, Rosja - św. Sergiusz z Radomierza, Irlandia - św. Patryk i Brygida, św. Sawa Serbii, Joanna d'Arc - Francji, św. Brygida - Szwecji, św Jakub Hiszpanii, św Stefan Węgier, św Genowefa - Paryża, św Kazimierz - Wilna, św January - Neapolu, 1.10.1999 - JPII - Europa ma 3 patronki - Brygida Szwedzka, Katarzyna ze Sieny, Teresa Benedykta od Krzyża (Judyta Stein)
sakralne funkcje króla i elity władzy (nie tyle o finansowanie, ale o to że brali udział w organizacji życia religijnego, faraon - pośrednik między bogami a ludźmi, był jednocześnie kapłanem, Izrael - sędziowie i królowie izraelscy, kiedy sprowadzano Arkę Przymierza do Jerozolimy to władca stał na czele, tańczył przed Arką, Mezopotamia - władcy to samo, ich córki/żony/siostry - „entum” - ich sakralne narzeczone, noce spędzała w świątyni - kapłan rano pytał czy bóg był, jeśli np. Isztar, Inanna - funkcję tę pełnił sam król, nawet opisywali to w hymnach :), żona archonta basileusa pełniła funkcję żony Dionizosa podczas świąt dionizyjskich, władca Azteków był też wysokim kapłanem
polityczne funkcje wyroczni i wróżbiarzy
wojny religijne oraz konflikty i postawy agresywne o podłożu religijnym
federacje religijne i polityczno-religijne (np. amfiktionie - greckie plemiona, miasta wioski zjednoczone przez religię - np. wspólną świątynią; federacja 12 plemion izraelskich (w sumie nie wiadomo, zależy od definicji, była to amfiktionia wędrująca, spoiwem był namiot spotkania w którym umieszczano Arkę Przymierza, kiedy weszli do Kanaanu Arka znajdowała się w Szilo, Jerozolima nie należała do państwa (u Jebuzytów), wtedy przeniesiono do Jerozolimy, Salomon buduje świątynię i ona pełni rolę spoiwa), federacja wysp towarzystwa, federacja Majapan(?)), federacja giberonicka, pentapolis filistyńska, wokół Karkemisz, 12 plemion aramejskich, związek beocki, achajski, hellenów - powołany po to aby walczyć z Grecja - świątynia Posejdona w Koryncie, związek latyński - święty gaj koło dzisiejszego Castel Gandolfo, związek Samitów, związek Karów, federacja Irokezów, związek Wieletów - Radogoszcz, federacje Jorubów, Aszantów (złoty tron lokalnego boga)
problem narodu wybranego oraz powiązanie tej kwestii z nacjonalizmem (Żydzi, nacjonalizm żydowski, Japończycy - ludzie zostali stworzeni przez bogów japońskich ale ludzie to tylko Japończycy, Aztekowie - główny bóg panteonu - Tezcatlipoca, słońca, wojny, odpowiada za wszystko co się dzieje, jak zachodzi to przewagę zdobywają siły ciemności, walczy i wygrywa i słońce wschodzi, ale siły nie są niewyczerpane, dlatego krew i serca ludzkie trzeba ofiarowywać żeby wzmocnić jego siły żywotne
partie polityczne nawiązujące do zasad religijnych - XIX w Prusy - Katoliche Fraktion, Giovente Catolica Italiana, Unia Katolicka w Belgii, Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe (ZChN), chadecje rodzaju wszelkiego - chrześcijańska demokracja w II RP, CDU w Niemczech, Demokracia Christiana, Hezbollah (Liban), Narodowy Front Islamski (Sudan), Renesans Ulemów (?!), Bracia Muzułmanie - Egipt, Partia Duchownych Muzułmańskich (Pakistan), Islamski Front Ocalenia (Algieria)
systemy relacji między organizacją państwową i organizacją religijną - 4 podstawowe: dominacja państwa (Rosja Carska, Francja za Niewoli Awiniońskiej, Anglia anglikańska), dominacja instytucji religijnej nad państwową (Europa średniowieczna), państwo teokratyczne (Watykan), państwo Zakonu Krzyżackiego, Tybet XVI wiek - 1950r. wejście wojsk chińskich, Królestwo Arabii Saudyjskiej (wahabici), konkordat - obie instytucje zawierają umowę o charakterze międzypaństwowym, instytucje religijna uzyskuje pewne uprawnienia, rozdział instytucji religijnej od instytucji państwowej - obie na siebie nie wpływają (II poprawka konstytucji USA, Rewolucja Francuska - ludzie mają nosić imiona niereligijne..., inny kalendarz
inne możliwości - np. kwestia sakralizacja prawa - np. kodeks Hammurabiego - dostał go od Szamasza, prawo szariatu, przyjmowanie nowej religii przez narody lub państwa w wyniku decyzji władcy - np. chrzest Polski, Chlodwig, Borys I, 1387 - Litwa pod naciskiem Jagiełły
12.10.2012
Reformatorzy religijni i ich wpływ
Mahomet
urodzony w Mekce, ważne centrum religijne i ekonomiczne, społeczeństwo arabskie było w kryzysie, kryzys systemu rodowego, moralności, osłabienie poczucia więzi i solidarności plemiennej, rozwarstwienie majątkowe
wierzenie - animizm, kult ciał niebieskich, wiara w dobre i złe duchy
Mahomet zdobył wiedzę na temat świata, poganiacz wielbłądów, poślubia Chadidżę, uzyskał niezależność finansową; miał skłonności mistyczne, objawienie, podstawowe koncepcje wiary - niebo i piekło, nowa koncepcja - jeden bóg, wszystkowiedzący, niekorzystne dla mekkańczyków którzy robili przekręty, więc niechętnie by tę religię widzieli + bóg Mahometa jest nieprzekupny, przyczyniłaby się do poskromienia zuchwałości miejscowych bogaczy, zaczęto go prześladować, raczej nawet członków grupy wyznaniowej - zaczęła się kurczyć, przyjmuje propozycję z Jasrib - hidżra (622r.), wprowadził tam nowe przepisy moralne i prawne, stał się prawodawcą, politykiem, wodzem, grupa się rozrastała, nie zawsze dobrowolnie, prowadzi też walkę z możnymi rodami mekkańskimi, przecinał szlaki handlowe (północny), w 630 r. zaproszono do Mekki podpisać rozejm, zostaje w Mekce, przyjmował tam delegacje plemion które oświadczały przyjęcie islamu, powstała federacja plemion powiązanych więzami religijnymi - więc nie mogły prowadzić ze sobą walk, Mahomet wykorzystał ich zapał wojenny i stworzył armię; następcy Mahometa - kalifowie im przewodzili bo sam Mahomet już umarł
wprowadził nowe prawodawstwo, zmienił pozycję kobiety, kobieta nie ma duszy ale jej prawa zostały zwiększone, mogła dziedziczyć też majątek, zakazał zabijać nowonarodzone dziewczynki a dopuścił wielożeństwo (do 4, pod warunkiem ich utrzymania), zmienił się zatem wygląd społeczeństwa arabskiego, zasada że dzieci mają się opiekować swoimi rodzicami, opieka nad wdowami i sierotami (aspekt opiekuńczy społeczeństwa), z jednej strony oparty na tradycji judeochrześcijańskiej (znał te tradycje z opowieści), wiele zaczerpnął z zaratusztrianizmu, postawił na prostotę - żeby każdy człowiek wiedział co ma robić (5 filarów wiary)
raj - tylko dla mężczyzn, uważał że raj w chrześcijaństwie jest mało konkretny, Mahomet zaproponował koncepcję raju bardzo namacalną, piekło przerażające - uzyskał fanatyczne przywiązanie wyznawców do swojej religii
640r. - arabskie wojska muzułmańskie są już nad Nilem i podbijają Egipt, potem wzdłuż wybrzeży Afryki aż do Maroka, 711r., Al Tarik przepływa z Afryki do Europy (Gibraltar - od Dżebel al Tarik - Góra Tarika), powstało niezwykle ekspansywne państwo, podbój Hiszpanii, 732r. > bitwy pod Poitiers i Tours (Karol Młot nie był wtedy jeszcze królem, ale majordomusem); inna część armii opanowała Sasanidów (Iran), 715r przekraczają Indus, stolica imperium w Bagdadzie, w 830r tam powstaje pierwszy znany uniwersytet
nie byłoby wojen polsko-tatarskich i polsko-tureckich, wypraw krzyżowych
Konfucjusz
wpłynął przede wszystkim na Chiny - ukształtował mentalność chińczyków, uprzejmość, gościnność - ale nie wolno też jej nadużywać, szacunek dla ludzi starszych, egzaminy dla urzędników ze znajomości konfucjanizmu, na najwyższych szczeblach zdawało 3-5%, Mao występuje przeciwko > rewolucja kulturalna, zniszczenie obrazu Konfucjusza, zmiany w społeczeństwie Singapuru po przyjęciu zasad konfucjańskich
Mojżesz
żydzi przetrwali ponieważ mieli trzymać się w pewnej osobności, jeden bóg, małżeństwa wewnątrz, w 1948 odtworzono państwo izraelskie
19.10.2012
notatki Gosi:
Wojny religijne i święte
hasło religijne nie zabijaj nie zawsze jest konsekwentnie przestrzegane
postawy na tle religijnym agresywne i wszelkie wrogie działania wobec innych religii
wg Banka 2 grupy, agresja skierowana
na zewnątrz
do wewnątrz
na zewnątrz
splądrowanie i zniszczenie w 410 roku p.n.e. świątyni garnizonu żydowskiego na wyspie Elefantynie, umieszczona tam przez Persów
agresja wobec chrześcijan (edykty Decjusza, działania Nerona), I-IV w w Cesarstwie Rzymskim
tzw święte wojny prowadzone przez Mahometa przeciw plemionom arabskim, które nie uznawały go za proroka ani jego religii, zabijał wszystkich mężczyzn w oazach
masakry wyznawców judaizmu w Medynie z rozkazu Mahometa
dżihad - święta wojna z innowiercami niewiernymi w późniejszym islamie, to 6 filar wiary nie wszyscy go uznają, początkowo była to tylko postawa muzułmanina, potem zaostrzenie terminu do świętej wojny, wiara w to że jeśli umrzesz na polu walki trafisz od razu do raju
prześladowania żydów przez chrześcijan > przymusowe nawrócenia, 632 edykt Herakliusza 681 sobór w Toledo, XV wiek - nawracanie w Hiszpanii święta inkwizycja, 1440 - epidemia dżumy w Europie, 1290 wypędzono żydów z Anglii, od XVI wieku tworzono getta najpierw we Włoszech, żydzi musieli się sami kształcić, nie posiadali ziemi
prześladowanie manichejczyków, zwolenników mazdaizmu przez chrześcijan - na bliskim wschodzie, Afryka Północna 4-5 wiek, manicheizm był wtedy popularny, był dużą konkurencją, później kataryzm 12 13 wiek
powstanie ludowe w Polsce 1034-1037 mające charakter reakcji pogańskiej na wprowadzone przez Mieszka I chrześcijaństwo, stałość państwa Mieszka II, w tym czasie podobne powstanie na Węgrzech = tradycyjna wiara Madziarów, też na Rusi
wyprawy krzyżowe krucjaty 1098-1274, przeciw islamowi by wyzwolić Jerozolimę,
święte wojny władcy mongolskiego Timuraka? Lata 90 XIV wieku, przeciw chrześcijańskiej Armenii i Gruzji, wycinano ludność, tortury
prześladowania chrześcijan w Japonii, XVI-XVII wiek
wojny ….. prowadzone przez Azteków przeciw ludom sąsiednim by zdobyć jeńców na ofiary, od połowy XV wieku, kodeksy azteckie opisują te wydarzenia rysunkami
represje chińskie wobec ludności Tybetu - w 1958? zajęty, przeciw lamom, klasztory - magazyny, Dalajlama na wygnaniu w Indiach
do wewnątrz
wobec wyznawców tej samej religii, odstępcy, za mało religijni
np. w rodzinie, gdy jedna osoba jest niezdecydowana lub obojętn
starożytny Egipt, reforma religijna Echnatona (w ramach tej samej religii), na pierwszym miejscu chciał czcić Atona > represje wobec tradycyjnych religii, kapłanów itp.
Aton był znany wcześniej, po śmierci Echnatona represje wobec jego zwolenników
święte wojny w starożytnej Grecji IV-.... wiek, w obronie Delf, kto panował nad wyrocznią panował nad polis, 4 wojny
pogrom członków Związku Pitagorejskiego > w państwie Krotona? Mieszkańców wkurzała doskonałość pitagorejczyków, spaleni i zmasakrowani
uchwalenie w Atenach w 443? roku p.n.e. prawa Dioklecjana przeciw bezbożnikom, tak umarł Sokrates, nie chciał wierzyć w bogów greckich, nie demonstrował tego (obowiązek np. uczestnictwa w w świętach)
prześladowania Jezusa i jego zwolenników przez ortodoksyjnych wyznawców judaizmu, ludność podburzana przez kapłanów wybrała Barabasza, ukamienowano Szczepana (prześladowany przez Szawła)
potępienie i prześladowanie przez chrześcijan różnych reformatorów religijnych i ich zwolenników - Marcjona, Pawła Samosa, Ariusza itp.)
wytępienie muzułmańskiej sekty charydżytów w VIII wieku przez sunnitów
wojny z Karmatami?! W X wieku?
Spór o święte obrazy - ikonoklazm w Bizancjum, 726-843?, ostatecznie go przezwyciężono
prześladowania sufich przez ortodoksyjne koła sunnickie
konflikty między chrześcijanami wschodnimi i zachodnimi, 1054 - całkowite zerwanie, rzucili na siebie klątwy, krucjata w 1204 skończyła się w Konstantynopolu
spalenie na stosie Jana Husa 1215, krucjaty przeciwko husytom 1420-1434 w Czechach,
spalenie na stosie we Florencji w 1498 dominikanina Savanaroli
XVI wiek w Niemczech - luteranie kontra katolicy
w Anglii - anglikanie vs katolicy, pogromy merowe? (Henryk VIII (a), Maria Stuart (k), Elżbieta (a)
we Francji - hugenoci vs katolicy, 1562-1598, 1572 - katolicy wycięli około 5 tysięcy hugenotów (kalwinistów)
prześladowania 1542-1564 w Genewie za Jana Kalwina,
działalność inkwizycji od XIII wieku, szczególnie w XV, chrześcijanie podejrzani o herezję - około 100 000 procesów
werdykt w sprawie wiary w świecie muzułmańskim (szatańskie wersety)
26.10.2012
nie było zajęć
2.11.2012
rektorskie
9.11.2012
Polityczna funkcja wyroczni
wyrocznia Amona-Re w Karnaku, Amonion na Pustyni Libijskiej
przede wszystkim były usytuowane w świątyniach Amona, miały znaczenie od czasów średniego państwa - Teby wyszły na prowadzenie a tam właśnie świątynia Amona była, XX w p.n.e.
Mezopotamia - bogini Namsze w miejscowości Nina, korzystali z niej władcy miasta państwa Lagasz
hetyckie, huryckie - dom bogini iszhare?
Wyrocznie greckie, ponadregionalne - Delfy, miała zakres pozagrecki, nawet Rzymianie wysyłali posłów do Delf
Dodona - w Epirze, świątynia Dzeusa, być może najstarsza wyrocznia grecka, być może już w połowie 8 w p.n.e., wróżono tam z szumu liści i strumienia który tam płynął, święte dęby Zeusa szumiały cały czas, kapłani spali na gołej ziemi
Dydyma, niedaleko Miletu, przy świątyni Apollona
Izrael - prorocy królewscy
Rzym - Sybille, Sybilla z Kume, Księgi Sybillińskie przechowywane w Rzymie na Kapitolu
Etruskowie
Druidzi u Celtów
Cyceron - O wróżbiarstwie, nie zna żadnego narodu który nie wierzyłby że można przepowiedzieć przyszłość
Pytia - wieszczyła w Delfach, wieszczyła w transie > albo pochylona nad ogniskiem do którego wrzucano zioła i wdychała opary, bełkotała coś, albo wdychała wyziewy wulkaniczne; obok stał kapłan który interpretował i udzielał odpowiedzi, czasem nawet wierszowaną
Ammonion na Pustyni Libijskiej, tam udał się Aleksander Macedoński, kapłan powitał go jako boga
pytania > wojny, zakładanie nowych miast, wykraczają ze sfery sacrum a wkraczają w sferę polityki
Najwyżsi urzędnicy w Sparcie że w nocy kładli się w świątyni w Passifai - sny tamtejsze były uznane za odpowiedzi
kwestia wypowiedzenia wojny
wydanie lub nie bitwy > błędy mógł zrzucić na wyrocznię, że bóg go oszukał
zawarcie pokoju
przystąpienie lub wystąpienie z sojuszu militarnego
założenie nowego miasta - czy i gdzie
wskazanie następcy tronu - władca ma kilku synów i musi zdecydować który obejmie władzę
Herodot - Lydia, stolica Sardes, opisuje: w połowie 6 w p.n.e. pojawia się Persja Cyrusa Wielkiego, władca Lydii przewidywał wojnę persko-lydyjską, chciał zasięgnąć opinii wyroczni, wysłał posłów do 6-7 wyroczni posłów żeby dotarli do nich w tym samym czasie, mieli zapytać - co w tym momencie robi król Krezus? Tylko z 2 odpowiedzi były prawidłowe, zabijał jakieś jagniątko, potem do tych 2 - co się stanie kiedy Krezus przekroczy rzekę Halys? Jak przekroczy to upadnie wielkie państwo > 3 dniowa bitwa która nie była rozstrzygnięta, a potem Persja podbiła Lydię
wysłano kajdany Krezusa > odpowiedzieli że Apollon nie oszukuje, zgrzeszył pychą i należało zapytać które wielkie państwo upadnie
jak odpowiedziały prawidłowo na to co robi Krezus?
> przekupiono być może posłów
> albo przesył myśli na odległość, Banio mówi że takie eksperymenty robią w Pentagonie ;D
480 p.n.e. > wojska perskie Kserksesa szły na Grecję, wszystkie miasta państwa greckie wysłały posłów do Delf, dzięki wywiadowi wiedzieli że armia perska jest ogromna i że szans obrony nie ma, dawano odpowiedzi że należy uniknąć przelewu krwi i się poddać, Ateny i Sparta nie posłuchały > zwycięstwo pod Salaminą i 300 Spartiatów
wojna peloponeska > obóz lacydemoński (Sparta) i ateńska, przed każdą wojną zasięgano opinii wyroczni, najczęściej w Delfach
Sparta wkroczyła do Argolidy > kiedy przekroczyli granicę nastąpiło trzęsienie ziemi, uznano to za odpowiedź Posejdona że nie należy kontynuować wyprawy
Izrael > kiedy istniały już 2 państwa i zamierzały podjąć wojnę z miastem Ramot, zanim podjęto decyzję > Achab wezwał 400 proroków, odp że należy i że czeka ich zwycięstwo > i faktycznie wygrali
Nabuchodonozor II przygotowuje się do wyprawy na Judę - wiedziano to z wywiadu wojskowego, starły się 2 opcje prorocze - Hananiasz z Gideonu - przepowiadał zrzucenie jarzma babilońskiego, z kolei Jeremiasz - głosił bezowocność wszelkiego oporu, mówił że bóg wydał wszystkie ziemie w ręce Nabuchodonozora; aby uzyskać większy efekt założył sobie na szyję jarzmo, podszedł do niego Hananiasz, zdjął jarzmo z niego i połamal, Jeremiasz się usunął, potem wpadł na to że mógł powiedzieć że on złamał jarzmo drewniane a Jahwe szykuje jarzmo żelazne, acz było już za późno, a szkoda bo miał rację :)
Anatolia hetycka > traktat Mursili z krajem Nira > jeżeli wysłany goniec nie dotrze, to nie zasięgać wróżb z ptaków, tylko iść na pomoc
grzmot jako znak boga burzy > władca hetycki uznawał to za wróżbę zwycięstwa
Cyceron - o Hannibalu, przewidując przegraną miał przygotowaną ucieczkę do Bitynii, zachęcał Prusjasza do wojny z Rzymem, Prusjasz mówi że nie śmie bo zakazują mu wnętrzności ofiarnego zwierzęcia > pytanie czy w to wierzył czy była to wymówka
bitwy i przebieg kampanii wojennej
wiele przykładów w Biblii - pokonanie Filistynów > Saul pytał boga czy wydać im bitwę, bóg mu nie odpowiedział więc zaniechał pogoni za nimi; inne - ani przez sny, ani przez urim [święte losy], ani przez proroków
Hetyci > jaką trasą poprowadzić wojska i w jakiej kolejności atakować miasta - atak na państwo Kasków
źródła greckie > poza wyroczniami świątynnymi byli wieszczkowie którzy doradzali wodzom; augurowie - z lotu ptaków, albo z wnętrzności zwierząt zabitych w ofierze
obrona Termopil - wieszczek Megistias, stwierdził że wszystkich czeka śmierć, i tak też się stało
bitwa pod Platejami > 70 000 Greków, 300 000 Persów, stali sobie nad rzeczką, chcieli szybko doprowadzić do bitwy, wieszczkowie zabijali zwierzaczki i wróżby byli niepomyślne, 10 dnia w obu obozach wieszczkowie uznali że jest ok i wydano bitwę, Grecy wygrali
Rzym > konsul w czasach wojny z Hannibalem nie chciał zasięgać opinii augurów, mogło się stać że nie było ptaków do obserwowania - augurowie mieli w klatkach kury i kurczęta, w razie potrzeby sypał im ziarno i podawano wodę, jak były łapczywe to była to wróżba pomyślna, wódz mógł się umówić z augurem > armię można było w ten sposób zachęcić armię; było tez tak że wódz kazał wrzucić niepomyślne kurczęta to jeziora i wydał bitwę i przegrał, skazano go na śmierć
Babilon > wojskom towarzyszył kapłan baal?, badał znaki > głównie w wątrobie zwierząt, jeśli wątroba zniekształcona to niepomyślne, model z Piazzenzy > model gliny etruski, były szkoły dla wróżbiarzy i uczono na modelach wątrób
kiedy odkopano Hattusa > tam też znaleziono gliniane modele wątrób
odkopanie Mari > tam też
Babilon > wróżenie z miski z poświęconą wodą, ale nie wiemy na czym polegało
kwestia pokoju
Ksenofont > król Sparty, wyprawa przeciwko Argos, udał się do Olimpii - zapytał czy jest rzeczą zbożną nie przyjmowanie propozycji pokojowych od Argos - odpowiedziano mu że ma nie przyjmować, upewnił się w Delfach - tam to samo, dopiero wtedy uderzył
sojusz
w latach 30. V w. p.n.e. mieszkańcy miasta Epidamnos zagrożonego przez sąsiadów wysłali pytanie do Delf czy mieli zawrzeć sojusz i przyjąć opiekę Koryntu > odp że tak, co też zrobili
Krezus > Delfy i Amfyraos > czy walczyć samemu czy wyszukać sojuszników > tak, że najpotężniejszych wrogów Greków, Amfiaraos > odp przez sen, A. był herosem a nie bogiem; Krezus zawarł zatem sojusz ze Spartą
16.11.2012
Zakładanie kolonii - ogromna rola Delf, Grecy osiedlali się na Sycylii, południowej Francji, Neapol, Mesembria, Marsylia, Kyrene w Afryce, te właśnie miejsca wskazywała wyrocznia, Grecy osiedlali się na wybrzeżach, nie szli w głąb
Perykles > płd Italia, miasto Turioi, pozytywna opinia Delf, wyprawie towarzyszyło 10 wieszczków
Sparta, założono miasto Herakleja koło Termopil > też opinia Delf pozytywna
tradycja z założeniem Rzymu > tamtejsze tereny były dzikie, 7 wzgórz, na jedno z tych wzgórz, późniejszy Palatyn, Romulus, zobaczył 12 sępów, Awentyn Remus, zauważył 6 sępów
Lidyjczycy - chcąc żeby Sardes było niezdobyte zasięgnęli opinii wyroczni w Termessos, orzekła że na linii budowanych murów ma być obniesiony młody lew
początek XV wieku p.n.e. w Egipcie > Totmes II, 2 legalne córki i syn nieślubny; faraon musiał być synem boga więc musiał poślubić własną siostrę, a dziecię nielegalne, po śmierci władzę objęła Hatszepsut, nosiła sztuczną brodę i udawała mężczyznę :D podczas święta ku czci Amona kapłani nieśli jego posąg, kapłani niosący poszli inna drogą i stanęli w miejscu gdzie stał młody Totmes, wyrocznia orzekła że Amon wskazał go na następcę trony, okazał się potem jednym z najlepszych faraonów, Napoleon Starożytności
Hatszepsut > rościła pretensje do tronu bo mówiła że została przepowiedziana; w Egipcie nie było zwyczaju żeby panowała kobieta
ok 900 p.n.e. Hornak tłumaczył swoją karierę polityczną służbie Barana z Mendes, tłumaczył rozkazem który wyszedł z jego ust, na tej podstawie uznał się za króla [Egipt był wtedy rozczłonkowany]
XIII p.n.e. państwo Hetytów > panował Muwatallis, to on prowadził wojnę z Egiptem i Ramzesem II, muwailis miał brata Hattusili, słabego zdrowia i młodszy więc przeznaczony do służby kapłańskiej, po śmierci wstąpił Urchiteszup, Hattusili doprowadził do przewrotu - z woli bogini Szauszki, tą wróżbą miał być sen zesłany na Poduhepę(?), żonę Hattusili
Sargon II > z kroniki, usunął on strony swojego poprzednika, przewrót pałacowy, zmiana na tronie dokonała się z woli Enlila bogów
królowie asyryjscy > Assurbanipal > znudziło mu się rządzenie i postanowił się zabić :D położył się na stosie z nałożnicami i rodziną spalił się, miał bibliotekę na glinianych tabliczkach - pałac się zapalił i tabliczki zostały do naszych czasów
ci królowie w poważnych sprawach radzili się wyroczni > żeby upewnić się co do woli Szamasza czy Isztar,
Rzym > kolegia kapłańskie tworzyły kalendarze dni pomyślnych i niepomyślnych; dies fasti i nefasti > w nefasti nie działały sądy, z czasem takie dni uznano za nieszczęśliwe?
Podobnie w Egipcie - nie tylko czy dzień szczęśliwy ale też do czego
Asyria > przepowiednie dotyczące z polityką, militariami etc > zarówno sny, jak i znaki astralne, wnętrzności zwierząt, za bardzo zły znak uznawano komety, zaćmienia słońca i księżyca
sny - trzeba umieć zinterpretować więc potrzebni byli tłumacze snów (Egipt i Józef)
dynastie frygijska i lidyjska > Frygia - Gordios ojciec Midasa, ośle uszy, w kronikach asyryjskich odnaleziono wzmianki o królu Mita, frygijczycy utrzymywali kontakty z Termessos, upewniali się czy władca jest prawowity i ma poparcie ze strony bogów
Lydia > korzystała z wyroczni Delfickiej, od Gygesa do Krezusa
Pauzaniasz > opisuje dary które do Delf przysłał Krezus, żeby otrzymać dobrą wyrocznię trzeba było bogatych darów :D, państwa miały swoje skarbce w Delfach nawet
Tesalia miała problem z następcą tronu, dolina Tempe, między Olimpem a górą Ossa, płynie rzeka Penejos(?), kiedy Kserkses szedł na Grecję już o niej wiedział, król miał 3 synów i do rządzenia przeznaczył 2, Delfy wskazały że rządzić ma odrzucony - najmłodszy z braci
Kylon - przewrót w Atenach, pytał Delf - na dzień zamachu ma wybrać najważniejsze święto, uznał za nie Panatenaje ale nie wyszło, zarąbani mieczami przy ołtarzu
Delfy - Kylon zbłądził, najważniejszym świętem jest święto Zeusa Olimpijskiego
Sparta > 2 rody królewskie, 2 królów > na przełomie 6 i 5 w p.n.e. doszło do spor między Demaratosem i Kleomenesem, Kleomenes udał się do Delf i przekupił pytię, powiedziała że Demaratos nie jest synem Aristona - poprzedniego króla, Demaratos musiał opuścić tron spartański, po jakimś czaise sprawa wyszła na jaw i pytię złożono z urzędu a Demaratos wrócił na tron
Plejstoanaks > skazany na wygnanie, udał się do Delf, przekupił pytię by powiedziała posłom ze Sparty żeby odwołali wygnanie, po 19 latach mógł wtedy wrócić do Sparty
wodzowie skrępowani sakralnością > Juliusz Cezar jako kapłan przez pewne dni nie mógł być na morzu, armia się przeprawiła, a JC dołączył następnego dnia
relacje między instytucjami państwowymi a religijnymi
4 podstawowe systemy relacji:
dominacja instytucji religijnej nad instytucją państwową
kraje muzułmańskie, konstytucja oparta o Koran, Sudan - ideolog związany z działalnością Braci Muzułmanów, przywrócono restrykcyjnie prawo szariatu
Watykan - państwo teokratyczne, Tybet przed rokiem 1950 - najwyższą władzę posiadał Dalajlama, Europa średniowieczna zdominowana przez papiestwo
dominacja instytucji państwowej nad religijną
Rosja Carska > car głową cerkwi, Anglia > król lub królowa głową kościoła anglikańskiego
konkordat
1122 - konkordat wormacki, walki między cesarstwem a papiestwem ustalono jakie są kompetencje papieża i cesarza, w Polsce - 1925-1945, przywrócony, w okresie międzywojennym, gdyby 1.09 przypadał na poniedziałek to rok szkolny zaczyna się we wtorek, młodzież dojeżdżającą ze wsi mogła iść do kościoła i mieć spokój z niedziele, przedmiot religia - często dyrektorem szkoły ksiądz
rozdzielenie obu instytucji
wprowadzone w USA 1781 - rozdział, bo ludność była mozaiką etniczną i religijną, potem Rewolucja Francuska - 1789, podłoże inne, filozoficzne, od 150-200 lat idea racjonalizmu, w epoce oświecenia wypracowano 3 główne podejścia - deizm, teizm i ateizm
23.11.2012
Amfiktionie
Amfiktionia delficka - co roku wysyłano 2 posłów - amfiktionów, obradowali tam
dochodziło do wojen religijnych z powodu jej istnienia
Strabon > amfiktionia onchestyjska > dd miejscowości Onchestos, tam sanktuarium Posejdona, pierwsze wzmianki o nim już w Iliadzie (najpóźniej połowa VIII w. p.n.e.), niewielka, jednoczyła tylko najbliższe wioski wokół amfiktionii, być może tylko równina Teneros na południe od jeziora Kopais
> amfiktionia kalauryjska > znaczące sanktuarium Posejdona, Kalauria, Prasiai, Nauplie, Egina, Ateny, Orchomenos daleko na północy - inny charakter, być może względy handlowe
> amfikktionia delijska > wyspa Delos, krąg - kyklos - o tego Cyklady, 12 wysp i plemion, świątynia Apollona i Artemidy, też się zjeżdżali i dyskutowali, wzmianka o niej tylko u Tukidydesa
Podobne instytucje poza Grecją
Izrael > spór lata 20-30. XX w., grupa uczonych uważała że Starożytny Izrael to amfiktionia, bibliści się nie zgadzali, 12 plemion - 12 to liczba święta, wzięło się ze starożytnych obserwacji egipskich i babilońskich - słońce czyli bóg przechodzi przez 12 gwiazdozbiorów
Mojżesz prowadził 12 plemion, dotarł do Kanaanu, ich spoiwem była Arka Przymierza oraz Namiot Spotkania, namiot był składany i wożony na wozach; coś a la wędrująca amfiktionia, dopiero kiedy osiedli Arka była przechowywana w Szilo, dopiero później przeniesiono ją do Jerozolimy, później świątynia, tam udawały się plemiona podtrzymać więzy sakralne
Etruskowie > 12 miast-państw, centrum amfiktionii w świątyni Woltumny w mieście Wolsinii, zbierali się tam lukumonowie > szefowie lukumonii, miasta państwa, byli to królowie-kapłani
kiedy Rzymianie podbili Vei > lukumonowie powołali kolejne miasto żeby utrzymać 12stkę
Panjońska > Jonowie tworzyli federację 12 miast, centrum w mieście Panionion, sanktuarium Posejdona Helikonosa; Milet, priene efes kolofont, wyspy Samos i Hios i coś jeszcze...
miasto Meos > zatopione przez rzekę i zatopione, po tym powołano następne miasto żeby miast było 12
Triopijska > na półwyspie Triopion, sanktuarium Apollona
Lesbijska > też wspólne sanktuarium, wspominał Alkajos i Safona, mieszkańcy okolicznych miast tam się zbierali, był tam konkurs piękności włosów, fryzury, zwłaszcza warkoczy
Jukatan > amfiktionia jukatańska, centrum w Chichen-Itza, federacja/amfiktionia Mayapanu
archipelag Tuamotu > wyspa Raiateia, tam centrum sakralne, amfiktionia thaitańska
Podstawowe cechy amfiktionii
związek jednostek etnicznych lub politycznych, plemion miast wsi wysp, utworzony dla celów religijnych
centrum tego związku stanowi wybrana, już istniejąca lub specjalnie zbudowana przez wszystkich świątynia
członkowie tworzą samodzielne acz niewielkie jednostki polityczne lub etniczne, mogą swoją samodzielność zachowywać w dalszym ciągu, mogą prowadzić wojny, zawierać sojusze
w momencie tworzenia amfiktionii ustala się i spisuje zasady regulujące stosunki między wszystkimi członkami
liczba członków jest wyraźnie określona i stała, często jest to liczba święta, zwłaszcza 12, 7, 4 lub 3, nowego członka przyjmowano gdy któryś odpadł lub został karnie wykluczony
członkowie amfiktionii desygnują swoich przedstawicieli czyli amfiktionów którzy tworzą jaką formę instytucjonalną - radę, zgromadzenie, zbierająca się w określonym czasie lub w razie potrzeby
przy świątyni stanowiącej centrum organizuje się wspólne uroczystości religijne w terminie z góry ustalonym
podczas obchodzenia uroczystości religijnych przy świątyni odbywają się też narady delegatów, dotyczą one wspólnych i z reguły aktualnych spraw
czynnikiem łączącym jest też więź etniczna, świadomość wspólnego pochodzenia, wspólny język
dłuższa działalność amfiktionii mogła stwarzać sprzyjające warunki do ukształtowania się unii o innym charakterze
podobne cechy występują też przy związkach typowo politycznych - różnią się w dwóch punktach, pierwszym i piątym > utworzone dla celów politycznych acz też maja sanktuaria! Italia - Albalonga, sanktuarium Diany Nemorensis w Arycji (święty gaj, zawsze kapłanem był zbiegły niewolnik który pokonał swojego poprzednika); w federacji politycznej nie ma wymogu określonej liczby członków
Fundamentalizm religijny
z reguły uznaje się że fundamentalizm to powrót do fundamentów > powrót do podstaw danej religii
chrześcijaństwo - powrót do Ewangelii, w usunięciem wszystkiego co się później pojawiło
islam -ibn abd Wahab, żył na półwyspie rabskim i dążył do usunięcia z islamu wszelkich dodatków - interpretacja Koranu, sufizm, kult świętych, talizmanów, zdobyczy nowoczesnej techniki, to u Saudów
należy zwalczać państwo świeckie, de facto wojna z zachodem w takim razie to dżihad
wcześniej - prawdziwy twórca fundamentalizmu - Ahmad ibn Taibijja - 1263-1328, nawoływał do obrony islamu przed Mongołami
szariat - prawo religijne, główną formą fundamentalizmu jest idea władzy boga, zadaniem religii legitymizowanie instytucji politycznych, suwerenem w takim państwie nie jest naród ale bóg, panowanie Allaha
w połowie XX w. ideologowie zaczęli je wprowadzać w życie - wyraźne powiązanie terroryzmu z fundamentalizmem, ok. 100 organizacji muzułmańskich typu terrorystycznego
dostrzeżono działalność Braci Muzułmanów - 1928, Hassan al Manna?, w programie wyeksponowane hasło dawwa - misja głoszenia i propagowania islamu, na nowo wyłożono zasady dżihadu, wojna z niewiernymi jako bezwzględny obowiązek każdego muzułmanina
nawołują do tworzenia ascetów, działaczy politycznych, wojowników-mnichów; wielkim ideologiem tego tego tyu myśli był al Baududi, głosił że władze mogą sprawować tylko ludzie głęboko religijni, inaczej byłaby to władza bezbożna; Pakistan, Indonezja, obalenie rządów w Iranie, zamach w Libii Kaddafiego - 1969, islam uznany za religię państwową; wojna domowa w Algierii - ugrupowania fundamentalistyczne usuwały ludzi których uznawali za za mało fundamentalnych, wojna w Jugosławii i Bośni
religia w świecie człowieka - ostatni bankowy rozdział o tym