ROZDZIAŁ 2

DOWODZENIE

0201. ZASADY OGÓLNE

1. Dowodzenie jest to proces, poprzez który dowódca narzuca swoją wolę i zamiary podwładnym. Obejmuje władzę i odpowiedzialność za użycie podległych mu sił i środków do wykonania zadania. Odpowiedzialność dowódcy jest niepodzielna i nie może być przenoszona na innych. To również proces, w ramach którego dowódca wspomagany przez swój sztab, (dowódca kompanii przez zastępcę dowódcy kompanii) planuje, organizuje, koordynuje i ukierunkowuje działania podlegających mu sił poprzez użycie standardowych procedur działania i wszelkich dostępnych środków przekazywania informacji.

2. Funkcje dowodzenia to: planowanie, organizowanie, przewodzenie (praca z ludźmi, motywowanie) i kontrolowanie.

3. Do podstawowych zasad dowodzenia należą: jednolitość, jednoosobowość oraz dowodzenie przez określenie celu działania.

Jednolitość dowodzenia opiera się na takim samym pojmowaniu obowiązków, praw, zasad dowodzenia, wychowania wojskowego, wyszkolenia oraz interpretacji pojęć. Stosowanie tej zasady zapewnia zgodność myślenia i działania wszystkich dowódców i oficerów sztabu w realizacji zamiaru (planu działania) przełożonego.

Jednoosobowość to osobiste podejmowanie przez dowódcę decyzji i całkowita odpowiedzialność za rezultaty osiągnięte przez podległe pododdziały (siły).

Dowodzenie przez określenie celu działania zapewnia podporządkowanym dowódcom swobodę działania. Jej zakres zależy od rodzaju wykonywanego zadania. Dowódca zapoznaje podwładnych ze swoim zamiarem, określa wyraźnie zadanie i przekazuje do dyspozycji konieczne siły i środki. Szczegóły określa tylko w celu koordynacji działań służących osiągnięciu wspólnego celu. Ingerować może tylko wówczas, gdy niewłaściwe działania podwładnych zagrażają realizacji jego zamiaru. Podwładni osiągając wspólny cel, mogą działać samodzielnie, wykazywać się inicjatywą, natychmiast reagować na rozwój sytuacji i wykorzystywać sprzyjające okoliczności. Stosowanie tej zasady opiera się na zaufaniu przełożonego do profesjonalizmu podwładnego.

4. Dowodzenie pododdziałami powinno być trwałe, ciągłe, operatywne i skryte.

Trwałość i ciągłość to stałe oddziaływanie organów dowodzenia na przebieg działań pododdziałów.

Operatywność to sprawne, zorganizowane ingerowanie w procesy (zjawiska) zachodzące w pododdziałach (siłach, środkach) w celu dostosowania ich działania do zmieniającej się sytuacji.

Skrytość to zachowanie w tajemnicy przedsięwzięć związanych z przygotowaniem i prowadzeniem działań (walki).

0202. SYSTEM DOWODZENIA

1. W celu sprawnego dowodzenia w czasie działań organizuje się system dowodzenia stanowiący integralną część systemu walki. Tworzą go funkcjonalne i wewnętrzne skoordynowane elementy organizacyjne, ludzkie i materiałowe, wzajemnie ze sobą powiązane i uzależnione od siebie.

2. Elementy systemu dowodzenia grupuje się w zestaw obejmujący trzy komponenty, tj.: organizacja dowodzenia, środki dowodzenia i proces dowodzenia.

Organizacja dowodzenia obejmuje: sposób organizacji dowództw, ich podział (strukturę) funkcjonalny, zadania i relacje pomiędzy nimi oraz uprawnienia i odpowiedzialność.

Środki dowodzenia, traktowane jako urządzenia mające sprawnie i w sposób ciągły zapewnić przepływ informacji niezbędnych do dowodzenia działaniami podległych sił.

Proces dowodzenia, rozumiany jest jako całokształt działań realizowanych przez organa dowodzenia, w celu podjęcia decyzji, opracowania i postawienia zadań podwładnym i nadzorowania ich wykonania. Jest to proces zawierający planowanie, kierowanie, koordynowanie i kontrolowanie wykonania zadania. Obejmuje wszystkie czynności od chwili otrzymania zadania do jego wykonania.

0203. SYSTEM ŁĄCZNOŚCI

1. Łączność jest istotnym elementem dowodzenia. Z punktu widzenia potrzeb dowodzenia, planowania, koordynowania działań z jednostkami sąsiadującymi (wspierającymi, współdziałającymi) oraz kontroli wykonywanych zadań, system łączności musi zapewnić wymianę informacji w „poziomie” - między działającymi systemami pola walki oraz w „pionie” - między elementami systemów dowodzenia.

2. System łączności jest to organizacyjno - techniczny zespół sił i środków łączności oraz informatyki, odpowiadający potrzebom dowodzenia, kierowania ruchem pododdziałów i sterowania środkami rażenia, charakterowi prowadzonych działań i wykonywanym zadaniom.

System łączności składa się z dwóch zasadniczych komponentów: stacjonarnej sieci łączności i polowej sieci łączności.

Stacjonarna sieć łączności jest siecią telekomunikacyjną, zbudowaną na bazie sieci telekomunikacyjnej kraju, wzbogaconej o wojskowe i kolejowe siły i środki łączności zorganizowane w węzły i linie łączności.

Polowy system łączności jest siecią telekomunikacyjną zbudowaną w oparciu o mobilne siły i środki łączności oraz informatyki.

3. Sieci łączności stacjonarnej i polowej są przewidziane do wspólnego wykorzystania. Bezpośrednim organizatorem polowego systemu łączności jest szef (dowódca) łączności.

System łączności organizuje się, zapewniając kompleksowe wykorzystanie różnorodnych środków łączności we wszystkich relacjach dowodzenia - współdziałania, powiadamiania, ostrzegania i alarmowania oraz sterowania środkami rażenia.

4. Zasadniczym zadaniem polowego systemu łączności jest zapewnienie terminowej, wiernej i skrytej łączności dla potrzeb dowodzenia wojskami i sterowania środkami rażenia, współdziałania i powiadamiania, ostrzegania i alarmowania.

5. W systemie łączności wyróżnia się:

- Łączność dowodzenia - organizuje przełożony do podwładnego, w celu przekazywania rozkazów (zarządzeń) oraz przyjmowania meldunków i sprawozdań. Organizuje się ją bezpośrednio z podległymi organami dowodzenia z uwzględnieniem możliwości oddziaływania o jeden szczebel dowodzenia niżej. Obejmuje ona również łączność wewnętrzną stanowisk dowodzenia.

Osoby sprawujące kierownicze funkcje w systemie dowodzenia i przebywające okresowo poza stanowiskiem dowodzenia obowiązane są posiadać środki łączności umożliwiające dowodzenia.

Odpowiedzialność za łączność z podwładnymi ponosi przełożony, jednak w wypadku jej utraty, zarówno przełożony, jak i podwładny mają obowiązek przedsięwziąć niezbędne działania w celu jej odtworzenia.

- Łączność współdziałania - tworzy się na podstawie decyzji dowódcy organizującego współdziałanie. Niezbędne siły i środki łączności i informatyki wydzielają szefowie (dowódcy) łączności szczebla organizującego współdziałanie, tworząc niezbędne relacje łączności.

6. Odpowiedzialność za funkcjonowanie łączności współdziałania - jeżeli nie zostanie to ustalone inaczej - ponoszą:

- między ogólnowojskowymi oddziałami, pododdziałami a oddziałami, pododdziałami rodzajów wojsk - dowódcy oddziałów, pododdziałów ogólnowojskowych;

- wzdłuż frontu - sąsiad z lewej strony na prawą;

- z głębi ugrupowania do frontu - dowódcy znajdujący się w odwodzie;

- z desantem - dowódca oddziału, pododdziału wchodzącego w rejon działania desantu;

- z terenowymi organami dowodzenia jednostek wojsk obrony terytorialnej i niemilitarnymi ogniwami obrony - dowódca oddziału, pododdziału wchodzącego w rejon przez nie administrowany;

- z lotnictwem wspierającym - zespoły funkcjonalne, grupy dowodzenia lotnictwem wydzielane z sił powietrznych, przybywające z własnymi siłami i środkami łączności i informatyki na stanowisko dowodzenia;

- z siłami Marynarki Wojennej - zespół funkcjonalny (grupa operacyjna) wydzielony z marynarki wojennej, przybywający z własnymi siłami i środkami łączności i informatyki na odpowiednie stanowiska dowodzenia.

7. Przekazywanie sygnałów ostrzegania i alarmowania odbywa się poza wszelką kolejnością na wszystkich szczeblach dowodzenia i we wszystkich relacjach łączności.

0204. PROCES DOWODZENIA

1. Zasady ogólne

1. Proces dowodzenia jest to powtarzający się cykl organizacyjny utrzymywany w ruchu poprzez ciągłe zbieranie, przetwarzanie i wykorzystanie informacji. Na bazie tych informacji zostaje podjęta decyzja, określony zamiar działania i opracowany graficzny plan walki. Stanowi on podstawę do opracowania dokumentów dowodzenia.

2. Dowódca jest odpowiedzialny za wykonanie zadania, dlatego osobiście podejmuje decyzję i określa zamiar.

3. Działalność dowódcy i sztabu powinna być skoncentrowana na ocenie rozwoju sytuacji oraz jej wpływu na realizowanie i otrzymane zadanie. Plan działania powinien być przemyślany i prosty do wykonania. Elastyczny plan pozwala dowódcy wykorzystać dogodne sytuacje, jakie mogą pojawić się podczas realizacji zadania i umożliwia mu reagowanie w nieprzewidzianych okolicznościach.

4. Proces dowodzenia rozpoczyna się z reguły od momentu otrzymania zadania od przełożonego i trwa do chwili zakończenia działań taktycznych tj. osiągnięcia celu działania. Niekiedy podczas prowadzenia walki może się on rozpoczynać z inicjatywy dowódcy. Składa się on z następujących faz:

- ustalenia położenia;

- planowania;

- stawiania zadań;

- kontroli.

B. Przebieg procesu dowodzenia

1. Ustalenie położenia zapoczątkowuje proces dowodzenia i powinno tworzyć warunki do dobrego opracowania planu (sposobu wykonania zadania). Sprowadza się ono zazwyczaj do zbierania informacji od przełożonego, podwładnych, sąsiadów i pododdziałów współdziałających oraz ludności cywilnej i określenie położenia wojsk własnych i przeciwnika.

Podstawą do ustalenia położenia stanowią między innymi meldunki o osiągnięciu styczności z przeciwnikiem, użyciu broni masowego rażenia, gwałtownych zmian sytuacji na polu walki lub o nowych siłach przeciwnika. Ustalenie położenia uzupełnia lub poszerza obraz sytuacji. Wyniki przedstawia się w batalionie na mapie sytuacyjnej, w kompanii - mapie roboczej (szkicu).

2. Planowanie walki obejmuje: ocenę sytuacji, podjęcie decyzji i określenie zamiaru dowódcy oraz opracowanie graficznego planu i rozkazu bojowego oraz pozostałych dokumentów dowodzenia.

3. Ocena sytuacji jest logiczną częścią rozumowania prowadzącego do najlepszego rozwiązania problemu w posiadanym czasie. Początkiem tego procesu jest zazwyczaj otrzymanie zadania od przełożonego. Podwładny jest ukierunkowany przez swojego przełożonego co to tego, jaki cel (efekt) ma on osiągnąć swoim działaniem. W ocenie sytuacji wyróżnia się następujące etapy: analiza zadania, określenie możliwości działania, rozważenie i porównanie wariantów działania.

Dowódca we wszystkich przypadkach powinien działać w zgodzie z zamiarami swojego przełożonego. Dlatego po otrzymaniu zadania analizuje je w celu otrzymania odpowiedzi na pytanie:

- Co jest zamiarem dowódcy wyższego szczebla i jaka jest rola mojego pododdziału w ogólnym planie ?

- Co należy zrobić lub jakie zasadnicze zadania muszą być wykonane w celu wywiązania się z zadania ?

- Czy istnieje swoboda działania i czy istnieją jakieś ograniczenia ?

- Czy sytuacja taktyczna zmieniła się w zasadniczy sposób i przełożony zmieniłby postawione zadanie, gdyby wiedział o zmianie sytuacji ?

Po zakończeniu analizy zadania dowódca batalionu precyzuje swoją myśl przewodnią, a na jej podstawie formułuje wytyczne do dalszego planowania. Zawiera w nich najistotniejsze problemy, do których sztab będzie musiał się odnieść w dalszej pracy i określa najważniejsze kryteria oceny wariantów działania. Wytyczne te stanowią podstawę do zorganizowania pracy sztabu.

Dowódca kompanii po zakończeniu analizy zadania precyzuje i wydaje zadanie przygotowawcze, które zawierają niezbędną ilość danych, pozwalających podwładnym na natychmiastowe rozpoczęcie przygotowań do prowadzenia działań taktycznych. Układ zadań przygotowawczych winien składać się z:

- zadania (ogólny charakter działania);

- sił biorących udział w wykonaniu zadania ;

- czasu działania;

- szczegółowych wytycznych;

- czasu oraz miejsca wydania rozkazu bojowego.

Określając możliwości działania rozważa się wiele czynników, które będą miały istotny wpływ na prowadzenie działań taktycznych. Należą do nich: przeciwnik, środowisko (w tym teren, pogoda, ludność, religia, kultura itp.) i siły własne.

W czasie trwania oceny sytuacji powinno wyłonić się kilka wariantów działania. Każdy z nich powinien odpowiadać otrzymanemu zadaniu, uwzględniać potencjał bojowy i zawierać w zarysie zamiar działania z wyraźnym wskazaniem punktu ciężkości. Wady i zalety każdego wariantu rozważane są w stosunku do zadania i prawdopodobnego kierunku działania przeciwnika, uwzględniając jego ewentualną reakcję na nasze działanie w każdym z nich. Określenie wad i zalet posłuży do oceny każdego wariantu według kryteriów określonych przez dowódcę. Analizując oceny, szef sztabu dokonuje wyboru wariantu ocenionego najwyżej i ten rekomenduje dowódcy na odprawie decyzyjnej, jako wariant zdaniem sztabu najlepszy.

Dowódca kompanii oceny i wyboru wariantu dokonuje osobiście.

Wariant, który nie jest zgodny z zamiarem przełożonego, nie powinien być dalej rozpatrywany.

4. Podjęcie decyzji przez dowódcę obejmuje wybór wariantu działania. Decyzja odzwierciedla jego wolę przeprowadzenia określonych działań, a rozwinięty na jej podstawie zamiar dowódcy przedstawia sposób oraz kolejność ich wykonania i obejmuje:

- podział sił;

- sposób działania;

- elementy dowodzenia i koordynacji;

- ugrupowanie; podział odpowiedzialności w obszarze tyłowym;

- priorytety we wsparciu i zabezpieczeniu działań;

- łączność.

5. Po podjęciu decyzji i określeniu przez dowódcę batalionu zamiaru sztab batalionu (dowódca kompanii osobiście) opracowuje graficzny plan walki (dowódca kompanii na mapie roboczej), który stanowi podstawę do opracowania pozostałych dokumentów dowodzenia.

6. Rozkaz bojowy jest zasadniczym dokumentem dowodzenia. który wyraża decyzję i zamiar dowódcy. Powinien być prosty, jasny i zwięzły. Może on być pisemny, ustny lub graficzny, a niekiedy ich kombinacją. jego układ jest zawsze jednakowy i obejmuje:

pkt. 1 - sytuacja;

pkt. 2 - zadanie;

pkt. 3 - realizacja;

pkt. 4 - zabezpieczenie logistyczne;

pkt. 5 - dowodzenie i łączność.

Integralną część rozkazu stanowią aneksy. Ich liczba zależy od potrzeb. Może to być dokument pisemny lub graficzny na folii, kalce, mapie itp. Każdy aneks może być uzupełniony apendyksami. Na szczeblu kompanii rozkazy wydawane są w zasadzie w formie ustnej, na podstawie przygotowanych w trakcie procesu decyzyjnego - notatek.

7. Stawianie zadań jest to przekazanie podwładnym decyzji i zamiaru dowódcy. Zadania mogą być postawione w formie:

- zarządzeń przygotowawczych;

- wstępnego zarządzenia bojowego;

- rozkazu bojowego;

- zarządzenia bojowego.

Układ zarządzeń jest taki sam, jak rozkazu bojowego.

8. Kontrola właściwej realizacji zamiaru walki i wykonanie zadania jest funkcją dowodzenia sprawowaną przez dowódcę lub dowódcę i sztab. To proces ciągły stanowiący podstawę do ustalenia położenia oraz rozwoju sytuacji. Istota kontroli polega na ustaleniu stanu rzeczywistego, to jest wariantów, sposobów, wyników lub stopnia realizacji postawionych zadań, porównaniu stanu rzeczywistego z obowiązującymi normami czasowo - przestrzennymi, określonymi w zadaniu, wykryciu przyczyn niezgodności stanu rzeczywistego z wyznaczeniami, wskazaniu drogi do osiągnięcia sprawności i skuteczności działania przez: określenie sposobu usunięcia stwierdzonych niezgodności i niedociągnięć; ustalenie niezbędnych zmian w przebiegu procesu realizacji zadania lub korekty zadań; wskazanie pozytywnych środków; czynności lub wyników działania wpływających na realizację zadania.

4

RDTWZiP batalion-kompania

2-7

---