Zapalenie oznacza łańcuch miejscowych zmian wstecznych, zjawisk fizykochemicznych i biochemicznych, zaburzeń w krążeniu krwi i zmian rozplemowych rozwijających się w odpowiedzi na działanie czynników szkodliwych. Zapalenie jest zjawiskiem obronnym, w którym ważną rolę odgrywa układ immunologiczny.
Czynniki zapaleniotwórcze:
biologiczne - bakterie wirusy, grzyby, antygeny wprowadzane do org z zew i autoalergeny, tk martwicza lub nowotworowa,
fizyczne - promieniowanie jonizujące, nierozpuszczalne ciało obce, niska i wysoka temp,
chemiczne - endogenne i egzogenne / związki toksyczne, żółć poza drogami żółciowymi.
Makroskopowe stany w zapaleniu: zaczerwienienie, podwyższenie temperatury, obrzmienie, ból, upośledzenie funkcji.
Komórki biorące udział w procesie zapalnym:
granulocyty obojętnochłonne - pochłaniają i zabijają bakterie,
granulocyty krwiochłonne - neutralizują histaminę, gromadzą się w reakcjach alergicznych,
komórki tuczne (mastocyty) - wydzielają mediatory (histamina, serotonina, leukotrieny),
limfocyty T i B - obrona kom i humoralna
monocyty - zdolność fagocytozy, wydzielają mediatory
kom śródbłonka naczyń krwionośnych - wydzielają mediatory, które powodują skurcz i rozkurcz naczyń, przeciwdziałają krzepnięciu,
krwinki płytowe - wydzielają histaminę, serotoninę
Korzystne skutki zapalenia:
dostarczenie przeciwciał i kom żernych do terenu zapalnego
rozcieńczenie czynników zapaleniotwórczych
rozpuszczenie mas martwiczych
Niekorzystne skutki zapalenia: zakłócenie czynności narządu, obrzmienie zapalne błon śluzowych, powstawanie owrzodzeń, ból, rozsiew toksyn, gorączka, utrata apetytu, spadek pH krwi.
Bakteriemia - występuje, kiedy bakterie krążą we krwi, ale nie występują objawy.
Posocznica - wyst na wskutek krążenia we krwi bakterii i ich jadów, dając ciężkie dreszcze, zaburzenia świadomości, uszkodzenie licznych narządów.
Toksemia - wtedy, gdy we krwi krążą same jady bakteryjne. Prowadzi ona do ciężkich ogólnoustrojowych objawów.
Zakażenie - wnikniecie drobnoustrojów i pasożytów do wrażliwego makroorganizmu, namnażanie się i uszkodzenie tkanek i/lub wywołanie odczynu odpornościowego.
W procesie zapalenia wyróżniamy 3 źródła:
źródło zakażenia: nosiciel, chory, rezerwuar,
drogi zakażenia: zakażenie kropelkowe (dr oddechowe i pokarmowe), jajka pasożytów, niedomyte naczynia, obgryzanie paznokci, owady, drogi skóry (gdy ulegnie uszkodzeniu nie chroni organizmu), błony śluzowe,
wrażliwy organizm: uszkodzona skóra, uszkodzona błona śluzowa, zabieg celowy (operacje, pobieranie krwi).
GRUŹLICA. Zakażenie gruźlicą następuje najczęściej drogą kropelkową, rzadziej pokarmową.
Prątek ma gładkie ściany, zbud z 3 warstw, pod nią jest cytoplazma, a w niej znajdują się 2-3 ziarenka, które odpowiadają jądrom komórkowym. Prątki rozwijają się w ciemnych, wilgotnych pomieszczeniach.
Zakażenie zależy od: odporności organizmu, wieku człowieka, warunków bytowych, przebytych chorób bądź aktualnego stanu zdrowia.
Po wniknięciu prątków przez drogi zakażenia nie musi dojść do natychmiastowych objawów chorobowych, mogą być w stanie utajonym. Prątki mnożą się po wniknięciu do org w sposób niekontrolowany. Potem następuje zahamowanie tego rozwoju przez mechanizmy odpornościowe. W dalszym okresie następuje załamanie odporności i ponowne mnożenie prątków.
W miejscu, w którym wniknęły prątki po raz pierwszy powstaje pierwotna zmiana gruźlicza. Zespół pierwotny obejmuje wrota i okoliczne węzły chłonne. Zakażenie przenosi się drogą krwi do innych narządów (nerki, wątroba, śledziona, kości, narządy rozrodcze).
Objawy: utrata masy ciała, ogólne osłabienie, nocne poty, przewlekłe stany podgorączkowe, zmiany gruźlicze - gruzełki, kaszel, w późniejszym okresie krwioplucie.
Profilaktyka: izolacja i leczenie, wykonanie ochronnych szczepień (noworodki, 6lat, 14, 18), rutynowo wykonywane zdjęcia przesiewowe klatki piersiowej, dbałość o dobrą dietę i poprawne warunki mieszkaniowe.
Tuberkulina - białka wytworzone przez prątki.
MIAŻDŻYCA. 3 okresy:
Odkładanie się w błonie wew tętnic złogów cholesterolu, fosfolipidów, tłuszczów, niewielkiej ilości białek. Subst te są magazynowane, oprócz tego tworzą się mikrozakrzepy.
Rozrost włókien łącznotkankowych w błonie wew, przez to staje się ona grubsza i zbita.
Rozpad ognisk cholesterolowych z tworzeniem się kaszowanych mas tłuszczowych; na pow błony wew tworzą się owrzodzenia i blaszki miażdżycowe.
Czynniki wpływające: wew (skłonność dziedziczna, wiek, płeć, czynność hormonalna, u kobiet estrogeny, których brak w menopauzie, zaburzony proces krzepnięcia krwi), zew (otyłość, dieta bogatoenergetyczna, palenie tytoniu, bierny tryb życia).
Miażdżyca jest przyczyną choroby niedokrwiennej serca, a w efekcie może doprowadzić do zawału m sercowego.
Profilaktyka: niepalenie papierosów, dieta niskokaloryczna z ograniczeniem tłuszczów nasyconych, cholesterolu, cukrów prostych, dieta bogata w błonnik, wielocukry, NNKT; ruch; dbałość o masę ciała.
Krwotok - jest to wypływ krwi w pełnym jej składzie z naczyń uszkodzonych.
Rodzaje: żylny, tętniczy, włośniczkowy.
Krwotoki mogą być: wew i zew.
Przyczyny krwotoków: * przerwanie naczynia krwionośnego poprzez uraz, zerwanie; * uszkodzenie naczyń pod wpływem wysokiego ciśnienia krwi; * naciekanie naczynia krwionośnego przez nowotwór.
Objawy: krew wypływa pod wysokim ciśnieniem, wypływ jest pulsujący, krew jest jasna.
Objawy krwotoku żylnego: krew wypływa jednostajnym strumieniem, krew jest ciemna.
Objawy kr włośniczkowego: dotyczy miejsca gdy została ściągnięta skóra, miąższowe - z naczynia zawierającego miąższ (np. wątroba).
Pierwsza pomoc. Zamknięcie naczynia krwawiącego poprzez opatrunek uciskowy.
Powikłania krwotoku:
Krwiak - krew wynaczyniająca się do tkanek powoduje ich rozepchanie i zasinienie.
Udar mózgowy - w przypadku uszkodzenia naczyń mózgowych może dojść do krwawienia w różnych miejscach. Objawy: utrata przytomności, porażenie połowicze (chemiplegia), zaburzenie mowy (afazja).
Wstrząs pokrwotoczny - zmniejsza się objętość krwi krążącej w naczyniach krwionośnych. Serce pracuje „na pusto”, pragnąc przetoczyć jak największą ilość krwi przyspiesza się praca serca. Niedokrwione zostają dystalne części ciała, następnie wszystkie tkanki, a niedokrwiony mózg umiera po 5 minutach. Objawy: bladość powłok skórnych, niskie ciśnienie krwi, zaburzenia oddychania, zaburzenie świadomości, utrata przytomności i jeżeli nie udzieli się pomocy - zgon.
Postępowanie we wstrząsie: * zamkniecie krwawiącego naczynia, * uzupełnienie łożyska naczyniowego - sól fizjologiczna, * podanie krwi, * w przypadku krwawienia wew stosujemy spokój, podajemy lek powodujący skrzep, * w przypadku dużego urazu należy zamknąć operacyjnie naczynie.
Przekrwienie (hypreaemia) - polega na przepełnieniu naczyń krwią ponad normę fizjologiczną. Wyróżniamy: * przekrwienie czynne (tętnicze), * przekrwienie bierne (żylne), * przekrwienie mieszane (tętniczo-żylne).
Następstwa przekrwienia biernego (zastoju krwi):
obrzęki
przesięki do jam ciała
nieżyt przekrwienny błony śluzowej ukł oddechowego i pokarmowego
sinica powłok (zwłaszcza warg, płatków usznych, końców palców)
zmiany wsteczne w narządach miąższowych (wątrobie, śledzionie, nerkach, płucach)
krwinkotoki.
Niedokrwienie (ishaemia) polega na niedostatecznym dopływie krwi tętniczej do narządów (poniżej normy fizjologicznej).
Przyczyny:
działanie nerwów naczynioruchowych,
zmiany anatomiczne zwężające lub zatykające światło tętnicy,
wstrząs prowadzący do ogólnego niedokrwienia.
Następstwa niedokrwienia: zanik narządu; zmiany zwyrodnieniowe np. stłuszczenie, włóknienie, martwica (zawał blady).
Czynniki warunkujące prawidłowy przepływ krwi w naczyniach:
aktywność osoczowych inhibitorów krzepnięcia (hamujące),
elementy upostaciowane płyną z prądem krwi w środku, a po obwodzie płynie osocze.
Skrzep jest to stała postać krwi i występuje po śmierci (w naczyniach i jamach serca), zażycia, gdy naczynie się uszkodzi (jako mechanizm obronny).
Skrzep tworzy się jako zakrzepica w warunkach patologicznych w naczyniach, które nie zostały uszkodzone. Ma wygląd ciemnowiśniowy, bez połysku, jest kruchy.
Przyczyny skrzepu (patogeneza):
gdy jest zwolniony przepływ krwi w ukł żylnym
żylaki
marskość wątroby
przy dłuższym unieruchomieniu
stany chorobowe powodujące uszkodzenie nabłonka np. miażdżyca
urazy
zapalenie zastawek i wsierdzia
nieprawidłowy skład krwi (nadpłytkowość)
czerwienica (nadmiar erytrocytów)
nadmiar fibrynogenu (nadmiar osocza, który przekształca się we włóknik)
zespół DIC - zespół rozsianego wykrzepienia wewnątrznaczyniowego
Postacie skrzepliny: przyścienna, zatykająca, w stadium kanalizacji.
Skutki: niedokrwienie, przekrwienie, zator.
Zatorowość polega na zatkaniu naczyń czopem (korkiem) zamykającym światło naczynia niesionym z prądem krwi z naczynia szerszego do węższego.
Materiały zatorowe: skrzeplina, bakterie, pasożyty, komórki nowotworowe, patologiczna ciąża, ciała obce (fragmenty wapniowe), subst płynne lub półpłynne (płyn owodniowy, tłuszcze, leki), czopy gazowe
ZAWAŁ jest ogniskiem martwicy powstałej w następstwie niedostatecznego dopływu krwi tętniczej albo powstałej z nagłego przerwania dopływu krwi żylnej z jednoczesnym zmniejszeniem dopływem krwi tętniczej.
Zawał niedokrwienny. Przyczyny: najczęściej spowodowany zwężeniem lub zamknięciem światła tętnicy przez blaszkę tętnicową. Występuje w: sercu, mózgu(udar), nerkach, śledzionie.
Zawał krwotoczny jest wynikiem masywnego przekrwienia biernego i zastoju krwi w narządzie. Występuje wskutek zamknięcia żyły i tętnicy np. w skręceniu jądra lub jajnika. Występuje również po przeszczepach nerek. Zawał ma kolor ciemnoczerwony, ponieważ narząd jest przepełniony krwią.
Zejście zawału. Zawał może ulegać organizacji. Może ulec rozmiękczaniu. Tkanka ulega strawieniu przez granulocyty lub może ulec twardnieniu przez bakterie. Niekiedy miejsce martwicy ulega zwapnieniu, mogą tworzyć się martwiaki (oddzielenie tk martwej od tk łącznej).
NIEDOKRWISTOŚĆ to stan zmniejszonej całkowitej ilości hemoglobiny we krwi wynikającej najczęściej ze zmniejszonej ilości erytrocytów (norma hemoglobiny u kobiet 12-14g%, u mężczyzn 14-16g%). Norma erytrocytów - 4-4,5 mln
Niedokrwistość aplastyczna - spowodowana zanikiem lub uszkodzeniem szpiku kostnego. Przyczyny: genetyczne, zniszczenie szpiku kostnego na skutek działania promieni jonizujących, działanie zw chemicznych , różne choroby zapalne(szpiczak, przerzuty nowotworowe, gruźlica).
Niedokrwistość niedobarwliwa - spowodowana niedoborem żelaza. Przyczyny: niedobór żelaza spowodowany złą dietą, zaburzeniem wchłaniania; niedobór żelaza na skutek zwiększonego jego zużycia, np. po operacjach, krwotokach. Objawy braku żelaza: pieczenie języka, chwiejność neurowegetatywna, łamliwość paznokci, przedwczesne siwienie, wypadanie włosów.
Niedokrwistość megaloblastyczna - spowodowana niedoborem witaminy B12 lub kwasu foliowego. Przyczyny: zmiany zanikowe błony śluzowej żołądka, które doprowadzają do braku czynnika Castlea, co w konsekwencji doprowadza do zaburzenia wchłaniania wit B12 w ukł pokarmowym. Objawy: erytrocyty są bezjądrzaste, duże; przeczulica; porażenie mięśni; niedowłady zwieraczy pęcherza i odbytu.
Niedokrwistość hemolityczna - spowodowana uszkodzeniem krwinek czerwonych. *Wyst u noworodków w czasie konfliktu serologicznego. *Może być uwarunkowana genetycznie, kiedy jest nieprawidłowa budowa erytrocytów, które cechuje zmniejszona oporność osmotyczna błony komórkowej. Hemoliza krwinek może wystąpić również w malarii.
OBRZĘK polega na gromadzeniu się w nadmiarze płynu w przestrzeni pozakomórkowej i pozanaczyniowej. Również może gromadzić się płyn w świetle pęcherzyków płucnych lub jamach ciała.
W mechanizmie powstawania obrzęków podstawową rolę odgrywa ciśnienie onkotyczne, osmotyczne (uwarunkowane stężeniem elektrolitów), hydrostatyczne, zaburzenia przepuszczalności naczyń włosowatych, zaburzenia odpływu limfy i regulacji hormonalnej. Do obrzęku dochodzi wówczas, gdy wzrasta ciśnienie hydrostatyczne w części przyżylnej włośniczki lub spada cisn onkotyczne i osmotyczne osocza. Wtedy utrudniony jest powrót płynu do osocza i gormadzi się on w przestrzeni międzykomórkowej.