CHARAKTERYSTYKA FAZ ROZWOJU

FAZA ŻYCIA	ZADANIA ROZWOJOWE	KRYZYS PSYCHOSPOŁECZNY WG E. ERIKSONA	CHARAKTERYSTYKA STADIUM	ZAGROŻENIA DLA ROZWOJU
Niemowlęctwo (0 - 2 lata)	społeczne przywiąza­nie (ja­kość relacji przywią­zania) inteligencja senso­motoryczna i pry­mi­tywna przyczy­nowość stałość przedmiotu dojrzewanie funkcji sensorycz­nych i moto­rycz­nych rozwój emocjonalny w powią­zaniu z ko­muni­kacją dziecko - opie­kun	podstawowe zaufanie - brak pod­stawowego zaufania Konsekwencją nierozwiąza­nego kryzysu tej fazy jest zdo­minowanie rozwoju po­czu­ciem braku we­wnętrznej ufności i pewności. Pozytywnym rozwiązaniem kryzysu rozwojowego tej fazy jest ukształ­towanie się po­czucia ufności.	Osiągnięcie zaufania do matki lub osoby sprawują­cej opiekę. Kluczowy czynnik spo­łeczny w rozwoju dziecka - matka (lub główny opie­kun).	czynniki gene­tyczne wpływy psy­chospołeczne na rozwój dziecka rola rodziców
Dzieciństwo (2 - 4 lata)	rozwój lokomocji (doskonale­nie podsta­wowych umiejętno­ści motorycznych) fantazja, tworzenie i zabawa rozwój języka (poja­wia się symboliczna funkcja języka) samokontrola (kon­trola wła­snych emocji oraz kontrola otocze­nia)	autonomia - wstyd i zwątpie­nie Konsekwencją nierozwiąza­nego kryzysu tej fazy jest zdominowanie rozwoju po­czuciem wstydu i zwąt­pienia. Pozytywnym rozwiązaniem kryzysu rozwojowego tej fazy jest osiągnię­cie stanu równo­wagi pomiędzy poczuciem wstydu a autonomią.	Osiągnięcie samokontroli i poczucia własnej odręb­no­ści. Kluczowy czynnik spo­łeczny w rozwoju dziecka - rodzice.	różne techniki dyscyplinowa­nia dziecka program żłobka i przed­szkola
Wiek przed­szkolny (5 - 7 lat)	identyfikacja z płcią (kształto­wanie pojęcia płci, uczenie się stan­dardów dotyczących płci, identyfikacja z rodzicami, pre­ferencje co do roli płciowej) operacje konkretne (odkrycie zasady stało­ści, umiejętności kla­syfikacji i kombinato­ryki) wczesny rozwój mo­ralny (sumienie, em­patia, przyjmo­wanie perspektywy innej osoby, poddanie się dyscypli­nie) zabawa grupowa (pojawienie się gier grupowych łączących fantazję z kooperacją)	inicjatywa - poczucie winy Konsekwencją nierozwiąza­nego kryzysu tej fazy jest zdominowanie rozwoju po­czuciem winy. Pozytywnym rozwiązaniem kryzysu rozwojowego tej fazy jest ukształ­towanie się poczu­cia inicjatywy, która daje zdolność realizowania i pla­nowania oraz ustalania ce­lów.	Ukształtowanie orientacji na cele i inicjatywa, pomysłowość w działaniu. Kluczowy czynnik spo­łeczny w rozwoju dziecka - rodzina.	wpływ telewi­zji
Wiek szkolny (8 - 12 lat)	kooperacja społeczna (grupy rówieśnicze tej samej płci - doświad­czanie istnienia róż­nych punktów widze­nia, wrażliwość na normy spo­łeczne i na­ciski grupy, do­świad­czanie intymności z partnerem tej samej płci) samoocena (rodzi się samo­świadomość, po­czucie samo­skuteczno­ści, kształtują się wewnętrzne kryteria oceny siebie) nabywanie sprawności szkol­nych (sprawności motoryczne, intelektu­alne - opanowanie mowy pisanej, arty­styczne) zabawa zespołowa (podporząd­kowanie celów in­dywidualnych celom grupy, poznanie zasady podziału pracy oraz współpracy vs ry­walizacji)	produktywność - poczucie niższo­ści Konsekwencją nierozwiąza­nego kryzysu tej fazy jest zdominowanie rozwoju po­czuciem niższości, które za­kłóca dalszy proces socjaliza­cji. Pozytywnym rozwiązaniem kryzysu rozwojowego tej fazy jest osiągnię­cie przez dziecko poczucia własnej kompetencji, co możliwe jest dzięki do­świadczaniu przez dziecko po­czucia produktywności.	Osiągnięcie poczucia wła­snych kompetencji. Kluczowy czynnik spo­łeczny w rozwoju dziecka - nauczyciele i rówie­śnicy.	oczekiwania dorosłych rola rówieśni­ków wychowanie seksualne
Okres dorasta­nia (13 - 20/22 lata)	dojrzewanie fizyczne (wzrost i masa ciała, dojrzewanie sek­sualne, skok pokwitaniowy) operacje formalne (złożone operacje na pojęciach, stabili­zacja wzajemnych powią­zań: myślenie for­malne - rozumo­wanie moralne - kształtowa­nie się tożsamości in­dywidu­alnej) rozwój emocjonalny (kontrola nad emo­cjami) uczestniczenie w grupach rówieśniczych (grupy różno­płciowe i różnozadaniowe) związki heteroseksu­alne (przyjaźnie, ini­cjacja seksu­alna, związki preintymne) autonomia w stosunku do rodziców (nieza­leżność emo­cjonalna, fizyczna, ekono­miczna) tożsamość dotycząca roli seksualnej (inter­nalizacja standardów i oczekiwań spo­łecz­nych) uwewnętrzniona mo­ralność (przejście do moralności post­kon­wencjonalnej) wybory dotyczące zawodu i pracy (ka­riery zawodowej) (początki tożsamości zawo­dowej)	tożsamość (grupowa i indywi­dualna) - rozproszenie tożsa­mości (dyfuzja ról) Konsekwencją nierozwiąza­nego kryzysu tej fazy jest przyjęcie przez jednostkę tożsamości negatywnej. Jed­nostka przyjmuje wartości, przed którymi ja ostrzegano, które nie są zgodne z ideałami własnego środowiska wycho­wawczego. Pozytywnym rozwiązaniem kryzysu rozwojowego tej fazy jest zdobycie nowej siły życio­wej, cnoty, jaką jest wierność. Cnotę tę osiąga jednostka wówczas, gdy znajduje swój cel i sens istnienia w świecie.	Osiągnięcie odpowiedzi na pytanie, kim jestem i kim mogę być oraz wier­ność sobie. Kluczowy czynnik spo­łeczny w rozwoju dziecka - społeczność rówieśni­ków.	relacje dora­stający - rodzice rodzicielstwo we wczesnej adolescencji alkoholizm młodzieńczy doświadczenia związane z kształceniem się decyzje doty­czące zawodu

Na podstawie:

• Brzezińska A. (2000), Społeczna psychologia rozwoju, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.

• Brzezińska A., Hornowska E. (2004), Dzieci i młodzież wobec agresji i przemocy, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.

---