Choroby zawodowe w latach 1980-2007

Rok	Liczba przypadków			Współczynnik na 100 000 zatrudnionych
	Ogółem	Mężczyźni	Kobiety	Ogółem	Mężczyźni	Kobiety
1980	8305	5962	2343	66,8	84,2	43,9
1981	10 640	8137	2503	85,7	115,3	46,7
1982	10 059	7291	2768	81,7	104,1	52,1
1983	8550	5896	2654	70,9	85,8	51,1
1984	8747	5797	2950	72,2	84,3	56,2
1985	8626	5501	3125	70,3	79,6	58,3
1986	9105	5656	3449	73,2	81,5	62,8
1987	9845	6119	3726	78,3	87,6	66,7
1988	9604	6031	3573	77,0	87,6	63,9
1989	8991	5471	3520	72,7	80,2	63,5
1990	9326	5434	3892	77,4	82,3	71,4
1991	11 988	7211	4777	111,4	124,5	96,1
1992	10 639	6637	4002	119,5	141,2	95,3
1993	10 955	6788	4167	128,7	151,3	103,5
1994	11 156	6876	4280	131,1	1543,3	105,6
1995	11 320	6791	4529	117,0	133,1	99,0
1996	11 318	6751	4567	116,0	132,2	98,2
1997	11 685	6638	5047	116,9	126,7	106,2
1998	12 017	6876	5141	117,3	127,8	105,5
1999	9982	5296	4686	98,0	99,8	96,0
2000	7339	3965	3374	73,9	77,0	70,3
2001	6007	3516	2491	63,2	72,1	53,8
2002	4915	2972	1943	53,6	63,5	43,3
2003	4365	2654	1711	46,6	54,5	38,0
2004	3790	2306	1484	41,0	47,7	33,6
2005	3249	2021	1228	34,8	40,9	27,8
2006	3129	1855	1274	32,8	36,8	28,3
2007	3285	1889	1396	33,5	36,3	30,3

Centralny Rejestr Chorób Zawodowych, IMP Łódź

Choroby zawodowe w Polsce w 2007 r. według jednostek chorobowych

Choroby zawodowe		Liczba przypadków	Współczynnik na 100 000 zatrudnionych
1	Zatrucia ostre albo przewlekłe lub ich następstwa	34	0,3
2	Gorączka metaliczna	2	0,0
3	Pylice płuc	701	7,1
4	Choroby opłucnej lub osierdzia wywołane pyłem azbestu	32	0,3
5	Przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli	23	0,2
6	Astma oskrzelowa	79	0,8
7	Zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych	5	0,0
8	Ostre uogólnione reakcje alergiczne	1	0,0
9	Byssinoza	-	0
10	Beryloza	-	0
11	Choroby płuc wywołane pyłem metali twardych	-	0
12	Alergiczny nieżyt nosa	59	0,6
13	Zapalenie obrzękowe krtani o podłożu alergicznym	-	0
14	Przedziurawienie przegrody nosa	4	0,0
15	Przewlekłe choroby narządu głosu	800	8,1
16	Choroby wywołane działaniem promieniowania jonizującego	13	0,1
17	Nowotwory złośliwe	100	1,0
18	Choroby skóry	147	1,5
19	Przewlekłe choroby układu ruchu	98	1,0
20	Przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego	158	1,6
21	Ubytek słuchu	252	2,6
22	Zespół wibracyjny	94	1,0
23	Choroby wywołane pracą w warunkach podwyższonego ciśnienia	2	0,0
24	Choroby wywołane działaniem wysokich albo niskich temperatur otoczenia	-	0
25	Choroby układu wzrokowego	10	0,1
26	Choroby zakaźne lub pasożytnicze albo ich następstwa	671	6,8
Ogółem		3285	33,5

Choroby zawodowe o najwyższej zapadalności wśród mężczyzn w 2007 r.

	Współczynnik na 100 000 zatrudnionych	%
Pylice płuc	12,7	35,1
Choroby zakaźne lub pasożytnicze	7,3	20,1
Obustronny trwały ubytek słuchu	4,7	12,9
Przewlekłe choroby narządu głosu	2,1	5,9
		74,0

Centralny Rejestr Chorób Zawodowych, IMP Łódź

Choroby zawodowe o najwyższej zapadalności wśród kobiet w 2007 r.

	Współczynnik na 100 000 zatrudnionych	%
Przewlekłe choroby narządu głosu	14,9	49,3
Choroby zakaźne lub pasożytnicze	6,3	20,8
Przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego	2,8	9,2
		79,3

Centralny Rejestr Chorób Zawodowych, IMP Łódź

Choroby zawodowe w Polsce w 2007 r. wg sekcji Polskiej Klasyfikacji Działalności

		Współczynnik na 100 000 zatrudnionych
C	Górnictwo - górnictwo węgla kamiennego i brunatnego; wydobywanie torfu	336,6 404,1
A	Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo - leśnictwo	310,8 787,6
M	Edukacja	78,0
N	Ochrona zdrowia i pomoc społeczna	50,4
D	Przetwórstwo przemysłowe - produkcja metali	32,5 166,2
O	Działalność usługowa komunalna, społeczna indywidualna, pozostała	20,5
F	Budownictwo	16,6
E	Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę	6,0
H	Hotele i restauracje	6,0
I	Transport, gospodarka magazynowa i łączność	4,7
K	Obsługa nieruchomości i firm	3,7
G	Handel i naprawy	2,8
L	Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne	2,2
J	Pośrednictwo finansowe	1,5
B	Rybactwo	0
Ogółem		33,5

Centralny Rejestr Chorób Zawodowych, IMP Łódź

Dominujące choroby zawodowe stwierdzone w Polsce w 2007 r. w wybranych działach gospodarki narodowej wg PKD

Dział		Współczynnik na 100 000 zatrudnionych	Liczba przypadków	Dominujące schorzenia
02	Leśnictwo	787,6	303	Choroby zakaźne lub pasożytnicze (94,1%) zespół wibracyjny (4,0%)
10	Górnictwo węgla	404,1	576	Pylice płuc (81,8%) Ubytek słuchu (8,2%)
27	Produkcja metali	166,2	117	Pylice płuc (34,2%) Ubytek słuchu (25,6%)
01	Rolnictwo i łowiectwo	144,8	160	Choroby zakaźne lub pasożytnicze (60,0%) Astma oskrzelowa (10,6%)

Choroby zawodowe w Polsce w 2007 r. wg województw

Województwo		Liczba przypadków	Współczynnik na 100 000 zatrudnionych
Polska		3285	33,5
1	Dolnośląskie	240	32,5
2	Kujawsko-pomorskie	115	25,4
3	Lubelskie	279	73,1
4	Lubuskie	49	22,5
5	Łódzkie	88	15,0
6	Małopolskie	460	60,7
7	Mazowieckie	274	14,1
8	Opolskie	45	22,1
9	Podkarpackie	69	16,7
10	Podlaskie	98	45,9
11	Pomorskie	127	24,0
12	Śląskie	843	68,4
13	Świętokrzyskie	160	66,5
14	Warmińsko-mazurskie	77	27,1
15	Wielkopolskie	281	29,9
16	Zachodniopomorskie	78	21,4
	Zakłady poza granicami Polski	2	X

Struktura chorób zawodowych w Polsce w 2007 r.

Ogółem: 3285

Centralny Rejestr Chorób Zawodowych, IMP Łódź

Definicja choroby zawodowej

Jest to patologia wywołana czynnikami szkodliwymi występującymi w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy i jednocześnie znajdująca się w urzędowym wykazie chorób zawodowych.

Choroba zawodowa jest pojęciem medyczno-prawnym.

Choroby zawodowe są nierozerwalnie związane z rozwojem cywilizacji.

Procedura orzekania

Procedury stwierdzania choroby zawodowej wraz z wzorami obowiązującej dokumentacji określone są w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 roku w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach (Dz. U. 2002, nr 132 poz. 1115).

Rys historyczny

Starożytność

Ok.2000 r.p.n.e. w Egipcie - Pierwsza w historii wzmianka o ofierze działania pyłu zawierającego krzemionkę, który spowodował pylicę płuc i zgon z tej przyczyny, co się wiązało z wyrobem narzędzi i broni z krzemienia.

Epoka brązu - wytwarzanie narzędzi z miedzi i innych metali kolorowych było przyczyną zatruć tymi metalami.

370 r. p.n.e. - została po raz pierwszy opisana przez Hipokratesa kolka ołowicza - ołów jest jedną z pierwszych substancji stosowanych przez człowieka zarówno w postaci metalu jak i jego tlenków. Biel ołowiana i tlenek ołowiu (minia) były najstarszymi znanymi barwnikami stosowanymi w kosmetyce.

Okres Odrodzenia - wzrost zainteresowania chorobami spowodowanymi wykonywaniem pracy.

1524 r. - wydanie traktatu Ellenborga o truciznach przemysłowych „Morbi metallici”, w którym autor opisał rtęcicę i ołowicę wśród górników wydobywających złoto.

1556 r. - W dziele „De Re Metallica” Georgius Aricola (Georg Bauer - z zawodu lekarz, niemiecki humanista, górnik, metalurg i mineralog) przedstawił wykaz chorób i wypadków występujących wśród górników.

1567 r. - Theophastus Bombastus von Hoeheinheim znany jako Paracelsus w monografii przedstawił choroby zawodowe górników i odlewników. Jednakże opisanych symptomów w postaci duszności, trudności w oddychaniu i wyniszczenia organizmu wśród górników nie wiązał przyczynowo z narażeniem na pył.

XVII wiek - Początki naukowej medycyny pracy, wiążą się z działalnością Bernardino Ramazziniego (1633-1714) włoskiego lekarza, uznanego współcześnie za ojca medycyny pracy. Bernardo Ramazzini profesor medycyny w Padwie, wydał w 1700 roku pierwszy podręcznik medycyny pracy „De morbis artificum diatriba”, w którym opisał zagrożenia dla zdrowia i choroby związane z 52 zawodami.

Wiek XIX i XX - Pogłębienie wiedzy o chorobach zawodowych w miarę rozwoju anatomii patologicznej

rok 1906 - Historyczny dla rozwoju wiedzy o patologii zawodowej odbył się z inicjatywy profesora Luigi Devoto I Międzynarodowy Kongres Chorób Zawodowych.

Rok 1910 - Luigi Devoto założył w Mediolanie pierwszą w historii klinikę chorób zawodowych.
Lata 20-tych XX wieku - w wielu krajach europejskich tworzone były pierwsze wykazy chorób zawodowych, które umożliwiły uzyskiwanie przez pracowników odszkodowań za uszczerbek na zdrowiu poniesiony w związku z wykonywaną pracą. Rozwój badań m.in. w zakresie patologii zawodowej, epidemiologii i toksykologii, istotnie przyczynił się do rozwoju higieny i medycyny pracy oraz stopniowego wdrażania ich osiągnięć do praktycznych rozwiązań w ochronie zdrowia pracujących.

Uwarunkowania chorób zawodowych

Częstość występowania patologii zawodowej i jej postaci kliniczne wiążą się z:

• z rozwojem przemysłu i stosowanymi technologiami,

• warunkami pracy,

• organizacją pracy,

• wprowadzaniem nowych substancji i wiedzą teoretyczną dotyczącą ich działania na organizm ludzki,

• rozwojem higieny i ochrony pracy

• systemem zabezpieczenia społecznego przed niekorzystnymi dla zdrowia skutkami szeroko rozumianego środowiska pracy (przepisy prawne dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, opieka medyczna, badania profilaktyczne)

• systemem zabezpieczenia społecznego dla osób poszkodowanych w wyniku działania szkodliwych czynników występujących w środowisku pracy lub nieodpowiednich warunków jej wykonywania.

Państwa odpowiedzialne są za system prawny gwarantujący ochronę zdrowia i życia pracowników, zaś za zapewnienie pracy w warunkach bezpiecznych i zgodnych z obowiązującymi normami prawnymi odpowiedzialny jest pracodawca.

Współczesny rozwój nowych technologii i związane z tym zmiany warunków i sposobu wykonywania pracy, szczególnie zmiany zachodzące w strukturze gospodarki przejawiające się wyraźnym przemieszczeniem siły roboczej do sfery usług, coraz większa różnorodność stanowisk pracy, ich mechanizacja i robotyzacja, powszechne wprowadzenie nowych technologii informatycznych, zmieniają stopień obciążenia pracą i rodzaj zagrożeń zawodowych. Wysiłek dynamiczny pracowników w coraz większym stopniu zastępowany jest wysiłkiem statycznym. Wykorzystywanie systemów informatycznych w procesach produkcyjnych i w usługach, a także konkurencja na wolnym rynku wymuszająca wzrost wydajności pracy powoduje psychiczne obciążenia pracowników napływającymi informacjami i odpowiedzialnością za podejmowane działania. Wszystkie te czynniki powodują zmiany w strukturze patologii związanych z wykonywaniem pracy przejawiające się w krajach wysokorozwiniętych wzrostem m.in. chorób narządu ruchu i patologii związanych ze stresem zawodowym.

Zmiana podejścia do problemu uznawania chorób za zawodowe niesie określone skutki prawne i ekonomiczne. Aktualnie barierą w rozszerzeniu listy chorób zawodowych o wspomniane wyżej potencjalne skutki wykonywania pracy we współczesnych warunkach pozostaje ciągle jeszcze brak jednoznacznej powszechnie uznanej metodologii oceny udziału czynników zawodowych w powstaniu symptomów i chorób o etiologii wieloczynnikowej występujących w populacji generalnej ze znaczną częstością (m.in. stres i jego konsekwencje zdrowotne, choroby układu krążenia, nerwice, choroby narządu ruchu).

Centralny Rejestr Chorób Zawodowych

Rejestracja chorób zawodowych prowadzona jest we współpracy z Głównym Inspektoratem Sanitarnym (GIS). Baza danych założona została w Instytucie Medycyny Pracy w Łodzi w 1971 roku. W 1999 roku przekształcono ja w Centralny Rejestr Chorób Zawodowych .

Cele Rejestru:

• zbieranie i przetwarzanie danych dotyczących stwierdzonych chorób zawodowych

• analiza epidemiologiczna sytuacji w tym zakresie.

Dokumentem źródłowym jest „Karta stwierdzenia choroby zawodowej”, wypełniana i przesyłana do Instytutu Medycyny Pracy przez stacje sanitarno-epidemiologiczne dla każdego stwierdzonego w kraju przypadku choroby zawodowej.

Aktualnie w Rejestrze zgromadzone jest ponad 298 tys. przypadków chorób zawodowych. Rejestr umiejscowiony jest w Zakładzie Epidemiologii Środowiskowej.

Od 2003 roku polskie dane o chorobach zawodowych zostały włączone do statystyki europejskiej
i corocznie przesyłane są do EUROSTAT-u zgodnie z obowiązującą w tym systemie metodyką opracowania danych.

Schemat obowiązującej procedury stwierdzania choroby zawodowej

	I instancja
Podejrzenie Zgłoszenie	Lekarz, lekarz stomatolog, lekarz weterynarii (poprzez lekarza profilaktyka), pracownik, pracodawca
Rozpoznanie Orzeczenie	Lekarz o określonych przepisami kwalifikacjach (medycyna pracy) zatrudniony w następujących jednostkach organizacyjnych: Poradnia i oddziały chorób zawodowych WOMP Katedry, poradnie i kliniki akademii medycznej Przychodnie i oddziały chorób zakaźnych poziomu wojewódzkiego Jednostki zoz hospitalizujące pracowników z powodu ostrych objawów choroby
Stwierdzenie Decyzja administracyjna	Właściwy państwowy inspektor sanitarny
	II instancja
Rozpoznanie Orzeczenie	Postępowanie odwoławcze Lekarz o określonych przepisami kwalifikacjach (medycyna pracy) zatrudniony w następujących jednostkach organizacyjnych: przychodnie, oddziały klinicznych jednostek badawczo rozwojowych w dziedzinie medycyny pracy (instytutów) katedry, poradnie i kliniki chorób zakaźnych i inwazyjnych akademii medycznych a także jednostki badawczo-rozwojowe prowadzące rozpoznanie i leczenie gruźlicy
Stwierdzenie Decyzja administracyjna	Państwowy wojewódzki inspektor sanitarny

---