Marta Waszkiewicz gr. III
Masaż w amputacjach- kończyna dolna
Amputacje wykonuje się tylko w tych przypadkach, gdy nie można zachować kończyny ze względu na stan wchodzących w jej skład tkanek. Czasami amputacje przeprowadza się dla zachowania życia chorego lub ze względu na jego ogólny stan zdrowia.
Celem stosowanych zabiegów jest:
- przyspieszenie procesu gojenia się rany i zmiękczenie blizny,
zmniejszenie ilości luźniej tkanki ziarninowej na końcu kikuta i nadanie mu kształtu odwróconego stożka ściętego,
uwolnienie wciągnietych w bliznę zakończeń nerwowych,
zapobieganie rozwojowi zniekształceń (przykurczów),
likwidowanie obrzęku,
wzmocnienie mięśni i przywrócenie czucia w kończynie,
przywrócenie pełnej ruchomości w pozostałych stawach.
Proces leczenia dzieli się na 2 okresy:
przed zaprotezowaniem
po zaprotezowaniu
Amputacje dzielimy:
ze względu na przyczynę:
urazowe- powstałe przez odcięcie lub zmiażdżenie kończyny
naczyniowe- powstałe w wyniku martwicy kończyny na skutek niedokrwienia, np. na skutek zakrzepowo-zarostowego zapalenia żył i tętnic czy na skutek poparzeń lub odmrożeń.
oraz ze względu na poziom amputacji:
amputacje poniżej stawu kolanowego:
-w obrębie stopy(amputacje palcy czy śródstopia).
Kikut ma skłonność do przykurczów zgięciowych ze względu na zachowany przyczep końcowy trójgłowego łydki a cofnięte przyczepy mięśnia piszczelowego przedniego i prostownika krótkiego palców i palucha.
Masaż wykonuje się w 2 okresach:
I Podczas gojenia się rany pooperacyjnej- stopa jest zabandażowana, pojawia się lekki obrzęk limfatyczny. Stosujemy wówczas lekki masaż poprawiający ukrwienie, powyżej bandażu
II Po zagojeniu się rany pooperacyjnej-mamy doczynienia z blizną, której towarzysza głębokie zrosty Zadaniem masażysty jest jej zmiękczenie, z zastosowaniem środków natłuszczających, oraz zlikwidowanie zrostów. Stosujemy stopniowo głaskanie, rozcieranie, uderzanie opuszkami, wibrację. Wykonujemy masaż w celu podniesienia progu bolesności, hartowania kikuta oraz uzyskania przesuwalności blizny do głębszych tkanek i jej elastyczności. Dodatkowo, aby uwolnić zakończenia nerwowe wciągane w bliznę, możemy stosować wałkowanie końca kikuta, ale tylko wtedy, gdy nie nasila to dolegliwości bólowych.
Wykonujemy rozluźniający masaż mięśnia trójgłowego łydki i jednocześnie pobudzający masaż dla prostowników.
-na poziomie podudzia
Kikut długi jest łatwy do uformowania i rzadko tworzą się przykurcze. Krótki ma tendendencję do przykurczów zgięciowych
Wykonujemy masaż w trzech okresach:
I podczas gojenia się rany pooperacyjnej-masujemy jedynie udo w celu poprawy ukrwienia pośrednio kikuta i odpłynięcia z niego obrzęku limfatycznego.
II po zagojeniu się rany pooperacyjnej- zaczynamy od delikatnego głaskania i rozcierania, następnie przechodzimy do opracowania blizny.
Możemy wprowadzic masaż wirowy wodny , który poprawi ukrwienie i rozluźni tkanki.
Ponadto możemy hartowac kikuta metodą zanurznia w zimnej i ciepłej wodzie lub poprzez natryski.
Opracowujemy również staw kolanowy, pobudzamy m. czworogłowy uda (jeśli zaniknęla głowa przyśrodkowa to stosujemy masaż izometryczny). Rozuźniamy mm zginające staw biodrowy, jeśli wystąpił przykurcz to rozciągamy je, pobudzamy mm pośladkowe.
III po zaprotegowaniu- wykonujemy masaż relaksacyjny mięśni przeciążonych w wyniku lokomocji: mm kończyn górnych oraz obręcz barkową i kark.
Niektóre protezy zaczepiają się paskkami uciskający mina udo, hamując tym odpływ limfy oraz powodują powstawanie otarc, dlatego należy odprowadzic limfeoraz wymasowac miejsce gdzie znajdował się pas protezy.
amputacje powyżej stawu kolanowego:
- na wysokości uda
Tu również zaprotezowanie kikuta możliwe jest dopiero po jego odpowiednim przygotowaniu. Proces ten możemy podzielic na dwa zasadnicze okresy przed zaprotegowaniem oraz 3 już po zaprotegowaniu w trakcie posługiwania się protezą przez pacjenta.
W pierwszym etapie podczas gojenia się rany nie wykonujemy masaży na kikucie. Wzmacniamy mm pośladkowe. Stosujemy masaż kontralateralny w celu poprawy ukrwienia kończyny nieamputowanej i kikuta.
W drugim etapie, gdy rana jest juz wygojona zajmujemy się opracowaniem blizny i likwidowaniem obrzęków (tu stosujemy techniki masażu limfatycznego: głaskanie, rozcieranie obejmujące, wyciskanie).
Pamietamy, że szwy wewnętrzne goją się wolniej do tych które są widoczne dlatego mocne techniki należy wprowadzac stopniowo, aby nie uszkodzic tkanki.
Masaż zaczynamy od głaskania, rozcierania, ugniatania, wibracji ma to na celu zahartowanie kikuta (przez bliznę) oraz uzyskanie przesuwalności i elastyczności nawet głębokich blizn.
Dodatkowo, aby uwolnić zakończenia nerwowe wciągane w bliznę, możemy stosować wałkowanie końca kikuta, ale tylko wtedy, gdy nie nasila to dolegliwości bólowych, ma to na celu zmniejszenie a nawet zlikwidowanie tzw. bólów fantomowych.
W trzecim etapie już po zaprotegowaniu należy masowac przeciążone kk górne oraz odcinek L kręgosłupa należy rozluźnic te partie ciałą natomiast obudzic mm pośladowe oraz prosty brzucha(odpowiedzialne za stabilizacje miednicy).
- wyuszcenie w stawie biodrowym
W pierwszym etapie gojenia się rany wykonujemy masaż zdrowej kończyny.
W drugim etapie, gdy rana jest już zagojona wykonujemy hartowanie kikuta jak w przypadku amputacji na poziomie uda oraz masujemy blizne lecz bez ugniatania. Wykonujemy masaz okolicy guza kulszowego, gdyż jest ona bardzo obciażana
Poprawiamy ukrwienie i zapobiegamy martwicy poprzez głaskanie i rozcieranie.
W etapie trzecim, czyli już po zaprotegowaniu naszym głównym zadanie będzie rozluźnienie mm L odcinak kręgosłupa.
W przypadku amputacji naczyniowych należy pamiętac, że rany goją się wolniej, masaż musimy wykonywac delikatnie bez uderzeń i ugniatań, najlepiej kilka razy dziennie co poprawia ukrwienie oraz hartuje kikuta. Nie można zapominac o masażu zdrowej kończyny, gdyż zapobiega to ewentualnej martwicy.
Podsumowując
Usprawnianie lecznicze po amputacjach powinno być dostosowane do ogólnego stanu pacjenta i przyczyny amputacji. Przed zaprotegowaniem należy dbac o wzmocnienie mieśnii, przeciwdziałanie przykurczom mm, zachowanie ruchomości w stawach oraz o zabezpieczenie kikuta przed wadliwym ustawieniem.
Po amputacji w obrębie uda należy dbac, aby nie powstały przykurcze zgięciowo-odwiedzeniowe w stawie biodrowym. Przeprowadzamy masaż pobudzający (energiczne glaskanie , rozcieranie i ugniatanie) mm prostujących i przywodzących staw biodrowy, czyli mm pośladkowych, tylnej strony uda oraz mm przyśrodkowych uda. Przednią oraz boczną gr mm uda masujemy rozluźniająco (delikatne głaskanie , rozcieranie, wibracje)
Po amputacji poniżej kolana nie wolno dopuścic do powstania przykurczu zgięciowegoi w stawie kolanowym. Na mm przedniej strony oda wykonujemy masaż pobudzający, natomiast na mm zginających staw, czyli tylnej strony Ida oraz mm brzuchatych łydki (tej części która pozostała), przeprowadzamy masaż rozluźniający.
Zaprotezowanie kikuta możliwe jest dopiero po jego odpowiednim przygotowaniu. Proces ten możemy podzielic na dwa zasadnicze okresy przed zaprotegowaniem oraz 3 już po zaprotegowaniu w trakcie posługiwania się protezą przez pacjenta.
W pierwszym etapie zawsze zajmujemy się opracowaniem blizny oraz likwidowaniem obrzęku.
W drugim etapie gdy rana jest już zagojona a obrzęk został zlikwidowany przechodzimy do kształtowaniem kikuta, poprzez bandażowanie oraz delikatny masaż (głaskanie całymi dłońmi, glaskanie grzebyczkowe, rozcierania, ugniatania poprzeczne i podłużne, uciski pierścieniowe, wstrząsanie), hartowania kikuta(polegające na pogrubieniu naskórka, drażnieniu zakończeń nerwowych, intensywnym pobudzeniu przemiany materii w celu uodporninie kikuta na uazy mechaniczne, w tym celu stosujemy rozcieranie całymi dłońmi ręcznikiem bądź rękawicami, szczotkowanie, oklepywnaie). Likwidowania przykurczy a następnie do likwidacji zaników mięśniowych.
W trzecim etapie- wykonujemy masaż relaksacyjny mięśni przeciążonych w wyniku lokomocji- gównie, grzbiet, obrecz barkową i kk górne.
Po amputacji wykonujemy masaż zooperowanej kończyny, zdrowej oraz relaksujący masaż przeciążonych partii. Wykorzystujemy masaż klasyczny, limfatyczny, kontrlateralny, izometryczny oraz do hartowanie masaż wodny -natryski deszczowe, bicze szkockie.
Wskazaniami do wykonywania masażu jest: posiadanie kikuta, blizny pooperacyjnej, obrzęku limfatyczny, przykurcze bądź zaniki mm.
P-wsk : tak jak w każdym masażu gorączka, stan przeziębienia, otwarte rany czy też owrzodzenia na polu zabiegowym.
Diagnostyka:
- jeśli chodzi o bliznę to głównie subiektywne odczucia pacjenta,
-występujący obrzęk- pomiar obwodowy,
-występujące przykurcze- pomiar goniometrem przed i po zabiegach,
- zaniki mm wykonie testu siły mm np. test Lovetta
Bibliografia:
-„Masaż z elementami rehabilitacji” T. Kasperczyk, L. Magiera, D. Mucha, R. Walaszek
- "Masaż w wybranych jednostkach chorobowych " cz. 4 Adam Zborowski.
-„Masaż z elementami rehabilitacji” Walaszek
-strony WWW:
1