Metodologia 2011-01-04

Slajd 1

Indukcjonizm

Wg Indukcjonistów do praw i ustaleń w naukach empirycznych dochodzi na drodze indukcyjnego uogólnienia faktów.

Dla indukcji właściwej (niezupełnej) charakterystyczne jest:

- przejście od „szczegółu do ogółu” od faktów i twierdzeń jednostkowych do twierdzeń ogólnych.

-- Indukcjonizm zaleca także głoszenie twierdzeń jak najmniej odchodzących od doświadczenia, najmniej ryzykownych. Należy tu trzymać się wąskich uogólnień empirycznych obserwowanych jak najmniej ryzykownie by była zachowana ich prawdziwość.

Slajd 2

Indukcjonizm

- indukcjonizm zaleca także głoszenie twierdzeń jak najmniej odchodzących od doświadczenia, najmniej ryzykownych.

- praca uczonego to wg indukcjonizmu zbieranie faktów i przerabianie ich w uogólnienia empiryczne. Poznanie odbywa się poprzez gromadzenie obserwacji, ich porządkowanie i poszukiwanie związków między nimi. Wartość poznawczą mają jedynie takie twierdzenia, które wynikają bezpośrednio z faktów, lub też uzyskane zostały na drodze stopniowego uogólnienia danych doświadczalnych.

Slajd 3

Indukcjonizm

Metoda budowy Teorii składa się z podstawowych kroków:

- obserwacje ustalające fakty

- wyprowadzenie z faktów na drodze uogólnień ostrożnych hipotez,

-sprawdzanie hipotez na drodze wniosków empirycznych czyli przewidywań z nich płynących i porównania z ich wynikami obserwacji,

Hipoteza musi być wszechstronnie sprawdzona, im większa ilość konsekwencji „sprawdza się” tym lepiej, pod warunkiem że brak jest kontr przypadków

Indukcjonizm kładzie nacisk na potwierdzenie hipotez a nie na ich obalanie . Jest to tzw. Weryfikacjonizm, dążność do maksymalnego potwierdzenia i uprawdopodobnienia teorii.

Slajd 4

Hipotetyzm

Krytyka indukcjonizmu:

-obserwacje przeprowadza się zawsze w świetle określonych teorii, nie ma obserwacji nagich faktów. Obserwacja jest zawsze selektywna, nie można obserwować nie wiedząc co obserwujemy. Hipoteza jest zawsze wcześniejsza od obserwacji.

- Z kolei weryfikacjonizm jest fałszywy ponieważ rodzi on zastój, szczególnie w przypadku tzw. Twierdzeń dobrze uzasadnionych. Stąd przede wszystkim należy hipotezy stale poddawać krytyce dążąc do ich obalenia. Zgodność do teorii z faktami nie wystarcza do jej potwierdzenia.

- Nacisk położony jest tu na dążność do falsyfikacji teorii.

-Zgodnie z indukcjonizmem nacisk badawczy skierowany jest w stronę poszukiwania potwierdzeń teorii, przy tym nastawieniu trudno jest daną hipotezę obalić, postawa konfirmacji jest demoralizująca. Kto szuka potwierdzenia własnych poglądów ten je znajdzie.

Slajd 5

Hipotetyzm

Program konstrukcyjny hipotetyzmu:

- wszystkie zdania są hipotetyczne i odwoływalne. nie ma twierdzeń „dostatecznie uzasadnionych”

- zdania spostrzeżeniowe przyjmujemy nie tylko w oparciu o obserwację faktów, lecz również przy milcząco zakładanym założeniu wybiegającym poza przedmiot obserwowany. Uzasadnienie lub odrzucenie zdania obserwacyjnego zachodzi więc zawsze w pewnych ramach teoretycznych i wymaga podjęcia decyzji nie wyznaczonej w sposób jednoznaczny przez dane obserwacyjne a więc decyzji w pewien sposób teoretycznej i arbitralnej. Decyzja ta stanowi naszą interpretację teoretyczną danych doświadczalnych. Stanowi przekształcenie faktu surowego w fakt naukowy:

„obserwujemy : strzałka przyrządu odchyla się” - „w przewodniku płynie prąd”. Jest to decyzja co do tego, czy uznać dany wynik za wskaźnik określonego, niedostępnego aktualnej obserwacji, stanu obiektywnego, czy też nie.

Slajd 6

Hipotetyzm

Wedle hipotetyzmu wszelkie zdania są odwoływalne, również zdania obserwacyjne, są one bowiem zaopatrzone w sens teoretyczny. Hipotetyści formułują tezę o systematycznej wieloznaczności wyników obserwacji. Dany fakt naukowy może wieść zależnie od interpretacji do różnych faktów naukowych.

Twierdzenia naukowe są zawsze hipotezami, czyli twierdzeniami przyjmowanymi jedynie tymczasowo, na okres tak długi jak nie udaje się jej sfalsyfikować.

Uczony ma stały obowiązek krytyki (kontroli) hipotez. Stwierdzenie kontr przypadku dla danego twierdzenia stanowi o jego falsyfikacji. Głównym celem jest falsyfikacja hipotez, eliminowanie hipotez fałszywych. Nie zaś na jego weryfikacji czy konfirmacji.

-----------------

Slajd 7

Wyjaśnianie

Rodzaje wyjaśniania w naukach historycznych:

-wyjaśnienie przez opis (deskrypcyjne)

-wyjaśnienie przez podanie genezy ( genetyczne)

-wyjaśnienie przez podanie miejsca w strukturze (strukturalne)

-wyjaśnienie przez podanie definicji (definicyjne)

-wyjaśnienie przez podanie przyczyn (kauzalne)

-wyjaśnienie deskrypcyjne ma zdecydowanie najszerszy charakter, zawiera w istocie opis danego zjawiska, w zasadzie zawiera wszystkie inne rodzaje wyjaśnienia.

-wyjaśnienie genetyczne polega na podaniu kolejnych studiów rozwojowych, rozpatrywanego fakty historycznego. W. gen. Odpowiada na pytanie: jak to się stało, że. W wyjaśnieniu genetycznym zwraca uwagę na podanie kolejnych przyczyn wchodzących w grę faktów. Dąży się tu do zrekonstruowania ciągu genetycznego faktów.

-wyjaśnienie strukturalne: wskazuje na funkcje określonego elementu pewnej całości. Np. miejsce sejmu w Polsce.

-wyjaśnienie definicyjne, odpowiadające na pytanie dlaczego? Wyjaśnienia to odnosi się do pewnych znaczeń nadawanych danemu przedmiotowi np. dlaczego w pewnym okresie życia Mickiewicza nazywano Towiańczykiem?

Za wyjaśnienie w ścisłym znaczeniu można nazwać jedynie wyjaśnienie przyczynowe (kauzalne). Można tu dodatkowo wyróżnić:

-wyjaśnienie dyspozycyjne - wskazanie na dyspozycje wyjaśnianego układu, bez odwołania się do czynników zewnętrznych

-wyjaśnienia ściśle kauzalne - wskazujemy na czynniki zewnętrzne.

Slajd 8

Spośród strategii eksplanacyjnych warto szerzej omówić:

-Klasyczną strategię indukcyjną

-Strategię teorii średniego zasięgu

-Strategię systemową

-Strategie klasycznego hipotetyczno-dedukcyjną.

Slajd 9

Klasyczna strategia indukcyjna

- 1. W drodze obserwacji od interpretacji należy zbierać jak najwięcej faktów empirycznych.

- 2. Na podstawie dużej ilości zebranych faktów należy formułować ostrożne uogólnienie podsumowujące-generalizacje sprawozdawcze.

- 3. Gdy zbierze się dostatecznie duża liczba uogólnień można ostrożnie poszerzyć ich zasięg, nadal należy wyraźnie relatywizować czaso-przestrzennie.

- 4. Szersze uogólnienia należy potwierdzić przy pomocy dalszych obserwacji.

- 5. Następnie należy zebrać potwierdzone uogólnienie i powiązać je w teorię.

Slajd 10

Strategia systemowa

- 1. Należy określić przedmiot wyjaśniania, zbierając jednocześnie jak najwięcej danych empirycznych o innych zdarzeniach towarzyszących danemu zdarzeniu.

- 2. Należy dążyć do rekonstrukcji sieci relacji opisujących pojedyncze zdarzenie, muszą one zostać przedstawione w szerszym kontekście zdarzeń.

- 3. Poszukiwania systemu formalnego, który tłumaczyłby zbiór zmian empirycznych zawartych w opisie sytuacji.

- 4. Po dobraniu systemu hipotetycznego należy wyprowadzić w jego ramach maksymalnie wiele konsekwencji.

- 5. Należy konsekwencje poddać weryfikacji, w efekcie czego pojawiają się hipotezy ogólne.

- 6. Powtórzenie weryfikacji-prawa uzasadnione.

- 7. Teoria.

Slajd 11

Strategia teorii średniego zasięgu

Teorie średniego zasięgu to teorie pojawiające się pomiędzy hipotezami roboczymi a wszechogarniającą teorią wyjaśniającą, np.: kulturę.

Dotyczą ograniczonych aspektów danego zjawiska.

- 1. W oparciu o szczegółowe opisy faktów i ich akumulację należy formułować hipotezy robocze-generalizacje empiryczne.

- 2. W oparciu o hipotezy robocze należy stawiać bardziej ogólne hipotezy zawierające „proste płodne idee” , czy inaczej założenia z których same generalizacje empiryczne mogą być wyprowadzane.

- 3. Hipotezy takie należy poddawać weryfikacji.

- 4. Wiążąc w całość „zbiór niesprzecznych twierdzeń danego typu” należy sformułować teorię średniego zasięgu.

- 5. należy dążyć do rozwijania bardziej ogólnego schematu pojęciowego, który ma umożliwić konsolidację całej wiedzy w teorii ogólnej.

Slajd 12

Strategia hipotetyczno dedukcyjna

- 1. W drodze selektywnej obserwacji kierowanej sprecyzowanym problemem badawczym należy zebrać jak najwięcej obserwacji istotnych dla postawionego problemu.

- 2. Należy postawić ogólniejszą hipotezę która powinna stanowić rozwiązanie problemu wyjaśnianego, lub wiele hipotez.

- 3. wyprowadzenie logicznych konsekwencji hipotez.

- 4. sprawdzanie czy konsekwencje we wystąpiły - weryfikacja empiryczna.

- 5. w oparciu o przeprowadzone badania weryfikacyjne należy rozstrzygnąć, czy hipoteza może zostać uznana za dobrze uzasadnioną.

- 6. należy dokonać integracji hipotez w efekcie teoria.

KUNIEC

---