Procesy poznawcze wyższego rzędu umożliwiają poznawanie rzeczywistości w sposób pośredni i uogólniony

- procesy psychiczne, które odróżniają ludzi od zwierząt

Co nam daje myślenie

-„Cogito ergo sum” - świadomość istnienia

-Rozumienie otaczającego świata

-Adaptacja do środowiska i jego przekształcanie

-Rozwiązywanie problemów

-Nauka, kultura, sztuka, twórczość

-Myślenie obejmuje szereg różnorodnych procesów:

Rozumienie,Wnioskowanie,

Stosowanie reguł logicznych

Rozwiązywanie problemów,

Ocenianie,Przewidywanie
Planowanie, Podejmowanie decyzji, Twórczość

Co to jest myślenie?

Def. Czynność umysłowa leżąca u podstaw rozumienia, przetwarzania i komunikowania informacji.

Def. Łańcuch operacji umysłowych, za pomocą których przetwarzamy informacje, czyli treści zakodowane w spostrzeżeniach, wyobrażeniach i pojęciach

Istota myślenia:

PRZETWARZANIE INFORMACJI

Cechy myślenia:

- odnosi się do procesów symbolicznych

(umysłowe reprezentacje rzeczywistości)

- proces ukryty, domniemany

- polega na operowaniu pewnymi elementami

Symbole myślenia

- Co stanowi „materiał” myślenia?

SŁOWA GESTY LICZBY
OBRAZY SCHEMATY

WYOBRAŻENIA

Rodzaje myślenia

-Kryterium: wiek rozwojowy, materiał myślenia

Myślenie sensoryczno-motoryczne

- „myślenie w działaniu”

- materiał percepcyjny (spostrzeżenia) + działanie

- dominuje u małych dzieci (do ok. 2,5 r.ż.)

- występuje też u zwierząt (np. małpy człekokształtne)

- wykorzystywane przez ludzi dorosłych w myśleniu technicznym, artystycznym, czysto praktycznym

Myślenie konkretno-wyobrażeniowe

- materiał myślenia stanowią wyobrażenia

- dotyczy działania praktycznego, które jest jednak poprzedzone czynnościami w wyobraźni

- dominuje w okresie przedszkolnym 3-7 lat

przykład: dziecko buduje zamek z klocków - manipuluje konkretnym tworzywem (klocki), ale jego działanie poprzedzone jest wyobrażeniem sobie tej budowli

- u dorosłych: podstawa działalności konstruktorskiej, artystycznej, architektonicznej

Myślenie słowno-logiczne (pojęciowe)

- materiał myślenia stanowią pojęcia

- ujmowanie relacji logicznych łączących zjawiska i przedmioty

-wykrywanie reguł i praw logicznych

-rozumowanie hipotetyczno-dedukcyjne

- „manipulowanie” rzeczywistością dokonuje się jedynie za pomocą operacji umysłowych

- zaczyna się rozwijać od ok. 7 r.ż., w pełni rozwinięte ok. 15. r.ż. Pojęcia - podstawowy materiał myślenia

Def. Pojęcie - reprezentacja umysłowa, która zawiera opis istotnych właściwości

wspólnych dla pewnej klasy przedmiotów, czynności czy zjawisk.

Kategoria umysłowa używana do grupowania w klasy obiektów, czynności, relacji i cech mających te same własności.

Przykłady pojęć

Umysł jest w stanie stworzyć „standardowego kota (krzesło, Murzyna itp..) ze wszystkich kotów, jakie człowiek spotyka.

Jak tworzymy pojęcia?

1. EGZEMPLARZE - proste pojęcia tworzymy na podstawie znajomości ich „egzemplarzy”, czyli przykładów.

2. PROTOTYPY - przypadki najlepiej reprezentujące istotne cechy danej kategorii. Pomagają w tworzeniu i rozumieniu pojęć.

Który ptak jest najbardziej „ptakowaty”?

pingwin wróbel struś

3. DEFINICJE POJĘĆ

Charakterystyka pojęć

Pojęcia ogólne - reprezentacja całych klas przedmiotów lub procesów

„jabłko” „krzesło” „czytanie”

Pojęcia jednostkowe - odnoszą się do pojedynczego egzemplarza

„moja matka”

Pojęcia konkretne - mają desygnaty w rzeczywistości

„krzesło”

Pojęcia abstrakcyjne - nie mają desygnatów w rzeczywistości. Są tworzone dzięki słownym wyjaśnieniom odwołującym się do pojęć bardziej podstawowych.

„miłość” „sprawiedliwość”

HIERARCHIA POJĘĆ - jedna z funkcji myślenia to kategoryzacja nowych pojęć i ustalanie relacji między pojęciami.

Funkcje pojęć

Ekonomia poznawcza - redukcja różnorodności informacji przetwarzanych przez umysł.

Rozumienie i wyjaśnianie - dzięki pojęciom wiedza jest dzielona na sensownie uporządkowane części. Wykorzystuje się je do analizy i interpretacji nowych danych.

„Tworzywo” myślenia - operacje umysłowe na materiale symbolicznym (umysłowych reprezentacjach przedmiotów).

Komunikowanie się - pojęcia ułatwiają porozumiewanie się ludzi.

Związek pojęcie - słowo: słowa symbolicznie zastępują pojęcia.

!Ale słowa nie są tożsame z pojęciami.

Mowa i język

Język jest ściśle powiązany z myśleniem i innymi procesami poznawczymi

Posługiwanie się językiem - mowa, komunikacja

JĘZYK

Umowny system znaków i reguł posługiwania się nimi

(słowa + reguły gramatyczne = nieskończona liczba wypowiedzi)

JĘZYK NATURALNY

Język, którym posługuje się określona grupa ludzi

JĘZYK SZTUCZNY

Język stworzony przez człowieka w sposób intencjonalny (np. esperanto)

MOWA

Konkretne akty użycia systemu językowego (wypowiedzi)

Funkcje języka

1. F.REPREZENTATYWNA (przedstawieniowa)

Język służy reprezentowaniu rzeczywistości w umyśle człowieka. Słowa zastępują symbolicznie w umyśle elementy rzeczywistości skategoryzowane w postaci pojęć.

2. F. KOMUNIKACYJNA

Język pozwala na porozumiewanie się ludzi:

- przekazywanie informacji dotyczących świata

zewnętrznego i naszych wewnętrznych stanów

- wyrażanie myśli, uczuć, pragnień, oczekiwań

- oddziaływanie na innych ludzi (prośby, polecenia, groźby itd..)

- regulowanie stosunków z otoczeniem

UWARUNKOWANIA BIOLOGICZNE języka

- posługiwanie się językiem - genetyczne wyposażenie HOMO SAPIENS

- wszystkie społeczności ludzkie posługują się językiem-mową.

- wrodzona kompetencja językowa (Noam Chomsky)

-prawidłowości rozwoju mowy wspólne dla wszystkich ludzi - okres krytyczny rozwoju mowy

Teoria kompetencji językowej (N. Chomsky)

- Kompetencja językowa - utajona wiedza umysłowa dotycząca posługiwania się systemem językowym

- Mimo różnorodności języków ogólna struktura języka taka sama: POZIOM FONOLOGICZNY fonemy - podstawowe jednostki dźwiękowe, niosące określone znaczenie

POZIOM GRAMATYCZNY

- MORFOLOGIA - morfem - najmniejsza jednostka języka niosąca znaczenie
- SKŁADNIA - reguły łączenia wyrazów w zdania

POZIOM SEMANTYCZNY

odnosi się do znaczenia wypowiedzi językowych i ich sensu
Mowa i język

Typowy rozwój mowy

OKRES NIEMOWLĘCY (stadium prelingwistyczne)

- początkowo niezróżnicowany krzyk- płaczliwe wokalizacje

- gruchanie (głużenie) - dźwięki o przypadkowej wokalizacji

- gaworzenie (II połowa 1 r.ż.) - dźwięki o wyraźniej artykulacji, ciągi sylab pozbawione znaczenia

OKRES PONIEMOWLĘCY (stadium lingwistyczne)

- 12 m-cy - 2-3 słowa

- 24 m-ce - ok. 50 słów, zlepki językowe, mowa telegraficzna

- 3 r.ż. - 1000 słów, gramatyzacja mowy, opanowanie podstawowych wzorców zdań pojedynczych i złożonych

-O ile mowa się nie rozwinęła w okresie krytycznym, po 6 r.ż. bardzo trudno nadrobić zaległości.

UWARUNKOWANIA SPOŁECZNE

Wszystkie społeczności ludzkie posługują się mową, ale różnymi językami

-Język jest zawsze tworem społecznym, a nie dziełem jednostki

-Uczenie się języka możliwe jest tylko w warunkach społecznych

Teorie uczenia się języka

1. Teoria Skinnera

Uczenie się mowy poprzez naśladowanie i wzmacnianie

2. Teoria Chomsky'ego

Rozwój mowy jako efekt wrodzonej kompetencji językowej

Myślenie służy adaptacji do środowiska, orientacji w otoczeniu, rozumieniu otaczającego świata, rozwiązywaniu problemów…
Myślenie

-Myślenie jest umiejętnością, którą można (i należy) rozwijać.

-Ważne umiejętności: poszukiwanie informacji, zestawianie informacji, samodzielność myślenia, wyciąganie wniosków, twórcze myślenie, krytyczne myślenie…

---