Nietzsche
Narodziny tragedii
[tłum L. Staff]
[ze wzgl na specyf styli Ntz od razu mówię, że to będzie średnio komunikowalne]
Próba samokrytyki
Pisane podczas wojny fr-pruskiej
Zmiana znaków - pesymizm siły i optymizm jako znak rozkładu
2.
NT - jako młodzieńcza ksiażka oparta na gruncie sztuki
Cel: widzieć wiedzę przez optykę artysty, sztukę jednak przez odkrycie życia
BY wiedzieć czym byli Grecy trza odp na pyt o żywioł dionizyjski
Grecy w bogactwie młodości wytwarzają szał i pesymizm, upadając stają się optymistami
Wspł: zwycięstwo optymizmu, rozumności, utylitaryzmu
5 [9]
Sztuka jako mf czynność człowieka
Artysta tworząc yzwla się od męki pełni i nadmiaru, od cierpienia
Chrz - wypiera sztukę w królestwo kłamstwo i tworzy postawę niewolnika wrogiego względem życia
6 [11]
Krytukuje to że popsuł wspaniały problem domieszką romantyki niemieckiej
7 [12]
Kończy zaratustrą
Przedmowa do Ryszarda Wagnera
Narodziny tragedii
1 [19]
Przeciwieństwo apollińskiego i dinizyjskiego, a ich syntezą tragedia attycka
Sen - upojenie
Apollo [Ap] |
Dionizos [Di] |
Sen |
Upojenie |
Świat pozoru |
Rozkoszne zachwycenie i groza |
Radosna konieczność dośw snu |
Pojednanie wrogiej przyrody z czł |
Oparcie z ufnością o principium individuationis |
Człowiek nie artyst ą lecz dziełem sztuki |
Ogranizczenie, wolnośc od dzikich wzruszeń, spokój |
|
2 [22]
Przepaść dzieląca Greków dioniz od barbarzyńców dionizm
Wcześniej rozwiązłość seksualna, u Greków wyzwolenie świata, przemienienie, rozpłynięcie jednostki w przyrodzie
3 [25]
Budowla Ap
Nie ma ascetyzmu olecz triumfujące istnienie
Drugi biegun greckiej mądrości ludowej, głoszącej cierpienie życia [opd o Sylenie]
Śt bogów olimpijskich - „zachwytu pełna wizja dręczonego męczennika do jego udręczeń” [25]
Śt bogów jako teodycea[26]
Harmonia z przyrodą (Schillerowska naiwnođ) długotrwałą pracą nad uczłowieczaniem natury. Wypieranie tytanów przez ap[26]
4 [27]
Do stworzenia wizji pozoru i warunkowanej przez nią harmonii konieczny pierw di.
Sentancja nie za wiele - zarozumiałość i nadmiar uzwana za deony sfery nieap, przedap (tytani) i barbarzyńcy.
Ap nie może żyć bnez di
5 [30]
Gdzie szukać pocz połączenia Di i Ap - zob Archiloch
Archiloh, liryk, artysta podmiotowy
Tożsamosć liryka z muzykiem
Liryk - artysta di jednoczy się z prajednią, z jej bólem i sprzecznością i stwarza muz odbicie prajedni.
Ja liryka nie oznacza podm w znaczeniu nowszcyh est
W pieśni lirtycznbej przeplata się czyta kontemplacja z indywidualnymi chceniami [to z schopenhauera]
Przeciwieństwo podm i przedmiotwości nie jest estetyce właściwie.
O ile podmiot jest artysą, jest wyzwolony od woli indywidualnej, jest medium, przez które prawdziwie istniejacy [przedmiot święci swe wyzwoliny w pozorze
„bo tylko jako zjawisko estetyczne jest istnienie i świat usprawiedliwione na wieki” [33]
Koncepcja praartysty świata
Geniusz tyle tylko wie o wiecznej istocie sztuki, o ile w akcie twórczości stapia się z owym praartystą świata.
6 [34]
Pieśń ludowa a epos
Pieśń zwrotkowo śladem zjednoczenia dwóch żywiołów
W dziejach jęz ludu 2 probl
język naśladuje śt zjawisk i obrazów
naśladuje śt muzyki
poezja liryczna - naśladowcze wybłyskiwanie muzyki w obrazach i pojęciach
liryka zależy od ducha muzyki, muzyka w całkowitej swej ograniczoności nie potrzebuje obrazu ani pojęcia
7 [36]
Pocz trag gr
Traf powstała z chóru traicznego
wyjaśnienie polityczne chóru
Schleglowskie wyjaśnienie chóru jako widza idealnego
Schiller: chór jako mur żywy który otacza tragedie - chór wypowiada wojjnę naturaliuzmowi
Chór - napowietrzne rusztowanie zmyślonego stanu naturalnego i postawił na nich zmyślone istoty naturalne
Grek kulturalny czuł się unicestwony w obliczu chóru satyrów - ustępuje przemożnemu uczuciu jedności, które prowadzi na powrót na łono przyrody
Helleńczyk: ocala go sztuka, a przez sztukę ocala go sobie życie.
Zachwycenie stanu di, niszcząc zwykłe granice istnienia - zawiera w sobie żywioł letargiczny
Czł di podobny do Jamleta - spojrzeli w istotę rzeczy i wstręt im działać
Poznanie zabija czyn, do działania trzeba być osaczonym zasłonami iluzji
Czł di pń mdr sylena, i wtedy pojawia się sztuka
W najw niebezp woli - pojawia się sztuka: „ona jedynie zdoła owe wstrętne myśli o okropności lub niedorzeczności istnienia nagiąć do wyobrażeń z którymi żyć można: są nimi wzniosłość jako artystyczne okiełznanie okropności i konieczność jako artystyczne wyładowanie wstrętu do niedorzeczności” [40]
8 [40]
chór jako mur - sztuka broni przed rz
traf swą pociechą mf wskazuje na wieczne życie owego rdzenia bytu
symbolika chóru satyrów - prastosunek rzeczy samej w sobie i zjawiska
Publiczność tragedii odnajdywała się w chórze
Czł nowocz: słabośc uzdolnienie poetyckiego, dlatego prazjawisko est postrzega zbbyt złożenie i oderwanie
W gruncie rzeczy zjawisko estetyczne jest proste - tzba mieć tylko zdolnosć widzieć nieustannie grę żywą i żyć w otoczeniu rojów duchów.
Chór starszy i ważniejszy niż akcja.
Oczarowanie założeniem sztuki dramatycznej
Tragedia: chó dionizyjski, który ciągle na noweo wyładowuje się w ap śt obazowania.
Z II strony: uprzedmiotowienie stanu dionizyjskiego przedstawia przełamanie jednostki i jej zjednoczenie z prabutem. Dr jest zatem ap uzmysłowieniem di poznań i doznań. [i to go różni od eposu]
Di jako główny boh - to jego wyrażają inni boh
9 [45]
pogoda grecka - nie jest stanem niezagrożonego zadowolenia, lecz maską narzuconą celem naruszonego grozą spojrzenia
Edyp - ten kto rozw zagadkę przyrdou musi też złamać porz przyrody
Prometeusz: czł poteując się do tytanicznosci zmusza bogów do przymierza
Kult gr i germ - za opanowaniem ognia stoi występek - grzech czynny, godnosć grzechu, mężczyzna popełnia
Semicie - grzech kobiecy
10 [50]
przdm trag - cierpienia Di, sławne postacie tylko maskami Di
nauka misterialna tragedii: poznanie jedności wszystkiego co jest, uważanie indywidiacji za praprzczynę zła, a sztuki jako nadziei, że zaklęte koło ind da się przełamać [51]
11 [52]
Gr traf umiera wskutek samobójstwa - Eurypides
Nowsza komedia attycka jako coś wywodzące się z Eurypidesa.
Eurp - buduje na mierności mieszczańskiej, wprowadza czł z życia codz na sc
2 widzowie dla których pisze Eur:
on sam jako myśliciel, walczy przeciw sztuce Ajschyla i Sofoklesa
Sokrates
12 [56]
Eur chce oddzielić od trag żywioł niedi, nie udaje mu się to (do czego przyznaje się w Bachantkach)
Sokrates: on gubu trag, dążność sokratyczne
Istota est sokratyzmu [58]
to co pk jest rozumne
i np. u Eurp deus ex machina jako na siłe wprowadzane uprawomocnienie.
13 [61]
Sokr jako tb Sofista
Sokr kryt działania z instynktu - dajmonion - po raz pierwszy instynkt staje się kryt
Upada maratońska tężyzna fiz
Umierający sokr jako wzór
14 [63]
dialog plt - łódź w której ratuje się dawniejsza poezja
pierwiastek optymistyczny
cnota jako wiedza
dialektyka - ap przepoczwarza się w schematyzm - optymizm tkwi w każdym wniosku
sokratyczno-optym śt - I krok do zniszczenia chóru
[66] muzyka sokr
15 [67]
każda kult zawdziecze wiele Grekom, każda stara się od nich uwolnić, bo wobec nich wszelka pozorna oryg traci wszelką wartość
Sokt jako n tym czł - czł teoretyka [67]
Czł teoretyk rozkoszuje się zrzucaniem zasłon.
Cżł teoretyk: niewzruszono wiara, że myślenie sięga po przewodniej nici przyczynowości , aż w najgłębsze przepaści istnienia i że myślenie zdolne jest nie tylko poznać istnienie, lecz nawet je poprawić[68]
Pesymizm prakt - zjawiał się tam gdzie sztuka nie pojawiła się jako obrona
Plt sokr jako nauczyciel nowej pogody greckiej
Nowe pń - poznanie tragiczne [70] - chciwośc optymistycznego poznania przedzierzga się w trag rezygnację i potrzebę sztuki.
I tutaj uprawiający muz Sokr jako symbol
16 [71]
trag ginie z upadkiem ducha muz
może się odrodzić wraz z odrodzeniem ducha muz - i tu rozwój ducha ger
Schopenhauer: muzyka i pojęcie [długi cytat, ale ciek, 73]
Obrazy życia ludzkiego można podłożyć do muz po muz jest ogólna
Pojęcia - „post rem”, muz „ante rem”, rz „in re”.
Muz podnieca do symbolicznego spostrzegania di ogólności, nadaje obrazowi symbolicznemu najw znaczenie.
Zdolność muzyki do rodzenia mitu - i to właśnie mitu trag, który mówi o di pń w przenośniach [74]
Dopiero na tle muz rozumiemy radośc ze zniszczenia jednostki
Muz sztuką di
Sztuka plat - Ap - uświetnienie zjawisk
17 [75]
wieczna rozkosz istniania - sztuka di każe jej szukać poza zjawiskami, a nie w zjawiskach
wyśmiewa malarstwo dźw jako przeciwieństwo pr sztuki
n niedi duch trag Eurypidesa [78]
18 [79]
Jest to zjawisko wieczyste: chciwa wola znachodzi sobie zawsze środek utrzymanie sych stworzeń przy życiu i zmueszenia ich do życia dalszego mocą rozpostartej ponad rzeczami złudy. Jednych pęta sokratyczna uciecha z poznania i urojenia, że zdoła nim uleczyć wieczną ranę istnienia, innego usidla powiewająca ponad jego oczyma uwodna zasłona pięknosci sztuki, innego znowu pociehca metafizyczna
Troistość
sokratyczna |
artystyczna |
Tragiczna |
aleksandryjska |
heleńska |
Bramińska |
Śt nowocz - sieć kult aleksandryjskiej, włada czł teoretyk.
Faust jako nowocz cżł wykszrtałocony, nienasycony
Kultura trag: miejsce nauki zajmie jako cel najw mądrość - zwraca się z niezmąconym spojrzeniem ku ogólnemu obrazowi śta
Pożąda n. Sztuki, sztuki pociechy mf
19 [82]
kultura opery=kultura sokr
recytatyw jako peupreryzacja muz
opera i sielanka nie dostrzegają ideału ntr straconej, pogoda wiecznego odnajdywania
wspł: stopniowe budzenie się di - kult ger, a zwł muz, a zwł Wagner
„kroczyć już nie na pasku cywilizacji łacińskiej”
20 [88]
Walka kulturalna Getego, sChilelra i Winckelmanna o Grecję
Nieskuteczna, ale teraz otwiera ją muz
„dziennikarz, papierowy niewolnik dnia” [89
[90] „Tragedia siedzi pośrodku tego nadmiaru życia, cierpienia i rozkoszy, we wzniosłym zachwycie, słucha dalekiego, tęsknego śpiewu, opowiada on o matach istnienia, których imiona brzmią: złuda, wola, boleść”
21 [90]
trag wchłania w siebie orgiazm muz
i opisuje wrażenia z Tristana i Izoldy, jak się przeplatają ap i di
ap wyrywa z og dionizyjskiego zdarzenia do złudy poj obrazu śt [hist Ti I], jednak jako całość działanie leży poza wszelkimi ap działaniami sztuki
Di mówi jęz ap, ale Ap w końcu jęz di
22 [95]
dział mitu wznosi jakby do wszechwiedzy
W trag - najw patetyczność może być tylko gra est
Z odr trag odrodził się także słuchacz est
Biol czy fizj intprt katjarsois - bzdura, nie wiedzą nic o sztuce muz
[98] zwyrodnienie sztuki pod działaniem kryt
23 [99]
czy wspł czł jest słuchaczem est - niech spyta się się, czy zdolny jest rozumieć mit nie na drodze nauk, nie na drodze abstrakcji
zw abstr z nowocz państwem (nowocz jako sokratyzm i teor)
niezaspokojona potrzeba kult nowocz, gromadzenie wokół siebie innych kultr - świadczy o stracie ojczycznu dychowej
[104] mf sztuki i znów usprawiedliwienie jej przez est
rozkosz mitu trag analogiczna do rozkoszy dysonansu w muz
2-3 strony tu o odrodzeniu ger i koniecznosci cierpienia, [już sobie podarowałem]
[mit w sercu kult - Ankersmit]
5