14 X 2009

# psychologia społeczna stanowiła do niedawna część psychologii ogólnej

- rozwinęła się w latach 30ych

- początki psychologii społecznej to rozważania psychologów niemieckich żydowskiego pochodzenia nad źródłami i istotą hitleryzmu

- owi psychologowie emigrują do USA, gdzie kolejnym polem ich zainteresowań badawczych staje się rasizm

- ten intensywny rozwój psychologii społecznej trwa po dziś dzień z powodu ciągłego komplikowania się świata, intensyfikacji procesów globalizacji etc.

# Gordon Allport:

- uważał, iż psychologia powinna analizować, prognozować i wskazywać sposoby zapobiegania konfliktom społecznym

- sceptyczne spojrzenie na diagnozę indywidualną - prognozowanie zachowań na jej podstawie jest niemożliwe, ponieważ nie sposób uwzględnić przyszłe zmiany motywacji i okoliczności

# psychologia społeczna graniczy z psychologią osobowości (oraz socjologią)

- osobowość = temperament + inteligencja + talenty/uzdolnienia + charakter (?)

* temperament - jest w najbardziej dziedziczną częścią osobowości; typy: flegmatyk, sangwinik, choleryk, melancholik

* charakter pozostaje spornym elementem osobowości; ktoś może mieć dobry lub zły charakter, a osobowość jest czymś obiektywnym, więc może być dobra lub zła tylko w pewnych okolicznościach

-psychologia osobowości stosuje najczęściej testy indywidualne (np. testy iq), z kolei psychologia społeczna odwołuje się głównie do narzędzi, które można stosować do badania większych grup, zaś testy indywidualne stosuje w ograniczonym zakresie (raczej w badaniach audytoryjnych)

# psychologię społeczną interesują zmienne społeczno - demograficzne:

1. Wykształcenie

2. Wiek

3. Płeć

+ pochodzenie społeczne

+ rodzice (wykształcenie i zawód)

+ miejsce zamieszkania

# psychologia społeczna zajmuje się jednostką w relacjach z innymi jednostkami i grupami > zachodzi tzw. sprzężenie zwrotne - jednostka działa na otoczenie i odwrotnie (dotyczy również rzeczywistości materialnej, którą człowiek kształtuje i która oddziałuje na niego)

21 X 2009

# dla większości psychologów, psychologia wywodzi się z filozofii

- każdy system filozoficzny zawiera elementy psychologiczne

- filozofia i psychologia często stawiają podobne pytania - dlaczego człowiek działa? Jak działać, żeby być szczęśliwym?

- filozofia „daje” psychologii pojęcia, systemy logiczne etc.

~ wzór Atkinsona, czyli psychologiczna odpowiedź na filozoficzne pytanie:

A = f (w * p)

[ A - aktywność, w - wartość celu/działania, p - prawdopodobieństwo sukcesu]

# część psychologów (behawioryści) uważa, że psychologia wywodzi się z nauk przyrodniczych, jest nauką przyrodniczą, a nie społeczną

- liczy się tylko to, co można dostrzec gołym okiem

- tylko bodziec i reakcja powinny podlegać badaniu, inne czynniki należy pominąć

- taki puryzm metodologiczny powoduje, że odrzucają najciekawsze dziedziny badań (np. sfera twórczości, religijności)

- behawioryzm zyskał największą popularność wśród amerykańskich psychoanalityków

# socjologia a psychologia społeczna:

- socjologia nie operuje narzędziami badań indywidualnych, bada duże zjawiska z wykorzystaniem zmiennych społeczno - demograficznych > psychologia społeczna wykorzystuje dane społeczno - demograficzne, których dostarcza socjologia

- socjologia nie potrafi odpowiedzieć na pytania typu indywidualnego > np. socjologia może stwierdzić, że „x” osób z grupy „w” nie wzięło udziału w wyborach, ale nie wytłumaczy dlaczego tak się stało - na to pytanie odpowiedzi udzieli psychologia społeczna

# prawo a psychologia społeczna:

- psychologia społeczna zadaje pytania o stosunek ludzi do norm prawnych - pokazuje, czy dana norma ma szansę sprawnie funkcjonować

- ważne z punktu widzenia instytucji państwa, która traci na wartości, gdy jakiekolwiek normy są lekceważone przez obywateli, ponieważ nie są skutecznie egzekwowane

# ekonomia a psychologia społeczna:

- zachowania ekonomiczne nie są obiektywne, często są irracjonalne (zwłaszcza w sytuacjach niepewnych) - psychologia społeczna pozwala przewidywać pewne tendencje w tym zakresie

- psychologia ekonomiczna (Tadeusz Tyszka) zyskała u nas stosunkowo małą popularność, znacznie większą na zachodzie

- gratyfikacje zewnętrzne i wewnętrzne (te ostatnie okazują się znacznie bardziej skuteczne) > motywacja do pracy, satysfakcja z pracy etc.

28 X 2009

# historia a psychologia społeczna:

- psychohistoria - np. badanie wpływu wywieranego przez postaci historyczne

# pedagogika a psychologia społeczna:

- konflikty psychologia - pedagogika (psychologia bardziej metodyczna)

- np. badanie narastającej agresji w szkołach

- psychologia stosuje testy Polskiego Towarzystwa Psychologicznego - tylko psychologowie mogą ich używać, pedagodzy nie

# politologia a psychologia społeczna (…)

# lingwistyka a psychologia społeczna:

- psycholingwistyka - bada przekształcenia języka

- np. gwara więzienna, slangi, analiza tekstów literackich etc.

- problem zubożenia języka polskiego:

* słowa „warczące” (mają dodawać wypowiedzi mocy)

* sms - forma niezwykle syntetyczna + słownik, który warunkuje dużą powtarzalność wyrazów

* emoticony

*upadek czytelnictwa

* telewizja

* powrót do pisma obrazkowego

~ bogactwo językowe jest jedną ze składowych inteligencji (testy iq zawierają podtesty językowe)

4 XI 2009

# behawioryzm:

- fundamentalna teza behawioryzmu głosi, że nie można brać pod uwagę świadomości człowieka, ponieważ nie leży ona w zasięgu badań eksperymentalnych; badając psychikę człowieka należy stosować metody analogiczne do tych, które wykorzystuje się przy badaniu zwierząt

~ wykład - manifest behawioryzmu wygłoszony przez Johna Watsona w 1913 na uniwersytecie w NY

- behawioryści odrzucają introspekcję (introspekcja - „zaglądanie w samego siebie” > prowadzi do autorefleksji; behawioryści uważają, że introspekcja nie może być obiektywna)

- stosują schemat bodziec - reakcja:

S > R

(S - stimulus, > - zmienna pośrednicząca; R - response)

- wg behawiorystów zmienną pośredniczącą nie może być osobowość

- behawioryści dążą do naukowości (+), ale na skutek tego dążenia zamykają oczy na rzeczywistość (-)

- minimalizm/puryzm metodologiczny > ograniczenia, pewne dziedziny pozostają dla behawiorystów zamknięte (np. procesy twórcze, sfera religii)

# neobehawioryzm:

- F. Skinner uważał, że powinno się badać wyłącznie system nerwowy

- świadomość, postawy, charakter nie mają wpływu na ludzkie reakcje

- człowiek zmienia się i dojrzewa wyłącznie pod wpływem zmian środowiskowych

# psychoanaliza / orientacja psychoanalityczna:

- Z. Freud jako jeden z pierwszych stworzył zamknięty i dopracowany model struktury osobowości oraz opisał mechanizmy funkcjonowania tejże:

- ego jest swoistym mediatorem pomiędzy id oraz super ego - pracuje nad tym, jak zaspokoić popędy, aby nie uwikłać się przy tym w konflikt z super ego

- id jest polem aktywności dwóch zasadniczych żywiołów:

* eros - libido (inspiracją miały być sfrustrowane damy, które odwiedzały gabinet Freuda)

* thanatos - popęd zniszczenia, śmierci, zagłady (pacjenci - ofiary I wś miały skłonić Freuda do wywnioskowania tego popędu)

- tradycyjna psychoanaliza sprowadza się do tego, że psychoterapeuta chce uświadomić pacjentowi konsekwencje danego rozwiązania jakiegoś problemu, aby ten uznał je za własne

- Alfred Adler - uczeń Freuda; nie podobał mu się panseksualizm Freuda, wg niego człowiekiem rządzi potrzeba mocy/władzy

- Jung - również uczeń Freuda; wg niego w każdym człowieku tkwi zakodowany archetyp tego, co od początku działo się z gatunkiem ludzkim; problemem człowieka współczesnego jest to, że przestał on korzystać z intuicji

- laicyzacja przyczyniła się do wzrostu popularności psychoanalizy (człowiek czuje się lepiej, kiedy dokona uzewnętrznienia swoich problemów - sesja u terapeuty zamiast spowiedzi; dodatkowo laicyzacja odbiera ludziom pewny i stabilny punkt odniesienia, więc ci czują się zagubieni i poszukują nowych drogowskazów)

- psychoanaliza posługuje się metodą projekcyjną - człowiek jest nieświadomy swoich faktycznych motywacji, trzeba je odsłonić, odkryć, ujawnić

* test Rorschacha [rorszacha] - próba dotarcia do wnętrza osoby badanej poprzez pokazywanie jej plam atramentu o różnych kształtach i kolorach i analizowanie skojarzeń, jakie owe plamy wywołują

* metoda TAT (Murrey) - test apercepcji tematycznej (thematic apperception test) - zadaniem badanego jest ułożyć scenariusz - historyjkę do pokazywanego mu rozmytego, niewyraźnego, szaro - czarno - białego obrazka (często SA to reprodukcje znanych obrazów)

~ psychometrzy pozostają bardzo sceptyczni wobec tego typu badań

18 XI 2009

# psychologia humanistyczna/trzecia psychologia:

- wyrasta z krytyki behawioryzmu i freudyzmu:

* istotą postępowania człowieka jest jego osobowość - niezależność i procesy wewnętrzne (behawioryści wskazywali tutaj na czynniki zewnętrzne)

* człowiek działa świadomie, tylko człowiek chory działa nieświadomie (krytyka freudyzmu)

- pierwsza teza psychologii humanistycznej: człowiek jest skazany na rozwój

- człowiek jest dobry z natury

- na człowieka należy patrzeć w sposób holistyczny (humaniści ubolewają nad zatomizowaniem psychologii)

- teoria hierarchii potrzeb Maslowa (Abraham Maslow - rosyjski emigrant żydowskiego pochodzenia, rozwijał swoje teorie w USA):

- potrzeby samorealizacji, wiedzy oraz estetyczne to tzw. potrzeby rozwoju / potrzeby wartości; w tej grupie działa prawo heterostazy (potrzeby nie znikają wraz z ich zaspokojeniem)

- pozostałe to potrzeby braku / deprywacji, rządzi nimi prawo homeostazy (ich zaspokojenie implikuje ich uśpienie)

- człowiek postępuje w górę tej piramidy wraz z dojrzewaniem i rozwojem

- Maslow uważał, że jedynie 10% ludzi osiąga szczyt tego rozwoju

- teorie Maslowa nazywano „teorią higieny życia psychicznego”

- potrzeba samorealizacji ma dla Maslowa kluczowe znaczenie; samorealizacja wiąże się z wieloma wartościami: tolerancja, życzliwość, empatia, potrzeba prywatności - dystansu, zdolność do prawdziwej (bezinteresownej) miłości, czuły stosunek do przyrody (w tym zwierząt), współodczuwanie cierpień ludzkości, umiejętność cieszenia się małymi rzeczami, niezłośliwe poczucie humoru, przeżycia szczytowe (takie, które otwierają człowieka na nowe możliwości, iluminacja etc.; mogą, ale nie muszą, być to przeżycia religijne)

- uwagi krytyczne:

* psychologia humanistyczna nie jest dostatecznie ścisła, cechuje ją słabość metodologiczna

* za mało badań, zbyt wiele idei

* niektórzy twierdzą, że psychologia humanistyczna jest zbyt filozoficzna

* piramida potrzeb - brak jasnych granic przejścia na kolejne piętro; realizowanie potrzeb wyższych dopiero w momencie zaspokojenia wyższych jest niejednokrotnie wątpliwe (np. rewolucjoniści)

25 XI 2009

# psychologia poznawcza:

- powstała w wyniku rozwoju programów komputerowych i komunikacji

- zajmuje się procesami zdobywania, przyswajania/magazynowania i przypominania informacji

- charakteryzuje się dużą precyzją warsztatu badawczego

# sytuacjonizm:

- nie osobowość, lecz sytuacja determinuje zachowanie

# postmodernizm:

- Zygmunt Bauman

- punktem odniesienia jest zawsze jednostka (nie systemy filozoficzne, religia etc.)

METODOLOGIA BADAŃ SPOŁECZNYCH:

X Y

X - zmienna niezależna (przyczyna)

Z - zmienna interweniująca / zakłócająca / zakłóceniowa (np. zmienne społeczno - demograficzne, strach, dolegliwości fizyczne etc.)

Z - zmienna zależna (skutek)

- zmienna to czynnik, który przyjmuje różne wartości

- hipoteza - zdanie twierdzące, które wymaga potwierdzenia lub odrzucenia

- operacjonalizacja pojęciowa i eksperymentalna

2 XII 2009

# obserwacja:

- pozwala zamieniać dane jakościowe na ilościowe

- obserwacje zapisywane są na tzw. arkuszu obserwacji

- bardzo trudna metoda badań - nie zawsze z obserwacji wyciąga się słuszne wnioski

# ankieta a kwestionariusz wywiadu:

- kwestionariusz to spis pytań (ewentualnie twierdzeń), na które odpowiedź uzyskujemy w wywiadzie indywidualnym (face to face) lub w wywiadzie grupowym; badający może kontrolować kto wypełnia kwestionariusz, jak szybko udziela odpowiedzi etc.

- ankieta - również zbiór pytań/twierdzeń, ale wysyłany do ankietowanych - nigdy nie mamy 100% pewności, kto wypełniał ankietę (np. ankiety drukowane w czasopismach); ankieta pozwala badać dziedziny mało znane i trudno dostępne (ponieważ jest anonimowa)

# testy:

- służy uzyskiwaniu danych ilościowych z danych jakościowych

- problem tzw. psychozabawy (pseudo testy np. w gazetach)

- test badawczy może być:

1) trafny - badać to, do czego został przeznaczony

2) rzetelny - dokładnie badać to, do czego został przeznaczony

3) zestandaryzowany - zawiera instrukcje, w jaki sposób stosować dany test

4) obiektywny - każdy badacz, w dowolnym miejscu i czasie, będzie interpretował wyniki w taki sam sposób

5) znormalizowany - powinien zawierać informację, dla kogo jest przeznaczony

# eksperyment:

- 2 rodzaje eksperymentów:

* naturalne (rzadko stosowane)

* laboratoryjne (niezbędne warunki: przynajmniej dwa wyciszone pomieszczenia bez okien, wyposażone w sprzęt audiowizualny, odpowiednio przeszkolony personel)

- konieczne jest przeprowadzenie eksperymentu również w grupie kontrolnej, gdzie zmienną interweniującą musi być placebo - czynnik obojętny

- homogenizacja - dobór badanych musi uwzględniać konieczność pewnego ujednolicenia grupy (zmienne społeczno - demograficzne i inne zmienne, które mogłyby się okazać zmiennymi zakłócającymi w danym eksperymencie)

- minusy eksperymentu: spore trudności związane z przeprowadzeniem rzetelnego eksperymentu (np. ujednolicenie grupy może stanowić problem); potrzebne są odpowiednie warunki techniczne i profesjonalny personel

- plusy eksperymentu: tylko eksperyment odpowiada na pytanie o przyczyny, udziela rzetelnej odpowiedzi na pytanie dlaczego?

# procedura ex post facto:

- procedura odwrócona w stosunku do eksperymentu - w eksperymencie sami kontrolujemy warunki badania, tutaj mamy do czynienia z sytuacją wywołaną przez różne, często nieznane i odległe w czasie bodźce

- 2 typowe sytuacje, które powodują błędy we wnioskowaniu:

* badacz bierze pod uwagę zbyt wiele zmiennych

* badacz bierze pod uwagę zbyt mało zmiennych

9 XII 2009

KSZTAŁTOWANIE SIĘ OBRAZU ŚWIATA CZŁOWIEKA

# istnieją 2 poziomy regulacji zachowań człowieka:

- niższy - popędowo-emocjonalny

- wyższy - system struktur poznawczych

# poziom niższy (mechanizmy popędowo-emocjonalne):

- doświadczenia związane z systemem bodziec - reakcja > człowiek utrwala te zachowania, które okazują się pozytywne, dąży do powtarzalności takich sytuacji, unika sytuacji przykrych

- z czasem powstają moduły zachowań - zachowania utrwalają się i mogą stać się nieświadome

- zjawisko izolacji - w przypadku konfliktu różnych potrzeb, zwycięża ta, która jest silniejsza

# poziom wyższy (system struktur poznawczych):

- w toku rozwoju tego systemu wzrasta stopień jego zhierarchizowania, kształtują się jego funkcje odpowiedzialne za integrację zachowania:

* integracja odbieranych danych - powstaje „mapa umysłowa”, czyli sieć poznawcza, której zadaniem jest odbieranie rzeczywistości > subiektywny obraz świata i własnej osoby

* kształtowanie się motywacji

# ACL - Adjective Check List; jest to metoda badawcza - zbiór pozytywnych i negatywnych określeń przymiotnikowych rzeczy, zachowań i sytuacji

- określanie „ja” realnego - badany wybiera przez podkreślenie te określenia, które do niego pasują

- pytanie o „ja” idealne - badany podkreśla te przymiotniki, które składają się na obraz tego, jakim chciałby być

~ następnie bada się relacje między tymi dwoma „ja” > względna zgodność wskazuje na normę, duża niezgodność zaś na neurotyzm

- „ja” odzwierciedlone - jak jesteśmy oceniani przez innych, a jak sami siebie oceniamy

- „ja” powinnościowe - jacy powinniśmy być, aby spełniać obowiązujące normy

# gromadzenie informacji

- od sprzecznych faktów do usystematyzowanej wiedzy

- od wiedzy przypadkowej do wiedzy ogólnej, hierarchicznie uporządkowanej

- od wiedzy bezrefleksyjnej do postawy refleksyjnej

- wiedza kategoryczna > wiedza probabilistyczna

- od wiedzy statycznej (utknęła w jakimś punkcie) do wiedzy dynamicznej

# samowiedza psychologiczna - sądy wartościujące na temat własnej osoby; początkowo człowiek nie potrafi zdystansować się od sprzecznych sygnałów płynących z różnych źródeł, wartościuje wedle zasady „ostatnia osoba ma rację” (tzw. echo idalma?); w miarę rozwoju człowiek uwalnia się od tych zewnętrznych ocen, znaczenie zyskują oceny uwewnętrznione

# funkcje samowiedzy:

- funkcja poznawcza - uświadomienie sobie własnych możliwości

- funkcja instrumentalna - samowiedza uczestniczy w regulacji zachowania - pomaga w odpowiedzi na pytanie jaką aktywność podjąć, a jakiej zaniechać

wzór Atkinsona: A = f (w * p)

A - aktywność/aspiracje

w - wartości płynące z danej aktywności

p - prawdopodobieństwo osiągnięcia sukcesu

3 możliwości:

~ zawyżone aspiracje (podejmowanie działań z góry skazanych na niepowodzenie) > nerwica z powodu niepowodzeń

~ zaniżone aspiracje - apatia

~ sytuacja adekwatna

- funkcja motywacyjna - samowiedza pozwala stworzyć model „ja” idealnego, które stanowi bodziec do pracy nad sobą

- funkcja generatywna - człowiek wyprowadza nowe informacje o sobie z wiedzy, którą już posiada (poprzez jej organizowanie i porządkowanie)

16 XII 2009

# podział potrzeb:

- fizjologiczne (wrodzone)

- psychologiczne (nabyte, społeczne)

- ewentualnie wymienia się jeszcze potrzeby agresji (wobec innych i wobec siebie)

# potrzeby agresji wobec innych wiążą się z komunikacją społeczną; możliwe 2 opcje:

- synergia pozytywna - przekaz, z którego wynika „lubię cię” etc.

- synergia negatywna - energia przekazywana na zewnątrz, która wiąże się z agresją; ma za zadanie podporządkowanie, a nawet zniszczenie kogoś

# agresja wobec siebie - akty samozniszczenia (np. poważne próby samobójcze) jako próba rozładowania napięcia wynikającego z frustracji

# teorie agresji:

- teoria frustracji potrzeb (Dollard, Miller) - agresja jako reakcja na frustrację związaną z niezaspokojeniem potrzeb

- model obserwacji (Bandur) - obserwacja otoczenia (inni, TV, gry) uświadamia człowiekowi, że agresja jest często skutecznym sposobem załatwiania spraw

Obserwowanie agresji jako katalizator zachowań agresywnych

2 teorie

Obserwowanie agresji jako czynnik wzmagający zachowania agresywne

- teoria wrodzonych instynktów (Lorenz) - sugerowała hormonalne uwarunkowania agresji, ale teoria ta jest obecnie w dużej mierze nieaktualna

- teoria poszukiwania wrażeń - człowiek potrzebuje pewnych stymulacji, których poszukiwanie i zaspokajanie nie mieści się w ramach społecznej akceptacji

# rozwój mechanizmów zaspokajania potrzeb:

1) obiekty o znaczeniu gratyfikacyjnym (np. matka dla dziecka)

2) wzbogacanie repertuaru czynności, które służą zaspokajaniu naszych potrzeb

3) indywidualizacja - kształtują się osobiste preferencje

4) socjalizacja - zaspokajanie potrzeb w sposób akceptowany społecznie

- w efekcie działania tych mechanizmów:

~ wzrasta w nas aktywność w realizowaniu potrzeb i prowadzi do równowagi między „brać” a „dawać”

~ wzrasta zdolność do antycypowania (wyprzedzania myślowego, przewidywania) deprymacji i frustracji, która pozwala świadomie zapobiegać takim sytuacjom

~ wzrasta zdolność koordynacji dążeń

- teoria konfliktów motywacyjnych (Karen Horney) - sytuacja, w której różne potrzeby pozostają ze sobą w sprzeczności; konflikty motywacyjne zachodzić mogą na 3 sposoby:

* dążenie - dążenie (dwie równie atrakcyjne możliwości - którą wybrać?)

* unikanie - unikanie (dwie równie przykre możliwości - którą wybrać?)

* dążenie - unikanie (jeden obiekt ma zarazem pozytywną i negatywną wartość - powstają ambiwalentne reakcje emocjonalne)

# ludzie podejmują decyzje w oparciu o heurystyki osądów - reguły wnioskowania, którymi posługują się w życiu społecznym; rodzaje heurystyk:

- heurystyka dostępności - bierzemy pod uwagę argumenty, które najłatwiej przywołać nam do świadomości

- heurystyka reprezentatywności - oceniamy poprzez odniesienie danej sytuacji do sytuacji typowej

- heurystyka zakotwiczenia/dostosowania - posługiwanie się liczbą czy wartością jako punktem wyjściowym

~ błędy we wnioskowaniu:

- korelacja pozorna - rzekomy związek jednego czynnika z drugim

- wnioskowanie z grup niereprezentatywnych - uogólnianie bez wystarczających danych

- przewidywanie przebiegu danej zmiennej na podstawie innej, niewłaściwej zmiennej

6 I 2010

SPOŁECZNE I KULTUROWE UWARUNKOWANIA PATOLOGII

# kryteria patologii:

- stan naturalny (przyrodniczy) - zgodność zjawisk i zachowań z aktualnym stanem wiedzy

- postulowany stan rzeczy - państwo i jego instytucje formułują warunki i zasady, których przestrzeganie jest niezbędne do osiągnięcia pożądanego stanu rzeczy (system prawny jako sprecyzowany katalog norm)

- wartościowanie - zgodność z akceptowanymi społecznie wartościami i zasadami

# społeczna natura genezy psychopatologii - istotą rozróżnienia pomiędzy normą a patologią jest hierarchia wartości obowiązująca najbardziej powszechnie w danej społeczności;

~ postmodernizm wskazuje, że normy są zawsze arbitralne, ponieważ to pojedynczy człowiek jest zawsze punktem odniesienia

bezpośredni

# patologizujący wpływ środowiska

pośredni

# bezpośredni:

- wpływ specyficznych struktur społecznych na funkcjonowanie jednostki

- punktem odniesienia są założenia uznane za prowadzące do prawidłowego rozwoju społecznego

~ socjalizacja:

- czy człowiek jest tylko biernym elementem tego procesu?

* jeśli tak, socjalizację rozumieć należy jako transmisję kultury; behawioryści postrzegają socjalizację jako trenowanie nawyków u pasywnego organizmu; z tej perspektywy socjalizacja wymaga wyłącznie efektywnego systemu kar i nagród

* jeśli jednak jednostka jest aktywna, to socjalizacja powinna być nastawiona na usuwanie przeszkód życiowych

- człowiek jest dobry czy zły z natury?

* jeżeli dobry, to socjalizacja to tylko prosty proces rozwoju, ponieważ człowiek ma wrodzone tendencje (psychologia pozytywna/humanistyczna)

* jeżeli zły, to socjalizacja jest walką społeczeństwa z jednostką - potrzeba rygorystycznych sankcji

- system socjalizacji jest niespójny, ponieważ równolegle funkcjonują różne podsystemy: rodzina, grupy rówieśnicze, zawodowe, normy szkolne etc. > taki stan rzeczy wpędza jednostkę w konflikt, który wywiera na jednostkę neurotyzujący wpływ, który może prowadzić do patologii

# pośredni patologizujący wpływ środowiska:

- patologia jako konsekwencja życia w określonych układach społecznych

-człowiek należy do więcej niż jednej grupy społecznej > konflikt

- człowiek internalizuje różne systemy norm w różnym czasie > konflikt

- człowiek pełni jednocześnie różne role społeczne > konflikt

- nasilenie konfliktu przekracza odporność psychiczną jednostki > patologia

- człowiek uwikłany w te konflikty może zacząć działać w sposób niezgodny ze swoimi indywidualnymi właściwościami, co może prowadzić do wyzbycia się owych cech indywidualnych, czyli depersonalizacji

13 I 2010

# typologia zachowań patologicznych/dewiacyjnych wg Mertona:

- konformizm - unikanie wyrażania własnego zdania, przytakiwanie opinii innych/większości; niezbędny dla zachowania ciągłości społecznej, zorientowany na podstawowe wartości społeczne

- innowacja - pojawia się wówczas, gdy jednostka stara się osiągnąć akceptowane społecznie cele innymi niż powszechnie akceptowane metodami

- zachowania rytualne -

- wycofanie -

- bunt -

# człowiek zewnątrz sterowny:

- podlegający naciskom zewnętrznym konformista

- osobowość zdominowana, bierna, niezdolna do samodzielnego podejmowania decyzji

- nie potrafi brać odpowiedzialności za swoje czyny

- bierny społecznie i mierny pod względem osiągnięć intelektualnych

- człowiek o duszy niewolnika, jest wierny tym, którzy nim sterują

- może sprawnie działać w typowych sytuacjach, ale w nowych sobie nie radzi

- jest niezdolny do transgresji

(- transgresja - wyraża się w przekraczaniu tego, co człowiek posiada; zarówno w sensie materialnym, jak i duchowym)

- skłonny do nienawiści i kierowania się uprzedzeniami

- podejrzliwy z natury, o sztywnych poglądach, nie toleruje wieloznaczności

# człowiek wewnątrz sterowny:

- aktywny

- zachowuje niezależność od innych ludzi

- wysoki poziom samorealizacji

- podejmuje samodzielne decyzje

- bierze odpowiedzialność za swoje postępowanie

# teoria wyuczonej bezradności (Seligman):

- człowiek ma poczucie, że nawet największe jego starania nie prowadzą do pozytywnych efektów; za swoje niepowodzenia wini otoczenie; im ważniejszy był dla nas cel danego działania, tym większe poczucie bezradności; skutkiem takiego stanu rzeczy mogą być 3 deficyty:

1) deficyt poznawczy - uogólnione przekonanie, że sytuacje możliwe do kontrolowania nie istnieją

2) deficyt motywacyjny - obniżona chęć działania

3) deficyt emocjonalny - apatia, lęk, depresja, uczucie ciągłego zmęczenia, poczucie niekompetencji, bezradności etc.

~ powszechnie obserwowalne w domach starości, zakładach resocjalizacji psychiatrycznej, zakładach penitencjarnych etc.

- bezradnością można się zarazić od otoczenia - są społeczeństwa bardziej aktywne i otwarte oraz takie, w których bardziej powszechne jest ubezwłasnowolnienie i zamknięcie

- Jan Szczepański wskazuje, że możliwe są też pozytywne skutki wyuczonej bezradności

20 I 2010

# jak psychologia definiuje grupę? nie kryterium liczebności; o grupie można mówić wtedy, gdy ludzie mają podobną hierarchię wartości, wyznają podobne normy i zasady

# 8 syndromów myślenia grupowego wg Janisa:

-złudzenie wszechmocy - członkowie grupy są przekonani, że ich działalność może się zakończyć jedynie sukcesem > wzrasta tendencja do przesuwania ryzyka

- racjonalizacja działań - kolektywne wysiłki sprawiają, że rośnie skłonność do racjonalizowania postępowania w ramach grupy > prowadzi do ignorowania ostrzeżeń o ewentualnym niepowodzeniu

- wiara w przyrodzoną mądrość i moralność grupy - następuje stępienie wrażliwości moralnej członków grupy, którzy w ramach działań kolektywnych są w stanie zrobić coś, co dla każdego członka indywidualnie jest głupie i/lub niemoralne; grupa traktuje brak sprzeciwu wśród członków jako podstawę praworządności swoich decyzji > następuje tzw. kumulacja ignorancji - zmniejsza się jakość i liczba alternatywnych decyzji

- powstają negatywne, stereotypowe wizerunki przywódców grup konkurencyjnych - nie docenia się możliwości grupy konkurencyjnej, rośnie skłonność do podejmowania przeciwko grupom konkurencyjnym działań niehumanitarnych - przenoszenie agresji na zewnątrz grupy

- nacisk grupy w przypadku pojawienia się głosów sprzeciwu jest silny i bezpośredni, pozwala zachować spoistość grupy

- powstają normy grupowe, członkowie je internalizują, normy te stają się cenzorem odstępstw > może pojawić się zjawisko autocenzury (może dochodzić do większego rygoryzmu wśród członków grupy, niż wynikałoby to z samych norm grupowych)

- ignorancja + autocenzura + obronna racjonalizacja > iluzja jednomyślności, która prowadzi do ujednolicenia działań i postaw

- stróż poprawnego myślenia - nie dopuszcza do grupy informacji, które mogłyby zniszczyć przeświadczenie o słuszności działań grupy

WIEDZA

BEZPIECZEŃSTWO

.

FIZJOLOGICZNE

SAMOREALIZACJA

SZACUNEK I UZNANIE

AFILIACJA

ESTETYCZNE

id - ono

ego - ja

.

Super ego - sumienie

Z

wewnątrz sterowny

zewnątrz sterowny

dwa typy człowieka

---