Leki wpływające na odruch wymiotny

• odruch ten jest realizowany przez ośrodek znajdujący się w tworze siatkowatym w rdzeniu przedłużonym

• może wyzwalać się pod wpływem różnych czynników: substancje chemiczne znajdujące się we krwi, pobudzenie błędnika, bodźce czuciowe, bodźce pochodzące z innych narządów zmysłów, bodźce o charakterze psychicznym

Leki wymiotne

• mogą bezpośrednio pobudzać ośrodek wymiotny lub drażnić błonę śluzową żołądka

• stosowanie ogranicza się do leczenia zatruć

• Apomorfina

• agonista receptora dopaminergicznego

• działanie ośrodkowe

• wymioty w kilka minut po podaniu

• rozkłada się w p. pok., podany p.o. nie działa

• >10mg działania niepożądane, jak depresja oddechowa

• nie zaleca się w zatruciach

• Emetyna

• alkaloid korzenia wymiotnicy

• nie wchłania się z p. pok.

• >6mg działa wymiotnie, drażniąc błonę śluzową żołądka

• środek z wyboru w leczeniu zatruć (ale nie nalewka, bo zawarty w niej alkohol przyspieszy wchłanianie trucizny)

• siarczan miedzi (Cuprum sulfuricum)

• podany p. o. w r-rze 1% działa wymiotnie poprzez drażnienie błony śluzowej żołądka

• praktycznie się nie wchłania z p.pok.

• >10% działa żrąco, a w dawce przekraczającej kilka gramów może powodować śmierć w wyniku uszkodzenia narządów miąższowych

Leki przeciwwymiotne

• Metoklopramid

• antagonizm wobec receptora dopaminergicznego

• hamuje ośrodkowe działanie apomorfiny

• pobudza czynność skurczową górnego odcinka p. pok. bez pobudzenia wydzielania; zamyka zwieracz wpustu oraz zwiększa napięcie i amplitudę skurczów żołądka, rozkurcza odźwiernik i nasila perystaltykę dwunastnicy (lek prokinetyczny)

• mechanizm działania nie jest wyjaśniony

• gromadzi się w błonie śluzowej jelit, wątroby, drogach żółciowych, gruczołach ślinowych

• przechodzi do mleka kobiecego w znacznym stężeniu

• używany w wymiotach różnego pochodzenia (pooperacyjnych, po opioidach, lewodopie, po lekach cytostatycznych, w chorobie popromiennej)

• nie hamuje wymiotów pochodzenia błędnikowego

• zmniejsza dolegliwości związane z refluksem, bywa stosowany w cukrzycowych zaburzeniach motoryki żołądka, przed zgłębnikowaniem jelit i radiografią p. pok.

• działania niepożądane

• niepokój, senność, zmęczenie, bezsenność, bóle głowy

• nudności, zaburzenia w oddawaniu stolca, hiperprolaktynemia

• wysypka

• ostre dystonie, zaburzenia pozapiramidowe, dyskinezje

• może zmniejszać dostępność leków wchłanianych w żołądku, zwiększać przy lekach wchłanianych w jelitach

• neuroleptyki - nasilają jego działanie dopaminolityczne

• nie podawać przy krwawieniach z p. pok.

• w guzie chromochłonnym nadnerczy może spowodować przełom nadciśnieniowy

• nie podawać w padaczce

• cizaprid

• nasila perystaltykę okrężnicy, może powodować biegunki

• nie wykazuje działania dopaminolitycznego

• działa na recept. 5-HT₄

• stosowany w refluksie, w zaburzeniach motoryki

• domperidon

• prokinetyczny, przeciwwymiotny

• dopaminolityk

• nie przenika do OUN

• powoduje hiperprolaktynemię

• neuroleptyki

• hamują ośrodek wymiotny

• mogą być stosowane w przebiegu różnych chorób (mocznica, nieżyty p. pok., choroba popromienna, polekowe)

• tietylperazyna (wyłącznie lek p/wymiotny)

• prochlorperazyna

• chlorpromazyna (hamuje wymioty ciężarnych, mimo że jako pochodna fenotiazyny jest zdecydowanie p/wskazana w ciąży)

• antagoniści receptora H₁

• dimenhydrat, chloropiramina, prometazyna

• leki cholinolityczne

• skopolamina (środek zapobiegawczy, w rozwiniętej chorobie lokomocyjnej potrzebne są większe dawki)

• nie należy stosować skopolaminy w wymiotach innego pochodzenia!

• antagoniści receptora 5-HT₃

• w radioterapii, przy lekach cytostatycznych (cisplatyna)

• ondansetron

• p.o., we wstrzyknięciach

• wymioty po radio- i chemioterapii przeciwnowotworowej, po operacjach

• działania niepożądane - bóle i zawroty głowy, zaparcia

• tropisetron, granisetron

O wymiotach ogólnie:

• w wymiotach pochodzenia ośrodkowego - leki dopaminolityczne, pochodzenia błędnikowego - cholinolityki lub leki przeciwhistaminowe

• wymioty są odruchem obronnym, ograniczamy je do sytuacji kiedy jest to absolutnie konieczne (utrata elektrolitów)

• nudności i wymioty - działanie niepożądane wielu leków, np. po cytostatykach

• wymioty ostre, wczesne - bezpośrednio po podaniu leku

• wymioty późne - po 24 h

• wymioty antycypacyjne - klasyczny odruch warunkowy (widok, zapach); oporne na leczenie, psychoterapia

• stosuje się neuroleptyki, metoklopramid, antagonistów recept. 5-HT₃

• ewent. leczenie skojarzone (+kortykosteroidy, anksjolityki)

Farmakologia wydzielania żołądkowego

• rozróżnia się fazę nerwową wydzielania (układ przywspółczulny) i fazę hormonalną (gastryna, histamina)

• leki pobudzające wydzielanie soku żołądkowego

• kwas solny (Acidum hydrochloricum dilutum)

• zalecana dawka 10-20 kropel 20% r-ru (1-2 mmol HCl)

• gorycze

• substancje pochodzenia roślinnego o silnie gorzkim smaku, odruchowo zwiększające wydzielania kwasu solnego i innych składników soku żołądkowego

• substancje aromatyczne z wielu roślin - pieprz, goździk, papryka, kminek, chrzan (ułatwiają trawienie)

• histamina

• kofeina

• hamuje fosfodiesterazę, zwiększa stężenie cAMP lub cGMP

• alkohol etylowy

• w niewielkich stężeniach do 5%

• używanie niskoprocentowych napojów alkoholowych (aperitif) przed posiłkiem ułatwia trawienie

2