V. Jankélévitch „To, co nieuchronne. Rozmowy o śmierci”

1. To, co nieuchronne

- Śmierć może być przedmiotem refleksji filozoficznej

- śmierć to najbanalniejsza rzecz na świecie, zjawisko społeczne, przyrost demograficzny

- Moja śmierć - to temat tabu śmierci w 1 os. i Twoja śmierć - w 2 os., taka śmierć, która przypomina o własnej śmierci; jest tez śmierć w 3 os., czyli czyjaś, która nie ma dla nas znaczenia

- Nie można porównać narodzin (afirmacji) i śmierci (negacji), mit symetrii przestrzennej, bo jest tu i teraz życie w wiecznej teraźniejszości, a nie przeszłość, pomiędzy narodzinami i śmiercią brak jest symetrii przestrzennej, a nie ma pojęcia symetrii czasowej

- To, co nie umiera, nie żyje - nie ma życia, bez śmierci, bez śmierci człowiek nie byłby człowiekiem (dialektyczne antytezy - analogie do oka, bez niego jesteśmy ślepi, z nim ogranicza nasz wzrok; język - dzięki niemu wyrażamy siebie, ale krepuje on nasza ekspresję)

- Starzenie się: to nieodwracalność stawania się, patos egzystencji, źródło nostalgicznych wspomnień, najpiękniejszych pieśni, przejmującej poezji; to stawanie się w sensie jakościowego zużycia (rytm życia, czyli średnia długość życia); Ludzie starzeją się nieregularnie, nieciągłe, to proces, wolny lub szybki, ale przede wszystkim nieodwracalny; Człowiek stale dąży do przedłużania ludzkiego życia (pomocna medycyna), ale nie żyjemy wiecznie; gdybyśmy długo żyli czulibyśmy znużenie życiem - narastanie ciężaru wspomnień, ciągłe myślenie, świadomość; człowiek w końcu i tak zacznie patrzeć na swoje Zycie z lotu ptaka i oceniać je oraz liczyć lata

- prędzej, czy później czeka nas śmierć - to wyrok nieodwołalny, ale nie wiemy kiedy to nastąpi, więc póki człowiek żyje to wierzy i ma nadzieję; póki człowiek żyje, można próbować przedłużyć mu życie, to zadanie dla lekarzy; odraczanie śmierci to metafizyczna nadzieja; lekarze mogą przedłużać życie człowieka, np. w śpiączce o dzień, dwa itd., ale on kiedyś musi umrzeć, człowiek cierpi na wiele różnych chorób, które można uleczyć, ale nie można uleczyć śmierci, ani choroby zwanej skończonością

- Ryzyko to część życia człowieka, ryzyko to śmierć, człowiek to istota zagrożona, nie może czuć się bezpieczna wobec śmierci

- śmierć jest nieuchronna, ale człowiekowi towarzyszy nadzieja; nadzieja religijna, że teraźniejszość będzie miała przyszłość; z kolei rozpacz to brak przyszłości

- śmierć to oszukiwanie samych siebie, ludzie wola nie zagłębiać się w ten temat, nie myśleć o tym, zachowujemy dystans, myślimy nie o swojej śmierci, tylko o śmierci bliskich; śmierć odkładamy na później, „Wiem, że umrę, ale nie wierze w to”

- Gdy znamy datę swojej śmierci życie staje się nieznośne (np. więzień), to nieludzkie odbierać ludziom nadzieję na życie

- życie skażone śmiercią, gdy śmierć przeciwstawia się ludzkiemu życiu wtedy ludzki los nie ma sensu; sens pojawia się wtedy, gdy trwanie umiejscowimy wewnątrz jakiegoś wyższego porządku

- Chwila śmierci to chwila prawdziwego milczenia życia dla osoby obserwującej, ale nie dla samego umierającego, każdy człowiek umiera raz i za siebie, swoja śmiercią, na własny rachunek

- Śmierć jest nagła, zaskakująca, ale można się do niej przygotować (asceza, umartwianie się etc.), można nauczyć się umierać: robimy w życiu tak, jakby to był nasz ostatni raz; ale tak naprawdę nie nauczymy się umierać, bo to nie jest nauka

- Człowiek czynu nie myśli o śmierci, bo działa, dając coś innym pokoleniom, gdy ich już zabraknie

- Myślenie o śmierci nigdy nie umrze, umrze tylko istota cielesna

- Nie ma powodów, by to, co jest, przestało być

- śmierć jest tajemnicą, nie jest sekretem, bo sytuuje się w rzeczywistości i fakcie istnienia; jest to tajemnica, która się nam objawia, a nie sekret, który można wyjawić

- Śmierć jest nieuchronna, a nieśmiertelność raczej nie istnieje, to jest coś co trudno nam pojąć, czynnik ponadnaturalny

- Człowiekowi nie pozostaje nic innego jak podjęcie komunikatu zaświadczającego, że żył, a wszystkie tajemnice z tym związane musi tylko przyjąć, bo nie jest w stanie podać na to odpowiedzi, może tylko pytać

- śmierć warunkuje egzystencję, nadaje, a zarazem pozbawia życie sensu

- Lepiej żyć krótko, ale treściwie, zaznać życia sensu stricte

2. O Eutanazji

- Jeżeli ktoś sam podejmuje decyzje o swojej śmierci to jego sprawa

- Eutanazja jest, gdy lekarzowi przyznaje się uprawnienia do zadania śmierci choremu, którego nie można wyleczyć , jeśli tylko ów chory wyrazi na to zgodę

- Wg. prawa lekarz, który wykonał zastrzyk śmierci jest mordercą, a osoba chora, która wyraziła na to zgodę jest samobójcą

- Śmierć jest integralną częścią życia; Lekarz ma obowiązek nie szkodzić, tylko pomagać i wyleczyć człowieka

- a co z nowoczesnymi technikami reanimacji, gdy podtrzymuje się życie człowieka, który tylko wegetuje - z tego wynika pojecie eutanazji, ze sprzeciwu wobec takich technik

- nie można przedłużać życia komuś, kto już nie żyje, przedłużać agonii - to sa etyczne problemy lekarza, czy podtrzymać życie komuś takiemu, sa to trudne sprawy, dlatego często tu o błąd w oszacowaniu

- często dzieje się tak, że ludzie pragną za wszelka cenę podtrzymać życie, przywołując argumenty, że każde życie zasługuje na szacunek, ale podtrzymywać życie za wszelka cenę to też nie jest wyjście

- problem pojawia się, gdy pacjent powie, że chce umrzeć, bo jest chory na nieuleczalna chorobę i nie chce cierpieć

- pojawiają się zwolennicy eutanazji, którzy proponują, by chory spisał testament życia, w którym upoważni lekarza do wykonania zastrzyku, gdy jego choroba okaże się nieuleczalna - ale pojawia się problem, czy ta osoba spisała dokument w stanie pełnej świadomości, czy pod naciskiem osób trzecich

- kiedy pacjent cierpi na chorobę nieuleczalną wtedy lekarze wykonują zastrzyk i przymyka się na to oczy

- Nowoczesne techniki reanimacji walczą nie tylko ze śmiercią, ale tez z organizmem człowieka, medycyna to gwałt na naturze ludzkiej; krytyka niektórych praktyk medycznych stanowiących pogwałcenie natury to nieporozumienie, wiedza człowieka w dużej mierze opiera się na tematach tabu i przesądach; ale niektóre techniki przedłużają Zycie ludzkie, jak np. rozruszniki, przeszczepy itp.

- medycyna ma pełnie władzy nad podtrzymywaniem życia lub wywołaniem śmierci, zależy jak się jej używa

- Teologowie twierdzą, że nie wolno stosować eutanazji, bo Bóg jest jedynym sędziom

- Istotą eutanazji jest dobra, piękna, szybka śmierć, a nie powolna agonia

- Każdy ma prawo do swobodnego dysponowania własnym życiem i śmiercią; jeśli chory i jego rodzina zgodzi się to lekarz przerywa proces leczenia

- Eutanazja bierna - to ograniczenie zabiegów podtrzymujących życie

- Eutanazja czynna - to zrobienie zastrzyku, który zabije pacjenta

- Żywa istota pozostaje przy życiu, aż do chwili śmierci, aż do ostatniej sekundy, z punktu medycznego do momentu niedokrwienia mózgu przez 45 sekund

- techniki medyczne sa bezsilne wobec chorób nieuleczalnych, mogą jedynie w nieskończoność podtrzymywać pacjenta przy życiu

- Lekarz ma ludzkie podejście do pacjenta, podtrzymuje mu Zycie, ale w razie potrzeby robi zastrzyk, poprzez nagonki przeciw eutanazji taki lekarz może nabawić się wyrzutów sumienia

- Lekarz musi podejmować decyzje, mając na uwadze możliwe środki leczenia, uwzględniając technikę, ci co popierają eutanazję chcą lekarzy uchronić od wyrzutów sumienia i od tego, że dokonują jakiejś zbrodni

- Nie należy traktować życia jako absolutnej świętości, uważać, ze zawsze trzeba przedłużać życie za wszelka cenę, ale tez nie należy uświęcać eutanazji

- nie ma nieuleczalnych chorób

- Życie to świętość

- Współczesny lęk przed śmiercią wiąże się z odejściem od wiary, która dawała nadzieję na życie po śmierci, ale także z postępem techniki, która może to życie przedłużać

- śmierć jest pewna, ale godzina śmierci, Bogu dzięki, niepewna

- wraz z rozwojem techniki rośnie apetyt ludzi na przedłużanie życia, ludzie nie myślą o śmierci, nie sa gotowi

- pojawia się problem, ze niektórzy ludzie/lekarze chcą uśmiercać wszystkich starców nie widząc dla nich nadziei, jest to popadanie w skrajności, a eutanazja kojarzy się z hitleryzmem

- w większości przypadków lekarz podejmuje decyzje i rozpatruje każdy przypadek chorego indywidualnie, chce podtrzymywać Zycie

- Dwa czynniki śmierci: znużenie (czynnik subiektywny) i osłabienie organizmu, starość (czynnik obiektywny)

- Jeśli eutanazję by zalegalizowano to wtedy człowiek byłby zachęcany do podpisywania testamentów, ale co w przypadku, gdyby były to decyzje pochopne, człowiek działa pod wpływem emocji, teraz chce, a jutro mu się odwidzi

- Cierpienia nie da się nauczyć, można je jedynie zaakceptować i przyzwyczaić się do niego

- Instynkt przetrwania działa w ludziach

- Lęk przed śmiercią, śmierć wpisana w życie człowieka - patrz rozdział pierwszy

3

---