Pojęcie inteligencji

1. Spearman - inteligencja stanowi ogólny, niezróżnicowany czynnik, na który składają się takie procesy, jak wnioskowanie i rozumowanie.

2. Adaptacyjne modele inteligencji -

1. W. Stern jest on reprezentantem nurtu, który traktuje inteligencję jako specyficzną zdolność adaptacyjną. Wg Sterna inteligencja to ogólna zdolność adaptacji do nowych warunków i do wykonywania nowych zadań. Zdolność ta jest wg niego właściwa zarówno człowiekowi jak i zwierzętom. Nawiązuje więc tym samym to teorii ewolucji gdzie dzięki inteligencji zwierzęta adoptują się do zmian środowiska aby zapewnić przetrwanie gatunku.

2. Kierunki behawiorystyczne i neobehawiorystyczne definiują inteligencję jako zdolność do uczenia się. Ferguson rozumie przez inteligencję nabyty przez jednostkę repertuar uogólnionych technik uczenia się. Miara zdolności do uczenia się jest łatwość i szybkość, z jaka jednostka (człowiek lub zwierzę) nabywa określone zachowania.

1. Inteligencja w kategorii efektywności działań - tutaj inteligencję należy rozumieć jako właściwość psychiczną, która przejawia się we względnie stałej, charakterystycznej dla jednostki efektywności wykonywania działań. Jednak efektywność działań zależy także od motywacji, cech osobowościowo - temperamentalnych, doświadczenia itp.

2. Podejście precesualne (kładące nacisk na procesy a nie na właściwości umysłowe) -

1. Inteligencja jako zdolność rozwiązywania zadań - Piaget

2. Inteligencja to zdolność przetwarzania informacji - E. Hunt.

1. Operacjonizm -

1. Boring: inteligencja jako zjawisko, które mierzą testy inteligencji

2. Vernon: określił inteligencje mierzoną przez testy jako psychometryczną i oznaczył ją symbolem C. Wg niego inteligencja ogranicza się do zachowań, które ujawniają się w badaniach na podstawie testów inteligencji.

1. Definicja ze względu na genezę - Hebb wprowadził pojęcie inteligencji A i B. Inteligencja A stanowi potencjał intelektualny organizmu zdeterminowany wyposażeniem genetycznym (odpowiada genotypowi, o którym wnioskujemy droga pośrednią); inteligencja B to zdolność intelektualna przejawiająca się na zewnątrz w zachowaniu (jest fenotypem). Stanowi wynik interakcji między inteligencją A a środowiskiem.

2. Koncepcja Strelaua - inteligencja to konstrukt teoretyczny odnoszący się do względnie stałych warunków wewnętrznych człowieka, współ determinujących efektywność działań wymagających udziału typowo ludzkich procesów poznawczych. Te warunki wewnętrzne kształtują się pod wpływem interakcji genotypu, środowiska i aktywności własnej.

Pomiar inteligencji

1. Skala inteligencji Bineta - Simona - składa się z zadań wymagających udziału złożonych procesów umysłowych, angażujących wnioskowanie i rozumowanie; bierze także pod uwagę wiek badanych.

• Binet wprowadził określenia: WŻ- wiek życia oraz WU- wiek umysłowy czyli liczbę określającą ilość prawidłowo rozwiązanych zadań testowych, przeznaczonych dla odpowiedniej grupy wiekowej.

• Stern zamiast WU wprowadził iloraz inteligencji (II), który wynosi:

 

II = WU : WŻ x 100

1. Test Wechslera - skonstruował on test na inteligencji dla dorosłych. Wprowadził on w miejsce II stałą liczbę równą 100. Za osobę dorosłą uznaje on jednostkę powyżej 16 roku życia. Jako miarę odchylenia standardowego Wechsler przyjął wartość 15 pkt.

 

Iloraz inteligencji:

1. Eysenck - jest to miara inteligencji ogólnej

2. Vernon - traktuje II jako miarę inteligencji psychometrycznej czyli informującej nas o poziomie zachowania intelektualnego na tyle, na ile zadania testowe odzwierciedlają sytuacje rozwiązywania problemów w życiu codziennym.

Zarzuty wobec II:

1. nie uwzględnia zmian rozwojowych inteligencji

2. II ujmuje inteligencje jako zjawisko jednorodne

3. osoby charakteryzujące się różną struktura inteligencji mogą uzyskać tę sama wartość II

4. II opiera się na założeniu, że inteligencja jest przede wszystkim pochodzenia biologicznego

Podział testów inteligencji:

I)

1. indywidualne testy inteligencji

• Stanfordzka Skala Inteligencji Bineta (SSIB)

• Skala Inteligencji Wechslera dla Dorosłych (SIWD)

1. testy grupowe

• Ogólny Test Klasyfikacyjny (OTK, Army General Classification Test)

• Skal Matryc Progresywnych Ravena (SMPR)

• Test Inteligencji Kulturowo Neutralny (TIKN)

II)

1. testy werbalne

2. testy wykonaniowe

Zajęcia 10 Teorie inteligencji - zdolności

 

Zdolności

Zdolnościami nazywamy takie różnice indywidualne, które sprawiają, że przy jednakowej motywacji i uprzednim przygotowaniu poszczególni ludzie osiągają w porównywalnych warunkach zewnętrznych niejednakowe rezultaty uczeniu się i działaniu.

Różnice te są uwarunkowane przez sprawności działania, które nazywamy czynnikami sprawności działania (CS). Dzielą się one na podmiotowe (CSp) oraz zewnętrzne, środowiskowe (CSz). W każdej z tych klas wyróżniamy czynniki instrumentalne oraz motywacyjne.

Teorie

1. Teoria dwóch czynników (nurt hierarchiczny) - Spearman

• punktem wyjścia były wyniki badań testowych poddane analizie czynnikowej oraz wyjaśnienie fakty iż wyniki rozmaitych testów umysłowych są ze sobą w mniejszym lub większym stopniu skorelowane.

• Spearman wyjaśnia, że we wszystkich rodzajach działalności intelektualnej bierze udział czynnik g(inteligencja ogólna). Poziom inteligencji ogólnej jest stały.

• 
  

Przy każdej czynności jest także aktywizowany czynnik s(zdolności specjalne), który jest specyficzny dla określonej czynności.

• Im bardziej specyficzna czynność tym mniejszy udział czynnika g a większy czynnika s.

1. Teoria czynników równorzędnych - Guilford

1. Operacje:

• poznawanie czyli odbiór informacji

• pamięć jako zapamiętywanie oraz przechowywanie inf.

• myślenie konwergencyjne

• myślenie dywergencyjne

• ocenianie czyli określenie znaczenia inf.

1. Materiał, treści:

• treści spostrzeżeniowe

• symbole

• treść semantyczna (słowa, pojęcia, sądy)

• materiał behawioralny czyli spostrzeganie zachowań się człowieka

1. Wytwory poznawcze:

• pojedyncze informacje (jednostki treściowe)

• klasy złożone z zespołu jednostek wg jakiejś zasady

• stosunki miedzy wyróżnionymi jednostkami

• systemy czyli zorganizowane całości

• transformacje dotychczasowych informacji

• implikacje czyli konkluzje i przewidywania oparte na innych informacjach

1. Trójwarstwowa teoria inteligencji - Strainberg

• Inteligencja to kombinacja rozmaitych procesów informacyjnych, które leżą u podłoża wykonywania zadań.

• To co powinniśmy poznawać to procesy, które leżą u podstaw funkcjonowania człowieka.

Struktura inteligencji:

1. Aspekt kontekstowy

• W kontekście środowiska w jakim jednostka funkcjonuje

• celowe działanie człowieka

• adaptacja do środowiska

• selekcja środowiska

• mało inteligentni: nie zdolni do wyboru najkorzystniejszego środowiska

1. Aspekt doświadczeniowy

• zdolność do rozwiązywania nowych zadań

• inteligentne dostosowanie się do nowych sytuacji

• różnice w int.: róznice w predyspozycjach do rozwiązywania zadań

• im lepsze używanie struktur poznawczych tym wyższa int.

1. Aspekt komponentowy

• Metakomponenty: złożone procesy wykonawcze odpowiedzialne za planowanie i kontrolowanie zachowania; podstawowa rzeczą jaka się analizuje jest proces informacyjny. Im procesy są sprawniejsze tym wyższa int.

• Komponenty wykonawcze: komponenty nabywania wiedzy

1. Inteligencja płynna i skrystalizowana - Cattell

1. Geneza:

• wyniki uzyskiwane w tradycyjnych testach inteligencji wydawały się zależeć nie tylko od czynnika g lecz od jakiegoś innego

• rozwój zdolności mierzony testami percepcyjnymi osiąga swój szczyt w 13 r.ż. a mierzone testami słownikowymi w 16 - 17 r.ż.

• testy neutralne kulturowo mają różne wyniki od testów słownych, liczbowych itp. (stosowane po osiągnięciu dojrzałości)

• na skutek uszkodzeń mózgu wyniki w testach percepcyjnych obniżały się natomiast w testach tradycyjnych obniżały się wybiórczo

1. Założenia teorii - istnieją dwa rodzaje inteligencji ogólnej:

1. INTELIGENCJA PŁYNNA

• powstaje i rozwija się w wyniku działań czynników biologicznych takich jak wyposażenie genetyczne oraz dojrzewanie biologicznych struktur nerwowych

• jest dziedziczna i wrodzona ale wyposażenie genetyczne może ulegać różnym wpływom środowiska

• może być skierowana na jakikolwiek problem

• jest ogólną zdolnością do spostrzegania związków, wyciągania wniosków oraz do utrzymywania w świadomości elementów potrzebnych do wykonywania tych operacji

• przejawia się w testach neutralnych kulturowo

• rozwija się intensywnie we wczesnym okresie rozwoju, a szczyt przypada na 20 r.ż.

1. INTELIGENCJA SKRYSTALIZOWANA

• powstaje na podłożu inteligencji płynnej w wyniku uczenia się i gromadzenia doświadczenia

• przejawia się w określonych dziedzinach, w których się krystalizuje

• przejawia się w testach, których zadania są niemożliwe do rozwiązania bez przyswojenia sobie pewnych narzędzi intelektualnych

• najsilniej rozwija się we wczesnym okresie rozwoju gdy procesy socjalizacji i przyswajania sobie penych czynności działają najsilniej

1. Dowody eksperymentalne:

• krzywa rozwoju int. skrystalizowanej ma charakter wznoszący, stromy w pierwszym okresie rozwoju osobniczego, a potem łagodny; krzywa int. płynnej po osiągnięciu szczytu w 20 r.ż. stopniowo opada co uzyskano na podstawie badań poprzecznych, zgodnie z przewidywaniami

• potwierdza się istnienie różnic w badaniu int. płynnej a skrystalizowanej gdy analizuje się rozkład wyników w populacji

Triadowa teoria zdolności Catella

1. Zdolności centralne(G): zdolności ogólne

2. Zdolności lokalne(P): ujawniają się w zadaniach wymagających np. sprawności wzroku, słuchu itp.

3. Czynniki pośredniczące(A): nawyki umysłowe nabyte za pomocą uczenia się. Są to środki, instrumenty służące do zaspokajania potrzeb

Zajęcia 11 Twórczość

 

Pojęcie twórczości

Twórczość to pewien typ czynności ludzkich. Cechami, które je wyróżniają są: nowość wytworu czynności oraz odpowiedniość tego wytworu do wymogów danej sytuacji czy problemu.

• Twórczość wielu jednostek cechuje się względną stałością (zorientowanie na jeden cel) i wielostronnością (obejmuje różne dziedziny aktywności jednostki) i często te cechy występują razem.

Właściwości osobowości ludzi twórczych

1. Silne ego - jednostki twórcze osiągają wysokie wyniki w teście Ego - strength, skonstruowanym przez IPAR (Kalifornijski Instytut Badań i Pomiaru Osobowości). Wysokie wyniki w tym teście wiążą się z: efektywnością w pracy, na studiach, przedsiębiorczością, niezależnością sądów, odpornością na presję grupy, niską neurotycznością, demokratycznymi i racjonalnymi poglądami politycznymi. Twórcy osiągają tez wysokie wyniki na skalach CPI co jest związane z: ufnością we własne siły, pragnieniem dominacji, poznania, kompetencji.

2. Wyższa inteligencja - ogólny poziom inteligencji tylko do pewnego poziomu decyduje o poziomie twórczości jednostki. Stwierdzono, że twórczość naukowa wiąże się z wysoka inteligencją; wśród malarzy zaś od pewnego momentu miedzy poziomem osiągnięć twórczych a poziomem inteligencji jest nawet lekko ujemna.

3. Tolerancja na sprzeczne doświadczenia - osoby twórcze i oryginalne znacznie częściej niż osoby z populacji przeciętnej preferują niesymetryczne, nieokreślone i niestabilne figury w teście upodobań estetycznych Welcha - Barona. W teście Jung Type Indicator twórcy okazali się znacznie częściej percypujący niż osądzający. Typ percypujący jest wg Junga, bardziej otwarty na doświadczenia, zdolny do pełniejszej percepcji i werbalizacji faktów dotyczących zarówno siebie, jak i świata, jest bardzie spontaniczny w zachowaniu, w wyrażaniu własnych emocji i dążeń. Typ osądzający ma tendencje do uprzedzeń, do ujmowania wszystkich aktów w wypracowane schematy myślowe, a jego obraz siebie i świata jest uporządkowany, stały, zaplanowany.

4. Wyższy poziom zaburzeń psychicznych niż w przeciętnej populacji - twórcze jednostki otrzymują wysokie wyniki na skalach patologii MMPI, szczególnie na skalach schizofrenii, depresji, histerii, psychopatologii.

5. Specyficzna forma uspołecznienia i niezależności - W teście CPI twórcy osiągają niskie wyniki na skalach: konformizmu, socjalizacji, “pragnienia zrobienia dobrego wrażenia”, samokontroli, dobrego samopoczucia oraz wysokie wyniki mężczyźni a niskie kobiety na skali “kobiece zainteresowania”. Ten ostatni wynik świadczy o słabej internalizacji norm związanych z własna płcią. Test Allporta-Vernona wykazał, że twórcy przywiązują małe znaczenie do wartości ekonomicznych. Twórcy często nie akceptują norm kulturowych, nie zależy im na opinii grupy.

Funkcjonowanie osobowościowego mechanizmu twórczości

Istnieje przypuszczenie, że istnieje wspólny mechanizm twórczości wspólny dla twórców z różnych dziedzin. Różnice dotyczą bowiem cech drugorzędnych:

1. naukowcy - silne ego, wysoka inteligencja, wybitna niezależność i mała wrażliwość na osobista krytykę

2. pisarze - elastyczność i oryginalność umysłowa, wyobraźnia, estetyzm, dobra pamięć, wrażliwość, trafność obserwacji, mniejsze zaś niż u naukowców - racjonalne myślenie i postępowanie

3. artyści - niższa niż u wyżej wymienionych inteligencja, większy neurotyzm, wyższa oryginalność, pragnienie doskonałości, wiara we własne siły i kompetencje, zaangażowanie w odległe cele

Hipotetyczny model mechanizmu twórczości

1. Struktury poznawcze maksymalnie otwarte na bodźce wewnętrzne i zewnętrzne czyli duża wrażliwość.

2. Silne ego dzięki, któremu jednostka twórcza lepiej przystosowuje się do zmian (dobra akomodacja i asymilacja).

3. Wyższy poziom zaburzeń psychicznych, który jednak nie wiąże się z patologiczna struktura osobowości.

4. Struktury poznawcze charakteryzują się względną niestabilnością i dużą złożonością.

5. Tolerancja na sprzeczne i nieznane doświadczenia i silniejsza preferencja nowych doświadczeń.

6. Wysoka samoocena

---