Czym zajmują się finanse publiczne? Jakie jest uzasadnienie dla ich istnienia?

Przedmiotem nauki o finansach publicznych są zjawiska i procesy związane z gromadzeniem i rozdysponowaniem pieniężnych zasobów publicznych zapewniających funkcjonowanie sektora publicznego. Z punktu widzenia nauki ważna jest tu zarówno treść ekonomiczna, społeczna, jak i polityczna (bezpośrednio - subwencje dla partii politycznych; i pośrednio - budżet jako oręż własnej polityki) zachodzących zjawisk.

Finanse publiczne obejmują takie fundusze, jak: budżet państwa, budżety samorządowe, publiczne fundusze ubezpieczeniowe, …

Ważne pytania:

• Dlaczego władze publiczne zgłaszają popyt na pieniądz w takiej a nie innej wysokości? Jakie czynniki kształtują ten popyt? W jaki sposób popyt ten może być zaspokojony?

• Jakie skutki dla społeczeństwa i dla gospodarki (krótko- i długoterminowe) mają podejmowane w tej kwestii decyzje?

• Jak szeroki powinien być zakres finansowania dóbr publicznych i społecznych i co się z tym wiąże?

• Jakie techniki finansowania należy przyjąć?

• Jak wyglądają reakcje wzajemne władz różnych szczebli w osiąganiu poszczególnych celów, tak by realizować politykę długookresowego rozwoju?

Definicja finansów publicznych:

Punktem wyjścia do sformułowania definicji finansów publicznych jest kryterium własności. Działalność gospodarcza człowieka ma na celu zaspakajanie potrzeb ludzkich (potrzeba jest pożądaniem wartości użytkowych, a więc mówimy o dobrach, usługach, które chcemy posiadać) wynikających z określonego poziomu rozwoju gospodarczego, kulturalnego, organizacyjnego. Potrzeby ludzkie mają charakter nieograniczony, co oznacza, że na coraz wyższym poziomie rozwoju pojawiają się nowe rodzaje potrzeb (prawo stałego wzrostu poziomu potrzeb). Wynika to z zachodzącego postępu technicznego, organizacyjnego, naukowego, …

O ile potrzeby mają charakter nieograniczony, to możliwości ich zaspakajania są zawsze ograniczone. Wynika to z ograniczoności zasobów (kapitału, pracy i ziemi). Na poziom zaspokojenia potrzeb istotny wpływ mają władze publiczne - państwowe i samorządowe.

Cechy niektórych potrzeb powodują, że mogą być one zaspakajane przede wszystkim w sposób zbiorowy (np. obrona narodowa, administracja publiczna, bezpieczeństwo publiczne, drogi, parki,…). Zaspakajanie potrzeb wymaga tworzenia funduszy publicznych - ponieważ władze publiczne nie mają w zasadzie możliwości tworzenia dochodów na finansowanie działalności gospodarczej i społecznej, zmuszone są sięgać do dochodów innych podmiotów, np. podmiotów gospodarczych, czy też gospodarstw domowych.

Dobro publiczne a dobro społeczne

1. dobro publiczne.

Istnienie dóbr publicznych jest główną przesłanką dla gromadzenia funduszy publicznych.

Dobra publiczne to dobra, które równolegle spełniają dwa podstawowe kryteria:

- kryterium użyteczności publicznej;

- kryterium odpłatności.

Pierwsze kryterium odnosi się do podmiotów, które czerpią korzyści z tego dobra. Zgodnie z tym kryterium mamy do czynienia z podstawową różnicą w dostępie do dóbr prywatnych i dóbr publicznych. Możliwość korzystania z dóbr prywatnych ogranicza się zwykle do jednej lub kilku osób, a w dostępie do nich występuje zjawisko rywalizacji. W dostępie do dóbr publicznych rywalizacja ta nie występuje (pod warunkiem prawidłowego funkcjonowania systemu) - fakt korzystania z danego dobra publicznego przez jedną osobę nie uniemożliwia korzystania z tego samego dobra przez innego człowieka.

Według drugiego kryterium (ekonomicznego) o tym, czy dane dobro ma charakter publiczny decyduje źródło odpłatności; dobra publiczne to te, które finansowane są z funduszy publicznych.

Z założenia dobra publiczne dostarczane są odbiorcom na zasadach bezpłatności. Wiąże się z tym pewnie niebezpieczeństwo braku racjonalności korzystania z tych dóbr, czy wręcz marnotrawstwa (vide: woda). Należy mieć bowiem na uwadze, iż konsumpcja dóbr publicznych jest finansowania z funduszy publicznych w części stanowiącej wydatki bieżące (operacyjne); poziom realizowanych wydatków budżetowych ma z kolei bezpośrednie przełożenie na własny potencjał inwestycyjny podmiotu publicznego, a tym samym możliwość finansowania rozwoju regionalnego i lokalnego.

Można stwierdzić, że dobra publiczne pozostają w sprzeczności z dobrami prywatnymi. Istota tej sprzeczności polega na tym, że konsumpcja dóbr publicznych zawsze ogranicza konsumpcję dóbr prywatnych. Następuje to wskutek ograniczenia dochodów indywidualnych (większe obciążenia podatkowe). Okrojenie to jest niezbędne dla sfinansowania konsumpcji dóbr publicznych, przy czym konsumpcja dóbr publicznych jest konsumpcją przymusową.

2. dobra społeczne.

Są to takie dobra, które ze względów fizycznych (swej natury) mogą być dobrami prywatnymi, ale w związku z przyjętą doktryną społeczną i realizowaną polityką, są oferowane społeczeństwu na zasadzie dóbr publicznych. Typowymi dobrami takimi są edukacja i ochrona zdrowia.

Istnienie dóbr społecznych nie wyklucza funkcjonowania alternatywnych (konkurencyjnych) usług prywatnych. Dobra społeczne oferowane są na bazie majątku publicznego, przy ich finansowaniu ze środków budżetowych. Nie wyklucza to jednak ich finansowania z innych źródeł (dobra o charakterze społeczno-prywatnym).

Funkcje finansów publicznych:

1. funkcja alokacyjna:

Istota funkcji alokacyjnej polega na tym, że finanse publiczne są narzędziem alokacji zasobów w gospodarce rynkowej. Alokacja ta odbywa się w związku z realizacją przez podmioty publiczne zadań o charakterze publicznym i społecznym. Realizacja tych zadań jest konieczna, gdyż nie mogą być one zrealizowane za pomocą mechanizmu rynkowego. Oznacza to, że mechanizm rynkowy nie zaspakaja potrzeb zbiorowych. Do tego celu wykorzystuje się zatem administracyjny model zaspakajania potrzeb zbiorowych; podstawowym elementem tego mechanizmu są finanse publiczne.

2. funkcja redystrybucyjna:

Wypełnianie konstytucyjnych i ustawowych zadań, takich jak obrona narodowa, administracja, edukacja, … wymaga odpowiednio wysokich środków finansowych; jednocześnie państwo nie wytwarza żadnych dochodów. Dlatego, wykorzystując atrybut władzy, sięga do dochodów innych podmiotów. Specyficzna sytuacja dochodowa podmiotów sektora finansów publicznych wymusza redystrybucję dochodów społeczeństwa (pomiędzy różnymi grupami ludności, różnymi wspólnotami lokalnymi i regionalnymi). Redystrybucja realizowana jest zawsze w formie pieniężnej; procesy z nią związane naruszają interes ekonomiczny jednych podmiotów, przysparzając korzyści innym.

Redystrybucja ma aspekt makroekonomiczny, makrospołeczny i jednostkowy. Aspekt makroekonomiczny dotyczy zakresu redystrybucji PKB, czy też ogólnej struktury dochodów i wydatków realizowanych w ramach prowadzonej polityki. W ten sposób redystrybucja wywiera określony wpływ na gospodarkę. Aspekt makrospołeczny polega na analizowaniu skutków działalności redystrybucyjnej państwa dla różnych grup społecznych (np. emerytów, rencistów, pracowników sektora publicznego, sektora prywatnego,…). Dla władz publicznych podstawowym dylematem jest zakres i struktura redystrybucji - tak, by nie zakłócać funkcjonowania gospodarki, a jednocześnie zapewnić podmiotom publicznym możliwość realizowania ich zadań. Podstawowy dylemat związanym z funkcją redystrybucji finansów publicznych sprowadza się do decyzji: czy w procesie dystrybucji i redystrybucji dochodów nadać priorytet efektywności gospodarowania, czy sprawiedliwości (a zatem równości). Zasada jest bowiem prosta: im wyższe dochody, tym wyższe obciążenia podatkowe; zbyt szeroki zakres redystrybucji może w takiej sytuacji prowadzić do realizowania polityki nadmiernych obciążeń podatkowych, a w efekcie finalnym do wystąpienia negatywnych zjawisk gospodarczych i społecznych. W efekcie dążenie do nadmiernej redystrybucji może być, w dłuższym okresie, przyczyną jej znacznego ograniczenia.

3. funkcja stabilizacyjna:

Realizacja funkcji alokacyjnej i redystrybucyjnej pociąga za sobą skutki, których negatywne następstwa mogą być łagodzone przez instrumenty finansów publicznych do stabilizowania gospodarki rynkowej. Długookresowa obserwacja mechanizmów rynkowych wskazuje wyraźnie, że przebieg procesów gospodarczych odbywa się z różnym natężeniem w czasie. Mechanizm rynkowy nie jest w stanie samoczynnie w długim okresie zapewnić pożądanych: wzrostu PKB, stopy inflacji, stopy bezrobocia czy też równowagi w bilansie płatniczym kraju. Zadaniem instrumentów, którymi władze operują w ramach finansów publicznych jest łagodzenie wahań cyklu koniunkturalnego, czyli hamowanie ekspansji gospodarki w okresie jej nadmiernego wzrostu i pobudzanie aktywności w okresie słabnięcia procesów gospodarczych.

Najczęściej wykorzystywane są dwie grupy instrumentów - podatki i wydatki. Stabilizacyjne oddziaływanie podatków, zwłaszcza dochodowych, polega na tym, że w okresie nadmiernego wzrostu gospodarczego, którego skutkiem jest wzrost dochodów, progresja podatkowa hamuje nadmierną aktywność gospodarczą, co ogranicza amplitudę wahań cyklu koniunkturalnego. Natomiast w okresie, gdy aktywność gospodarcza słabnie, a dochody spadają do niższych klas opodatkowania, pojawia się zasadność prowadzenia polityki zmniejszania obciążeń podatkowych i zachęt do inwestowania, tworzenia nowych miejsc pracy i wzrostu produkcji.

Dochody budżetowe (podatki) ograniczają popyt. Jeżeli więc popyt jest nadmierny w stosunku do wielkości produkcji i podaży, co może wywołać inflację, to wzrost obciążeń podatkowych powoduje „zdjęcie” części popytu i zneutralizowanie go w budżecie w postaci nadwyżki. Nadwyżka ta może zostać uruchomiona wówczas, gdy rozwój gospodarki jest ograniczony z powodu zbyt małego popytu. Należy mieć jednak na uwadze, że nadmierna ekspansja wydatków powoduje powstanie deficytu.

Stabilizacyjna funkcja finansów publicznych przejawia się także w oddziaływaniu dochodów, wydatków i salda budżetowego na takie czynniki, jak skłonność do oszczędzania, skłonność do inwestowania, poziom stopy procentowej, czy też poziom bezrobocia. W gospodarce zasadnicze znaczenie ma relacje między oszczędnościami a inwestycjami. Państwo, poprzez swą politykę dochodową i wydatkową, może zachęcać bądź zniechęcać do inwestowania. Nadmierny fiskalizm ogranicza możliwości oszczędzania i inwestowania przedsiębiorców i gospodarstw domowych; z drugiej strony, większe wydatki państwa tworzą nowy popyt, także inwestycyjny. Jak więc widać, skutki działań stabilizacyjnych powinny być wszechstronnie analizowane ze względu na ich pozytywne i negatywne skutki.

Oddziaływanie państwa na stopy procentowe związane jest z poziomem deficytu budżetowego i długiem publicznym. Finansowanie deficytu budżetowego zmusza państwo do sięgania po instrumenty dłużne. Zgłaszany tu popyt na pieniądz powoduje na ogół wzrost stopy procentowej. Oferowane przez państwo oprocentowanie pożyczek wywiera także pośredni wpływ na poziom stopy procentowej kredytów i innych instrumentów pożyczkowych.

Państwo może także stabilizująco wpływać na rynek pracy:

1. Zatrudnienie w sektorze publicznym podlega znacznie mniejszym fluktuacjom niż w sektorze prywatnym;

2. Państwo i inne podmioty publiczne mogą organizować programy robót publicznych i finansują je ze środków publicznych.

Zasady gospodarki budżetowej:

1. Zasada równowagi budżetu (art. 34 ustawy o finansach publicznych):

Wśród zasad budżetowych ważne znaczenie z ekonomicznego punktu widzenia odgrywa zasada równowagi budżetowej. W polskim prawie wynika ona z zapisów artykułu 34 ustawy o finansach publicznych. Zgodnie z tą zasadą, dochody są zawsze wielkościami prognozowanymi, wydatki zaś nieprzekraczalnymi limitami. W sytuacji, gdy nie są realizowane zaplanowane dochody, należy:

1. uzupełnić je przychodami - najczęściej kredyty bankowe;

2. dokonać redukcji wydatków (zwłaszcza wtedy, gdy niemożliwym lub problematycznym jest sięganie po nowy dług).

Wydatki publiczne ponoszone są na cele i w wysokości ustalonej w ustawie budżetowej bądź uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego albo w planie finansowym innych jednostek sektora publicznego. Jednostki sektora finansów publicznych mogą zaciągać zobowiązania finansowe do sfinansowania w danym roku do wysokości wynikającej z planu wydatków lub kosztów danej jednostki. Podstawą jest zapis budżetowy.

Wydatki powinny być dokonywane w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskania najlepszych efektów z danych dochodów, w sposób umożliwiający terminową realizację zadań, oraz w wysokości i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań. Jednostki sektora finansów publicznych zawierają umowy pociągające za sobą wydatki budżetowe na zasadach określonych w ustawie o zamówieniach publicznych (art. 35).

2. Zasada jawności budżetu (art. 12, 13, 14).

1. gospodarka finansami publicznymi jest jawna

2. jeśli pochodzenie środków lub ich przeznaczenie jest niejawne nie stosuje się art. 1 ustawy

3. Zasada jawności jest realizowana przez

1. jawność debaty budżetowej w sejmie i senacie oraz debat budżetowych w jednostkach samorządu terytorialnego

2. jawność debaty nad sprawozdaniem z wykonanie budżetu w Sejmie oraz debat z wykonania budżetu w jednostkach samorządu terytorialnego

3. zbiorczych danych dotyczących finansów publicznych

4. informacji o wykonaniu budżetu za okresy miesięczne

3. Zasada odpowiedzialności za gospodarkę finansową (art. 44, ust.1).

„Kierownik jednostki sektora finansów publicznych, zwany dalej „kierownikiem jednostki”, jest odpowiedzialny za całość gospodarki finansowej, w tym za wykonywanie określonych ustawą obowiązków w zakresie kontroli finansowej.”

Struktura sektora publicznego:

(art.4 ustawy o finansach publicznych)

Sektor finansów publicznych tworzą:

1. organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały;

2. jednostki samorządu terytorialnego - gminy, powiaty, województwa, oraz ich związki (*gmina miejsko-wiejska­ - miasto + sołectwa);

3. jednostki, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze (*jednostki budżetowe - nie posiadają własnego budżetu/planu finansowego, ich dochody i wydatki są zapisane w budżecie gminy, państwa, etc. ; *zakłady budżetowe - mogą prowadzić działalność gospodarczą i realizować przychody, ma władny budżet, jednak ewentualne nadwyżki i deficyty przekazywane są do budżetu macierzystego; *gospodarstwa pomocnicze - prowadzą działalność gospodarczą na majątku gminnym, mają własny plan finansowy);

4. państwowe fundusze celowe;

5. państwowe szkoły wyższe i jednostki badawczo-rozwojowe;

6. publiczne zakłady opieki zdrowotnej;

7. państwowe i samorządowe instytucje kultury;

8. Zakład Ubezpieczeń Społecznych i Kasa Rolniczych Ubezpieczeń Społecznych;

9. Narodowy Fundusz Zdrowia;

10. Polska Akademia Nauk;

11. Inne podmioty publiczne, z wyłączeniem banków, przedsiębiorstw i spółek prawa handlowego.

W sektorze finansów publicznych wyróżnia się, zgodnie z przepisami ustawy, trzy podsektory:

- podsektor rządowy (organy władzy publicznej, kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały, organy administracji rządowej , PAN i tworzone przez te podmioty jednostki);

- podsektor samorządowy (jednostki samorządu terytorialnego ich organy, związki i jednostki organizacyjne, przy czym organem założycielskim lub nadzorującym musi być JST);

- podsektor ubezpieczeń społecznych (ZUS i KRUS);

Podział sektora finansów publicznych względem określonych kryteriów:

1. kryterium podmiotowe:

1. władze ustawodawcze szczebla centralnego i samorządowego (parlament, sejmiki wojewódzkie, rady powiatowe, rady gmin);

*sposoby głosowania:

- zwykła większość : głosowanie za, przeciw i z możliwością wstrzymania się od głosu; liczy się stosunek głosów „za” do głosów „przeciw”;

- bezwzględna większość : głosy wstrzymujące się traktowane są jako głosy przeciw, zatem liczy się stosunek głosów „za” do sumy głosów „przeciw” i głosów wstrzymujących się;

- bezwzględna większość ustawowego składu : za musi być połowa ustawowego składu plus jeden głos, przy czym chodzi o liczbie najbliższą połowie.

Przedmiotem decyzji są sprawy dotyczące całego obszaru podlegającego pod daną władzę, m.in. programy społeczno-gospodarcze, budżet (uchwalanie i kontrola realizacji, a także udzielanie absolutorium z jego wykonania) plus funkcja kontrolna w stosunku do organów władzy wykonawczej (np. komisje śledcze).

2. władze wykonawcze szczebla centralnego i samorządowego (Rada Ministrów, wojewodowie, zarząd województwa, na czele z marszałkiem województwa, zarząd powiatu wraz ze starostą powiatu, a także wójt/burmistrz/prezydent);

Rola: przygotowywanie projektów ustaw i uchwał, realizacja budżetu, zarządzanie majątkiem publicznym, funkcje kierownicze w stosunku do poszczególnych instytucji, urzędów i innych jednostek należących do sektora finansów publicznych.

Władze te są wybierane na różne sposoby w zależności od szczebla:

- na szczeblu centralnym, wojewódzkim i powiatowym - przez jednostki stanowiące odpowiedniego szczebla (a zatem sejm, sejmik województwa, radę powiatu);

- na szczeblu lokalnym - w wyborach bezpośrednich (co nie jest dobrym rozwiązaniem, gdyż bywa, że Rada Gminy i Prezydent mają kompletnie inna wizję rzeczy, na skutek czego wzajemnie blokują swoje decyzje).

3) aparat skarbowy (zajmuje się bezpośrednio gromadzeniem dochodów i realizacją wydatków, a także bieżącą kontrolą budżetu);

4) podmioty/jednostki finansowane z funduszy publicznych (szkoły, szpitale, jednostki wojskowe, jednostki policji,…)

5) władze kontrolne działające w imieniu władz stanowiących (NIK, Regionalne Izby Obrachunkowe kontrolujące działalność finansową JST).

Struktura systemu finansów publicznych:

W przekroju prawnym system finansów publicznych tworzą:

1) Konstytucja lub inna ustawa zasadnicza zawierająca ogólne zasady tworzenia funduszy publicznych oraz obowiązki poszczególnych rodzajów władz publicznych;

2) prawo budżetowe - z reguły w randze ustawy, reguluje zasady budowy ustroju budżetowego;

3) coroczne ustawy budżetowe i uchwały budżetowe samorządów;

4) ustawy podatkowe;

5) ustawy o pozabudżetowych funduszach publicznych;

6) ustawy o finansach samorządów;

7) ustawa regulująca działalność Ministra Finansów (Skarbu Państwa) oraz działalność aparatu finansowego;

8) ustawa karno-skarbowa;

9) ustawa o zobowiązaniach podatkowych.

W przekroju instytucjonalnym system finansów publicznych przyjmuję formę:

1) budżetu państwa;

2) budżetów samorządowych szczebla podstawowego lub wyższego;

3) funduszy ubezpieczeń społecznych;

4) pozostałych funduszy publicznych;

5) fundacji publicznych (już się ich nie tworzy, lecz uprzednio utworzone wciąż istnieją).

W przekroju instrumentalnym funkcjonowanie systemu finansów publicznych zapewniają następujące narzędzia:

1) podatki centralne;

2) podatki lokalne;

3) opłaty;

4) cła;

5) dochody z majątku publicznego (dywidendy, renty);

6) składki na ubezpieczenie społeczne;

7) subwencje (realizacja funkcji redystrybucyjnej);

8) dotacje (realizacja funkcji redystrybucyjnej);

9) kredyty państwowe i pożyczki publiczne.

Uwaga: podatek jest instrumentem jedynie wtedy, gdy mamy władztwo podatkowe!

Zarządzanie finansami:

Istnieją dwa modele zarządzania finansami:

1. Zarządzanie o charakterze pasywnym (administrowanie):

Charakteryzuje się ono krótkim horyzontem czasowym (zwykle jednorocznym), co wiąże się często z występowaniem zjawiska tzw. „krótkiej kołdry”; budżet często ulega zmianom. Zarządzanie takie jest nieefektywne, związane jest z tzw. „starą szkołą” zarządzania.

2. Zarządzanie strategiczne:

Jest to model pożądany zarządzania finansami. Charakteryzuje się kilkuletnim horyzontem czasowym planowania (zwykle 4-5 lat), co wiąże się z przewidywaniem skutków podejmowanych dziś decyzji w perspektywie kilku lat. Występuje tutaj szeroko zakrojona analiza kosztów, co prowadzi do racjonalizacji kosztów jednostkowych. Bazą do podejmowania decyzji są dokumenty o charakterze strategicznym, takie jak m.in. plany inwestycyjne.

Ważne:

Budując budżet władze opierają się na prognozowanej inflacji i prognozowanym PKB. Następnie tworzone są założenia wzrostu każdej pozycji dochodowej i wydatkowej na kolejne lata; przeprowadza się analizę zadłużenia w chwili obecnej i planuje kredyty na przyszłość tak, by być w stanie je spłacić w perspektywie kilku lat (czas określony).

Zakres finansów publicznych (Art. 3)

„Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem, a w szczególności:

1. gromadzenie dochodów i przychodów publicznych;

2. wydatkowanie środków publicznych;

3. finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa;

4. finansowanie potrzeb budżetów jednostki samorządu terytorialnego;

5. zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne;

6. zarządzanie środkami publicznymi;

7. zarządzanie długiem publicznym;

8. rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej.”

Środki i dochody publiczne (art. 5):

„1. Środkami publicznymi są:

1. dochody publiczne;

2. środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielonej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA);

3. środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, niepodlegające zwrotowi, inne niż wymienione w punkcie 2;

4. przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych pochodzące:

1. ze sprzedaży papierów wartościowych oraz z innych operacji finansowych,

2. z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego,

3. ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych,

4. z otrzymanych pożyczek i kredytów;

5. przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł.

2. Dochodami publicznymi są:

1) daniny publiczne, do których zalicza się: podatki, składki, opłaty i inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego, funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw niż ustawa budżetowa, zwanych dalej „odrębnymi ustawami”;

2) inne dochody należne, na podstawie odrębnych ustaw, budżetowi państwa, jednostkom samorządu terytorialnego oraz innym jednostkom sektora finansów publicznych;

3) wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki sektora finansów publicznych;

4) dochody z mienia jednostek sektora finansów publicznych, do których zalicza się w szczególności:

a) wpływy z umów najmu, dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze,

b) odsetki od środków na rachunkach bankowych,

c) odsetki od udzielonych pożyczek i od posiadanych papierów wartościowych,

d) dywidendy z tytułu posiadanych praw majątkowych;

5) spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz jednostek sektora finansów publicznych;

6) odszkodowania należne jednostkom sektora finansów publicznych;

7) kwoty uzyskane przez jednostki sektora finansów publicznych z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji;

8) dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, niestanowiące przychodów w rozumieniu ust.1 pkt 4, lit. a i b;

9) inne dochody należne jednostkom sektora finansów publicznych, określone w odrębnych przepisach lub umowach międzynarodowych.

3. Do środków, o których mowa w ust. 1 pkt 2 [środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej i od członków EFTA], zalicza się:

1) środki przeznaczone na realizację programów przedakcesyjnych [Programy: PHARE, SAPART, ISPA];

2) środki pochodzące z funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rybołówstwa;

3) środki:

a) Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej „Sekcja Gwarancji”,

b) Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji,

c) Europejskiego Funduszu Rolniczego Rozwoju Obszarów Wiejskich;

3a) niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielonej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA):

1. Norweskiego Mechanizmu Finansowego;

2. Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego;

3. Szwajcarskiego Mechanizmu Finansowego;

1. inne środki.

4. Rada Ministrów może określić, w drodze rozporządzenia, wykaz środków publicznych niezaliczanych do środków, o których mowa w ust. 3 pkt 3a i 4, biorąc pod uwagę źródło pochodzenia, przeznaczenie oraz beneficjentów tych środków.”

Ad fundusze strukturalne UE:

Do Funduszy strukturalnych UE zalicza się: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny oraz fundusze branżowe, wspierające rybołówstwo i produkcję rolną.

Ad fundusz spójności:

Fundusz ten nie jest funduszem strukturalnym, jednak może być wykorzystany w kierunku zadań mających na celu poprawę stanu środowiska przyrodniczego i infrastruktury (Program Środowisko, Program Infrastruktura).

Ad inne fundusze UE:

Chodzi tutaj o fundusze takie, jak np. Interreg, czy Urban.

Przeznaczenie środków publicznych; rozchody publiczne (Art. 6):

„1. Środki publiczne przeznacza się na:

1. wydatki publiczne;

2. rozchody publiczne, w tym na rozchody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

2. Rozchodami publicznymi są:

1. spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów;

2. wykup papierów wartościowych;

3. udzielone pożyczki;

4. płatności wynikające z odrębnych ustaw, których źródłami finansowania są przychody z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego;

5. (uchylony);

6. Inne operacje finansowe, związane z zarządzaniem długiem publicznym i płynnością.”

Wynik finansowy (art. 7):

„1. Dodatnia różnica między dochodami publicznymi a wydatkami publicznymi, ustalona dla okresu rozliczeniowego, stanowi nadwyżkę sektora finansów publicznych, zaś ujemna różnica jest deficytem sektora finansów publicznych.

2. Dochody publiczne i wydatki publiczne, oraz nadwyżkę lub deficyt sektora finansów publicznych ustala się po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy jednostkami tego sektora.”

Ad deficyt:

„Deficyt nie musi być zły” :P

Jeżeli deficyt wynika z realizacji pewnych zadań inwestycyjnych (budżet z planowanym deficytem), jest on w porządku. Problem pojawia się, gdy deficyt związany jest z nadmiernymi, w stosunku do własnego potencjału finansowego, wydatków konsumpcyjnych.

Problem deficytu zawsze odnosi się do potencjału finansowego konkretnej jednostki sektora finansów publicznych.

---