Bierne czynności bankowe
Funkcje banków:
1) przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów,
2) prowadzenie innych rachunków bankowych,
3) udzielanie kredytów,
4) udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw,
5) emitowanie bankowych papierów wartościowych,
6) przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,
6a) wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego,
7) wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach.
Banki mogą także:
1) obejmować lub nabywać akcje i prawa z akcji, udziały innej osoby prawnej i jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych,
2) zaciągać zobowiązania związane z emisją papierów wartościowych,
3) dokonywać obrotu papierami wartościowymi,
4) dokonywać, na warunkach uzgodnionych z dłużnikiem, zamiany wierzytelności na składniki majątku dłużnika,
5) nabywać i zbywać nieruchomości,
6) świadczyć usługi konsultacyjno-doradcze w sprawach finansowych,
7) świadczyć usługi certyfikacyjne w rozumieniu przepisów o podpisie elektronicznym, z wyłączeniem wydawania certyfikatów kwalifikowanych wykorzystywanych przez banki w
czynnościach, których są stronami,
8) świadczyć inne usługi finansowe,
9) wykonywać inne czynności, jeżeli przepisy odrębnych ustaw uprawniają je do tego.
Wszystkie rodzaje czynności bankowych obejmuje pojęcie operacje bankowe. Operacje dzielimy na:
- operacje bierne inaczej pasywne,
- operacje czynne inaczej aktywne,
- operacje pośredniczące inaczej usługowe.
Wg Prawa bankowego (art. 5 ust. 1 i 2) czynnościami bankowymi są:
1. przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub terminowych,
2. prowadzenie rachunków bankowych,
3. udzielanie kredytów,
4. udzielanie gwarancji bankowych,
5. emitowanie bankowych papierów wartościowych,
6. przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,
7. wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banków w odrębnych ustawach,
8. udzielanie pożyczek pieniężnych,
9. operacje czekowe i wekslowe,
10.wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu,
11.terminowe operacje finansowe,
12.nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych,
13.przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych,
14.wykonywanie czynności obrotu dewizowego,
15.udzielanie poręczeń,
16.wykonywanie czynności zleconych związanych z emisją papierów wartościowych,
17.zarządzanie funduszami emerytalnymi.
Skupmy się jednak na pasywnych (biernych) czynnościach bankowych.
Operacje bierne polegają na gromadzeniu wkładów, emitowaniu własnych papierów wartościowych i wykonywaniu innych czynności zmierzających do powiększenia sumy środków znajdujących się w dyspozycji banku.
Do źródeł środków gromadzonych w ramach operacji bankowych zaliczamy:
- wkłady oszczędnościowe ludności,
- pieniądz transakcyjny i lokaty terminowe jednostek gospodarczych przechowywanie na rachunkach bankowych,
- środki pieniężne sfery budżetowej,
- środki pieniężne różnych instytucji i organizacji przechowywanych na rachunkach bankowych,
- lokaty przyjmowane od innych banków,
- kredyty refinansowe zaciągane w Banku Centralnym.
Gromadzenie wkładów to jedna z funkcji operacji bankowych, do wkładów oszczędnościowych zaliczamy:
- depozyty a vista, czyli wkłady bieżące wypłacane na żądanie rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym,
- depozyty terminowe, czyli wypłacane w ściśle określonym terminie lokaty,
- bony oszczędnościowe (kupony odsetkowe),
- walutowe rachunki oszczędnościowe.
65-70% depozytów w bankach to depozyty gospodarstw domowych, reszta to depozyty przedsiębiorstw.
Przy biernych operacjach bankowych możemy wspomnieć o konkurencyjności banków, inaczej mówiąc o prowadzeniu określonej polityki pieniężnej zdobywania depozytów. Do czego zaliczamy:
- abstrakcyjne formy oszczędzania, są to nietypowe terminy w stosunku do innych banków,
- korzystne warunki lokowania,
- łagodniejsze traktowanie zrywających lokaty, czyli przedterminowe wycofanie wkładów.
Te właśnie operacje bierne tworzą rezerwy obowiązkowe banku, których wysokość (obecnie na poziomie 2,5%) ustala Rada Polityki Pieniężnej. Rezerwy te są odprowadzane do NBP.
Przy biernych czynnościach bankowych warto wspomnieć o podstawowych papierach wartościowych, czyli o akcjach i obligacjach.
AKCJE to świadectwo posiadania udziału w przedsiębiorstwie, którego formą organizacyjną stanowi spółka akcyjna. Sprzedaż akcji jest jedną z metod pozyskiwania funduszu na rozwój firmy. Posiadacz akcji ma prawo do wyboru władz spółki oraz prawo uczestnictwa w podziale majątku firmy w wypadku jej likwidacji. Spółki emitują dwa rodzaje akcji:
akcje zwykłe- upoważniają właściciela proporcjonalnie co liczby posiadanych akcji, do głosowania w sprawach wyboru rady nadzorczej, kierunków rozwoju spółki oraz do udziału w wypracowanych zyskach,
- akcje uprzywilejowane- uprawniają do udziału w głosowaniu, przyznając ich posiadaczom większą liczbę głosów niż posiadaczom akcji zwykłych oraz otrzymanie określonej dywidendy, zanim zostanie ona wypłacona za akcje zwykłe. Uprawniają także do pierwszeństwa w podziale majątku spółki w wypadku jej likwidacji. Emisja akcji uprzywilejowanych jest ograniczona prawem.
OBLIGACJE - papiery wartościowe, emitowane przez Skarb Państwa (obligacje skarbowe), jednostki samorządu terytorialnego lub przedsiębiorstwa. Najpowszechniejsze na rynku są obligacje skarbowe, czyli swego rodzaju pożyczka zaciągnięta przez Skarb Państwa u inwestorów, którymi są głównie obywatele i instytucje finansowe.
Obligacje jednostek samorządowych i przedsiębiorstw prywatnych odgrywają mniejszą rolę na rynku kapitałowym i z reguły nie są wprowadzane na giełdę.
Ciekawostka:
Bank w postaci spółki akcyjnej musi mieć wkład własny równy 5 mln Euro.Bank spółdzielczy natomiast 1 mln Euro.
Operacje czynne i bierne są przeprowadzane przez banki na własnym rachunku i na własne ryzyko.