1. System finansowy- na system finansowy składają się instytucje pośredniczące pomiędzy tymi, którzy mają oszczędności (zwłaszcza gospodarstwami domowymi) a tymi którzy potrzebują kapitału na inwestycje (zwłaszcza przedsiębiorstwa).

W skład systemu finansowego wchodzą takie instytucje jak:

• Banki

• Fundusze inwestycyjne

• Towarzystwa ubezpieczeniowe

Jego częścią są także rynki finansowe:

• Rynek pieniężny

• Rynek akcji

• Rynek obligacji

System ten pełni istotną rolę w funkcjonowaniu gospodarki. Polega ona na kierowaniu nadwyżek środków finansowych, które wydają mniej niż wynoszą ich bieżące dochody do dyspozycji (czyli oszczędności) do podmiotów, które odczuwają niedobór środków finansowych, a jednocześnie chciałyby wydać więcej niż wynoszą ich aktualne dochody.

Można wyróżnić 4 podstawowe grupy pożyczkodawców (oszczędzających) i pożyczkobiorców (wydających):

• Gospodarstwa domowe

• Krajowe przedsiębiorstwa

• Rząd

• Podmioty z zagranicy

Gospodarstwa domowe są na ogół podstawową grupą oszczędzających w gospodarce, natomiast najczęściej przedsiębiorstwa i rząd należą do pożyczkobiorców. System finansowy pośredniczy w lokowaniu wolnych środków finansowych starając się przekazać je tam, gdzie przyniosą najwyższą stopę zwrotu przy danym ryzyku finansowym inwestycji.

W gospodarce rzadko zdarza się, że podmioty, które oszczędzają są zarazem podmiotami, które dostrzegają i mają możliwości dokonania zyskownych inwestycji. Jeśli nie powstałyby rynki finansowe to te dwie grupy podmiotów miały by większe problemy, aby się spotkać ze sobą, a zatem wiele projektów mogłoby zostać niezrealizowanych i produkt całej gospodarki byłby niższy. System finansowy promuje zatem efektywność ekonomiczną i umożliwia wyższy poziom produkcji. Istnienie rynków finansowych pozwala także konsumentom na lepsze rozłożenie zakupów w czasie, czyli na zakup na kredyt potrzebnych dóbr bez zmuszania do czekania z ich użytkowaniem aż odłoży odpowiednią sumę środków finansowych.

Ogniwa systemu finansowego:

• System budżetowy

• System bankowy

• System finansowo-ubezpieczeniowy

• System finansowy podmiotów gospodarczych

• System finansowy ludności

2. Bank- osoba prawna wykonująca działalność gospodarczą, polegającą na przyjmowaniu depozytów, udzielaniu kredytów, wydawanie instrumentów pieniądza elektronicznego oraz innych czynności określonych przepisami ustawy Prawo Bankowe i wymienionych w statucie banku.

Czynności bankowe to:

• Przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub terminowych

• Prowadzenie rachunków wkładów pieniężnych

• Prowadzenie innych rachunków bankowych

• Udzielanie kredytów

• Udzielenie gwarancji bankowych oraz zatwierdzania akredytyw

• Emitowanie bankowych papierów wartościowych

• Udzielanie pożyczek pieniężnych oraz kredytów konsumenckich

• Przeprowadzanie operacji czekowych i wekslowych

• Wydawanie kart płatniczych

• Udzielanie i potwierdzanie poręczeń

Podstawowe funkcje banku to:

• Tworzenie pieniądza przez banki emisyjne

• Tworzenie pieniądza przez banki operacyjne

• Zaspokajanie zapotrzebowania na środki pieniężne poprzez kredyty

• Pośredniczenie pomiędzy posiadaczami pieniądza a ich użytkownikami

Podział usług bankowych:

• Operacje czynne (aktywne) - polegają na inwestowaniu zgromadzonych środków pieniężnych. W szczególności operacje te polegają na wykorzystywaniu zgromadzonych środków pieniężnych do udzielania kredytów i lokowaniu ich w korzystne przedsięwzięcia np. zakup papierów wartościowych.

• Operacje bierne (pasywne) - są to operacje pozyskiwania pieniędzy przez bank. Chodzi w nich o powiększenie stanu środków pieniężnych znajdujących się w posiadaniu banku. Operacje te polegają na:

• Gromadzeniu wkładów od klientów

• Emitowaniu własnych papierów wartościowych

• Przyjmowania lokat od innych banków

• Zaciąganiu kredytów refinansowych w banku centralnym

• Operacje pośredniczące - wykonywane są na zlecenie, rachunek i ryzyko klientów. W operacjach pośredniczących bank odgrywa rolę pośrednika między różnymi podmiotami życia gospodarczego, zaś angażowanie przez niego pieniędzy ma znaczenie drugorzędne. Do operacji pośredniczących należą przede wszystkim:

• Prowadzenie rachunków bankowych

• Rozliczenia pieniężne

• Obsługa emisji papierów wartościowych i ich zarządzanie

• Skup i sprzedaż dewiz

• Wynajem skrytek i sejfów

• Świadczenie usług konsultingowych

• Usługi parabankowe - parabanki są to instytucje utworzone na podstawie ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych, świadczące usługi podobne do bankowych. Są to również pośrednicy między bankami a na ogół drobnymi kredytobiorcami.

Przykłady parabanków w Polsce:

• Narodowe Fundusze inwestycyjne

• Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe (SKOK)

• Kasy budowlano-pożyczkowe

• Bankowe kasy mieszkaniowe

• Kantory wymiany walut

• Firmy leasingowe

• Firmy doradcze

• Firmy pośrednictwa kredytowego

• Usługi poza bankowe:

• Zaciąganie zobowiązań związanych z emisją papierów wartościowych

• Dokonywanie obrotu papierów wartościowych

• Nabywanie i zbywanie nieruchomości

• Świadczenie usług konsultacyjno-doradczych

3. System bankowy- jest to całość instytucji bankowych wraz z normami opisującymi ich wzajemne powiązania oraz relacje z otoczeniem. Aby mógł zaistnieć system bankowy konieczny jest taki rozwój banków i rynków finansowych, w który możliwe jest funkcjonowanie klarownych zasad struktury tego systemu.

• Model anglosaski - oparty jest na rynkach finansowych stanowiących główne źródło pozyskiwania środków pieniężnych przeznaczonych na dalszy rozwój podmiotów gospodarczych. Podstawowe znaczenie odgrywają banki inwestycyjne, a więc instytucje finansowe, które zajmują się bezpośrednim transferem oszczędności na rynek pieniężny i kapitałowy. Banki inwestycyjne zajmują się wszelkimi usługami finansowymi, które wykraczają poza tradycyjną działalność depozytową. Rola banków komercyjnych sprowadza się natomiast do bieżącej obsługi operacyjnej podmiotów gospodarczych.

• Model niemiecko-japoński - w tym modelu istnieje założenie, że główną funkcję w sektorze finansowym pełni system bankowy. Banki zaspokajają zarówno krótko, jak i długoterminowy popyt na pieniądz, stąd też podstawową rolę odgrywają tu banki uniwersalne, a więc instytucje finansowe, które realizują wszystkie rodzaje operacji bankowych

Elementy systemu bankowego:

• Bank Centralny

• Banki komercyjne

• Banki specjalne (depozytowo-kredytowe, przemysłowe, rolne)

• Spółdzielnie kredytowe

• Kasy oszczędnościowe

Rodzaje systemów bankowych:

• Jednostopniowy - gdy bank centralny jest jednocześnie bankiem operacyjnym

• Wielostopniowy - gdy bank centralny pełni rolę nadzorczą nad bankami komercyjnymi i udziela im kredytów

Rozwój systemu bankowego uzależniony jest od takich czynników jak:

• Regulacje gospodarcze i społeczne

• Wielkość i struktura popytu na usługi bankowe

• Unormowania prawne działalności bankowej

• Skłonność banków do innowacji

4. Bank Centralny- nie jest typowym podmiotem gospodarczym (nie ma charakteru komercyjnego), ani urzędem administracji państwowej, choć skupia w sobie niektóre ich cechy. Banki centralne ze względu na spełniane funkcje i realizowane zadania są uważane za instytucje sektora publicznego. Są one jednostkami państwowymi lub podporządkowanymi państwu, o różnym stopniu niezależności, np. w USA i Niemczech bank centralny ma znaczną autonomię, zaś w Japonii, Wielkiej Brytanii i Norwegii w dużym stopniu podlegają państru.

Różnice pomiędzy bankiem centralnym a bankami komercyjnymi,

Bank centralny różni się od banku komercyjnego liczbą i rodzajem klientów, do których należą:

• Instytucje kredytowe, które utrzymują w banku centralnym swoje rezerwy obowiązkowe

• Inne banki centralne posiadające rachunki i walutach obcych

• Rząd- najczęściej zobligowany do lokowania swoich środków w banku centralnym

• Międzynarodowe organizacje finansowe

• Obce rządy

Relacje między bankiem centralnym i innymi bankami komercyjnymi.

Bank centralny zajmuje nadrzędną pozycję wobec pozostałych banków. Jest on jednostką zwierzchnią upoważnioną do wydawania nakazów i zakazów innym bankom oraz nadzoruje działalność całego systemu bankowego. Pozostałe banki są równorzędne i działają na zasadzie konkurencji.

Zadania banku centralnego:

• Zachowanie wartości pieniądza krajowego

• Ochrona stabilności systemu finansowego

• Zwiększenie efektywności polityki pieniężnej

Funkcje banku centralnego:

• Banku emisyjnego- funkcja emisyjna polega na emisji znaków pieniężnych, organizowaniu obiegu pieniężnego i regulowaniu ilości pieniądza w obiegu. Emisja pieniądza papierowego następuje przez zamianę wkładów banków komercyjnych w banku centralnym na gotówkę.

• Centralnego banku państwa- funkcja centralnego banku państwa polega na formułowaniu i realizowaniu strategii w odniesieniu do polityki pieniężnej, obsłudze kasowo-rozliczeniowej jednostek budżetu państwa, kredytowaniu budżetu państwa, obsłudze długu publicznego, zarządzaniu rezerwami walutowymi państwa oraz reprezentowaniu państwa za granicą.

• Funkcję banku banków- do funkcji banku banków zaliczamy:

• Funkcje nadzorcze- związane z przestrzeganiem prawa bankowego

• Funkcje ostrożnościowe- związane z bezpieczeństwem banków, formułowanie i kontrolowanie norm ostrożności i regulowanie ryzyka bankowego, zapewnienie płynności i wypłacalności banków

• Funkcje usługowe- przejawiają się w prowadzeniu dla banków rachunków rezerw

Bank centralny jako bank państwa:

• Obsługuje rachunki Skarbu Państwa oraz Bankowego Funduszu Gwarancyjnego

• Prowadzi rachunki bankowe rządu

• Udziela kredytów Budżetowi Państwa

• Emituje papiery wartościowe

5. Rodzaje banków:

• Bank centralny

• Banki operacyjne (komercyjne, świadczące usługi tzw. Klientowi masowemu), w tym banki uniwersalne i wyspecjalizowane

• Banki państwowe

• Banki spółdzielcze

• Banki w formie spółek akcyjnych

Największe banki świata:

• HSBC

• Citigroup

• Bank of America

• JPMorgan Chase

• Mitsubishi UFJ Financial Group

• Credit Agricole Group

• Royal Bank of Scotland

• Sumitomo Mitsui Financial Group

• Mizuho Financial Group

• Santander Central Hispano

Największe banki w Polsce:

• PKO Bank Polski

• Bank Pekao

• BRE Bank

• ING Bank Śląski

• Bank Zachodni WBK

• Bank Millennium

• Kredyt Bank

• Getin Noble Bank

• Bank BPH

• Bank Handlowy

• Bank Gospodarki Żywnościowej

• Nordea Bank Polska

Rada polityki pieniężnej- jest to organ Narodowego Banku Polskiego. Zadaniem RPP jest coroczne ustalenie założeń i realizacja polityki pieniężnej państwa. Rada ustala wysokość podstawowych stóp procentowych, określa zasady operacji otwartego rynku oraz ustala zasady i tryb naliczania i utrzymywania rezerwy obowiązkowej. Zatwierdza plan finansowy banku centralnego oraz sprawozdanie z działalności NBP.

Kadencja na lata 2010-2016:

Przewodniczący rady:

• Marek Belka

Członkowie Rady:

• Andrzej Bratkowski

• Elżbieta Chojna-Duch

• Jerzy Hausner

• Andrzej Rzońca

• Jan Winiecki

• Anna Zielińska-Głębocka

• Zyta Gilowska

• Adam Glapiński

• Andrzej Kaźmierczak

NBP jako bank banków:

• Organizuje i uczestniczy w systemie rozliczeń pieniężnych

• Prowadzi bieżące rachunki międzybankowe

• Udziela bankom kredytu lombardowego

• Czuwa nad kształtowanie płynności i wypłacalności banków

• Sprawuje kontrolę nad działalnością wszystkich banków w kraju

6. Instrumenty polityki pieniężnej- są to określone narzędzia, za pomocą których bank centralny wpływa na działalność banków komercyjnych w celu utrzymania równowagi pieniężnej i zachowania bezpieczeństwa działalności banków.

Instrumenty polityki pieniężnej:

• Rezerwa obowiązkowa

• Kredyt refinansowy i lombardowy

• Dyskonto weksli

• Operacje otwartego rynku

7. Kredyty

Polityka kredytowa - jest to wewnętrzny dokument, który akceptuje podstawowe instrumenty zarządzania ryzykiem bankowym.

Zdolność kredytowa - zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w umownych terminach spłaty.

Wniosek kredytowy zawiera:

• Charakterystykę kredytodawcy

• Określenie rodzaju kredytu

• Wysokość kwoty i waluty kredytu

• Źródła i proponowane terminy spłaty

• Przewidywane efekty ekonomiczne planowanego przedsiewziecia

• Proponowane formy zabezpieczeń

Etapy udzielania kredytu:

• Złożenie wniosku kredytowego (cel kredytu, rodzaj kredytu, kwota i waluta, terminy spłaty, źródła spłaty, zabezpieczenia)

• Ocena zdolności kredytowe (historia współpracy z klientem, ocena rynku, analiza bieżącej działalności, analiza efektywności inwestycji, ocena kredytobiorcy, ocena majątku)

• Negocjacje kredytowe (kwota kredytu, waluta, terminy spłaty, oprocentowanie, zabezpieczenie)

• Umowa kredytu

• Postawienie kredytu do dyspozycji

Determinanty wyboru form zabezpieczenia kredytu:

• Tryb ustalania i szybkość realizacji zabezpieczenia

• Realna wartość zabezpieczenia

• Rodzaj, wielkość i okres spłaty kredytu

• Przewidziany nakład pracy i koszt zabezpieczenia

Zabezpieczenia kredytu:

• Osobiste:

• Weksel In blanco

• Poręczenie wekslowe

• Poręczenie według kodeksu cywilnego

• Gwarancja bankowa

• Przelew wierzytelności

• Ubezpieczenia kredytu

• Przystąpienie do długu

• Przyjęcie długu

• Rzeczowe:

• Zastaw rejestracji

• Przewłaszczenie

• Kaucja

• Blokada środków na rachunku bankowym

• Hipoteka (zwykła, kaucyjna, przymusowa)

Kredyt refinansowy - może być udzielany tylko na określone cele, głównie w przypadku gdy bank walczy o odzyskanie i utrzymanie płynności finansowej i jest w trakcie realizacji programu.

Kredyt lombardowy - udzielany pod zastaw papierów wartościowych.

Kredyt redyskontowy - polega na odkupywaniu weksli przez bank centralny, które banki komercyjne skupiły wcześniej od swoich klientów z wykorzystaniem dyskonta.

Umowa kredytu powinna zawierać:

• Określenie stron umowy

• Określenie celu wykorzystania kredytu

• Kwotę i walutę kredytu

• Wysokość oprocentowania

• Terminy i sposób powstania kredytu do dyspozycji kredytobiorcy

• Zasady i termin spłaty kredytu

• Sposoby zabezpieczenia spłaty kredytu

• Zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty udzielonego kredytu

• Wysokość prowizji

• Warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy

Kredyty udzielane podmiotom gospodarczym:

• Kredyty obrotowe w rachunku bieżącym - udzielane są na działalność eksploatacyjną, najczęściej krótkoterminowe, nie więcej jak na rok czasu

• Kredyty obrotowe w rachunku kredytowym

• Kredyty dyskontowe - dyskonto weksli jest formą udzielania kredytów krótkoterminowych pod zabezpieczenia wekslowe

• Kredyty lombardowe - zawsze krótkoterminowe, udzielane pod zastaw towarów

• Kredyty factoringowe - factoring jest przeniesieniem wierzytelności handlowych z wierzyciela na bank (faktora), który bierze na siebie obowiązek ściągania wierzytelności

• Kredyty inwestycyjne w rachunku kredytowym (kredyty na wyposażenie, restrukturyzację, zakup lub odnowę całych obiektów

Do kredytów zobowiązaniowych zaliczane są:

• Gwarancja i poręczenie

• Akcept weksla

• Transakcje dokumentowe

Ze względu na okres kredytowania kredyty dzieli się na:

• Krótkoterminowe - do roku

• Średnioterminowe - od roku do 3 lat

• Długoterminowe - powyżej 3 lat

Podstawą ustalania ceny kredytu mogą być:

• Wewnętrzna stopa procentowa banku uwzględniająca koszt pozyskania depozytów i narzut kosztów ogólnych banku

• Stopa oprocentowania kredytu lombardowego lub redyskontowego

Wielkość marży kredytowej zależy od takich czynników jak:

• Okres kredytowania - im dłuższy okres kredytowania, tym wyższe oprocentowanie

• Jakość zabezpieczeń - im lepsze zabezpieczenie, tym mniejsze ryzyko banku i tym samym niższa marża

• Polityka banku

8. Ryzyko bankowe:

• Zewnętrzne:

• Ryzyko kraju

• Ryzyko zmian przepisów prawnych

• Ryzyko zmian kursów walutowych

• Ryzyko w obrocie papierami wartościowymi

• Ryzyko zmian stóp procentowych

• Wewnętrzne:

• Ryzyko utraty płynności

• Ryzyko zmian wartości składników majątkowych

• Ryzyko innowacji finansowej

• Ryzyko nowych technologii

• Ryzyko kadrowe

• Ryzyko kredytowe

Ryzyko aktywne - niespłacenie kredytu lub odsetek.

Ryzyko pasywne - przedterminowe wycofanie lokat, wcześniejsza spłata kredytu.

9. Depozyty

Główne elementy oferty depozytowej:

• Stopa oprocentowania

• Atrakcyjność oferty

• Bezpieczeństwo wkładów

• Kapitalizacja odsetek

• System obsługi klienta

• Kultura obsługi banku

Ze względu na klasyfikację depozytów według waluty wyróżniamy:

• Depozyty złotowe

• Depozyty walutowe

Ze względu na okres wymagalności można rozróżnić:

• Depozyty a'vista

• Depozyty terminowe

10. Dźwignia finansowa - określa relację wielkości kapitału obcego do kapitału własnego. Stosowanie dźwigni finansowej polega na powiększeniu udziału długu w kapitale firmy, w celu zwiększenia poziomu dochodowość (stopy zwrotu) i z kapitału własnego.

Maczuga finansowa - jest to punkt, powyżej którego przestaje działać dźwignia finansowa. Inaczej mówiąc jest to moment, w którym firma nie odczuwa już korzyści wynikających z wykorzystania kapitałów obcych. To zjawisko występuje wtedy, gdy są większe koszty niż przychody.

11. Bankomaty - służą przede wszystkim do podejmowania pieniędzy w gotówce z rachunku typu ROR (rachunek rozliczeniowo-oszczędnościowy) lub a'vista przy pomocy karty i kodu PIN.

Pozostałe operacje:

• Wpłata pieniędzy na rachunki w dowolnym banku

• Przelew środków na inny rachunek

• Otwieranie lub likwidowanie zlecenia stałego

• Zmiana terminu i kwoty zlecenia stałego

• Otwieranie lub likwidowanie lokaty

• Sprawdzenie stanu konta

• Załadowanie kart telefonii komórkowej

---