Świeradów-Zdrój (niem. Bad Flinsberg) to miasto i gmina w województwie dolnośląskim, w powiecie lubańskim. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa jeleniogórskiego.Według danych z 30 czerwca 2002, miasto miało 4577 mieszkańców.

Jest to niewielkie miasto (ok. 5 tys. mieszkańców) w Sudetach, niedaleko Jeleniej Góry, położonym na wysokości 450-710 m n.p.m. w Górach Izerskich, w dolinie rzeki Kwisy (w tzw. Obniżeniu Świeradowskim).

Uzdrowisko

Nazywane jest perłą uzdrowisk dolnośląskich.

Uzdrowisko

Unikalny, podgórski klimat, sieć szlaków turystycznych i rowerowych, zasoby naturalnych surowców leczniczych: wody mineralne, wody radonowe, złoża borowiny umożliwiające leczenie chorób reumatycznych i narządów ruchu, przyciągają turystów i kuracjuszy od XVII wieku. Nazywane jest perłą uzdrowisk dolnośląskich.

Tutejsze wody lecznicze - radoczynne szczawy, o różnym stopniu zmineralizowania, używane zarówno do picia, jak i do kąpieli oraz okłady borowinowe, leczą przede wszystkim choroby reumatyczne, narządów ruchu, układu

Pierwsza wzmianka o Świeradowie pochodzi z 1524 roku jako Fegebeutel. Odkryte już wtedy wody mineralne zostały wzmiankowane po raz pierwszy w 1572 roku, w książce Leonarda Thurneyssera - berlińskiego lekarza. Dopiero ponad sto pięćdziesiąt lat później zostały zbadane i uznane za lecznicze. Uzdrowiskowe moce przyczyniły się do budowy Domu Zdrojowego w 1899 roku w otaczającym go Parku Zdrojowym. Świeradów był trzykrotnie plądrowany w latach 1634-1639. Jednym z powodów było przywiązanie mieszkańców ówczesnego Świeradowa do wiary protestanckiej. Również w 1642 roku Świeradów został ograbiony. W 1645 roku stacjonowały tu wojska rotmistrza Hermanna podczas szturmu zamku Gryf przez Szwedów.

W roku 1840 w Świeradowie mieszkało 1687 mieszkańców. W 1909 roku z inicjatywy prywatnego inwestora doprowadzono z Mirska linię kolejową. W 1935 r. utworzono związek, czego konsekwencją było m.in. wybudowanie drogi do Szklarskiej Poręby.

Po kapitulacji III Rzeszy w maju 1945 r. uzdrowisko zostało zajęte przez wojska radzieckie, a następnie przekazane polskiej administracji. Jego dotychczasowi mieszkańcy zostali wysiedleni do Niemiec. Wobec braku historycznej nazwy polskiej, miejscowość nazywano początkowo Wieniec-Zdrój, by ostatecznie ustalić obecną formę w plebiscycie w 1946 r. W tym samym roku osada uzyskała prawa miejskie. 1 stycznia 1973 roku do miasta włączono sąsiednie sołectwo - Czerniawę Zdrój.

krążenia oraz choroby kobiece.

HistoriaZ powstaniem miejscowości wiąże się legenda. Według niej słowiańskie plemię Milczan utworzyło tu w XII wieku pogański ośrodek kultowy. Czcili oni posąg złotego lwa, postawiony opodal "cudownego źródła". Za swoje godło Świeradów ma rycerza w zbroi i zieloną żabę. Symbole te łączą się z najdawniejszymi legendami.

   Lekarz Leonard Thurneyssen obserwował przez dłuższy czas martwą żabę leżącą w jednym ze źródeł i ze zdziwieniem stwierdził, że wcale się nie rozkłada. Oczywiście wtedy nie wiedziano jeszcze o radonie, lecz był to już dowód niepowtarzalnych właściwości wód z jego zawartością.

   Pierwsze udokumentowane wzmianki o osadzie pochodzą z początku XVI wieku. W 1572 roku w księgach śląskiego lekarza Leonarda Thunnessera znalazł się opis źródeł wód mineralnych. W 1739 roku specjalistyczna komisja hrabiego Schaffgotscha naukowo stwierdziła lecznicze działanie wód z okolicznych źródeł. Wkrótce powstał pierwszy dom zdrojowy.

   W 1811 roku odkryto nowe źródło i nadano mu nazwę "Dolny Zdrój". Od tej pory oprócz stanowiących specjalność Świeradowa kąpieli świerkowych zaczęto stosować zabiegi borowinowe.

   W 1895 roku pożar zniszczył część budynków Uzdrowiska, jednak już w 1899 roku powstał nowy, rozbudowany kompleks zdrojowy.

   Dzisiaj Uzdrowisko "Świeradów-Czerniawa" jest jednym z nielicznych uzdrowisk     w Polsce, w którym cisza i spokój, brak zgiełku wielkich wczasowisk sprawiają, że można tu leczyć się i doskonale wypocząć przez cały rok. Atrakcyjność Uzdrowiska   potęgują tryskające źródła wód mineralnych oraz specyficzny śródgórski mikroklimat.

Pierwsza wzmianka o Świeradowie pochodzi z 1524 roku. Odkryte już wtedy wody mineralne, dopiero ponad sto pięćdziesiąt lat później zostały zbadane i uznane za lecznicze. Magiczne, uzdrowiskowe moce przyczyniły się do budowy Domu Zdrojowego (1899) w otaczającym go Parku Zdrojowym. O wyjątkowości tych miejsc stanowią: najdłuższa na Dolnym Śląsku hala spacerowa, egzotyczna roślinność, promenada spacerowa, tarasy, sztuczna grota oraz galeria widokowa na wieży z zegarem, z której podziwiać można uroki Świeradowa i okolic.

Uznane i rozsławiane uzdrowisko -- do 1945 jako Bad Flinsberg, dopiero po II wojnie światowej, wraz z nową nazwą uzyskało prawa miejskie. Obecnie miasto swój klimat oprócz Domu i Parku Zdrojowego, neogotyckiego kościoła parafialnego, św. Józefa Oblata i NMP z 1897 zawdzięcza także typowej uzdrowiskowej zabudowie w centrum oraz licznymi drewnianymi chatami sudeckimi z XIX wieku na peryferiach.

Najciekawszym obiektem architektonicznym w Świeradowie Zdroju jest Dom Zdrojowy. Został wybudowany w 1899 r. wg projektu znanego architekta o nazwisku Gresser.
Dom Zdrojowy powstał na fundamentach Domu Źródlanego, wybudowanego w 1781 r., który uległ zniszczeniu podczas pożaru w 1895 r. Obiekt podzielony jest na dwa budynki, które łączy najdłuższa na Dolnym Śląsku Hala Spacerowa (80 m. dł.). Obok na tarasach (160 m. dł.) znajduje się tzw. „Sztuczna Grota”, gdzie niegdyś była Pijalnia Wód Mineralnych. Również w tym miejscu zaczyna się Główny Szlak Sudecki im. M. Orłowicza.

- Dom Zdrojowy - Powstał w miejscu poprzedniego „Domu Źródlanego” z roku 1781, zniszczonego w czasie pożaru w grudniu 1895 roku. Odbudowany w przeciągu niespełna roku i dwóch miesięcy przy nakładzie 1,5 mln ówczesnych marek, wczesnym rankiem 1. lipca 1889 otworzył na nowo swoje bramy dla kuracjuszy. Mogli oni znaleźć tu nie tylko pomieszczenia lecznicze, ale również salony: do gier, muzyczny oraz taneczny. Wnętrze upiększone zostało obrazami oraz pracami rzeźbiarskimi. Budynek Domu Zdrojowego uwieńczony 46 m wieżą zegarową wraz z najdłuższą na Dolnym Śląsku modrzewiową Halą Spacerową (80 m), tarasy zdrojowe o długości ponad 160 m wraz z muszlą koncertową i sztuczną grotą, korty tenisowe oraz zespoły parkowe stwarzały niepowtarzalną atmosferę do wypoczynku. W lutym 1970 Dom Zdrojowy padł ofiarą pożaru, który został w porę opanowany i strawił jedynie część czwartego piętra. Przy wejściu głównym do Hali Spacerowej znajduje się źródło wody pitnej - szczawy-radonowo-żelazistej.

Niemiecka nazwa miejscowości - Flinsberg obowiązywała do 1945 roku. Pochodziła od imienia pogańskiego Bożka Flinsa.
Nazwa polska (od 1945 r.) Świeradów pochodzi od Św. Andrzeja Świerada, który w południowo zachodniej Polsce miał swoje pustelnie.
Pierwszy historyczny zapis pochodzi z roku 1550 - kiedy u stóp gór Izerskich wybudowano karczmę dla obsługo podróżnych, zdążających przechodzącym tędy szlakiem handlowym na południe. W 1636 roku powstała tu gmina i powołano Wójta.
Terytorialnie Świeradów należał do Parafii Mirsk. W 1785 roku Graff Schaffgotsch postanowił wybudować kaplicę i w tej sprawie zwrócił się z odpowiednim pismem do króla Fryderyka n.
Konieczność wybudowania kaplicy uzasadnił obecnością gości polskich zmuszonych do korzystania z nabożeństw w odległym Mirsku.

17.03.1785 roku rozpoczęto budowę kaplicy a 31.05.1786 r. Poświęcono kaplicę i nazwano imieniem Św. Jana Nepomucena.
Dzwony wykonał Ludwisarz z Jeleniej Góry Krystian Siefert a zegar wieżowy Florian Fiegel z Lwówka Śl. Rzeźbiarz Augustyn Wagner ołtarz i ambonę. Kaplica z drzewa modrzewiowego po 100 latach uległa zniszczeniu.
W roku 1898 rozpoczęto budowę obecnego kościoła dwuwieżowego wraz z Domem Zdrojowym. Dzięki zabiegom Graffini Marii Schaffgotsch budowę przeprowadzono według projektu inspektora budowlanego Domu Zdrojowego Grosnera i zakończono w 1899 r. Kaplica otrzymała nazwę Św. Józefa, ze względu na ołtarz przeniesiony ze starej kaplicy. Cztery witraże: Serce Pana Jezusa, Matki Bożej, Św. Jadwigi i Św. Jana Chrzciciela są fundacji Graffini Elżbiety Schaffgotsch. Drogę Krzyżową na blasze miedzianej ufundował sam Graff Schaffgotsch.
Gmina Katolicka w Świeradowie Zdroju liczyła około 280 dusz i należała do kuracji Mirsk i miała swojego duszpasterza. Z kaplicy korzystali również wierni z Krobicy i Orłowic, oraz wierni z Wielkiej Izery- wioski na Polanie Izerskiej, dziś już nie istniejącej.

Świeradów jest nazwą wywodzącą się od imienia słowackiego świętego Świerada, która została nadana miastu po II wojnie światowej w 1946.

Dwuwieżowy, neogotycki kościół powstał w 1899 roku jako prywatna świątynia rodu Schaffgotchów, ówczesnych właścicieli Świeradowa Zdroju.

W latach siedemdziesiątych XX wieku dobudowano nową część kościoła, którą w sposób harmonijny połączono z częścią dziewiętnastowieczną.

W świątyni znajdują się pamiątki po jej założycielach: cztery witraże - Serce Pana Jezusa, Matka Boska, św. Jadwiga i św. Jan Nepomucen - ufundowane przez Marię von Schaffgotsch i droga krzyżowa namalowana na blasze miedzianej - dar grafa von Schaffgotsch.

Kościół pod wezwaniem Św. Józefa. - Dwuwieżowy kościół wybudowano w roku 1899 jako prywatny kościół dla katolickich właścicieli ówczesnego Świeradowa Zdroju, rodu Schaffgotschów oraz ich służby. Nad całością prac czuwał wrocławski architekt Grosser. Pierwotnie trzyprzęsłowy z wieloboczną absydą, został utrzymany w stylu neogotyckim, zgodnie z modnym pod koniec XIX wieku historycyzmem. Grafini Maria von Schaffgotsch ufundowała cztery witraże - Serce Pana Jezusa, Matka Boska, św. Jadwiga i św. Jan Nepomucen, a drogę krzyżową, malowaną na miedzianej blasze, fundował sam graf. W latach siedemdziesiątych, ze względu na dużą ilość wiernych, dobudowano nowoczesną część.

Schronisko na Stogu Izerskim powstało w roku 1924 z inicjatywy Towarzystwa karkonoskiego, a dokładniej z inicjatywy Josefa Siebelta (świeradowskiego lekarza, który przybył do miasta mając lat 21 i będąc ciężko chorym doznał cudownego ozdrowienia, po czym postanowił na stałe osiedlić się w ówczesnym Bad Flinsberg) ze środków rodziny Schaffgotch.

Schronisko PTTK na Stogu Izerskim. Właściciel ziemski hrabia Schaffgotsch, tak jak inni dostojni mężczyźni był zamiłowanym myśliwym. W tym celu w 1924 roku z jego inicjatywy oraz Riesengebirgsverein i lekarza Josefa Siebielta wybudowano na wysokości 1060 m n.p.m. budynek myśliwski służący również jako schronisko. Budynek pierwotnie miał nazwę Hefuderbaude i posiadał do dzisiaj zachowaną, ciekawą bryłę architektoniczną. Po II wojnie światowej, był to przez wiele lat, jedyny budynek schroniskowy w Górach Izerskich. Z tarasu schroniska rozciąga się piękna panorama na Grzbiet Kamienicki Gór Izerskich oraz na Kotlinę Mirską i Pogórze Izerskie.

Stóg Izerski - okazały szczyt (1107 m ) górujący nad Świeradowem i Czerniawą. Zbudowany z granitów i granitognejsów, kiedyś zalesiony, obecnie prawie całkowicie odsłonięty. Dobry punkt widokowy na Góry Łużyckie w Czechach, Izerskie i Pogórze Izerskie. Już w 1888 r. na szczycie wzniesiono wieżę widokową. W 1924 r. z fundacji Schaffgotschów, którzy byli właścicielami okolicznych terenów, poniżej szczytu, na wysokości 1060 m powstało schronisko. Sprzed schroniska roztacz się rozległa panorama Obniżenia Świeradowa, Grzbietu Kaminickiego i Pogórza Izerskiego.

Smrek (1123 m)

"Chatka Górzystów" leży na Hali Izerskiej. Jest to jedyny budynek ocalały z istniejącej tutaj kiedyś osady Gross-Iser, którą założyli w XVII wieku czescy uchodźcy religijni. W 1734 roku osada ta liczyła 13 zagrodników i chałupników. Składała się z bud pasterskich, których w roku 1880 było już 38. Istniał również młyn wodny. Mieszkańcy wioski zajmowali się wypasem bydła i owiec, produkcją serów, przędzeniem wełny, a nade wszystko kłusownictwem i przemytem. W czasach rozkwitu pobliskiego Świeradowa Zdroju, zyskała na popularności również osada Gross-Iser, która stała się niezwykle popularna wśród kuracjuszy, głównie z powodu pięknych widoków i pokładów torfu, które tutaj wydobywano i wykorzystywano do leczniczych kąpieli. W tym czasie w budynku obecnego schroniska mieściła się jedna z dwóch szkół

    W 1933 osada liczyła 133 mieszkańców. Nigdy później już nie osiągnęła takiej liczby. Po 1945 roku Armia Czerwona rozpoczęła wysiedlenia, a opuszczone domy szybko niszczały rabowane przez szabrowników. Obecna "Chatka Górzystów" ocalała ponieważ znajdowała się w niej strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza, a później także leśniczówka, dziś służy turystom.

    Nie ma tutaj wygód i z pewnością nie spodoba się to miejsce osobom lubiącym luksusy. Wodę trzeba przynieść ze studni, wychodek jest na zewnątrz, a jedynym oświetleniem są świeczki i ogień buzujący w kominku. Przemiła obsługa z pewnością z radością przyjmie każdego gościa. Ceny noclegów są niskie, jak i ich standard, ale miła atmosfera, jaka tutaj panuje wynagradza wszystkie niewygody. Dla członków PTTK są zniżki. Dla niezadowolonych z braku udogodnień cywilizacyjnych istnieje możliwość włączenia agregatu prądotwórczego za dodatkową opłatą.

Hala Izerska krajobrazem i warunkami klimatycznymi przypomina pustkowia Norwegii. Przyrodniczo jest skarbem Sudetów. Poszukiwaczom minerałów zaś wciąż rozbudza wyobraźnię.



Izerska Hala to szerokie obniżenie w dolinie Izery (ok. 870 m n.p.m.) przy dzisiejszej granicy z Czechami po drugiej stronie Wysokiego Grzbietu. Od średniowiecza rejon ten penetrowali Walończycy, znajdując w korycie rzeki złoto, rubiny, izeryny i wiele innych minerałów wypłukanych z gór. Były to także tereny sporne Schaffgotschów z Gryfa i Wallensteinów z Frydlantu; konflikt zakończył się dopiero w poł. XIX w. Jest to jeden z najcenniejszych i najbardziej dzikich obszarów Sudetów pod względem przyrodniczym. Warto jednakże wiedzieć, iż na początku XX w. omalże nie zrealizowano w pobliżu szalonego pomysłu budowy wielkiej zapory.

Prawdziwym klejnotem Izerskiej Hali są wielkie torfowiska wysokie porośnięte bagienną roślinnością (sosna błotna, brzoza karłowata, kosodrzewina itp.). Przylatują tu orły, spotyka się też jedyne w Polsce żurawie mieszkające w górach. Po stronie polskiej chroni się jedynie obszar 40 ha, nie obejmujący np. Izerskiego Bagna i granicznej Doliny Izery. Po czeskiej - Dolina Izery razem z torfowiskami chroniona jest w wielkich parkach, zaliczanych do systemu światowych rezerwatów biosfery.

Powstanie torfowisk na skalnym podłożu hali nie jest sprawą jednoznaczną. Znalezione w wyrobiskach po borowinie, kopanej do lat 80., pnie świerków nasunęły naukowcom pytania o pochodzenie. Aktualna hipoteza głosi więc, iż rejon Izerskiej Hali jeszcze kilkaset lat temu porastał podmokły las świerkowy, choć mogły istnieć mniejsze torfowiska. Gdy w XVII w. czescy uchodźcy religijni założyli osadę Izera, wyrąbali las pełniący rolę swoistej gąbki, powodującej podniesienie poziomu wód gruntowych. Las nigdy już się nie odrodził. Rozrosły się za to torfowiska.

Izerska Hala do niedawna była rejonem zamieszkałym. W XVII w. sprowadzili się na nią Czesi. W czasie wojny był tu obóz pracy. Modrzewiowe chatki Izery stały jeszcze w latach 60., kiedy w górskim odludziu pojawili się smutni panowie z Warszawy i kazali je rozebrać. Jak wieść gminna niesie, z chat Izery powstały letniskowe dacze czerwonej burżuazji. Jedyną cudem ocalałą pozostałością wioski jest budynek szkoły, wykorzystywany dziś jako prywatne, najosobliwsze w Sudetach schronisko.

Schronisko Chatka Górzystów (59-850 Świeradów Zdrój, skr. poczt. 31, tel. [phone]) oferuje niemal spartańskie warunki za symboliczną opłatą (8 zł/os.). Mimo braku wygód, Chatka ma grono wiernych fanów. Kto raz tu zawita, zarazi się jej klimatem. Gościnni gospodarze zaparzą herbatę, sprzedadzą piwo i nie przepędzą, nawet gdy brakuje miejsc. Noc przy kominku albo ognisku, przy akompaniamencie szumu drzew to naprawdę wielka przyjemność.

Polana powstała w XVIII w. jako teren pod osadę leśną. W XIX w. znajdowała się tutaj gospoda będąca popularnym miejscem wycieczkowym kuracjuszy ze Świeradowa Zdrój, dla których wybudowano Nową Drogę Izerską dochodzącą tu do Drogi Izerskiej. Jak podają dawniejsze źródła, po 1945 r. polana powoli wyludniała się aż do zaniku, jednak dzisiaj już ofcjalnie wiadomo że ludność Izer została wysiedlona praktycznie z dnia na dzień.

Polana Izerska - polana w rejonie przełęczy 965 m w Wysokim Grzbiecie pomiędzy Świeradowcem i Podmokłą. W kilku miejscach zatorfione i podmokłe łąki wysokogórskie stanowią obszar źródliskowy licznych dopływów Kwisy od pn. i Izery od pd. Polana Izerska leży na głównym europejskim dziale wodnym. Powstała w XVIII w., kiedy zbudowano na niej osadę leśną zlożoną z kilku bud. Później była tu popularna gospoda -cel wycieczek kuracjuszy ze Świeradowa Zdroju. Dla nich to zbudowano m.in. widokową Nowa Drogę Izerska. Polana Izerska jest dobrym punktem widokowym. Po 1945 r. osada nosiła nazwę Drwale; później stopniowo wyludniała się aż do zaniku. Przez Polanę Izerską przechodzi droga na Izerską Halę i do doliny Izery. Otoczenie polany jest wylesione, dlatego trudno jest określić jej pierwotne granice.

---