ANKSJOLITYKI
Lęk:
● Stan oczekiwania przykrych doznań lub zagrażającego niebezpieczeństwa
● Uczucie subiektywne, związane z wyobrażeniami,
nie odnoszące się do bezpośredniego zewnętrznego niebezpieczeństwa
(≠ strach)
● Reakcje stresowe - wzmożone napięcie mięśniowe, niespokojne ruchy, drżenia
● Objawy autonomiczne - przyspieszenie akcji serca, uczucie dławienia,
wzrost ciśnienia krwi, wzmożone pocenie, ślinotok
Rodzaje lęku:
● Lęk domniemany
stan emocjonalny powstający na podst. wyobrażeń
● Lęk wolnopłynący
uczucie przenikającego nieokreślonego niepokoju
● Lęk napadowy (paniczny)
ostry napad lęku z poczuciem przerażenia + silne objawy wegetatywne
● Lęk fobiczny (sytuacyjny)
obawa przed określoną sytuacją, której chcemy uniknąć
● Agitacja
silny lęk z towarzyszącym niepokojem ruchowym
Zaburzenia lękowe:
● Fobie
agorafobia (otwarta przestrzeń)
fobia społeczna
fobie specificzne
● inne zaburzenia lękowe
zespół lęku panicznego
zespół lęku uogólnionego
mieszane zaburzenia lękowo-depresyjne
● Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (nerwice natręctw)
zaburzenia z przewagą myśli (obsesji)
zaburzenia z przewagą czynności natrętnych (kompulsje)
myśli i czynności natrętne, mieszane
Leki przeciwlękowe = ankjolityki = małe trankwilizatory
Działanie przeciewlękowe związane z nasileniem procesów hamujących w różnych strukturach mózgu.
Główny kierunek działania anksjolityków to znoszenie uczucia lęku i niepokoju poprzez działanie na przekaźnictwo GABA-ergiczne i 5-HT-ergiczne.
================================================================
Receptor GABA-A składa się z 5 podjednostek. Większość rec. GABA-A zawiera 2x podjednostki alfa, 2x podjednostki beta i 1 podjednostkę gamma. Podjednostki alfa warunkują wiązanie benzodiazepin, a podjednostki beta wiązanie GABA do receptora. Wydaje się, że podjednostka alfa1 pośredniczy w działaniu uspokajającym benzodiazepin.
Aktywacja rec. GABA-A bądź rec. benzodiazepinowego (BZD), który jest allosterycznym miejscem w rec. GABA-A wiążącym benzodiazepiny, prowadzi do nasilenia wnikania jonów Cl- do neuronu, jego polaryzacji, zahamowania aktywności bioelektrycznej i osłabienia uwalniania danego neuroprzekaźnika.
Benzodiazepiny nasilają wiązanie kwasu gamma-aminomasłowego (GABA) z rec. GABA-A zwiększając jego działanie biologiczne.
► Barbiturany otwierają kanał chlorowy niezależnie bez pośrednictwa GABA, stąd ich silniejszy wpływ depresyjny na funkcje neuronów.
► Częściowi agoniści rec. BZD nawet przy pełnym wysyceniu receptorów nie są w stanie wywołać pełnych reakcji komórkowych, stąd mogą wywierać tylko efekt anksjolityczny bez działań niepożądanych np. uzależnienia.
► pełny agonista rec. BZD (diazepam, triazolam)
częściowi agonita rec. BZD (bretazenil, abekarnil)
antagonista rec. BZD (flumazenil)
Środki hamujące czynność układu 5-HT wywołują działanie przeciwlękowe, a środki nasilające przekaźnictwo w tym układzie wywołują reakcje lękowe.
Autoreceptory 5-HT1A w jądrach szwu hamują funkcję tychże neuronów 5-HT= ↓5-HT w synapsie.
Postsynaptyczne rec. 5-HT1A w komórkach hipokampu wpływają hamująco na aktywność tych neuronów. Z tym działaniem może także wiązać się wpływ przeciwlękowy.
================================================================
PODZIAŁ LEKÓW ANKSJOLITYCZNYCH:
I. Kryterium budowy chemicznej:
1. Pochodne benzodiazepiny
1.1 Krótki czas działania (t0,5 < 15 h)
alprazolam (poch. trójpierścieniowa benzodiazepiny)
lorazepam (poch. 1,4-benzodiazepiny)
oksazepam (poch. 1,4-benzodiazepiny)
1.2 Średni czas działania
bromazepam (poch. 1,4-benzodiazepiny)
chlordiazepoksyd (poch. 1,4-benzodiazepiny)
klobazam (poch. 1,5-benzodiazepiny)
1.3 Długi czas działania (t0,5 > 100 h)
klorazepat (poch. 1,4-benzodiazepiny)
medazepam (poch. 1,4-benzodiazepiny)
diazepam (poch. 1,4-benzodiazepiny)
klonazepam (poch. 1,4-benzodiazepiny)
2. Pochodne azaspironu
agoniści receptora 5-HT1A
buspiron (+ antagonista D2)
ipsapiron
gepiron
flezinoksan
3. Pochodne difenylometanu
hydroksyzyna
4. Leki ß-adrenolityczne
propranolol
oksprenolol
nadolol
5. Leki przeciwdepresyjne
amitryptylina
moklobemid
citalopram
II. Kryterium działania klinicznego:
Anksjolityki przydatne w ostrych stanach lękowych
pochodne benzodiazepiny
leki ß-adrenolityczne
hydroksyzyna
niektóre neuroleptyki
Leki działające anksjolitycznie po dłuższym okresie leczenia
buspiron
niektóre leki przeciwdepresyjne (amitryptylina, moklobemid, citalopram)
Leczenie zaburzeń lękowych:
● Lęk napadowy - SSRI (paroksetyna, fluwoksamina),
klomipramina
moklobemid, wenlafaksyna, nefazodon
● Lęk uogólniony - buspiron
● Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne - SSRI, klomipramina
● Lęk sceniczny - ß-adrenolityki (propranolol, nadolol)
● Fobie społeczne - paroksetyna, citalopram, moklobemid
DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE
Benzodiazepiny:
- senność
- zaburzenia pamięci i sprawności intelektualnej
- utrata apetytu
- zaburzenia dysforyczne
- tolerancja oraz uzależnienie (szczególnie o krótkim okresie eliminacji: lorazepam)
Rozwój tolerancji po benzodiazepinach:
- prawdopodobnie zmiany na poziomie receptorów
- uzależnienie po kilku tygodniach stosowania
- zespół odstawienny -
nasilone objawy lekowe, drżenia mięśniowe, oszołomienie, bezsenność,
zaburzenia koncentracji, depresja
- zróżnicowany czas trwania i nasilenie objawów
Środki ostrożności przy stosowaniu benzodiazepin:
- stosować minimalne skuteczne dawki
- stosować maksymalnie przez kilka tygodni
- odstawiać stopniowo zmniejszając dawkę
- w trakcie przyjmowania nie wolno pić alkoholu, prowadzić pojazdów i obsługiwać
urządzeń mechanicznych
Interacje benzodiazepin:
- alkohol
- barbiturany
- leki przeciwdepresyjne
- inne benzodiazepiny