Leki psychotropowe dzielimy na:
TLPD |
Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne |
Lata 50' |
SSRI |
Selektywne inhibiotory wychwytu zwr. serotoniny |
Kon. lat 80' |
SNRI |
Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego |
Kon. lat 90' |
NARI |
Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego |
Pocz. lat 00' |
IMAO |
Selektywne inhibiotory wychwytu zwr. serotoniny |
Lata 90' |
NASSA |
Selektywne inhibiotory wychwytu zwr. serotoniny |
Kon. lat 90' |
ANKSJOLITYKI |
Typowe leki przeciwlękowe, benzodiazepiny |
Lata 70' |
NEUROLEPTYKI |
Leki działające na układ nerwowy |
Lata 70' |
NORMOTYMIKI |
Leki stabilizujące nastrój |
-- |
NASENNE |
Typowe leki nasenno-uspokajające |
-- |
ZIOŁOWE |
Parafarmaceutyki |
-- |
TLPD
Leki nieselektywnie hamujące wychwyt doneuronalny monoamin
(noradrenaliny i serotoniny).Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne
zawdzięczają swą nazwę specyficznej budowie chemicznej.
Są bardzo skuteczne wywołują jednak liczne niekorzystne
skutki uboczne:nadmierne uspokojenie, senność, spadki ciśnienia,
przyrost masy ciała, omdlenia, zawroty głowy, suchość w ustach,
zaburzenia akomodacji, oddawania moczu, oddziałują na
przewodnictwo serca i jego pobudliwość.
Większość działań niepożądanych i powikłań wynika z wpływu na
układ autonomiczny, część jest rezultatem bezpośredniego działania
na narządy wewnętrzne. Z tych powodów nie są odpowiednie dla
pacjentów cierpiących na choroby serca i jaskrę, a także dla wielu
osób starszych. Upośledzają ponadto sprawność psychomotoryczną
uniemożliwiając prowadzenie samochodu. Dodatkowy problem
stwarza duża toksyczność tych leków - dawka silnie trująca
(często śmiertelna) jest jedynie 3-4 razy większa od maksymalnej
dawki terapeutycznej.
Najczęściej stosowane w Polsce substancje (oraz nazwy handlowe):
imipramina (Imipramin)
klomipramina (Anafranil)
amitryptylina (Amitriptylinum)
doksepina (Doxepin, Sinequan)
dezypramina (Petylyl, Norpramin)
opipramol (Pramolan)
dibenzepina (Noveril)
maprotylina (Ludiomil, Deprilept)
zalety:
- działają przeciwdepresyjnie
- są sprawdzone w terapii
wady:
- działania niepożądane
- efekty po 2-3 tygodniach
- 3-5 x dawka maksymalna = dawka toksyczna
- kardiotoksyczność (zaburzenia rytmu)
- szczególne osłabienie funkcji seksualnych
- przedawkowanie grozi śmiercią powolne działanie
SSRI
Selektywne inhibiotory wychwytu zwrotnego serotoniny.
Jest to jedna z najnowszych grup leków przeciwdepresyjnych i
uważana za najskuteczniejszą. Wszystko zaczęło się w 1989
roku od leku - Prozac - fluoxetyny, jego podróbek i modyfikacji.
Do leków najnowszej generacji zaliczane są natomiast
selektywne inhibitory wychwytu serotoniny -SSRI (selective
serotonine re-uptake inhibitors). Związki te różnią się
strukturalnie, są produkowane przez różne firmy
farmaceutyczne, ale zasada ich działania sprowadza się do tego
samego. Zapobiegają "wyłapaniu" neurotransmitera serotoniny
z powrotem do wnętrza neuronu podnosząc tym samym
ilość działającego przekaźnika, co ma ogromne znaczenie dla
przekaźnictwa w neuronie. Nie wchodzą w szkodliwe reakcje z
alkoholem i nie upośledzają sprawności motorycznej.
Dzięki bardzo wybiórczemu działaniu tylko na jeden proces w
jednego typu komórkach nerwowych nie dają również
wielu innych skutków ubocznych, znanych chorym zażywającym
TLPD. (Nie powodują na przykład tycia, a nawet przeciwnie,
pacjenci tracą na wadze.) Przeznaczone są więc dla większej
grupy osób. Pomagają przy bulimii, zaburzeniach
obsesyjno-kompulsywnych. Niemożna się nimi zatruć.
Najczęściej stosowane w Polsce substancje (oraz nazwy handlowe):
Fluoksetyna (Bioxetin, Prozac, Seronil, Deprexetin, Fluoxetin)
Fluwoksamina (Fevarin, Luvox)
Citalopram (Cipramil, Cital, Celexa)
Escitalopram (Lexapro)
Sertalina (Zoloft, Asentra)
Paroxetyna (Rexetin, Paxil, Deroxat)
Nefazodon (Serzone)
zalety:
- działają przeciwdepresyjnie
- małe ryzyko samobójstwa
- słabsze działania niepożądane,
- skuteczne w leczeniu depresji i zaburzeń lękowych
wady:
- powolne działanie
- efekty po 2-3 tygodniach
SNRI
Leki przeciwdepresyjne o działaniu zblizonym do SSRI.
Są to inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny i noradrenaliny
co oznacza iż podnoszą poziom tych neuroprzekaźników
w mózgu.
Najczęściej stosowane w Polsce substancje (oraz nazwy handlowe):
Wenlafaksyna (Efectin, Effexor)
Milnacypram (Ixel)
zalety:
- działa przeciwdepresyjnie
- małe ryzyko samobójstwa
- słabsze działania niepożądane
- skuteczne w leczeniu depresji i ogólnych zab. lękowych
wady:
- efekty po 2-3 tygodniach
- szczególne osłabienie funkcji seksualnych
NARI
Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny.
Pochodna morfoliny, silny, wybiórczy inhibitor wychwytu zwrotnego
noradrenaliny wykazujący działanie przeciwdepresyjne.
W niewielkim stopniu wpływa na zwrotny wychwyt serotoniny, nie
wpływa na wychwyt dopaminy. Nie ma znaczącego powinowactwa
do receptorów adrenergicznych oraz muskarynowych. Działanie leku
pojawia się po ok. 10-20 dniach stosowania. Dostępność biologiczna
wynosi co najmniej 60% (pokarm nie wpływa na jej wartość),
tmax - 2 h. Reboksetyna przenika do płynów ustrojowych, w 97%
wiąże się z białkami osocza u osób młodych, a w 92% - u starszych.
Najczęściej stosowane w Polsce substancje (oraz nazwy handlowe):
Reboksetyna (Edronax)
zalety:
- skuteczność
- Nie nasila wpływu alkoholu
wady:
- Standardowe skutki uboczne
(suchosc jamy ustnej, nadmierne pocenie, bezsennosc ...)
- rzadko stosowany
IMAO
Leki przeciwdepresyjne. W sposób odwracalny hamuje
monoaminooksydazę, zwłaszcza typu A (MAO-A). Hamuje rozpad
dopaminy, serotoniny i norepinefryny, przez co zwiększa ich stężenie
w szczelinie synaptycznej. Poprawia aktywność psychomotoryczną,
nastrój, jakość snu, zmniejsza dysforię, brak napędu, trudności w
koncentracji, wyczerpanie. Łagodzi również objawy związane z fobią
społeczną. Jest pozbawiony właściwości sedatywnych, nie upośledza
koncentracji uwagi. Podany p.o. wchłania się całkowicie z przewodu
pokarmowego, największe stężenie osiąga po 1 h. W 50% jest
wiązany przez białka osocza krwi. Metabolizowany w wątrobie,
podlega efektowi pierwszego przejścia. Wysycenie dróg
metabolicznych w ciągu 1. tyg. stosowania prowadzi do istotnego
klinicznie zwiększenia całkowitej dostępności biologicznej leku.
t1/2 wynosi ok. 1-2 h. Wydalany w 99% przez nerki w postac
i nieczynnych metabolitów.
Najczęściej stosowane w Polsce substancje (oraz nazwy handlowe):
Moclobemid (Aurorix, Mocloxil)
zalety:
- działa przeciwdepresyjnie
wady:
- Dużo efektów ubocznych
- Interakcje z innymi lekami
- Interakcje z niektórymi potrawami
Nassa
Leki przeciwdepresyjne blokujące receptory
adrenergiczne i serotoninergiczne (NaSSA). Nasilają one
neuroprzekaźnictwo noradrenergiczne oraz
serotoninergiczne za pośrednictwem receptorów 5-HT1A
poprzez hamowanie ośrodkowych autoreceptorów i
heteroreceptorów a2-adrenergicznych oraz
postsynaptycznego blokowania receptorów 5-HT2 i
5-HT3. Nie wpływają na zwrotny wychwyt noradrenaliny
i serotoniny. Posiadają korzystny wpływ na typowe
zaburzenia snu występujące w depresji, w tym na
zwiększoną częstość budzenia się w ciągu nocy,
redukcję ilości snu wolnofalowego oraz latencji REM.
Lek osiąga stałe stężenie w osoczu krwi po ok.
5 dniach leczenia. Szczególnie polecane w leczeniu
depresji z towarzyszącym lękiem i zaburzeniami snu.
Skuteczna i dobrze tolerowana w leczeniu zespołu
stresu pourazowego, pierwotnego zespołu lękowego,
ośrodkowego bólu poudarowego, a także całego szeregu
zaburzeń depresyjnych, w tym dystymii, nawracającej
krótkotrwałej depresji, choroby afektywnej sezonowej,
zespołu napięcia przedmiesiączkowego i depresji
okresu menopauzy.
Najczęściej stosowane w Polsce substancje (oraz nazwy handlowe):
Mirtazapina (Remeron, Mirzaten)
zalety:
- działa przeciwdepresyjnie
wady:
- Wysoka cena (polecam PL zamiennik)
Anksjolityki (gł. przeciwlękowe)
Jedna z najbardziej znanych i popularnych grup leków
używanych w psychiatrii (ale również w praktyce lekarzy
innych specjalności) jest grupa leków pochodnych
benzodiazepiny. Mechanizm działania benzodiazepin
(w skrócie BZD) jest związany w organizmie z GABA
(kwasem gamma-aminomasłowym) i receptorem
GABA-ergicznym. BZD są lekami działającymi szybko,
niedrogimi, wykazującymi się niewielką toksycznością i
nielicznymi interakcjami interakcjami innymi grupami leków
- są bardzo popularne w praktyce zarówno psychiatrycznej
jako i ogólnolekarskiej.
Najczęściej stosowane w Polsce substancje (oraz nazwy handlowe):
Klorazepat (Tranxene, Cloranxene)
Diazepam (Relanium, Valium, Relsed, Diazepam)
Oksazepam (Oxazepam)
Lorazepam (Lorafen)
Alprazolam (Xanax, Afobam, Neurol, Zomiren)
Medazepam (Rudotel)
Bromazepam (Lexotan, Lexomil)
zalety:
- silne działanie przeciwlękowe
- szybkość działania
wady:
- Może działać depresyjnie
- Bardzo szybkie działanie uzależniające
- Zaburenia koncentracji
Więcej informacji tutaj
Najczęściej stosowanym lekiem uspokajająco-przeciwlękowym
przy zaburzeniach depresyjnych jest Hydroxyzyna
(Hydroxyzinum, Atarax), jest obecnie uznana za substancję
najbezpieczniejszą (mało obj. ubocznych, niema ryzyka
uzależnienia, nie wchodzi w reakcje z innymi lekami).
Hydroxyzyna nie zalicza się do benzodiazepin !
Neuroleptyki
Neuroleptyki, dawniej znane także jako duże
trankwilizery - leki stosowane w leczeniu zaburzeń
psychicznych głównie schizofrenii. Są też stosowane
w leczeniu nerwic, w chorobie nadciśnieniowej a także
w depresji. Działają silnie uspokajająco poprzez
hamowanie aktywności komórek nerwowych, głównie
komórek powiązanych z dopaminą i serotominą,
w mniejszym stopniu z adrenaliną, a także z histaminą.
Leki te nie wywołują efektu narkotycznego, czyli nie mogą
doprowadzić do uzależnienia, ale potęguja działanie
narkotyków i alkoholu etylowego. Głównym objawem
ubocznym jest choroba Parkinsona.
Najczęściej stosowane w Polsce substancje (oraz nazwy handlowe):
Pernazyna (Parnazinum)
Lewomepromazyna (Tisercin)
Flupentyksol (Fluanxol)
Chloroprotyksen (Chlorprotixen)
zalety:
- w małych dawkach działa przeciwdepresyjnie
wady:
- trudne do wyeliminowani efekty uboczne
Normotymiki (stabilizatory)
Leki "stabilizujące nastrój" - leczenie powinno się prowadzić
pod kontrola stężenia leku we krwi.
węglan litu (Lithium carbonicum) - 750-2000 mg/d
karbamazepina (Amizepin, Tegretol) - 600-1000 mg/d
kwas wałproinowy (Depamide, Depakine) - 500-1500 mg/d
zalety:
- szybkie działanie
- działa na dłuższy czas
- najefektywniejszy w chorobach afektywnych (chad)
wady:
- rzadko w Polsce stosowane
WIĘCEJ INFORMACJI ZNAJDZIESZ TUTAJ
Inne (leki typowo nasenne)
Szybko działające środki nasenne, które różnią się od pozostałych
środków tym, że wykazuje selektywne powinowactwo do receptora
ome-ga 1. Preparat zmniejsza częstotliwość bu-dzenia się w środku
nocy, przez co wydłuża czas snu, zwłaszcza snu głębokiego, w czasie
którego śpiący wykonuje szybkie ruchy gałkami ocznymi REM
(rapid eye movement).
Najczęściej stosowane w Polsce substancje (oraz nazwy handlowe):
Zolpidem (Stilnox, Hypnogen, Zolpidem)
Ziołowe (parafarmaceutyki, bez recepty)
zalety:
- tanie i bez recepty
- wspomagające, placebo.
wady:
- nieudowodniona naukowo skuteczność (1-5%)
Preparaty Głogu:
Tinctura Crataegi (nalewka)
Intractum Crataegi (wyciąg)
Crataegus-fix (herbatka)
Działa spazmolitycznie na naczynia wieńcowe, zwiększając
ukrwienie mięśnia sercowego, wzmacnia siłę skurczu i
zwiększa ich częstotliwość, powoduje niewielki spadek
ciśnienia krwi, stosowany w osłabieniu kurczliwości
mięśnia sercowego, zmianach miażdżycowych, nadciśnieniu
tętniczymi ogólnej niewydolności krążenia obwodowego, w
zaburzeniach rytmu działa uspokojająco .
Preparaty Dziurawca:
Tinctura Hyperici (nalewka)
Intractum Hyperici (wyciąg)
Hyper-fix(herbatka)Succus Hyperici (sok)
Deprim (tabletki)
Perhip (kapsułki)
Hyperherba (tabletki)
Zastososwanie w chorobach wątroby, przy zmniejszonym
wydzielaniu soków trawiennych, w wyczerpaniu nerwowym,
niepokoju i zaburzeniach równowagi nerwowej.
Pomocniczo w stanach obniżonego nastroju typu
depresyjnego, stanach napięcia nerwowego i niepokoju,
neurowegetatywne zaburzenia klimakteryczne, zaburzenia snu.
UWAGA!! :Wszystkie preparaty dziurawca zawierają
hiperycynę, która uwrażliwia skórę na działanie promieni
nadfioletowych, co przy długotrwałej ekspozycji na silnym
słońcu może powodować oparzenia skóry, bóle głowy.
Mówiąc krócej : Nie wolno opalać się na słońcu lub w solarium.
Psychotonisol
Płyn doustny: flakon 100 g Preparat o skojarzonym działaniu
poszczególnych składników. Ziele dziurawca wywiera łagodne
działanie przeciwdepresyjne dzięki obecności hiperycyn, które
hamują aktywność monoaminooksydazy. Ziele męczennicy
cielistej i ziele melisy działają uspokajająco. Składniki zawarte
w obu surowcach wywierają korzystne działanie w stanach
napięcia,niepokoju i drażliwości.Ziele męczennicy wykazuje
ponadto korzystne działanie w przypadku trudności w
zasypianiu.
Stosujemy : Pomocniczo w zaburzeniach emocjonalnych
pochodzenia czynnościowego
Nervosol
Płyn 35 i 100 g działanie uspokajające na OUN
(walepotriaty i olejek kozłka lekarskiego, żywice zawarte w
szyszkach chmielu, olejek ziela melisy, furanokumaryny
zawarte w korzeniu arcydzięgla), posiada również właściwości
spazmolityczne, stos. w stanach napięcia nerwowego, lęku,
niepokoju,trudnościach w zasypianiu, nadpobudliwości seksualnej,
pomocniczo w zaburzeniach związanych z okresem pokwitania i
przekwitania dorośli: 1 łyżeczkę w 1/4 szklanki wody przyjmować
2-4 razy dziennie; dzieci: 1/3-1/2 łyżeczki 1-3 razy dziennie
Neospasmina
Płyn 120, 150, 1250 g preparat zawiera Extractum Valerianae
fluidum, Extractum Crataegi fluidum, pomocniczo w nadmiernym
pobudzeniu nerwowym, bezsenności, zaburzeniach okresu
pokwitania i przekwitania; w podwyższonym ciśnieniu tętniczym,
szczególnie na tle nerwowym,
Passispasmin
Płyn 120, 1250 g preparat zawiera: Extractum Passiflorae
fluidum (męczennicy), Extractum Humuli Lupuli fluidum,
Extractum Crataegi fluidum, Extractum Valerianae fluidum,
wpływ uspokajający na OUN, może również działać nasennie,
obniża wrażliwość na bodźce psychiczne, działa przeciwskurczowo
na mięśnie naczyń tętniczych, głównie wieńcowych,
obniża ciśnienie krwi, pomocniczo w bezsenności, w nerwicach
wegetatywnych, w zaburzeniach związanych z okresem pokwitania
i przekwitania, przy bezsenności.
4