Socjologia Miasta

Wykład I

Przestrzeń miasta, mieszkania w socjologicznym oglądzie.

I Szkoła ekologiczna

Nazwa Szkoły	Okres działania	Główni przedstawiciele	Główne założenia
Chicagowska Ekologia Społeczna Ekologia ludzka Ekologia klasyczna - od uniwersytetu, w którym działa	Od 1917 do 1939	Robert Ezra Park Roderick Mac-Kenzie Ernest W.Burgess	-naturalizm metodologiczny -miasto jako sieć życia (web of life) -miasto jako zbiór stref koncentrycznych -miasto jako zbiór: obszarów podspołecznych (biostic rusocial) obszarów naturalnych (natural area) obszarów ekonomicznych obszarów kulturalnych -przestrzeń miejska jako dobro cenne i rzadkie podlegające regułą „gry o sumie zerowej” zasada rywalizującej współpracy -terytorium podstawą szkoły chicagowskiej -miasto jako wynik procesów: koncentracji, centralizacji, segregacji, inwazji, sukcesji

Modne stały się dzieła Darwina

Ekologia - bada relacje zwrotne między człowiekiem a terytorium, istoty żywe zależne od terytorium.

Charakter Ateoretyczny - nie stworzyli żadnych teorii, ale przeprowadzili liczne badania.

Adaptacja zbiorowa - życie zbiorowości ludzkiej podlega konkurencji i rywalizacji.

Dwa zadania szkoły :

1. zachowania przestrzenne ludzi (jak zachowują się normalnie w ramach miasta)

2. choroby miejskie (zachowania dewiacyjne)

Człowiek funkcjonuje w:

1 - sfera biotyczna (obszar naturalny) -> miejsca w ramach miasta pozwalające utrzymać się przy życiu (apteka, linie miasta, kolej)

2 - sfera ekonomiczna porządek ekonomiczny) -> wymiana dóbr i usług na rynku (zarabianie pieniędzy)

3 - obszar kulturalny (zapewnia życie duchowe)

W tych 3 sferach zamyka się życie mieszkańca miasta, sfery te są kompatybilne (zazębiają się).

R.E. Park - definicja miasta - koncentracja trzech sfer tzn. aglomeracja wyposażona w dobra komunalne (telefony, tramwaje etc.).

Zespołem aparatów administracyjnych i stanem ducha (zespołem tradycji, praw i sentymentów). -> efekt(produkt) natury ludzkiej.

Każdy mieszkaniec miasta ma instynkt miejskości

-dla mieszkańca miasta miasto jest jak chałupa dla chłopa

-nabywa się instynkt, który jest efektem 3 sfer, które przystosowują się

Opiera się na 4 elementach:

1. korzystne warunki środowiskowe

2. szybki wzrost ludności zamieszkującej określone terytorium

3. rozwój techniczno-technologiczny

4. rozwój form społecznej organizacji

Prześwietlenie sfer, zbadanie ich pozwoli poznać.

E.W.Burgess - wymyślił koncepcję sfer koncentrycznych, gdzie, kto mieszka i czym się zajmuje.

Wg Burgess'a miasto składa się z 5 sfer:

1. centrum zarządzania miastem (urzędy, biura, restauracje, teatry, sfera kulturalna) - Dystrykt biznesu

2. sfera przejściowa (kiedyś dla robotników, po opuszczeniu przez nią robotników - za drogo, wypiera się dotychczasowych mieszkańców poszerza się sfera ludności.

3. sfera - robotnicy utrzymujący się w sferze pierwszej, klasa średnia

4. sfera - luksusowe rezydencje elit

5. sfera - migranci świeżej daty, którzy przyjechali do miasta, pracują w centrum

Wg Burgess'a brak jest ostrych granic, ale jest płynna granica (każda sfera oddzielona jest pasmem przestępstw).

Procesy, którymi charakteryzuje się miasto:

-centralizacja (proces naturalny dla miasta) - potrzeba skupiania się, miasto zapewnia centrum.

-koncentracja (ludzie o podobnych cechach, instytucje koncentrują się w jednej dzielnicy miasta - miejscu

-segregacja (dokonujemy selekcji w ramach miasta, wymieniamy, opanowujemy przestrzeń miejską)

-inwazja (zawłaszczenie przestrzeni, przenikanie, zawłaszczenie własności innych ludzi ze względu na swój status ekonomiczny)

-sukcesja -zagarnięcie przestrzeni

2. Szkoła kulturalistyczna

Nazwa szkoły	Okres działania	Główni przedstawiciele	Główne założenia
Kulturalistyczna	1983	Florian Znaniecki, Stefan Czarnowski, Janusz Ziółkowski, Paweł Rybicki, Aleksander Walis, Paul h.Chombart de Lauwe	-indywidualizm metodologiczny i ontologiczny -miasto w świadomości jego mieszkańców -miasto doświadczane przez mieszkańców -wartościowanie przestrzeni miejskiej -archetypy kulturowe miasta -symbolika miasta

-współczynnik humanistyczny-patrząc na świat powinniśmy go analizować z punktu widzenia badanej jednostki np.: na miasto należy patrzeć z punktu widzenia jego mieszkańców, analizujemy jak ludzie oceniają miasto, wartościują miasto

-fenomenologia-badać miasto to analizować jego zindywidualizowany odbiór, odczytywać wartościowanie, ale także docierać do podejmowanych działań, czyli czynności.

-dokumenty osobiste „Chłop polski w Ameryce” Znaniecki

3.Szkoła neoklasyczna

Nazwa szkoły	Okres działania	Główni przedstawiciele	Główne założenia
Neoklsyczna	1938	Louis Wirth, James Quinn, Walter Firey, Zygmunt Pióro, Wacław Piotrowski	-holizm metodologiczny -wielkość, gęstość, heterogeniczność społeczności miejskiej -miejski styl życia (urbanizm as a way of life) -struktury i formy organizacyjne zbiorowości terytorialnych (więzi symbiotyczne i grupy korporacyjne: usługowe, produkcyjne, oparte na społecznym podziale pracy oraz więzi komerwalityczne i grupy zbiorowej protekcji kluby, związki zawodowe, kliki) -„gra o przestrzeń” i procesy segregacji -koncepcja miejskich obszarów podstawowych

-wzrastająca gęstość może powodować wzrost ilości patologicznych zachowań

-przeformułowanie założeń szkoły chicagowskiej

Wirth prowadził badania miasta, należy dokonać je pomiędzy trzema naczelnymi czynnikami:

1.liczba ludności

2.gęstość zaludnienia

3.zróznicowanie społeczne mieszkańców (formy życia zbiorowego, jaki styl, model życia ludzie preferują)

Definicja: miasto - to duża, zwarta, osiedleńcza grupa ludności

Wirth wymyślił:

1. im większa liczba osób, liczebność ludzi, tym większe prawdopodobieństwo zindywidualizowanych zachowań

2. indywidualne zachowania są podstawą segregacji przestrzennej (kolor skóry, zawód)

3. wzrastająca liczba mieszkańców uniemożliwia osobiste kontakty, powoduje to, że coraz częściej wychodzimy z ludźmi w bezosobowe relacje

4. im więcej jest ludzi, którzy biorą udział w społecznych interakcjach tym mniejsza spontaniczność naszych zachowań (powódź)

5. gęstość (im większa jest gęstość zaludnienia, tym większy jest poziom funkcji i aktywności społecznej) - podział obowiązków, hierarchizacja, zwiększają się ilości kontaktów społecznych

6. tym większa ilość kontaktów im większa gęstość zaludnienia

7. zagęszczenie wpływa na to jak ludzie walczą o miejsce w przestrzeni społecznej (o pracę)

Wzrost zagęszczenia wpływa na pojawienie się segregacji przestrzennej.

4.Szkoły konwencojnalne

Nazwa szkoły	Okres działania	Główni przedstawiciele	Główne założenia
Konwencjonalne	1940	Robert Redfield, Milton Singer, Gideon Sjoberg, Bert Hoselitz, Daniel Bell	-metodologiczna reguła typu idealnego -miasto pasożyty rozwoju -miasto generatory rozwoju -miasto preidustrialne -miasta industrialne -miasta postindustialne-informatyczne

1.Miasta przed przemysłowe - miasta te funkcjonują jako siedziby rządowe, jest centrum religijnym. Każdy doświadcza stanu proskrypcji (przypisanie do roli, dziedziczenie zawodu i miejsce zamieszkania, aktywność zawodowa pokrywała się z miejscem zamieszkania).

Ruchliwość pionowa - struktura przemysłowa miała charakter hierarchiczny, elity decydują o tym, co dzieje się w mieście (endogamiczne - zamknięte w sobie), narzucają modę, styl życia. Poza centrum władzy znajdowali się zwykli ludzie.

Pojawia się centrum przemysłowe i dzielnice, przesuwa się środek ciężkości miasta w stronę fabryk.

Zmienił się charakter struktury społecznej. Decydowały: wykształcenie, ciężka praca, miejsce zamieszkania, styl życia, zarobki.

Zmieniła się hierarchia wartości. Władza podzieliła się na: polityczna, religijną, wojskową.

Pojawiły się partie polityczne, ideologie, dystans kulturowy między grupami, instytucje polityczne.

3.Miasto wielkiej masowej konsumpcji, czyli poprzemysłowe, Centrum handlowo - biznesowe (giełda), informacje - jej przepływ w decyduje.

5.Szkoły makrostrukturalne i strukturalno-funkcjonalne

(m.in. Szkoła Regulacyjna, Szkoła Kalifornijska)

Nazwa szkoły	Okres działania	Główni przedstawiciele	Główne założenia
Makrostrukturalne, Strukturalno-Funkcjonalne	1972	Manuel Castels, Robert Pahl, Jean Lojkine, David Harvey, Richard Walker, Harvey Motojoch, Saskia Sassen, Bohdan Jałowiecki	-holizm metodologiczny i ontologiczny -miasto jako system produkcji, konsumpcji, wymiany, w tym wymiany informacji (w oparciu o najnowsze media elektroniczne- miasto informacyjne) -renta gruntowa - jako główny czynnik organizujący wykorzystanie przestrzeni gospodarczych, politycznych, kulturalnych, społecznych

O świecie decyduje centrum.

Miasto jest systemem o wewnętrznej strukturze.

Świat jest systemem o wewnętrznej strukturze.

Każde miasto ma swoje miejsce na świecie. Są jednak główne miasta (jest ich kilka). Które decydują o konkretnych sprawach.

Pojawia się klasa metropoidalna - ośrodki, które mają charakter precyzyjny (Japonia, Europa Zach. Am Półn.).

Metropolie pozbawiły zależne miasta mocy decyzyjnej.

U Marksa podstawą funkcjonowania jest konflikt, a ci, co nie mają władzy są na straconej pozycji u heomarksistów.

Szkoły humanistyczne w socjologii miasta.

(semiotyka miasta, socjologia życia codziennego)

Nazwa szkoły	Okres działania	Główni przedstawiciele	Główne założenia
Humanistyczne	1960	Kevin Lynch, Amos Rapport, Raymond Ledrut, Jean Remy, Agirdas J.Greimas, Erving Goffman, Umberto Eco	-indywidualizm metodologiczny i ontologiczny -paradygmatoktóra -zachowanie symboliczne -mapy mentalne -miasto jako system znaków -scena, proscenium i kulisy miasta

Nurty semiologii (rozpatrywanie znaku i symbolu)

I.Goffman-dramaturgizm, życie społeczne to teatr, my aktorzy na scenie życia w zależności od odgrywanej roli - zakładamy maskę.

Miasto w kategoriach dramaturgicznych - badanie, analizowanie ról, jakie ludzie odgrywają na jego terenie, jak człowiek zachowuje się w ramach swojego miasta.

Miasto - zespół ról, jakie grają jednostki.

Semiolodzy - nauka o pozajęzykowych systemach znakowych. Znaki i symbol w przestrzeni miejskiej determinują życie miejskie.

Umberto Eco - znak jest generatorem znaczenia.

Określonym mieszkańcom nadajemy określoną symbolikę. Każdy miasto odczytuje na swój sposób.

Wykład II

Rozróżniamy miasta:

-do 50 tys. Małe

-50-500 tys. Średnie

-500-2 mln. Duże

-2-5 mln. Metropolie

-powyżej 5 mln. Megalopolis

L.Wirth (1938) „Miejskość jako styl życia” -są 3 fundamentalne cechy miasta: gęstość, liczba mieszk., heterogeniczność.

L.Wirth badał zachowania szczurów (eksperyment) - gęstość fund. czynnik miasta.

Średnio na 1m2 mieszka w Polsce 124 osób.

W mieście statystycznie 2-,25 tys. na km2

Świetochłowice 4,5 tys. km2

Człowiek potrzebuje dystansu przestrzennego.

Proksemika E.T.Hall „Ukryty wymiar”

Przestrzeń w wielu kulturach nie znosi gęstości.

Miasto charakteryzuje się samotnością w tłumie (D.Risesman „Lonely crowd”)

Im większe miasto tym wyraźniejszy brak więzi sąsiedzkiej.

Tragedia wspólnego pastwiska „tragedy of common”.

C.Clark - 3 sektory gospodarki.

1. rolniczy i sektor przemysłów wydobywczych.

2. przemysłu przetwórczego

3. usług tradycyjnych i nowoczesnych.

Ad.1. Jeśli więcej niż połowa pracuje w sektorze I to jest to miasto przedprzemysłowe.

Proces, kiedy miasto jest wsią -ruralizacja miasta.

Ad.2.Jeśli w mieście więcej niż połowa zatrudnionych mieszkańców prac. W sekt. II to miasto ma charakt. przemysłowy.

Ad.3. Jeśli miasto zatr. Więcej niż połowa mieszkańców w sektorze III ma charakt. poprzemysłowy lub usługowy.

Wszystkie miasta Unii Europejskiej są poprzemysłowe.

Ruchliwość społeczna w mieście.

Miasto cechuje duże ruchliwości psychiczna, fizyczna, społeczna.

Fizyczna polega na przemieszczaniu się.

Cena 1m2 i saldo migracji -to, o co socjolog pyta najszybciej wchodząc do miasta.

Psychiczna ruchliwość to giętkość umysłu - empatia-zdolność wczuwania się w różne role.

Rodzina miejska, jest rodziną małą (nuklearną). Niska dzietność kobiet (2+1). Gwałtowny spadek małżeństw. Gwałtowny wzrost urodzeń dzieci z związków pozamałżeńskich.

III wykład

Przestrzeń w mieście.

Sorokin - wprowadził pojęcie przestrzeń.

W Polsce F.Znaniecki i J.Hałasiński.

F.Znaniecki - książka o przestrzeni miasta Poznań.

Wallis pogrupował definicje przestrzeni na 4 grupy:

1. Aspekt etnograficzny - przestrzeń w określ. Zbiorowości kształtuje się w długim czasie, cechami charakterystycznymi jest to, że występuje wspólnota kulturowa mat i duch., poczucie łączności i odrębności.

2. przestrzeń społ. - małe terytorium

3. przestrzeń jako specyficzną, emocjonalną wartość dla człowieka np. ojcowizna.

4. podkreśla się zawarcie więzi społ. z terytorium

Yi Fu Tuan - Miejsca vs przestrzeń, Miejscem jest dom a przestrzeń obcym terytorium.

Każda struktura ma inną dla siebie charakterystyczną przestrzeń (system przestrzeni).

Znaniecki - przestrzenia społ. w jakieś określonej danej zbiorowości jest kształtowana przez obszar, z którym jednostka wiąże system wiedzy, wartości, władzy, zachowań i dzięki którym identyfikuje się z tym właśnie obszarem.

Określony obszar przestrzenią staje się, gdy ludzie zaczną go zmieniać, użytkować, podporządkowują go własnym regułą.

Każda grupa społ. charakt. się tym ze inaczej użytkowuje i wartościowuje przestrzeń społ. (kształt).

Instytucje zinstytucjonalizowane mają łatwo do określenia, zidentyfikowania przestrzeń.

Jednostka, grupy, struktury społ.-tworzą przestrzeń.

4 procesy kreowania przestrzeni:

-poznawania

-wartościowania

-kształtowania

-użytkowania

Procesy te powodują że człowiek jest bardzo związany ze swoim światem zewnętrznym.

Człowiek kształtuje przestrzeń na tym, co inni kiedyś zrobili.

!.Poznanie przestrzeni - zdobywanie wiedzy na jej temat. Wiedza na temat przestrzeni nie tylko działalność praktyczna. Składają się również badania naukowe, oraz penetracja świata literatury i sztuki.

Proces poznawania jest ciągły. Konfrontujemy nasza wiedzę aktualnie z tym, co było kiedyś.

Obrzędy, tradycje, przysłowia, systemy miar, sposób meblowania mieszkań, kubatura miast - to wszystko są znaki przestrzeni.

Poznawanie przestrzeni przebiega na 2 płaszczyznach:

1.Każdy z nas stara się zdobyć ogólne informacje dotyczące naszego otoczenia.

2.Przez całe życie świadomie lub nie prowadzimy obserwację naszego otoczenia.

2.Wartościowanie przestrzeni - każdy z nas ocenia, na czym przyszło nam żyć, ocenia przestrzeń.

Kryteria społ. techniczne, ekonomiczne, społ., historyczne, estetyczne, sakralne.

Kryterium społ.-bierzemy pod uwagę instytucje, skupiska, ludności gdzie ludzie załatwiają swoje interesy.

3,4. Kształtowanie i użytkowanie przestrzeni.

-Użytkowanie przestrzeni-nadawanie określonego kszt. materialnego przestrzeni.

-Kształtą tym społ. nadaje określone funkcje i wartości.

-Wykonujemy określone czynności, przyjmujemy określ formy zachowania w przestrzeni.

Społeczeństwo może kszt. przestrzeń w dwojaki sposób:

-pośredni

-bezpośredni

W sposób pośredni - jednostka musi się przystosować, zmuszana jest zaadoptować przestrzeń.

W sposób bezpośredni - możemy tą przestrzeń zmieniać.

Przestrzeń ma charakter plastyczny, każdy może ją adoptować, przyswajać i kształtować.

Jeżeli ją przetwarzamy to w efekcie nadajemy jej określony sens i znaczenie.

Przestrzeń dzieli się na przestrzeń swoją i obcą.

Przestrzeń mieszkaniowa domu i miasta i jej społ. atuty - komunikat oznaczający postrzeganie -> klasyfikacje i podporządkowanie elementów przestrzeni -> wartościowanie (waloryzowanie) -> autoocenę zajmowanej pozycji przestrzennej -> zachowanie codzienne i praktyki mieszkaniowe, domowe i miejskie.

Pojawia się w nas mapa pamięciowa (stereotypowe, trwałe wyobrażenia dotyczące przestrzeni).

Szczególnym elementem mapy są kluczowe punkty orientacji przestrzeni. Zabytki, pomniki, budynki - symboliczne elementy miasta.

Mapy mentalne są nie tylko charakterystyczne dla przestrzeni, ale również dla miejsc.

Przestrzeń jest w zachodnim świecie powszechnie przyjętym symbolem wolności. Stoi otworem, sugeruje przyszłość, prowokuje do działania (zamknięta, uczłowieczona przestrzeń, staje się miejscem w porównaniu z przestrzenią, miejsce jest spokojnym centrum ustalonych wartości. Istotą ludzkim potrzebne jest zarówno miejsce jak i przestrzeń. Miejsce to bezpieczna przestrzeń, to wolność, przywiązani jesteśmy do tego i tęsknimy za drugą, nie ma lepszego miejsca niż dom.

Dla każdego przestrzeń ma charakter indywidualny. Oceniamy również przestrzeń innych.

Widzenie swojej przestrzeni i porównywanie innych to steorotypizacja przestrzeni.

Człowiek powszechnie stosuje podziały, szufladkuje je na dobre i złe, bezpieczne i niebezp., ładne i brzydkie.

Stereotypizowanie przestrzeni fałszuje rzeczywistość społ.

Idealizujemy i mitologizujemy ją także.

Efektem steorytypizacji jest występowanie relatywnego upośledzenia (porównania sytuacji zaistniałej z poprzednią).

Przestrzeń jest fragmentaryzowana by dokonać całkowitej, globalnej jej oceny.

Każda przestrzeń charakteryzuje się społecznym porządkiem, ładem.

Ludzie oceniają przestrzeń przez ocenę określonych form porządku społ.

Oceniamy ją w 5 aspektach:

Ład urbanistyczno-architektoniczny - jest związany z kompozycją wartości bloku, osiedla, kwartału lub zespołu, jego czytelnością i logiką, ulokowaniem terenów zielonych, punktów usługowych, przebiegiem dróg i ścieżek.

Ład ten w odniesieniu do miasta i osiedla wyraża się przy pomocy par:

-zwarte miasto i osiedle

-rozproszone miasto i osiedle

-uporządkowane -chaotyczne

-kameralne-przytłaczające

-niska zabud.- wysoka zabud.

-nasycenie małą archit. - nienasycenie .......

W odniesieniu do mieszkań i domu:

-czytelna kompozycja i nieczytelna ......

-dobrze rozplanowane mieszkanie i poszczególne izby i niedobrze ........

-poczucie stałości stymulujące inwestycje wewnątrz domu i mieszkania - poczucie tymczasowości

Ład psychospołeczny - oparty jest na sieci stosunków psychospoł. i wyraża się najtrafniej w stos. między sąsiedzkich, we wzajemnym nastawieniu ze strony znanych, najbliższych i dalszych sąsiadów, w poziomie zażyłości i identyfikacją miejsca, przestrzeni, zespole mieszk. I ocenie stanu bezpieczeństwa w zajmowanym osiedlu czy kwartale i ład ten możemy ujmować pomocy następujących opozycji:

-poczucie bycia u siebie - poczucie obcości

-stosunki dobro sąsiedzkie - złe lub ich brak w mieście lub osiedlu

-bezpieczna dzielnica - niebezpieczna

-spokojna - hałaśliwa dzielnica

-dobra dzielnica i zła dzielnica

Dom i mieszkania:

-poczucie bycia u siebie - poczucie zagubienia

-poczucie bezpieczeństwa - poczucie zagrożenia (wewn. przemoc dom.)

-poczucie dobrego sąsiedztwa - złego

Ład ekologiczny - odnosi się do wartości środ. Naturalnego osiedla, kwartału, zespołu. A jego rola w ogólnej przestrzeni miasta szybko rośnie.

Za najpoważniejsze problemy miasta Górnego Śląska uznaje się:

-zanieczyszczenie środ nat. Oraz powiązany z nim stan zdrowotny mieszkańców.

Pary opozycji:

-zdrowe otoczenie miasta, osiedla, mieszkania - niezdrowe

-nasłonecznione-zaciemnione

-zielone-kamienna pustynia

-bezwietrzne-wietrzne

-wolne od hałasu-zanieczyszczone hałasem

-oddalone od uciążliwych zakładów-ulokowane w pobliżu

Ład funkcjonalny - wiąże się z użytkowymi walorami mieszkania, osiedla, z nasyceniem punktów usługowych, sklepów, kawiarni, ośrodków zdrowia, szkół.

Pary opozycji:

-nasycenie infrastrukturą-nienasycenie

-dobre funkcjonowanie informacji-złe funkcjonowanie

-dobra obsługa-zła

W odniesieniu do domu, mieszkania:

-funkcjonalny rozkład pomieszczeń-nie funkcjonalny

-ergonomiczny układ pomieszczeń-nie ergonomiczny

-łatwy dostęp do pomieszczeń-utrudniony dostęp

-możliwość funkc. zmiany pomieszczeń - trudność

Ład estetyczny - uroda miasta i przestrzeni, dzielnic i pojed. Zespołów, zależy od szaty informacyjnej (szyldy, neony, reklamy), czystość, schludność, barwność, symbolika ułatwiająca poruszanie się.

Pary opozycji:

-ładne miasto-brzydkie

-czyste miasto-brudne

-radosne-senne

-kolorowe-szare

-stylowe-bez stylu

-bogata szata infor.- uboga

Dom, mieszkanie:

-ładne-brzydkie

-czyste-brudne

itd. jak wyżej

-ciekawie zaaranżowane - nieciekawie

Najistotniejszą wartością ładu urbanistycznego i architektonicznego jest zwartość kompozycji przestrzennej osiedla, czytelność rozwiązań architektonicznych domu, mieszkania, ładu funkcjonalnego, wygoda życia, ładu estetycznego, uroda miejsca ..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Przestrzenie społeczne

1. Przestrzeń publiczna (otwarta) - wszyscy mieszkańcy bez ograniczeń mogą w tej przestrzeni być - obcy i przybyli z zewnątrz.

3 wymiary:

-przestrzeń administracyjna (urzędy i instytucje)

-usługowo - handlowe

-rekreacyjna

Szczególną formą jest centrum miasta.

2.Przestrzeń pół publiczna -dostęp jest limitowany

2 rodzaje:

-zajęta przez instytucje, zaanektowane przez osoby nieformalnie

-zajmowane, zawłaszczone przez specyficzne grupy zawodowe

2. Przestrzeń półprywatna - wiele form. Np. około blokowa, klatka schodowa, ogródki przydomowe, stolik w knajpie, korytarz.

3. 4. Przestrzeń prywatna ze szczególnym rodzajem p. intymnej (sypialnia).

---