Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
Socjologia struktur społecznych
_________________________________________________________
Dr Mariusz Dzięglewski
Godziny dyżurów:
_____________________________
Opis przedmiotu:
Konwersatorium oraz wykłady mają na celu zapoznanie studentów z głównymi teoriami i zagadnieniami dotyczącymi struktury społecznej. Studenci poznają problematykę dotyczącą zróżnicowania i nierówności w społeczeństwach współczesnych, w szczególności w społeczeństwie polskim, jak również sposoby badania struktury społecznej. W trakcie konwersatorium studenci analizują teksty dotyczące między innymi takich zagadnień, jak: zróżnicowanie a nierówności społeczne; klasy i konflikt klas; kształtowanie się klasy średniej i nowych klas w Polsce; rola inteligencji i elit w nowoczesnym społeczeństwie; ubóstwo, bieda i wykluczenie społeczne; państwo narodowe i procesy globalizacji.
TEMATY WYKŁADÓW
Wykład 1. Czym jest struktura społeczna? Zróżnicowanie i nierówności społeczne
- definicje: zróżnicowanie a nierówność społeczna; definicja pojęcia „stratyfikacja”; ewolucja obrazu struktury społecznej: Arystoteles, Rousseau, Marks, Weber, Bourdieu
1. Domański Henryk (2007) Struktura społeczna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar, s. 12-52
2. Bourdieu Pierre (2001) Zaproszenie do socjologii refleksyjnej, s. 45-130, Warszawa
3. Kłoskowska Antonina, Teoria socjologiczna Pierre'a Bourdieu. Wstęp do wydania polskiego, s. 7-41, [w:] Bourdieu P, Passeron (1990) Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania, Warszawa
Wykład 2. Segmenty w strukturze społecznej: klasy, warstwy i „nowe klasy”?
- teorie klasy społecznej; neomarksizm; „śmierć klas”czy „nowe klasy”?
1.Domański Henryk (2007) Struktura społeczna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar, s. 53-117
Wykład 3. Badania struktury klasowej - wskaźniki, narzędzia pomiaru
- zagadnienia pomiaru w badaniach struktury społecznej; pozycja społeczna; empiryczne analizy struktury klasowej (Erik O.Wright)
1.Domański Henryk (2007) Struktura społeczna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 118-189
2. Wright Erik O. (2006) Klasy się liczą, s. 813-833, [w:] Współczesne teorie socjologiczne, wybór i opracowanie: Jasińska-Kania Aleksandra, Nijakowski Lech M., Szacki Jerzy, Ziółkowski Marek, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”
Wykład 4. Stratyfikacja a ruchliwość społeczna
- czym jest „ruchliwość społeczna”? funkcje ruchliwości; badania nad ruchliwością
1. Domański Henryk (2007) Struktura społeczna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar, s. 194-250
Wykład 5.Płeć a zróżnicowanie i nierówności społeczne
- społeczne różnice płci; feminizm i ruchy kobiece; zróżnicowanie kobiet i mężczyzn w Polsce
1. Zweich Patrycja (2007) Zróżnicowanie kobiet i mężczyzn w Polsce, s. 45-75, [w:] Gawrycka Małgorzata, Wasilczuk Julita, Zweich Patrycja, Szklany sufit i ruchome schody - kobiety na rynku pracy, Warszawa: Wydawnictwo CeDeWu
2. Gawrycka Małgorzata (2007) Rozmiary i struktura bezrobocia rejestrowanego kobiet w Polsce, s. 77-99, [w:] Gawrycka Małgorzata, Wasilczuk Julita, Zweich Patrycja, Szklany sufit i ruchome schody - kobiety na rynku pracy, Warszawa: Wydawnictwo Cedetu
3. Szacka Barbara (2008) Wprowadzenie do socjologii, s. 349-370, Warszawa: Wydawnictwo Oficyna Naukowa
Wykład 6.Wielkie struktury społeczne. Państwo i naród
- kształtowanie się narodów - Polska; grupa etniczna a naród; czym jest „nacjonalizm”
Smith Anthony (2007) Nacjonalizm, s. 15-35;116-155, Warszawa: Wydawnictwo Sic!
Gellner Ernest (1991) Narody i nacjonalizm, s. 9-52, Warszawa: Wydawnictwo Piw
Davies Norman (1994) Boże igrzyska. Historia Polski, t. 2, s. 19-22, Kraków: Wydawnictwo Znak
Nitschke Bernadetta (2007) Wykluczenie czy integracja. Mniejszości narodowe i etniczne w III RP, s. 179-194 [w:] Oblicza nierówności społecznych, red. Klebaniuk Jarosław, Warszawa: Wydawnictwo Eneteia
Wykład 7. Procesy globalizacji i struktura społeczna w Polsce
- czym są globalne nierówności? globalizacja a państwo narodowe/klasy transnarodowe; przemiany struktury społecznej w Polsce
1. Domański Henryk (2007) Struktura społeczna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar, s. 295-343
2. Wnuk-Lipiński Edmund (2007) Świat międzyepoki, globalizacja, demokracja, państwo narodowe, s. 238-271, Kraków: Wydawnictwo Znak
2. Bauman Zygmunt (2000) Globalizacja i co z tego wynika, s. 67-91, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
3. Wasilewski Jacek (2006) Formowanie się struktury społecznej, s. 47-100, [w:] Współczesne społeczeństwo polskie. Dynamika zmian, red. Wasilewski Jacek, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”
Problemy szczegółowe:
1. Nierówności społeczne. Koncepcje klasyczne: Arystoteles i Rousseau
- Arystoteles i Jan Jakub Rousseau: nierówności między ludźmi ; nierówności i zróżnicowanie; czym jest „struktura społeczna”
Arystoteles (2004) Polityka, s. 25-33, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
Rousseau Jan Jakub (1956) Rozprawa o pochodzeniu i podstawach nierówności między ludźmi [w:] Trzy rozprawy z filozofii społecznej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
2. Klasy, stany, partie w ujęciu Karola Marksa i Maxa Webera
- marksowskie pojęcie klasy, konflikt klas; Weber: stany, klasy; podział władzy we wspólnocie
Marks Karol, Engels Fryderyk (2007) Burżua a proletariusze, s. 417-422, [w:] Socjologia. Lektury, red. Sztompka Piotr, Kucia Marek, Kraków: Wydawnictwo Znak
Karol Mars, Kapitał, s. 538 -539, [w:] Marks i Engels. Dzieła wybrane, Warszawa: Książka i wiedza
Weber Max (2007) Stany i klasy, s. 423-426, [w:] Socjologia. Lektury, red. Sztompka Piotr, Kucia Marek, Kraków: Wydawnictwo Znak
3. Badania terenowe i podejście funkcjonalistyczne
- warsztat badań terenowych; funkcjonalna teoria uwarstwienia
Davis Kingsley, Moore Gilbert (2007) O niektórych zasadach uwarstwienia, s. 437-444, [w:] Socjologia. Lektury, red. Sztompka Piotr, Kucia Marek, Kraków: Wydawnictwo Znak
Tumin Melvin (1975) O niektórych zasadach uwarstwienia: analiza krytyczna, s. 477-487, [w:] Elementy teorii socjologicznych. Materiały do dziejów współczesnej socjologii zachodniej, red. Derczyński Włodzimierz, Jasińska-Kania Aleksandra, Szacki Jerzy, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
Parsons Tarcott (2006) Funkcjonalne zróżnicowanie społeczeństwa, s. 218-240, [w:] Elementy teorii socjologicznych. Materiały do dziejów współczesnej socjologii zachodniej, red. Derczyński Włodzimierz, Jasińska-Kania Aleksandra, Szacki Jerzy, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
4. Inteligencja, klasa średnia i nowe klasy
- historia inteligencji polskiej od roku 1918; kształtowanie się klasy średniej w Polsce; nowe klasy
Żarnowski Janusz (2008) Inteligencja w Polsce niepodległej, w epoce komunizmu i na progu transformacji, s. 81-102, [w:] Inteligencja w Polsce. Specjaliści, twórcy, klerkowie, klasa średnia, red. Domański Henryk, Warszawa: IFiS PAN
Snopek Jerzy (2008) Czyściec czy piekło? Miejsce polskiej inteligencji po 1989 roku, s. 103-126, [w:] Inteligencja w Polsce. Specjaliści, twórcy, klerkowie, klasa średnia, red. Domański Henryk, Warszawa: IFiS PAN
Domański Henryk (1999) Klasa średnia, s. 18-26, [w:] Encyklopedia socjologii, t. 2, Warszawa: Wydawnictwo Oficyna Naukowa
5. Elity a przemiany struktury społecznej
- czym jest elita? elity a demokracja; elity i wzorce konsumpcji
Lasch Christopher (1997) Bunt elit, s. 33-114, Kraków: Wydawnictwo Platan
Burton Michael, Gunther Richard, Higley John (1995) Elity a rozwój demokracji, s. 15-28 [w:] Władza i społeczeństwo, wybór i opracowanie: Szczupaczyński Jerzy, Warszawa: Wydawnictwo „Scholar”
Veblen Thorstein (2008) Teoria klasy próżniaczej, s. 33-59, Warszawa: Wydawnictwo Muza
Żakowski Jacek, (2007) Bogactwo zobowiązuje, „Polityka” 11-18 sierpnia
6. Bieda, wykluczenie i marginalizacja społeczna
- marginalizacja i wykluczenie społeczne; ubóstwo a bieda; definicja „podklasy”
1. Wnuk-Lipiński Edmund (2005) Socjologia życia publicznego, s. 270-283, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”
2. Ehrenreich Barbara (2006) Za grosze. Pracować i (nie) przeżyć, s. 17-62, 227-260, Warszawa: Wydawnictwo W.A.B
3. Pietkiewicz Barbara (2005) Skazani od urodzenia.Bieda ma twarz dziecka, „Polityka”, 9 lipca
4. Kołodziejczyk Marcin (2008) Rozśrodkowanie, „Polityka”, 30 sierpnia
7. Struktura społeczna w Polsce
- struktura społeczeństwa rynkowego i demokratycznego; przemiany zbiorowości wiejskich; przemiany miast i zbiorowości miejskich
1. Domański Henryk (2007) Mechanizmy stratyfikacji i hierarchie społeczne, s. 67-92, [w:] Wymiary życia społecznego. Polska na przełomie XX i XXI wieku, red. Mirody Mirosława, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”
2. Gilejko Leszek (2005) Przegrana większość. Robotnicy i chłopi, s. 185-209, [w:] Jarosz Maria, Polska - ale jaka? red. , Warszawa: Wydawnictwo Oficyna Naukowa
3. Marody Mirosława (2007) Trzy Polski - instytucjonalny kontekst strategii dostawczych, s. 271-289, [w:] Wymiary życia społecznego. Polska na przełomie XX i XXI wieku, red. Marody Mirosława, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”
PODRĘCZNIKI
Domański Henryk (2007) Struktura społeczna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”
Szacka B. (2003) Wprowadzenie do socjologii, Warszawa: Oficyna Naukowa
Inteligencja w Polsce. Specjaliści, twórcy, klerkowie, klasa średnia (2008) red. Domański Henryk, Warszawa: IFiS PAN
Współczesne społeczeństwo polskie. Dynamika zmian (2006) red. Wasilewski Jacek, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”
Sarapata Adam (1965), Studia nad uwarstwieniem i ruchliwością społeczną w Polsce, Warszawa: Książka i Wiedza
Polecane wybory lektur:
Socjologia. Lektury (2005) red. Sztompka P., Kucia M., Kraków: Wydawnictwo Znak
Elementy teorii socjologicznych (1975) red. Derczyński W, Jasińska-Kania A., Szacki J., Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
Współczesne teorie socjologiczne (2006) wybór i opracowanie: Jasińska-Kania Aleksandra, Nijakowski Lech M., Szacki Jerzy, Ziółkowski Marek, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”
1