1. Co to jest klasa wg Marksa, jakie są klasy w nowoczesnych społeczeństwach i relacje między nimi?
Klasy wg Marksa to zbiory ludzi, z których jedni posiadają środki produkcji, inni nie, jedni sprawują funkcje kierownicze, inni się podporządkowują, jedni otrzymują większą część produktu społecznego inni mniejszą. W nowoczesnych społeczeństwach klasy (rozumienie klasy w perspektywie stratyfikacyjnej) to poziomy zróżnicowania społecznego w płaszczyźnie ekonomicznej. Tak rozumiane klasy są w gruncie rzeczy rodzajem warstw i jako takie są częścią układu stratyfikacyjnego społeczeństwa. Wizja warstwowa: najniższa, średnia, wyższa. Wizja warstwowa jest wyróżniona na podstawie kryteriów mierzalnych, czyli wysokości dochodów mierzona ilością zarabianych pieniędzy, wykształcenie mierzone liczbą lat nauki i prestiż zawodu.
2. Co to jest klasa, status i partia w ujęciu M. Webera?
Klasy społeczne u Webera to zbiorowość znajdująca się w sytuacji klasowej ze względu na: zaopatrzenie w dobra, zewnętrzną pozycję życiową, wewnętrzny los życiowy, który wynika z zamiaru i rodzaju władzy rozporządzania (lub jej braku) dobrami lub kwalifikacjami niezbędnymi do wykonywania świadczeń oraz określonego sposobu ich zastosowania w danym porządku gospodarczym dla uzyskania dochodu. Status odnosi się do różnic między grupami społeczeństwie w zakresie szacunku czy prestiżu, jakim darzą inni darzą ich członków. Często status wyraża się stylem życia. Partia to grupa jednostek, które współpracują ze sobą, gdyż mają podobne pochodzenie, cele czy interesy.
3. Jakie trzy kryteria wg Erika Wrighta pozwalają określić położenie klasowe?
- panowanie nad inwestycjami lub kapitałem finansowym
- panowanie nad materialnymi środkami produkcji
- panowanie nad siłą roboczą
4. W jakich warstwach społeczno-zawodowych nastąpiły największe zmiany liczebności w wyniku polskiej transformacji ustrojowej (badania Domańskiego)?
- właściciele gospodarstw (zmniejszyła się blisko 2 razy)
- właściciele firm (zwiększyła się blisko 6 razy)
- wzrost o 50% liczebności pracowników fizycznych i usług
5. Jakie czynniki makrospołeczne mają znaczny wpływ na zarobki w Polsce (badania Domańskiego)?
- pozycja zawodowa ojca
- płeć
- wiek
- liczba lata nauki
- stanowisko, dział i sektor gospodarki
- wielkość miejsca zamieszkania
6. Czy polska transformacja znacznie osłabiła bariery awansu społecznego?
Wraz z transformacją wzrósł nacisk na liczbę skończonych lat nauki, zmieniły się również stawki względem stanowiska sektora i działu gosp., zmniejsza się znaczenie płci w kształtowaniu się barier awansu, wiec nie można udzielić jednoznacznej odpowiedzi.
7. Jaka warstwa społeczna ma największa przewagę w dostępie do wykształcenia?
Najwyższy wskaźnik dostępu do wykształcenia posiada inteligencja w której to ponad 51% posiada wykształcenie wyższe, przyczyna takiej sytuacji jest fakt ze inteligencja musi się kształcić ponieważ ma więcej do stracenia niż klasa robotników niewykwalifikowanych.
8. Co to jest podklasa?
Podklasa jest to ta część społeczeństwa, która znajduje się poza głównym nurtem życia społecznego, została z niego wykluczona i pozostaje w takim samo wzmacniającym się cyklu degradacji. Ludzie zdeklasowani, wyposażeni w skromne zasoby materialne. Są też społecznie bierni, nie dążą do zmiany swej sytuacji.
9. Czy wg Domańskiego w Polsce istnieje tendencja do powstawania podklasy?
W Polsce jeszcze nie istnieje podklasa, jednak pogłębiające się ubóstwo w kręgach ludzi juz dziś ubogich może w końcu doprowadzić do wytworzenia się bardzo widocznej podklasy.
10. Jak w wyniku transformacji wzrosła głębokość i zasięg ubóstwa?
Powodem ubóstwa jest bezrobocie, które to było wynikiem rozpadu RWPG, załamania się handlu z byłym Związkiem Radzieckim, przejścia na rozliczenia dolarowe między krajami Europy Wschodniej i Środkowej oraz upadku sektora militarnego. Bezrobocie wywołane zostało też przez niską efektywność poprzedniego systemu gospodarczego. Uwolnienie cen, liberalizacja handlu zagranicznego, przestarzały majątek produkcyjny, nieodpowiednia struktura kwalifikacji oraz przerosty zatrudnienia stanowiły przyczynę niskiej konkurencyjności produkcji, prowadzącą do bezrobocia.
11. Co to jest „nowa klasa średnia”?
Nowa klasa średnia to wysoko kwalifikowani specjaliści - lekarze, inżynierowie, naukowcy, artyści, technicy, managerowie, personel administracyjny. We współczesnym społeczeństwie kapitalistycznym „nowa klasa średnia” liczy 40-60% i dominuje nad starą (10-20%). Nowa klasa średnia mieści się między klasą robotniczą, a elitami posiadającymi władzę, i bogactwo.
12. Co to jest „stara klasa średnia”?
Stara klasa średnia to kupcy, handlarze, właściciele, mieszczaństwo. Stara klasa średnia mieści się w granicach jedynie 10-20%.
13. Czy klasa średnia jest klasą społeczną - dlaczego?
Klasa średnia kiedyś bardziej zasługiwała na miano klasy społecznej niż teraz. W przełomowym okresie średniowiecza i nowożytności była ona stosunkowo zwartym segmentem, później uległa rozwarstwieniu tracąc pierwotną swoistość.
14. Jakie są główne czynniki wyznaczające przynależność do klasy średniej?
- specjalistyczne kwalifikacje i umiejętność ich zaprezentowania
- zaangażowanie i pomysłowość
- odwaga w proponowaniu własnych inicjatyw
- profesjonalizm
- prowadzenie własnego biznesu
- styl życia jest przedmiotem aspiracji innych ludzi
15. Co to jest inteligencja w ujęciu kulturowym wg. J. Kurczewskiej?
(brak)
16. Czy w Polsce istnieje klasa średnia - dlaczego?
W Polsce nie ukształtowała się jeszcze klasa średnia. Kształtowanie się klasy średniej na Zachodzie zajęło kilkaset lat, u nas od załamania się poprzedniego systemu i początków kształtowania nowego systemu rynkowego upłynęło zaledwie lat kilkanaście. Żeby powstała klasa średnia muszą być strukturalne warunki jej ukształtowania się (pozycje do obsadzenia, zasady wchodzenia na nie i mechanizmy nagradzania). Tak więc są już strukturalne podstawy klasy średniej, ale jeszcze nie ma indywidualizmu i skłonności do polegania na sobie.
17. Wyjaśnij pojęcia: bezrobocie frykcyjne, strukturalne, cykliczne, bezrobocie dobrowolne, b. krótko- i długoterminowe, bezrobocie utajone?
Bezrobocie frykcyjne jest rezultatem ruchu zatrudnionych na rynku pracy. Występuje w każdej gospodarce, także w warunkach pełnego zatrudnienia. Jest korzystne dla gospodarki, gdyż umożliwia znalezienie pracowników w krótkim okresie czasu. Nie pociąga także dużych kosztów społecznych.
Bezrobocie strukturalne powstaje, gdy struktura zapotrzebowania przedsiębiorstw na pracę nie odpowiada jej podaży. Dotyczy najczęściej jednej konkretnej gałęzi przemysłowej.
Bezrobocie cykliczne (przymusowe) pojawia się, gdy popyt w całej gospodarce się zmniejsza. Związane jest z cyklicznymi zmianami koniunktury gospodarczej/ W okresie recesji, wraz z malejącą produkcją, maleje zapotrzebowanie na pracę.
Bezrobocie naturalne (dobrowolne) obejmuje bezrobotnych, którzy należą do zasobu pracy, lecz za ustaloną na rynku płacę nie chcą podjąć pracy.
Bezrobocie krótkoterminowe dotyczy osób które pozostają bez pracy do 12 miesięcy.
Bezrobocie długotrwałe dotyczy osób które pozostają bez pracy dłużej niż 12 miesięcy, Dłuższe pozostawanie bez pracy powoduje, że ewentualni kandydaci stają się, ze względu na dezaktualizację swoich wiadomości i doświadczeń, mało interesujący dla pracodawców.
Bezrobocie utajone nie objęte statystyką. występuje w postaci nadzatrudnienia, przeludnienia agrarnego lub bezrobocia wśród ludzi, którzy zrezygnowali z poszukiwania pracy z powodu beznadziejności swoich usiłowań.
18. Wyjaśnij pojęcia: minimum egzystencji, minimum socjalne, ubóstwo subiektywne, ubóstwo relatywne, oficjalna granica ubóstwa?
Minimum egzystencji to minimalna ilość produktów wystarczających do przeżycia. Minimum socjalne to oprócz minimum egzystencji dodatkowe środki do przeżycia w społeczeństwie i kulturze. Ubóstwo subiektywne - odpowiada w przybliżeniu poziomowi dochodów deklarowanych przez respondentów jako ledwie wystarczające. Ubóstwo relatywne (względne) ma zmienną wartość i odnosi się do przeciętnego poziomu życia w danym kraju, mierzonego na ogół wysokością przeciętnych dochodów (wydatków). Przyczyny to bezrobocie i niskie płace. Oficjalna granica ubóstwa - określa się ja na podstawie cen produktów niezbędnych do życia w danym kraju. Do kategorii ubogich zalicza się te jednostki i gospodarstwa dom, których dochód nie sięga tej granicy.
19. Scharakteryzuj feminizm liberalny, radykalny i umiarkowany?
Feminizm liberalny to najstarszy i najpopularniejszy nurt feminizmu. Dąży do wyrównania szans kobiet i mężczyzn oraz lepszej opieki zdrowotnej, ze szczególnym uwzględnieniem polityki „pro choice”, czyli za wolnym wyborem kobiety w kwestii macierzyństwa, prawem do legalnej i bezpiecznej aborcji. Ten rodzaj feminizmu nie interesuje się sferą prywatną życia kobiet, akceptuje podział na sprawy prywatne i publiczne.
Feminizm radykalny za główny pogląd stawia fakt, że kobiety są uznane za niższą grupę w strukturze społecznej. Postuluje się zniesienie takiego hierarchicznego podziału, wystąpienie przeciwko męskiej dominacji, którą wini za wszystkie formy opresji, także za na przykład rasizm. Pojęcia centralne to „gwałt” i „niewolnictwo”. Radykalny zajmuje się tylko kobietami i seksualnością, nie bierze pod uwagę warunków socjalnych, przez co stoi w opozycji do np. feminizmu anarchistycznego, socjalistycznego czy czarnego.
Feminizm umiarkowany leży po środku, interesuje się i życiem publicznym i prywatnym kobiet, są za instytucja małżeństwa, walczą w imię haseł o równość i wolność i w imię tych haseł postulują przyznanie kobiecie np. prawa do aborcji. Poza tym feministki "trzeciej fali" (bo tak je zwą) nie traktują "upłuciowienia" kultury (język, myśli, sztuka) jako zło, czy przeszkodę na drodze do równości. Chodzi tylko o to, by zapewniona została możliwość swobodnego wyrażania i realizowania indywidualnie rozumianej kobiecości.
20. Dlaczego feministki radykalne walczą o zmianę nazewnictwa zawodów?
Ponieważ uważają, że nazewnictwo zawodów, które są rodzaju męskiego wprowadzają dyskryminację kobiet i ich nierówne traktowanie. Dlatego wg nich kobiety, które ukończyły np. socjologię nie są socjologami, tylko socjolożkami.
21. Jakie formy działań realizują organizacje feministyczne?
Feministki i feminiści dążą do przekształcenia tradycyjnych relacji między płciami, uważanych za zniewalające jednostkę. Formy działań organizacji: edukacyjne i informacyjne, walka ze stereotypami (ulotki, artykuły, programy), ochrona praw kobiet i równości oraz szans w różnych dziedzinach życia społecznego, staranie się o wprowadzenie zmian w tych normach prawnych, które maja charakter dyskryminacyjnych (np. wprowadzenie kontroli przy obiektywnej zapłacie za wykonywana prace), próby zapewnienia większego udziału kobiet we władzy, różnego rodzaju projekty (np. przeciwdziałania przemocy w rodzinie), promowanie aktywności zawodowej (szkolenia, doradztwo).
22. Jakie są trzy poziomy istotne dla całościowej analizy procesu polskiej transformacji i zachodzące w nich centralne procesy?
1) Polityczny - utworzenie różnorodnych partii politycznych. Władze zgodziły się na częściowo demokratyczne wybory, przywrócono drugą izbę parlamentu - Senat oraz urząd Prezydenta. 2) Gospodarczy - w płaszczyźnie ekonomicznej porozumienie dotyczyło m. in. rozwoju samorządności i partycypacji pracowniczej, swobodnego kształtowania się struktury własnościowej, rozwoju stosunków rynkowych i konkurencji, likwidowania pozostałości systemu nakazowo-rozdzielczego, prowadzenia jednolitej polityki finansowej wobec przedsiębiorstw oraz podporządkowania selekcji kadr kierowniczych w przedsiębiorstwach kryterium fachowości. 3) Społeczny - zmiana świadomości, indywidualizm, kreatywność. (do sprawdz.)
23. Jakie procesy dezintegracyjne doprowadziły do osłabienia systemu społeczno-politycznego PRL?
1) System autorytarny wypełnił funkcje, które doprowadziły do jego ustanowienia. Dlatego też jego dalsze istnienie nie jest juz konieczne i system upada. 2) Reżim, traci swoją prawomocność, a skoro żaden system nie może istnieć bez prawomocności podlega dezintegracji. 3) Konflikt wewnątrz bloku rządzącego, zwłaszcza jeśli ma ona charakter militarny, z takiego lub innego powodu, przy spełnieniu warunku wymienionego w pkt 2, nie mogą być wewnętrznie rozwiązane a pewne frakcje rządzących decydują się na odwołanie do poparcia zewnętrznych grup, i w ten oto sposób blok rządzący w całości podlego dezintegracji. 4) Zewnętrzna (międzynarodowa) presja na przywdziane demokratycznego wizerunku prowadzi do kompromisów, które mogą uruchomić mechanizm opisany w pkt. 3 (do sprawdz.)
24. Jakie można wyróżnić fazy radykalnej transformacji w Polsce i czym się one charakteryzują?
Faza początkowa w której uruchomione zostały procesy społeczne charakteryzujące się „mocą transformacyjną”, czyli zdolnością przekształcenia starego systemu w nowy system społeczny. Faza międzysystemowa w której stary system juz nie funkcjonuje a nowy zaczyna się wyłaniać. Faza zaawansowana czyli przekroczenie masy krytycznej zmian, definitywne przejście starego systemu do historii. Faza postrewolucyjna charakteryzuje się wygaśnięciem rewolucyjnej euforii i wejściem nowego systemu w obszar codziennych doświadczeń społeczeństwa. Faza konsolidacji w której system stabilizuje się i staje się jedynym dostępnym w życiu publicznym polem gry interesów i wartości.
25. ???
(brak)
Opracowanie: Monia, Puszkin, Szpari, Aśka, Magda
Edycja: Tymoński =)