TEORIE MERYTOKRATYCZNE - edukacja jako kanał mobilności
Ideologie merytokratyczne - Kingsley Davies, Wilbert Moore - ujęcie funkcjonalne (stratyfikacja jako system zróżnicowanych nagród przekonujących do zajmowania pozycji, które wymagają zwiększonego wysiłku; każdy zawód pełni inną doniosłość funkcjonalną. Tylko istnienie nierówności społecznych stanowi motywację do kształcenia się)
Teoria Gerharda i Jean Lensky (stratyfikacja jest naturalna i oparta o indywidualne talenty - postęp technologiczny powoduje pojawienie się nadmiaru dóbr, które muszą zostać rozdzielone)
Model Blaua - Duncana osiągania statusów
(pozycja w strukturze społecznej rodziców - status przypisany - edukacja - osiągnięcia szkolne - rynek pracy - status osiągany - pozycja w strukturze społecznej)
Starali się udowodnić, że lepiej zaczynać z niskiej pozycji (większa szansa na mobilność)
TEORIE FUNKCJONALNE - nierówności jako czynnik zapewniający trwanie
Durkheim - jednostka wychowywana dla społeczeństwa w celu wdrożenia do solidarności organicznej (zasady moralne, inne umiejętności potrzebne dla otoczenia). Szkoła jako instytucja zapewnia systemowi trwanie.
Teorie strukturalno - funjkcjonalne - T. Parsons klasa szkolna jako system społeczny - socjalizacja i selekcja jako podstawowa funkcja szkoły
TEORIE KONFLIKTOWE - teore nierówności i stratyfikacji związane z płcią kulturową
Bourdieu i Passseron (system edukacyjny jako narzędzie reprodukcji stosunków władzy)
Teorie praw płci kulturowej - Janet Chafetz - celem teorii jest zmiana; normy i stereotypy płci kulturowej, klasa średnia i dylematy płci kulturowej, samoorganizacja i ruchy polityczne, poparcie elit = zamierzony proces zmiany; niezamierzone procesy zmiany: zmiany demograficzne, technologiczne, ekonomiczne)
R. Collins - system stratyfikacji jako rynek nabywania dóbr kulturowych; szkoła jako miejsce rywalizacji grup społecznych o pozycję w strukturze władzy; na rynku dóbr kulturowych dochodzi do zderzenia 3 roszczeń: zdobycie kwalifikacji, poprawa statusu, kontrola polityczna państwa
EFEKTY ODWRÓCENIA W EDUKACJI - Raymon Boudon
- struktura kształcenia przesuwa się ku górze (kształcenie masowe) a dystrybucja statusów (struktura społeczna) jest stała w czasie - nie wzrasta mobilność zawodowa
- zawiedzione oczekiwania, równocześnie cena zdobycia statusu społecznego wzrosła (wydłużył się okres kształcenia)
- rozczarowanie szkolnictwem wyższym, załamana wiara w to, że edukacja jest w stanie rozwiązać problemy społeczne
Teoria redukcjonistyczna - George C. Homans
Prawa interakcji:
1. im częściej działanie jest nagradzane tym częściej jednostka je podejmuje
2. im częściej działanie jest karane tym rzadziej jednostka je podejmuje
3. jeśli pewnej sytuacji towarzyszyło doświadczenie nagradzające jo jednostka będzie starała się znów znaleźć w takiej sytuacji
4. im większa wartość dla jednostki ma nagroda tym częściej będzie takie działanie podejmować
5. im częściej jednostka otrzymuje nagrodę tym mniej jest dla niej ta nagroda wartościowa
Erwing Goffman - Symboliczny interakcjonizm (wymiana i interakcja dotyczy symboli, idei, znaczeń a nie obiektów materialnych; KOMUNIKACJA - istota interakcji)
Etapy:
1. "rozpoznanie" partnera interakcji
2. identyfikacja partnera jako "istotnego" lub "nieistotnego" innego, określenie tego kim on jest (koncepcja partnera)
3. definicja sytuacji (subiektywne określenie obiektywnych warunków działania)
4. interpretacja gestów
5. postawienie się w roli innego (co o mnie w tej sytuacji myśli inny)
TEORIE ZMIAN SPOŁECZNYCH
MODEL CYKLICZNY - Cyrkulacja elit - V. Pareto
elita rywalizuje o władzę wykorzystując nieelitę (elity zmieniają się, bo elity rządzące popadają w dekadencję, lenistwo i impas, gromadzą się w niej jednostki mierne, NIESKUTECZNE)
-zmiana społeczna ewolucyjna (wymiana członków elit)
-zmiana społeczna rewolucyjna (elita nie wymienia członków)
Rezydua - określa strategię działania elity ("lwy" = konserwatyści, "lisy" = innowacyjność)
MODEL EWOLUCYJNY (podstawy - A. Comte, H. Spencer, E. Durkheim, F. Tonnies)
- jedność świata przyrodniczego i społecznego ( jedna spójna wiedza, te same prawa)
- jeden model ewolucji (ten sam dla różnych społeczeństw, różne tempo), te same stadia, etapy
- wszechobecna zmiana (globalna, ewoluuje cały system, a nie tylko jego elementy), jest ona łagodna, powolna, spontaniczna
- zmiana = postęp
T. Parsons - podsystemy, struktura komplikuje się, nowe funkcje
Mechanizmy ewolucji:
1. różnicowanie (wyłanianie się nowych podsystemów)
2. doskonalenie adaptacyjne (wzrost efektywności działania nowego podsystemu)
3. inkluzja (włączenie podsystemu do całego systemu społecznego)
4. uogólnianie wartości (tworzenie ogólnych standardów dla nowego podsystemu)
Przykład: ewolucja systemu kształcenia (na przykładzie kształcenia ustawicznego)
Ewolucja systemu gospodarczego w Polsce po '89 roku.
MODEL KONFLIKTOWY (baza - Hegel, Marks)
Kryzysy, konflikty, walka, zagłada
R. Dahrendorf:
1. wszechobecna zmiana społeczna
2. wszechobecny konflikt
3. każdy element społeczeństwa przyczynia się do dezintegracji i zmiany
4. każde społeczeństwo opiera się na przymusie (pozycje wyższe i niższe - sprzeczne interesy)
KIEDY NASTĄPI KONFLIKT I BUNT:
1. jest przywódca i jest myśl
2. potrafimy się zorganizować
3. potrafimy się komunikować i rekrutować nowych członków
TEORIE ZALEŻNOŚCI
Paul Prebish: "centrum" (najbardziej rozwinięte kraje uprzemysłowione) i "peryferie" (ubogie kraje rolnicze - Ameryka Łacińska, Afryka)
DYCHOTOMIE:
- nowoczesne (postępowe) - tradycyjne (zacofane)
- nowe - stare
- rozwinięte - niedorozwinięte
- postindustrialne - industrialne