E. A. Nida, Zasady odpowiedniości

Różnice między przekładami - czynniki kształtujące tłumaczenie:

1. charakter komunikatu - forma lub treść komunikatu; w poezji większy nacisk na formę (wymogi formalne) zwykle poświęca się formę dla treści;

2. cel stawiany sobie przez autora i tłumacza - cele tłumacza zwykle zbieżne z celami autora; zasadnicze cele: przekazanie informacji dotyczące treści i formy, podpowiadanie jakiegoś sposobu postepowania (dążenie do zrozumiałości);

3. rodzaj odbiorców - zdolność do dekodowania na poziomach: dzieci, osób czytających i piśmiennych, lecz z ograniczonym dekodowaniem, przeciętnie wykształconych, specjalistów, różnice w zainteresowaniach odbiorców;

Rodzaje ekwiwalencji:

1. formalna - koncentruje się wokół komunikatu (treść i forma); przekład formalny powinien najdokładniej oddawać elementy języka źródłowego; np. przekład-glossa;

2. dynamiczna - „zasada ekwiwalentnego efektu”; relacja między komunikatem a odbiorcą przekładu był zasadniczo ta sama jak pomiędzy komunikatem a odbiorca oryginału; dążność do pełnej naturalności wypowiedzi, próba nawiązania do sposobów postepowania istotnych w kontekście kultury odbiorcy;

Wymagania wobec przekładu:

1. ma być sensowny

2. ma oddawać ducha i styl oryginału

3. ma cechować się naturalnością i swobodą wyrazu

4. ma wywołać podobną reakcję

Na tym poziomie dochodzi niekiedy do konfliktu między treścią a formą; tłumacze w takich sytuacjach stawiają na znaczenie, ale sama treść prowadzi do przeciętności, a sama forma do wywołuje tylko wrażenie i nie przekazuje komunikatu;

Zasady rządzące przekładem w:

1. ekwiwalencji formalnej:

a. odtwarza jednostki gramatyczne

b. konsekwencję w użyciu wyrazów

c. znaczenie w stosunku do kontekstu źródłowego.

Odtwarzanie polega na:

o Tłumaczeniu rzeczowników na rzeczowniki itd.

o Zachowaniu wyrażeń i zdań bez zmian

o Zachowaniu formalnych wskaźników.

W razie niemożności ekwiwalencji - komentarze, przypisy, oznaczenia wyrazów kursywa czy nawiasami, uwagi.

2. ekwiwalencji dynamicznej - najbliższy naturalny ekwiwalent komunikatu przekazany w języku źródłowym:

a. ekwiwalent - w stronę komunikatu w języku źródłowym,

b. naturalny - dostosowany do języka i kultury przekładu, kontekstu komunikatu, odbiorców przekładu,

c. najbliższy - kryterium najwyższego stopnia podobieństwa;

Składniki naturalności ekwiwalencji dynamicznej:

1. Adaptacje w gramatyce i słownictwie, to drugie wymaga więcej wysiłku:

a. Trzy poziomy słownictwa:

• określenia, które znajdują odpowiednik;

• określenia obiektów odmiennych kulturowo, ale pełniących podobne funkcje - tu inny termin, który oddaje formę desygnatu lub wskazuje na ekwiwalentna funkcję;

• określenia obiektów właściwych konkretnej kulturze - tu zawsze zostaną „obce skojarzenia”;

Fałszywi przyjaciele - kiedy języki są blisko ze sobą związane, lecz występuje dystans kulturowy; w odwrotnej sytuacji - konieczność zmian formalnych, lecz sytuacja łatwiejsza od poprzedniej, bo paralelizmy treściowe;

Naturalność wypowiedzi to kwestia wzajemnej przystawalności:

1. części mowy

2. kategorii gramatycznych

3. klas semantycznych

4. typów dyskursu

5. kontekstów kulturowych

2. Zgoda z kontekstem konkretnego komunikatu;

Gdzie tłumacze najczęściej popełniają błędy: slangowość i kolokwialność, onomatopeje, wulgaryzmy, anachronizmy, oddawanie stylu jako zabarwienia emocjonalnego;

3. Stopień dopasowania komunikatu do odbiorców: ocena zdolności odbiorców do dekodowania treści;

Przekład ED wymaga modyfikacji formalnych na poziomie:

1. form literackich

2. wyrażeń semantycznie egzocentrycznych

3. znaczeń wewnątrztekstowych.

---