Średnie dzieciństwo - wiek przedszkolny.
Okres średniego dzieciństwa trwa od 4. do 6 r. ż. Dziecko, które rozpoczyna ten etap życia, charakteryzuje poziom rozwoju motorycznego i sensorycznego umożliwiający mu poruszanie się w najbliższym otoczeniu i docieranie do interesujących je obiektów traktowanych przez nie jako istniejące realnie, noszące cechy stałości i obiektywności. Dziecko we wczesnym dzieciństwie zdobyło wiele doświadczeń na temat właściwości obiektów fizycznych oraz relacji między nimi. Nabyło umiejętności rozwiązywania problemów w działaniu oraz przez kombinacje myślowe. Opanowało językowe i niejęzykowe sposoby porozumiewania się z innymi. Dziecko przedszkolne zwraca coraz częściej uwagę na efekt własnych działań i przeżywa radość z osiągnięć ruchowych. Rozwija się u nich harmonia, płynność i rytmiczność ruchów oraz siła. Dzieci w 4.-6. r. ż. mogą umiarkowanie dokładnie kopiować kształty liter. W tym okresie wzrasta zdolność rozróżniania barw i odcieni barwnych. Dzieci opanowują nazwy kolorów i poprawnie stosują je w odniesieniu do barw podstawowych.
Wiek przedszkolny stanowi okres rozwojowy, w którym tempo fizycznego wzrostu oraz zmian zachodzących w psychice dziecka jest nadal szybkie. Ze względu na przewagę procesów pobudzania nad procesami hamowania w zachowaniu się dzieci w tym okresie mogą pojawiać się rozmaite trudności, będące przejawem braku równowagi, wyższych czynników nerwowych. Kilkuletnie dzieci bywają uparte i kłótliwe, agresywne i gwałtowne, zazdrosne i obraźliwe, kapryśne i grymaśne, nie są to jednak jakieś stałe cech ich charakteru., lecz raczej przejściowe objawy złego nastroju wywołane niekiedy nadmiarem stymulacji, zmęczeniem i niewłaściwą organizacją trybu życia. Umiejętne postępowanie z dzieckiem ze strony rodziców i wychowawców, cierpliwość, takt, wyrozumiałość dla jego chwilowych wybryków, a jednocześnie stawianie mu zdecydowanych wymagań i systematyczna kontrola jego czynności, zapobiegają utrwalaniu nawyków i przyzwyczajeń oraz eliminują zaburzenia w zachowaniu.
W wieku przedszkolnym dzieci rozumieją niezwykły charakter kontaktu społecznego. Zawierają przyjaźnie, lubią się wspólnie bawić, przebywać ze sobą. Zdarza się jednak niektórym jednostkom mieć trudności w przystosowaniu się i podporządkowaniu grupie rówieśniczej.
Są to dzieci niedojrzałe pod względem emocjonalno- społecznym. Współdziałanie utrudnia postawa egocentryczna, narzucanie innym swej woli, niechęć do wspólnej zabawy, w której obowiązują konkretne reguły. Zachowują się na ogół w sposób charakterystyczny dla młodszych dzieci, a ich reakcje uczuciowe określa się jako zbyt dziecinne, infantylne. Infantylizm tych dzieci objawia się brakiem równowagi psychicznej, płaczliwością , okazywanie jawnie złością i niepohamowanym gniewem. Brak dojrzałości emocjonalno społecznej widoczny jest u dzieci sześcioletnich. Charakterystyczny jest dla nich brak wytrwałości, niechętny stosunek do pracy, którą zaczynają lecz nie kończą jej. Na ogół nie wykonują poleceń, a zakazy są dla nich pustym dźwiękiem. Robią to na co maja ochotę. Jak uważa pani Danuta Siemek „..nieprawidłowe dojrzewanie uczuć społecznych wynika z błędów wychowawczych popełnionych przez najbliższe otoczenie -najczęściej rodziców i dziadków. Wyręczanie dziecka we wszystkich zajęciach, odsuwanie najmniejszych przykrości i trudności powoduje ,że staje się ono bierne, niechętne do działania. Dziecko utwierdza się w fałszywym przekonaniu, ze jest inne i wyjątkowe. Przyczyna nieprawidłowości w rozwoju mogą być także wstrząsy psychiczne spowodowane np. konfliktami w rodzinach formalnie i nieformalnie rozbitych.
Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo, czyli „trudne do kochania” -tak nazwała autorka dzieci niespokojne, dokuczliwe, nieznośne, chętne do bójek. Takie dzieci swym postępowaniem zniechęcają do siebie innych, nadmiernie absorbując ich uwagę, angażując bez przerwy w swoje sprawy, wyczerpując zapasy całej cierpliwości. Wymagają bezustannego nad sobą czuwania.
Na ogół trudno im się zżyć z rówieśnikami. Łatwo popadają w konflikty, są dokuczliwe skłonne do bijatyk, niewytrwałe w wysiłku umysłowym. Każda nowa sytuacja przykuwa ich uwagę na krótko.
Najczęściej takie dzieci spotyka się w rodzinach, w której brak konsekwencji w postępowaniu. Dzieci takie wymagają większej cierpliwości ze strony rodziców. Należy zaspokoić potrzebę ruchu poprzez organizowanie zabaw ruchowych.
Kłamstwo - wiek przedszkolny obfituje w pozorne kłamstwa. Zdarza się to wówczas, kiedy dziecko opowiada różne fantastyczne opowiadania nie zgodne z prawdą, ale wówczas buja jego wyobraźnia. Kiedy opowiada o wspaniałych podróżach morskich, czy kosmicznych. Rozmijanie się z prawdą wynika stąd, że dziecko przedszkolne nie potrafi jeszcze rozróżniać tego, co realne od tego, co urojone. Kiedy pojawia się kłamstwo prawdziwe i celowe wiąże się to, z wadliwym oddziaływaniem pedagogicznym ze strony rodziców bądź wychowawców. Dziecko przeważnie kłamie po to by zaspokoić swoje pragnienia. Coraz częściej będzie to robić, jeżeli zauważy, że może coś osiągnąć bez trudności.
Kłamstwo pojawia się także wtedy, gdy dziecko odczuwa lek, czegoś bardzo się boi. Często powodem tego są kary cielesne. Dziecko stosuje kłamstwo prawie zawsze wobec tych osób, które budzą w nim uczucie żalu i leku. Nieodzownym warunkiem wytępienia kłamstwa są dobre stosunki między dziećmi a rodzicami oparte na zrozumieniu, życzliwości i wzajemnym zaufaniu.
Agresja- kiedy dziecko rzuca się na matkę, kopie ją, bije po twarzy, kiedy szarpie kolegę za włosy, brutalnie go bije, drapie, zachowuje się agresywnie. Ale agresja nie tylko przejawia się w biciu, lecz także w szyderstwie, drwinie, ośmieszaniu, upokarzaniu.
Dzieci przyswajają sobie formy zachowania agresywnego drogą naśladownictwa. Wzorem najczęściej staja się rodzice- brutalnie odnoszący się do dziecka. Przeniesienie takiego zachowania na grupę rówieśniczą wyraz się w represyjnym sprawowaniu funkcji przywódczych. Fakt nie bicia się dzieci z kręgu rówieśniczego, rozzuchwala małych, agresywnych przywódców. Często wybierają sobie ofiarę, którą upokarzają, biją dla wątpliwej przyjemności, z przyzwyczajenia. Gorzej, gdy naśladują je inne dzieci.
Najlepszą formą terapii dziecka w tym wieku, będzie zmiana postawy rodziców wobec dziecka, więcej spędzanego z dzieckiem czasu. Zachowanie rodziców musi być adekwatne do tego, czego oczekują po zachowaniu swojego dziecka. W tym wieku to właśnie rodzice mają największy wpływ na dziecko i póki jest to możliwe muszą przekazywać mu jak najlepsze wzorce.
B. Harwas Napierała. Psychologia rozwoju człowieka. PWN. Warszawa 2001