25. Modele partii politycznych
W politologii wskazuje się zasadniczo na trzy podstawowe modele partii politycznych, czy też etapy ich rozwoju: kadrowy, masowy oraz wyborczy.
26. Najwcześniejszą formą organizacyjną partii politycznych były partie typu elitarnego określane mianem kadrowych. W państwach europy zachodniej pojawiły się w drugiej połowie XIX w., natomiast w innych rejonach geograficznych nieco później. Partie kadrowe to głównie partie, które wyłoniły się z różnego rodzaju stowarzyszeń, pozostając w zasadzie reprezentacją ich interesów np. Demokratyczna Partia Wybrzeża Kości Słoniowej, kojarzona z interesami plantatorów. Partie te miały charakter raczej lokalny, stanowiły konfederacje lokalnych grup notabli, tworzących układ powiązań nieformalnych. Lokalny polityk jeśli posiadał odpowiednie środki to sam organizował kampanię wyborczą, jeśli nie to zabiegał o nie u lokalnych elit. Tworzył więc sieć kontaktów osobistych, które miały wpływ na jego działania również po osiągnięciu stanowiska. W partii kadrowej nie istniała właściwie organizacja centralna, jakiś specjalny system biurokratyczny.
27. Masowe: Upowszechnienie prawa wyborczego spowodowało zastąpienie dotychczasowego modelu partii kadrowej na partię masową, zorganizowanej na podstawie rozbudowanej struktury terytorialnej. Jest to związane z liderami partii lewicowych, którzy sformowali partie polityczne poza parlamentem jako instrument do brania udziału w wyborach i osiągania założonych celów. Natomiast elity polityczne musiały zweryfikować dotychczasową koncepcje prowadzenia kampanii wyborczej w kontekście upowszechniającego się prawa wyborczego. Poza tym postępujący proces stabilizacji nowego elektoratu. Transformacja z kadrowej na masową: organizacji opartej na luźnych powiązaniach między politykami reprezentujących podobny sposób myślenia w organizację dysponująca rozbudowaną struktura wewnętrzną i finansowaną ze składek członkowskich. Cechy charakterystyczne: 1)dążyły do politycznego zorganizowania dużych grup społecznych i uzyskania statusu jedynego ich reprezentanta w przetargach politycznych. 2) wypełniały funkcje ekspresywną, umożliwiały szeroką partycypacje polityczną obywateli . 3)schemat identyfikacji społeczno-strukturalnej. 3)formuła masowego członkowstwa. 4)aparat biurokratyczny
28. Ostatnim modelem partii politycznej jest model wyborczy. Strategia wyborcza charakteryzuje się 1)skierowaniem apelu do różnych grup społecznych, przez co nabiera on cech o zasięgu ogólnonarodowym- zasadniczym punktem odniesienia jest elektorat narodowy. Powstał on na bazie zacierania się różnic pomiędzy poszczególnymi grupami i warstwami społecznymi. Przyczynił się do tego głównie wzrost poziomu edukacji, otwarcie szybkiego procesu awansu społecznego oraz profesjonalizacji polityki2)partie w znacznie mniejszym stopniu są zainteresowane spełnianiem funkcji ekspresywnej - zmieniły się instrumenty, przy pomocy których dążą do zdobycia władzy. 3)utracenie zdolności strukturyzowania elektoratu - adresatem apelu ma być dobrze poinformowany i wykształcony wyborca, który dokonuje decyzji wyborczych na podstawie bliskiego mu programu wyborczego. 3)coraz mniejszą role odgrywa członkowstwo - w dobie rozbudowanych mass mediów rozbudowany aparat partii lokalnych nie jest przydatny oraz może krępować swobodę działania elit narodowych. 4) zwrot w kierunku modelu partii kadrowej - centralna rolę odgrywają wyspecjalizowane grupy polityków i profesjonalnych biurokratów, czyli eksperci dysponujący specjalistyczna wiedzą - wzmocnienie organizacji prawnych grupy liderów.
32. Rodzina partii lewicowych : partie komunistyczne- najstarsze powstały w pierwszej i drugiej dekadzie XX wieku. Produkt rewolucji w Rosji z 1917. W okresie międzywojennym i po II WŚ pozostały lojalnym wykonawca dyktatu Moskwy - ortodoksyjne, pro moskiewskie i antysystemowe (francuska PCF, portugalska PCP, czy grecka KKE) oraz bardziej autonomiczne, liberalne i reformistyczne (włoska PCI, hiszpańska PCE, holenderska PCN). Po upadku komunizmu w 1989 jedna grupa zachowała marksistowską tożsamość, inne mówiące, że nastąpił upadek socjalizmu w zdegenerowanej formie, a nie socjalizmu w ogóle; trzecia grupa uważa, że skończył się komunizm, wiec należy porzucić wszystko, co z nim związane. Partie socjalistyczne: a)parlamentarne: arena parlamentarna zasadnicza płaszczyzną konfrontacji interesów politycznych, a mechanizm parlamentarno-gabinetowy jedynym skutecznym sposobem promowania własnych strategii. b) partie prosystemowe: reprezentacje interesów klasy robotniczej, wzmocnienie prosystemowej opcji i forsowanie pragmatycznego elektoralizmu; c) partie duże d) relewantne politycznie: partie inicjujące, wokół których ogniskują się procedury tworzenia gabinetow koalicyjnych. Partie lewicowo-libertariarne: partie ekologiczne - nowy katalog kwestii problemowych, ochrona środowiska i nowa jakośc życia. Na proces tworzenia wpływają: typ systemu wyborczego(w proporcjonalnym większa szansa na wejście od parlamentu); charakter systemu partyjnego(system wielopartyjny); rola związkow zawodowych. Znaczenie spraw ekologicznych dla społeczeństwa cechy określające charakter partii lewicowo-libertiariarnych: postulaty równości praw, politycznych, ochrony praw mniejszości, walki o ratowanie środowiska naturalnego, solidarności z Trzecim Światem, egalitaryzmu; proces partycypacji opiera się na akcentowaniu pierwiastka partycypacji: proces decentralizacji ich struktury wewnętrznej, zabezpieczenia ogniskom terytorialnym poziomu autonomii; adresują swój apel wyborczy do określonego segmentu elektoratu.
33. Rodzina partii prawicowych: partie chadeckie: trzy podstawowe kategorie-1)partie o rodowodzie katolickim; 2) partie reprezentujące interesy społeczności katolickiej oraz protestanckiej; 3) małe partie chadeckie o rodowodzie protestanckim. Wysoki poziom relewancji rządowej (partycypacji i odpowiedzialności).w swych programach opcję lewicową w kwestiach w polityce socjalnej i prawicową w sferze polityczno-ekonomicznej. Partie konserwatywne: przełom XIX i XX wieku. Blisko powiązane z parlamentami narodowymi i inicjowane tworzeniem silnej grupy terytorialnej. Wg Duvergera SA to partie typu wewnętrznego, a proces ich instytucjonalizacji parlamentarnej poprzedził faze upowszechnienia prawa wyborczego. Rodzaje: ogólnonarodowe- łagodza typ apelu klasowego, oferując wyborcy tożsamość uniwersalną; partie ogólnonarodowe o populistycznym typie apelu wyborczego- akcent silnych akcentów narodowych w programach wyborczych. Znaczny poziom relewancji rządowej. Nazywane inaczej świeckimi partiami konserwatywnymi. Partie ultraprawicowe: w wielu przypadkach można zaliczyć do partii konserwatywnych. Najczęściej wykluczają możliwość współpracy nowymi partiami. Rodzaje: ultraprawicowe starego typu - nawiązują do tradycji autorytarnej, zwłaszcza faszystowskiej, podważają legitymacje istniejącego systemu politycznego, podważając porządek demokratyczny, promują ideał wspólnoty naturalnej, odwołują się do koncepcji etnocentryzmu i nacjonalizmu; ultraprawicowe nowego typu- nie mają bezpośredniego powiązania z partiami faszystowskimi, powstały jako wyraz neokonserwatywnej reakcji na kryzys państwa opartego na idei socjaldemokratycznej, koncepcji państwa dobrobytu, korporatywizmu czy keynesianizmu. Partie te traktuja parlament jako zasadniczą płaszczyznę rywalizacji, unikając niekonwencjonalnych form partycypacji politycznej.