System kształcenia muzycznego niewidomych w Czechach -
Jerzy Jelinek, opracowała Halina Kuropatnicka-Salamon (Nowy Magazyn Muzyczny nr 16/2006)
Zasadniczy szczebel kształcenia muzycznego niewidomych w Czechach stanowią szkoły podstawowe, specjalne bądź masowe. Prowadzenie zajęć w szkołach specjalnych powierza się nauczycielom-specjalistom, posiadającym doświadczenie w pracy z niewidomymi. Wszyscy nauczyciele mają obowiązek znać brajlowską notację muzyczną, dzięki czemu szkoła taka zapewnia realne możliwości rozwijania technik posługiwania się nutami przez dzieci, na których będą bazować w budowaniu swojej przyszłości muzycznej.
Jeśli któryś z uczniów zainteresowany jest grą na instrumencie nieprzewidzianym w jego szkole, pozostaje mu uczęszczanie do właściwej klasy masowej szkoły muzycznej. Pedagodzy takiej szkoły zazwyczaj nie mają doświadczenia w pracy z niewidomymi, toteż niezbędne jest udzielanie im wszechstronnej pomocy. Służą temu rozmaite konsultacje metodyczne. Szkoły specjalne natomiast zapewniają uczniom pomoc w kształceniu w zakresie teorii muzyki.
Jeżeli niewidomi uczniowie pobierają naukę wyłącznie w szkołach masowych, konieczna staje się współpraca pedagogów z centrum konsultacyjnym, ułatwiającym rozwiązywanie problemów natury tyflologicznej. W Czechach sieć szkół muzycznych, w których kształcą się niewidomi, jest szeroka; obejmuje nie tylko duże, ale również stosunkowo małe miejscowości. Dba się o to, aby uczniowie takich szkół byli zaopatrywani w brajlowskie podręczniki i nuty. Dzięki temu mogą oni lepiej sprostać wymaganiom szkolnym. Wiele form pomocy świadczonych jest za pośrednictwem Centrum Tyflologicznego oraz punktów konsultacyjnych dla niewidomych i słabowidzących, które współpracują z Konserwatorium im. Jana Deyla. Organizowane są seminaria i lekcje pokazowe dla uczniów oraz nauczycieli pod kierownictwem wytrawnych pedagogów. Aktualnie uczestniczy w tych spotkaniach ok. 30 uczniów z rodzicami i nauczycielami.
Ważną funkcję w kształceniu młodych talentów pełni drukarnia i biblioteka w Pradze, udostępniając materiały brajlowskie uczniom i nauczycielom. W skład komisji opracowującej plany wydawnicze wchodzą pedagodzy różnych specjalności, także muzycznych. Brajlowskie pozycje, w tym nutowe, są wypożyczane zainteresowanym, niektóre kopiuje się na indywidualne zamówienia.
Konserwatorium im. J. Deyla dla młodzieży niewidomej i słabowidzącej oraz szkoła stroicieli fortepianów konkretyzują muzyczną drogę studentów. I tak np. Konserwatorium zapewnia kształcenie w zakresie techniki nauczania muzyki na niższych szczeblach, proponuje listę materiałów nutowych do wydania w brajlu, zapewnia pomoc metodyczną nauczycielom innych szkół, podnosząc tym samym poziom nauczania. Sukcesy absolwentów potwierdzają wartość tych zabiegów.
Częstokroć pojawiają się pytania, dlaczego utalentowani uczniowie niewidomi uczą się w szkołach specjalnych zamiast w zwykłych wraz z widzącymi kolegami. Istnieją oczywiste przyczyny. Konserwatorium im. J. Deyla przygotowuje studentów do zawodu nauczyciela muzyki oraz wyspecjalizowanego metodyka. Wdraża do przyszłej pracy poprzez odbywanie praktyki pedagogicznej. Natomiast zwykłe konserwatoria koncentrują się na wirtuozerii, pozostawiając na drugim planie wyposażenie w umiejętności nauczycielskie. Nie znaczy to, że wśród opuszczających uczelnię im. J. Deyla brak mistrzów-instrumentalistów, członków zespołów muzycznych czy olśniewających solistów. W dużym stopniu pamięciowe opanowywanie utworów nadaje specyficzny rytm ich pracy i nieustannie wymaga zdyscyplinowanego wysiłku. W wyniku tego absolwenci uczelni osiągają świetne rezultaty i licznie uczestniczą w prestiżowych konkursach muzycznych. Wielu po ukończeniu Konserwatorium im. J. Deyla kontynuuje studia w wyższych szkołach muzycznych bądź na uniwersytetach.
Obecnie w czterech klasach Konserwatorium im. J. Deyla i w tyluż szkoły stroicieli fortepianów uczy się ok. 100 osób, a kilkuset niewidomych i słabowidzących absolwentów opuściło już mury tych uczelni. Konserwatorium wykształciło także sporą grupę obcokrajowców. Dla ułatwienia im wejścia w nową rzeczywistość organizowane są dla studentów zagranicznych lekcje języka czeskiego.
Warto zaakcentować fakt zatrudniania w Czechach niewidomych i słabowidzących nauczycieli w masowych szkołach muzycznych. W niektórych pracuje nawet po kilku pedagogów niesprawnych wzrokowo. Nie ogranicza się bowiem liczbowo angażowania w szkolnictwie osób niepełnosprawnych.
Corocznie odbywają się w Czechach konkursy interpretatorskie - zawsze dla innych grup instrumentalistów. Wykonawcy są dzieleni na 8 kategorii wiekowych. Konkurs rozstrzyga się na kilku etapach. Wyłącznie doskonali wchodzą do finałów. Często zwycięzcami bywają studenci Konserwatorium im. Jana Deyla, np. w ubiegłym roku laureatami było dwóch gitarzystów z tej uczelni. Gratulacje!