Opracowała: Maria Madej
Nauczyciel Gimnazjum nr 3 w Zawierciu
Współczesne systemy wychowania muzycznego a reforma szkolna.
I Wychowawcze wartości sztuki, ze szczególnym uwzględnieniem muzyki.
II Współczesne systemy wychowania muzycznego.
II Główne założenia reformy oraz zagadnienie integracji muzyki z innymi sztukami pięknymi..
I
Człowiek nie przychodzi na świat z ukierunkowana wrażliwością, zdolność do przeżycia estetycznego nie jest uwarunkowana genetycznie. Dopiero wychowanie wyposaża jednostkę w dyspozycje czyniące ją zdolną do konstruktywnego kształtowania życia społecznego, do harmonijnego współżycia z innymi oraz do wynoszenia osobistego szczęścia z życia. Ostatnia dyspozycja wchodzi w zakres wychowania estetycznego, traktowanego jako zorganizowany sposób systematycznego kontaktu ze sztuką. Sztuka jest naturalnym środowiskiem człowieka, mimo, że jest światem konwencji. Przypisuje się jej różnorodne właściwości, nie tylko estetyczne i wychowawcze, ale również poznawcze, moralne, społeczno -polityczne /światopoglądowe/, rekreacyjne, refleksyjne, rekompensacyjne, terapeutyczne, ludyczne /pobudza do zabawy, wyzwala wesołość, radość istnienia/, katartyczne / uwalnia ludzi od nękających ją lęków, stresów, fobii/...
Muzyka, to sztuka organizacji dźwięków realizowanych w czasie, oddziaływujących na sferę intelektualną i emocjonalną. Fakt, że przebiega w czasie stwarza niepowtarzalność wrażeń wywoływanych w procesie percepcji u odbiorcy. Stad preferowanie bezpośredniego kontaktu z muzyką w sali koncertowej nad muzyką przekazywaną przez środki masowego przekazu i urządzenia fonograficzne.
W świecie sztuki występuje tendencja do systematyki wiedzy o przedmiocie, a następnie poddawanie jej klasyfikacji z różnych aspektów. Szczególnie XIX i XX wiek jest niezwykle płodny w różnorodne systemy. Na przykład sztukę dzielono na odbieraną wzrokiem i odbieraną słuchem, na wytwórczą i odtwórczą, na ruchomą i nieruchomą, na wymagającą wykonawców / muzyka / i taką, która wykonawców nie potrzebuje / malarstwo /, na budującą skojarzenia / malarstwo, sztuka słowa / i nieokreśloną / muzyka / , na figuratywną / konkretną / i niefiguratywną / abstrakcyjną /, na formalną, treściową / muzyka kształtująca ideał piękna w czasie / i społeczną / wychowanie estetyczne - kształtujące ideał prawdy w życiu / oraz na asemantyczną / nie posługującą się znakami / - muzyka, architektura oraz semantyczną. Przy czym utwory muzyczne nie zawsze są asemantyczne : np. pieśni, oratoria, kantata, opera, także muzyka programowa / poemat symfoniczny / Utwory muzyczne przeznaczone są do słuchania. Poprzez słuch arcydzieła muzyki poruszają słuchacza i całego go przenikają.
Dla Stefana Szumana słuchanie muzyki, to umiejętność, która rozwija się wraz z doświadczeniem. Ponadto jest ona sztuka, którą się pogłębia i doskonali w miarę jak wzrasta poziom artystycznej wrażliwości i estetycznego smaku słuchacza.
Muzyka angażując uwagę i podporządkowując całą psychikę swemu przebiegowi wyzwala ją od nadmiernego pobudzenia, zdenerwowania, zmęczenia. Będąc nagromadzeniem uczuć wzbogaca przeżycia, daje naturalne rozluźnienie, wraca i umacnia równowagę psychiczną.
Muzyka jest głęboko związana z życiem człowieka. Poza swą funkcją estetyczną pełni szereg innych, nie mniej pożytecznych. Szczególnie ważna jest wychowawcza. Polega ona z jednej strony na rozwijaniu zdolności twórczych, korzystnych cech charakteru i życiowej zaradności, z drugiej - na zapewnieniu dzieciom , młodzieży i dorosłym pożytecznej aktywności odprężeniowej i rekreacyjnej.
Maria Przychodzińska - Kaciczak wylicza następujące wartości wychowawcze muzyki :
poznawcze
kształtujące wrażliwość uczuć estetycznych i innych / muzyka rozbudza wrażliwość estetyczną na zmysłowy urok dźwięków, rozwija gotowość do reagowania uczuciowego i intelektualnego /.
Daje naturalne odprężenie, pomaga w utrzymaniu równowagi i harmonii psychicznej.
Kształci abstrakcyjną wyobraźnię.
Muzyka jest sztuką dźwięków, a dźwięk z kolei symbolem rzeczy, zjawisk, pojęć. Świadome słuchanie kształci koncentrację oraz zdolność ogarniania całości utworu muzycznego pod względem estetycznym i formalnym, kształci nie tylko wyobraźnię muzyczną, lecz także koncentrację na przedmiocie pozornie abstrakcyjnym.
Sztuka jak żaden inny środek wychowawczy towarzyszy człowiekowi przez całe życie, stając się źródłem wciąż nowych doznań, wiedzy o świecie i o sobie samym.
W myśl współczesnej teorii pedagogicznej celem wychowania muzycznego jest współudział we wszechstronnym kształceniu człowieka, a konkretnym zadaniem jest takie wykorzystanie muzyki i aktywności dziecka dla celów wychowawczych, aby przygotować go do percepcji wielkich dzieł sztuki, oraz aby z kontaktów ze sztuką wynosił radość i odprężenie.
Szeroko rozumiane wychowanie muzyczne powinno :
rozwijać zdolności i zainteresowania muzyką
budzić zamiłowanie uczniów do aktywnego je uprawiania i słuchania.
wyposażyć wychowanków w niezbędne umiejętności i wiadomości muzyczne,
uwrażliwiać na piękno sztuki,
wzbogacać świat wewnętrzny ucznia, a tym samym poszerzać jego horyzonty myślowe i wpływać na dalsze, pełniejsze kształcenie jego osobowości.
Powyższe cele nauczyciel w procesie dydaktycznym może realizować dzięki :
śpiewaniu z uczniami pieśni
ćwiczeniom kształcącym głos, słuch, poczucie rytmu, zajęciom rytmiczno - ruchowym
muzykowaniu na instrumentach
twórczej aktywności uczniów
aktywnemu słuchaniu muzyki
Śpiew spełnia podwójną funkcję. Daje radość muzykowania, aktywności wokalnej, co zauważalne jest zarówno podczas śpiewania prostej piosenki przez małe dziecko, jak i wielogłosowej pieśni przez rozmiłowaną w śpiewie młodzież.
W czasie śpiewu kształcą się wyobrażenia słuchowe, pamięć interwałów, a więc ważny w kształceniu muzycznym słuch wysokościowy. Połączenie tych procesów z nauka czytania nut jeszcze silniej je intensyfikuje i utrwala. Stąd łączy się śpiew z umiejętnością czytania solfeżu.
Różnorodny materiał muzyczny ma istotne walory wychowawcze i kształcące. Pieśni historyczne, patriotyczne, ludowe, to szansa na rozwinięcie w uczniu szacunku dla każdej sztuki i różnych krańcowo odmiennych form wypowiedzi. Uczy szacunku do historii swoich przodków, tradycji i kultury narodowej, uświadamia tożsamość i więź narodową.
Nie wolno zapominać o tym, że muzyka daje możliwość rozwijania zdolności twórczych. Mając do dyspozycji słowo, taniec, ruch, posługuje się w swej sztuce ludźmi, wchodzi z nimi w interakcje, współdziała, kieruje, tworzy nowe sposoby wykonawcze i zachowania. Pomysłowość będąca czynnikiem inteligencji kształtowana na czynnościach muzycznych, zostaje przenoszona na zasadzie transferu na inne dziedziny życia, nie będące sztuką.
Należy podkreślić znaczenie uprawiania takich form aktywności muzycznej jak : tworzenie, odtwarzanie, rytmika w kształtowaniu osobowości ucznia. Przede wszystkim przyczynia się do rozwijania samodzielności w rozwiązywaniu zadań, dyscypliny społecznej, czyli umiejętności podporządkowania się zespołowi. Kształci również dyspozycje przydatne w codziennym życiu np. poczucie rytmu i koordynacji ruchowej, dykcji i operowanie głosem, umiejętności wspólnej zabawy i pracy. Umiejętność słuchania muzyki i reagowania na jej piękno nie jest cecha wrodzoną, lecz nabytą i rozwijana przez stałe zdobywanie doświadczeń i przez ciągły rozwój osobowości.
Powyższe rozważania na temat czy sztuka działa wychowawczo na człowieka , można zakończyć sentencją Emila Jaques - Dalcroze'a :
„ Wychowanie jest sztuką, a sztuka - to najbardziej aktywny wychowawca”,
II
Systemami wychowania muzycznego nazywamy takie programy, które w sposób konsekwentny określają cele, treści, formy, metody kształcenia, proponują programy przedmiotu „ wychowanie muzyczne” dla szkolnictwa i dla kształcenia nauczycieli, opierają się na określonych podstawach estetyczno - pedagogiczno - psychologicznych, i przez lata sprawdziły się w praktyce edukacyjnej. W związku z powyższym, systemami można nazwać rezultaty muzyczno-teoretycznej i praktycznej działalności Emila Jaques - Dalcroze'a, Karola Orffa , Zoltana Kodaly'a, Jamesa Mursella, Schinichi Suzuki ,
System Karola Orffa.
Karol Orff, niemiecki kompozytor i pedagog za źródło muzyki uważa mowę i ruch ( związany z nim gest oraz taniec ). Rozwinięta artystycznie muzyka wokalna jest jego zdaniem przedłużeniem mowy i wywodzi się z prymitywnego śpiewu opartego na naturalnym rytmie słowa, zaś muzyka instrumentalna przedłużeniem ruchu i gestu.
W programie Karola Orffa mowa i ruch jest podstawą kształcenia muzycznego dzieci i młodzieży. Ta prosta muzyka powstaje spontanicznie, nigdy nie jest odtwarzana, jest żywa, ponieważ w trakcie zajęć dopiero powstaje na zasadzie improwizacji. Drogą improwizacji powstaje rytm, zrytmizowana melodia, struktura wielogłosowa, instrumentalna, forma muzyczna, a także formy ruchowe i dramatyczno - muzyczne. Założeniem K Orffa jest by improwizacja była zorganizowana, podlegająca nie tylko prawu intuicji muzycznej, ale też pewnym przyjętym zasadom kompozycji np. zasadzie powtórzeń, wariantu, kontrastu, oraz form wariacji, ronda, kanonu.
Improwizacje rytmiczne i melodyczne, to proste np. rytmizowanie nazw kwiatów, drzew, imion, wierszy, śpiewanie tych zrytmizowanych tekstów według własnych pomysłów melodycznych. Twórczość uczniów to np. wszyscy uczestnicy zastanawiają się wspólnie jak można opracować prosta melodię, którą skomponował jeden z nich, jakie nadać jej tempo, dynamikę, dodać akompaniament, jak ten utwór zinstrumentować. Ta wzbudzająca maksymalna aktywność metoda „ wywoływania w dzieciach muzyki „ daje im radość i wpływa na rozwój pamięci, wyobraźni ogólnej i muzycznej.
Karol Orff wykorzystywał improwizację wokalną i instrumentalną. W skład instrumentarium Orffa wchodzą liczne instrumenty perkusyjne zarówno o określonej wysokości dźwięku ( dzwonki, metalofony, ksylofony ), jak i te o nieokreślonej wysokości dźwięku ( tamburyn, marakasy, bębny, kastaniety, klawesy, pudełka akustyczne, trójkąty itd. ) . K Orff poleca też flety proste, gitary, viole i wiolonczele. W sumie instrumentarium Orffa daje szeroką skalę, pełną chromatykę, interesujące brzmienie, różnorodne możliwości instrumentacji.
Odrębnym problemem jest materiał muzyczny, na którym opiera się cały proces umuzykalnienia. Na początek Orff proponuje pentatonikę. Stopniowo poleca przechodzenie do skali majorowej, następnie szeroko rozbudowanego systemu skal modalnych, które używa z towarzyszeniem burdonu i ostinata w akompaniamencie instrumentalnym.
Dzieło pedagogiczno - muzyczne Karola Orffa „ Schulwerk” ( Muzyka dla dzieci ), to zbiór kilkuset pieśni dziecięcych, starych pieśni i ballad niemieckich, tańców i utworów instrumentalnych. Są dla pasjonatów i kontynuatorów metody niemieckiego pedagoga wzorem układania melodii, burdonu, ostinata, kształtowania się formy i instrumentacji.
Ważne miejsce w metodzie Orffa ma ruch. Zajęcia zwykle rozpoczynają się od zadań słowno - rytmicznych prowadzonych zawsze w formie zabawy. Z mowy, naturalnego ruchu rodzi się muzyka instrumentalna. Chodzenie, klaskanie, bieganie, mówienie rytmiczne przechodzi w konsekwencji w czynności zorganizowane rytmicznie. W następnej fazie łączy się je z akompaniowaniem sobie do ruchu na instrumentach perkusyjnych. Przeżyte rytmy przenoszą dzieci na instrumenty mając wrażenie, że są świadkami narodzin muzyki.
Metoda Karola Orffa znalazła duże zastosowanie w szkole, terapii dzieci opóźnionych w rozwoju, niewidomych, chorych psychicznie i z zaburzeniami nerwowymi.
System Orffa upowszechnił się w wielu krajach. Dotychczas dokonano pełnej lub częściowej adaptacji tej metody w Argentynie, Australii, Brazylii, Danii, Francji, Grecji, Izraelu, Japonii, Meksyku, Holandii, we Włoszech... Polskie próby adaptacji tej metody są ciągle kontynuowane ,wiele elementów metodycznych weszło do podręczników muzyki.
System Emila Jaques - Dalcroze'a
Emil Jaques - Dalsroze'a, to szwajcarski kompozytor, pianista- improwizator i pedagog. Cele systemu kształcenia muzycznego zawarł we wstępie do „ Rytmiki” : „ Celem mego nauczanie jest doprowadzenie uczniów do tego, by mogli powiedzieć po ukończeniu studiów nie „ ja wiem;, ale „ ja odczuwam”, a następnie , by stworzyć w nich pragnienie WYPOWIEDZENIA SIĘ . Bo jeżeli czuje się silne wzruszenie, czuje się również potrzebę przekazywania go w miarę możliwości innym. Im więcej posiadamy życia, tym więcej będziemy roztaczać go dokoła. Każdy człowiek powinien mieć muzykę w sobie, a rozumiem ją w takim znaczeniu, w jakim była ujmowana przez Greków : to znaczy połączenie naszych władz umysłowych i psychicznych w zmienną symfonię spontanicznych uczuć, tworzonych, urabianych przez rytm, harmonizowanych przez świadomość”. Ten sposób myślenia był charakterystyczny dla całej twórczości i działalności E. J - Dalcroze'a.
System te obejmuje trzy działy : rytmikę , solfeż, improwizację.
Rytmika - to realizacja ruchowa rytmu muzycznego i innych elementów muzycznych, np. dynamiki, tempa, artykulacji dźwięków, budowy fraz i całego utworu muzycznego oraz wyrazu w muzyce.
Celem rytmiki było i do chwili obecnej jest kształcenie uważnej, skoncentrowanej postawy dziecka w oczekiwaniu na polecenia muzyczne i kształcenie szybkości - gotowości reakcji, a także kształcenie zdolności dysocjacji, to jest uniezależnienia od siebie ruchów obu rąk, obu nóg, rąk i nóg / rozwijanie aparatu mięśniowo - ruchowego, świadomości ciała i ruchu oraz podporządkowanie ich woli dziecka. Kształciła muzykalność; doświadczenie i następnie uświadomieni sobie zjawisk rytmicznych, dynamicznych, agogiki, artykulacji, formy muzycznej, a z tym wszystkim i wyrazu emocjonalnego muzyki.
Na rytmikę dalcrozowską składa się wiele rodzajów ćwiczeń :marsze w takt muzyki ( biegi, podskoki ), ćwiczenia rytmiczno- ruchowe na uświadomienie sobie różnych zjawisk metro-rytmicznych , ćwiczenia uświadamiające dynamikę, agogikę, artykulację; ćwiczenia oddechowo - odprężające; dysocjacyjne, ćwiczenia inhibicyjno -incytacyjne, słuchowe.
Ważnym elementem dalcrozowskiej rytmiki jest tak zwana plastyka.
Ścisła realizacja zadań rytmicznych jest tu zastąpiona ruchowo - przestrzenną realizacja dzieł muzycznych. Rytmice towarzyszy improwizacja fortepianowa prowadzącego zajęcia. Ma to ogromną wartość, gdyż między improwizującym nauczycielem a ćwiczącymi wytwarza się ścisły kontakt.
Drugi z członów tego systemu, to solfeż oparty na absolutnej metodzie kształcenia słuchu i na studium gam. W obrębie skali c1 - c2, autor ułożył dużą ilość ćwiczeń solmizacyjnych w różnych tonacjach z zastosowaniem bliskich i odległych modulacji. Zasady solfeżu Jaques - Dalcroze'a miały na celu wykształcenie sprawnego i świadomego myślenia muzycznego, opartego na rozwiniętym harmonicznie systemie tonalnym.
Trzeci człon systemu, to improwizacja. Dotyczyła ona jednak w tej metodzie wyłącznie improwizacji fortepianowej nauczyciela ,oraz twórczej atmosfery podczas zajęć.
Podsumowując tą metodę, należy pamiętać, że głównym założeniem było wykorzystanie muzyki do jak najpełniejszego rozwoju dziecka - fizyczno - ruchowego, intelektualnego, emocjonalnego, estetycznego oraz muzycznego. To wszechstronne wychowanie estetyczne, miało też uwrażliwić dzieci na różne rodzaje sztuki, w tym plastykę, architekturę, teatr.
System Zoltana Kodaly'a
Zoltan Kodaly, to węgierski kompozytor, dyrygent, etnograf, muzykolog i krytyk muzyczny. Zasadniczą formą wychowania muzycznego w tym systemie jest śpiew połączony z solfeżem i kształceniem głosu. Śpiew zapewnia najbliższy kontakt z muzyką , głos jest dla dziecka instrumentem pozwalającym najbardziej bezpośrednio i najgłębiej przeżyć „ reprodukowaną” muzykę. Śpiewanie pieśni według Kodaly'a jest źródłem przeżycia estetycznego. Warunkiem spełnienia tych możliwości śpiewu jest jednak jego poprawność, a nawet artystyczność ; przy wykonywaniu ćwiczeń solfeżowych, śpiewaniu pieśni jedno- i wielogłosowych zwraca się baczną uwagę na emisję głosu i muzykalność wykonania.
Charakterystyczna dla systemu Kodaly'a jest względna metoda solfeżu - kształcenie słuchu. Opiera się ona na kształceniu poczucia tonalnego : poczucia stopni skali - na początku toniki, następnie dominanty, subdominanty, a potem innych funkcji, poczucia modulacji i nowej toniki, poczucia stopni skal modalnych. Nieważne w tej metodzie jest nazywanie dźwięków, przy ich odczytywaniu głosem, zgodnie z ich absolutnym brzmieniem. Pierwszym stopniem niezależnie od tonacji, jest w solmizacji zawsze - do, drugim - re, itd. Na miejsce trudności w opanowaniu zasad muzyki - budowy skal i gam muzycznych, znaków chromatycznych itp. - wchodzi jedna - ciągła transpozycja, np. kwinta czysta do - sol zapisywana jest na pięciolinii, zależnie od tonacji, na różnych jej liniach i polach, czytać należy ją więc tak, jakby za każdym razem zapisana była w innym kluczu. W praktyce okazuje się, że względna metoda solfeżu jest dla dzieci znacznie łatwiejsza od absolutnej i szybko umożliwia sprawne czytanie nut głosem. Również poczucie rytmu szybko rozwija się przez stosowanie tak zwanych sylab rytmicznych . Ćwiczeniom towarzyszy zawsze troska o piękną emisję i o precyzję wykonania.
Podobnie jak system Orffa, system Kodaly'a ma charakter narodowy i stosowanie go na terenie innej kultury wymaga muzyczno - językowej adaptacji.
System Jamesa Mursella
James Mursell, to amerykański uczony, pedagog, psycholog muzyczny, który w swoich publikacjach kładł nacisk na znajomość psychiki dziecka i jej rozwoju. Analizując różne formy aktywności muzycznej dzieci i młodzieży, podkreślał niezbędny pluralizm form, ponieważ każda z nich prezentuje specyficzne właściwości kształcące. Nauczanie czytania z nut, solfeż prowadzony metodą względną Tonic - Solfa, traktuje Mursell jako podstawową formę, uzależniając od niej rozwój muzyczny dziecka.
Za podstawową formę ekspresji muzycznej uważa śpiew, uzasadniając z punktu widzenia psychologii muzyki i potrzeb dziecka niemożliwość zastąpienia go innymi formami.
Wiele miejsca poświęca również korzyściom jakie przynosi inna forma ekspresji muzycznej - gra na instrumentach. Używa do tego celu specjalnie konstruowane instrumenty dla dzieci wzorując się na instrumentarium Orffa.
Oddzielne rozważania poświęca roli rytmu i ekspresji ruchowej w rozwoju muzycznym. Obok kształcenia słuchu, kształcenie poczucia rytmu uważa za niezbędny warunek procesu umuzykalniania dzieci wskazując trzy sposoby rozwijania tej dyspozycji :
stosowanie rytmiki wywodzącej się od Jaques - Dalcroze'a,
używanie instrumentów perkusyjnych z powierzaniem im zadań rytmicznych,
rytmiczna notacja za pomocą różnych symboli.
Najwięcej miejsca poświęca słuchaniu muzyki, które powinno być integrowane z innymi rodzajami aktywności muzycznej oraz twórczości muzycznej dzieci.
System Schinichi Suzuki
Schinichi Suzuki, to wykształcony muzyk, kompetentny w dziedzinie psychologii i pedagogiki, jest twórcą systemu, który mógł rozpowszechnić się w Japonii, gdzie cierpliwość i precyzja jest cechą narodową.
Wprowadził w Japonii na masową skalę naukę gry na skrzypcach - maleńkich, większych, potem o naturalnej wielkości.
Najważniejszą zasadą jest nauka od bardzo wczesnego dzieciństwa. Pierwszym nauczycielem dziecka są rodzice, zwłaszcza matka. Pierwszy kontakt z muzyką i nauka gry na skrzypcach następuje w sposób naturalny, jak uczenie się mowy. Zasadą systemu jest też precyzyjnie przemyślany program nauki - stopniowanie trudności, metody kształcenia techniki skrzypcowej i muzykalności. Z biegiem czasu kompetencja rodziców nie wystarcza, małych uczniów przejmują już nauczyciele.
III
Główne założenia reformy oraz zagadnienie integracji muzyki z innymi sztukami pięknymi.
Rolą programu jest określenie treści nauczania zgodnych z podstawami programowymi i przyjście z pomocą nauczycielom realizującym przedmiot, prowadzącym działania pedagogiczne w zakresie wychowania muzycznego dzieci i młodzieży
Nowe rozwiązania programowe, które są wynikiem wprowadzenia reformy edukacji, to kształcenie blokowe umożliwiające uczniowi syntezę różnorodnych informacji. Kształcenie w bloku humanistycznym to wielostronne integrowanie różnych zagadnień dotyczących dziejów kultury i działalności kulturowej człowieka. Daje to uczniowi możliwość łączenia różnych elementów wiedzy i wykorzystania nabytych umiejętności i doświadczeń. Ukazanie dziejów muzyki w bloku z literaturą, historią i plastyką pozwala uczniowi prześledzić, jak rozwój cywilizacji wpływał na rozwój kultury, jak prądy i myśli charakterystyczne dla różnych etapów rozwoju ludzkości wpływały na poszczególne rodzaje działalności człowieka.
Korelacja muzyki z historią i społeczeństwem - poznawanie pieśni historycznych, patriotycznych i religijnych oraz innych utworów artystycznych wzbogaca wiedzę historyczną, pozwala lepiej poznać i zrozumieć epoki, postawy i uczucia ludzi. Teksty pieśni historycznych są cennym źródłem historycznym, gdyż przybliżają daną epokę historyczną, obyczaje, język, postaci historyczne i styl muzyczny.
Korelacja z językiem polskim uwrażliwia ucznia na artykułowanie głosek i dźwięków, prawidłowe akcentowanie dźwięków i sylab. Uświadamia budowę motywów, fraz, zdań w muzyce i literaturze oraz rytm w muzyce i poezji. Rozwija umiejętność mówienia i pisania o muzyce i kompozytorach, uczeń poznaje język wyrażający emocje. Poprzez pieśni ludowe poznaje gwarę różnych regionów Polski, obyczaje, tradycje ,a przede wszystkim artyzm ludowego tekstu poetyckiego.
Korelacja z sztukami plastycznymi - rozwija zdolność plastycznego wyrażania muzyki, próbach ilustrowania programowych utworów muzycznych, pobudza umiejętność wyszukiwania analogii między sztuką a muzyką ( np. podobieństwa i kontrasty, statyka i dynamika, środki wyrazu, współzależność treści i formy w sztukach plastycznych i muzyce. )
W procesie kształcenie muzycznego korzysta się również z korelacji z innymi dziedzinami nauki np. matematyką ( tworzenie taktów, uzupełnianie rytmiczne - muzyka podobnie jak matematyka rozwija wyobraźnię i abstrakcyjne myślenie), środowiskiem ( obrzędy regionalne, muzyka różnych regionów i narodów ) oraz informatyką ( muzyka komputerowa, komputerowe programy muzyczne ), techniką ( konstruowanie prostych instrumentów, będących wynikiem poszukiwania różnych źródeł dźwięków).
W nowym projekcie reformy oświaty szczególną uwagę zwraca się na pełną integrację w nauczaniu, która ma w rezultacie doprowadzić do całościowego ujmowania różnych przejawów życia. W ten sposób ujęty program zostawia dużo inicjatywy nauczycielom zarówno w zakresie wyboru materiału, jak i metod nauczania.
Nauczanie muzyki opiera się na różnych formach kontaktu z muzyką, które w procesie dydaktycznym stanowią całość :
śpiew
gra na instrumentach
słuchanie muzyki
tworzenie muzyki
ruch przy muzyce
przyswajanie podstawowych wiadomości dotyczących muzyki.
Biorąc pod uwagę formy aktywności muzycznej stosowane podczas lekcji muzyki, to reforma w tym aspekcie nie wnosi nic nowego. Pluralizm metod wychowania muzycznego, wcześniej omawiane systemy kształcenia maja tradycje bardzo dawne.
Cele wychowawcze muzyki, czy ogólnie sztuki były podstawa wielu badań, wysunięto wiele tez i wniosków popartych doświadczeniem i praktyką stosowania światowych systemów edukacji muzycznej, o czym obszernie pisałam w rozdziale I - są takie same jak w proponowanych obecnie zreformowanych programach.
Nowy zreformowany program nauczania przewiduje wprowadzanie ścieżek edukacyjnych o charakterze wychowawczo - edukacyjnym. Nauczycielom muzyki proponuje się włączenie do nich następujących treści :
do ścieżki „ Wychowanie prozdrowotne” - wiadomości dotyczące zagrożenia zdrowia człowieka hałasem oraz psychoterapeutyczne wartości muzyki.
do ścieżki „ Wychowanie regionalne - dziedzictwo kulturalne w regionie” - poznawanie pieśni, obrzędów, muzyki regionu, kultywowanie tradycji muzycznych w regionie,
do ścieżki „ Wychowanie patriotyczne i obywatelski” - poznawanie pieśni narodowych i patriotycznych, znaczenie kultury narodowej i dbałość o kultywowanie jej tradycji.
Różnorodność programów umożliwia nauczycielom swobodę w ich wyborze, rozwija twórcze podejście do procesu kształcenia. Nawiązując do programów nauczyciele eksperymentują, zmieniają i doskonalą formy i metody pracy z uczniami, niestety muszą wszystkie swoje działania
dostosowywać do warunków w jakich pracują. Muzyka jest wyjątkowym przedmiotem, który daje nauczycielowi duże szanse wyrażania własnej inwencji twórczej.
Nie bez powodu obszernie w rozdziale pierwszym naświetliłam wychowawcze wartości sztuki, a szczególnie muzyki. Reforma spowodowała ograniczenie ilości godzin w szkole przeznaczonych na muzykę, połączyła dwie odrębne dziedziny działalności człowieka w jeden przedmiot. Te założenia reformy pozbawiają dzieci i młodzież częstego kontaktu z muzyką i czerpania radości z aktywnego jej uprawiania.
Nauczyciel realizując przewidziane w programie treści nauczania , korzysta z wielu systemów kształcenia muzycznego urozmaicając tym samym proces lekcyjny.
8