OSOBOWOŚĆ DZIECI JĄKAJĄCYCH SIĘ
Pochodzenie występowania u dzieci zjawiska jąkania się ma swoje podłoże w ich osobowości. W wyniku badań przeprowadzonych u dzieci w wieku od 3 do 15 lat wynika, że są to zamknięte w sobie, posłuszne jednostki.
Charakteryzują się uzewnętrznianiem cech grzecznościowych, są nieśmiałe, a jednocześnie uprzejme dla osób obcych. Natomiast w głębi duszy są niezadowolone i wrogo nastawione do najbliższego otoczenia. Często rywalizują z rodzeństwem oraz wykazują upór i zazdrość w domu.
Zasadniczą przyczyną wykształcenia się takiej osobowości jest często zachowanie rodziców względem dzieci. Na ogół rodzice są bojaźliwi, „nerwowi” i zamknięci w sobie lub nadmiernie troskliwi w stosunku do dzieci. Wówczas dostrzegamy dwa bieguny w strukturze osobowości jąkającego się dziecka.
Podobną opinię można znaleźć w pracach R.E. Lewiny (1981) oraz K.P. Becker i W. Elstner (1981), ale nie jest ona dostatecznie uzasadniona empirycznie.
Bardziej szczegółową analizę znajdziemy w badaniu G.A. Wołkowej (1981), przeprowadzonym za pomocą Testu Frustracji Rozenzwiga, w którym uczestniczyło 30 dzieci jąkających się w wieku 5 lat i tyle samo dzieci jąkających się w wieku 6 lat.
Wnioski:
Sześcioletni chłopcy jąkający się są bardziej agresywni od pięcioletnich chłopców z tym samym zaburzeniem, ale ich agresji nie jest adekwatna do konfliktu. Wykazują oni także większą samodzielności i zaradność w rozstrzyganiu konfliktów.
Pięcioletnie dziewczynki jąkające się wykazują większy negatywizm i są bardziej skłonne do przeżywania poczucia winy w odróżnieniu do jąkających się sześcioletnich dziewczynek.
Dzieci pięcioletnie w porównaniu z sześcioletnimi przejawiają więcej negatywnych reakcji, które nie są adekwatne do sytuacji. Są bardziej skłonne do brania winy na siebie, są też mniej samodzielne w rozwiązywaniu konfliktu.
Brak danych empirycznych nie pozwala scharakteryzować osobowości małego dziecka jąkającego się. Na podstawie badań dzieci starszych, młodzieży i dorosłych można jedynie przypuszczać, że nie ma specyficznej struktury psychicznej związanej z jąkaniem.
PODGRUPY JĄKAJĄCYCH SIĘ
G.D Riley i J.Riley (1979) przedstawili model jąkania się, który został opracowany na następujących założeniach:
Jąkanie ma wiele postaci
Niezbędne jest podejście wielowariantowe
Model powinien zawierać podstawowe cechy jąkania
Komponent te nie mogą wzajemnie wykluczać się
Proponowany model jąkania powinien być bardziej przydatny praktycznie niż teoretycznie
Przedstawiony model został opracowany za pomocą badań, w których uczestniczyło 176 dzieci w wieku 3-12 lat. Uzyskane wyniki poddali analizie czynnikowej i na tej podstawie wyłonili cztery następujące czynniki podstawowe:
Czynnik I składał się z 8 zmiennych o wartości od 0,53 do 0,84. Cechował on dziecko mające zakłócenia odbioru wypowiedzi i dodatkowe problemy lingwistyczne. Czynnik ten osiągnął 24,4% wariancji.
Czynnik II został utworzony z 8 zmiennych o wartości od 0,30 do 0,84. Charakteryzował on dziecko z problemami artykulacyjnymi i drobnymi trudnościami ogólnomotorycznymi. Występował on częściej u dzieci hiperaktywnych i rozproszonych. Dzieci te w dostatecznym stopniu znały jednak gramatykę. Czynnik ten osiągnął 17,8% wariancji.
Czynnik III składał się z 4 zmiennych o wartości od 0,33 do 0,74. Osiągnął on 17,3% wariancji. Opisywał on małe dziecko jąkające się ze stosunkowo dobrą sprawnością motoryczną, ale trudnościami w zakresie percepcji słuchowej.
Czynnik IV został utworzony z 4 zmiennych o wartości od 0,29 do 0,74 i osiągnął 14,8% wariancji. Dziecko scharakteryzowane przez ten czynnik dobrze opanował język, ale miało problemy ze słuchowym przetwarzaniem słów.
Kolejna faza analizy danych zmierzała do charakterystyki komponentów wygenerowanych za pomocą analizy czynnikowej, a następnie zamieszczonych w omawianym modelu jąkania.
Komponenty te zostały podzielone na neurologiczne ( zaburzenia uwagi, procesów audytywnych oraz motoryki oralnej) i psychosocjolingwistyczne (wewnątrzosobowe oraz międzyosobowe) prowadzące do przerwania komunikacji. Na podstawie oceny tych komponentów dla każdego dziecka opracowany indywidualne programy terapeutyczne.
PODSUMOWANIE
Przedstawione badania nad Jąkaniem Wczesnodziecięcym są trudne do podsumowania, gdyż nie ma jasnej i powszechnej definicji jąkania. Istnieje obawa, że mogło być ono mylone z rozwojową niepłynnością mówienia.
W większości badań uczestniczyło niewiele dzieci, co utrudnia weryfikację koncepcji dotyczących jąkania. Wspomniane badanie dotyczą pewnych aspektów sprawności i sugerują, że JW łączy się z obniżeniem sprawności językowej. Nie jest to jednak w każdym przypadku obniżenie totalne, jednak bardzo zróżnicowane, zależy od wielu czynników neurologicznych, personalnych oraz społecznych i ma charakter indywidualny.
W związku z powyższym ( grupy indywidualnego zróżnicowania) próbuje się wyróżniać pewne podgrupy JW. I dokonywać wstępnego opisu każdej z nich.