ĆWICZENIA BIERNE
zastosowanie:
siła mięśniowa 0 i 1
pacjenci akinetyczni (pozbawieni normalnej aktywności ruchowej)
u pacjentów u których ruch czynny jest przeciwwskazaniem
cele:
zamiana ruchu biernego na czynny
wzmożenie torowania proprioceptywnego
wzmożenie torowania exteroceptywnego
wzmożenia torowania ideomotorycznego
poprawa trofiki tkanek miękkich objętych porażeniem
zapobieganie odleżynom (poprawa trofiki, działanie pompy mięśniowej)
utrzymanie fizjologicznych zakresów ruchu
utrzymanie prawidłowej elastyczności i plastyczności mięsni, więzadeł i torebek
zapobieganie procesom osteomalacji
wskazania:
porażenia i niedowłady mięśni zarówno wiotkie jak i spastyczne
początkowy okres uruchomiania stawu po zabiegu operacyjnym
stan po długotrwałym unieruchomieniu kończyny
zła trofika tkanek miękkich (pacjenci nieprzytomni)
przeciwwskazania:
przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)
stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych
stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych
stany zapalne żył
rany skóry, mięśni i tkanek miękkich
stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)
występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)
temperatura powyżej 38°
ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe)
ogólny ciężki stan pacjenta
stan po tomografii komputerowej z kontrastem
stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego)
metodyka:
pw. taka jak przy testowaniu danego ruchu na 0 i 1
stabilizacja:
stabilizacja odcinka bliższego, tak by ruch był wykonywany tylko w stawie ćwiczonym i nie był wspomagany przez sąsiednie stawy
uzyskujemy ją poprzez odpowiednią pozycję ułożeniową lub pasy stabilizujące
chwyt:
musi być pewny, nie może jednak wywoływać u chorego dolegliwości bólowych
zawsze dobieramy tak by nie ćwiczyć przez dwa stawy (np.: ćwicząc staw barkowy trzymamy powyżej stawu łokciowego a nie w okolicy stawy nadgarstkowego)
zasady wykonywania ruchu:
ruchy w stawach pacjenta wykonuje fizjoterapeuta
płynnie we właściwej płaszczyźnie i wokół fizjologicznej osi stawu
w pełnym fizjologicznym zakresie ruchu zgodnym z normą dla danego stawu
w stawach bolesnych nie należy nigdy przekraczać granicy bólu
liczba powtórzeń w jednej płaszczyźnie od 20 do30 razy w czasie jednego zabiegu
ćwiczenia bierne wykonuje się 2-3 razy dziennie (im cięższy stan pacjenta tym częściej)
tempo ćwiczeń wolne i rytmiczne
ĆWICZENIA CZYNNO-BIERNE
zastosowanie:
wykonuje się przy sile mięśniowej 2,3,4 i 5
cele:
przerwanie błędnego koła bólu
wskazania:
stany po chirurgicznych zabiegach rekonstrukcyjnych głównie w obrębie narządu ruchu
stany po unieruchomieniu w opatrunkach gipsowych
choroby gośćcowe, reumatoidalne
unieruchomienie kończyn za pomocą wyciągów
stany atrofii tkankowej
demineralizacj kości
oparzenia większych części ciała
inne zabiegi operacyjne nie koniecznie w obrębie narządu ruchu (np.: stan po mastektomii)
przeciwwskazania:
przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)
stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych
stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych
stany zapalne żył
rany skóry, mięśni i tkanek miękkich
stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)
występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)
temperatura powyżej 38°
ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe)
ogólny ciężki stan pacjenta
stan po tomografii komputerowej z kontrastem
stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego)
w sytuacji gdy pacjent nie może dokonać czynnego rozluźnienia (napięcia spastyczne)
metodyka:
pw. taka jak przy testowaniu danego ruchu na 0 i 1
stabilizacja:
stabilizacja odcinka bliższego, tak by ruch był wykonywany tylko w stawie ćwiczonym i nie był wspomagany przez sąsiednie stawy
uzyskujemy ją poprzez odpowiednią pozycję ułożeniową lub pasy stabilizujące
chwyt:
musi być pewny, nie może jednak wywoływać u chorego dolegliwości bólowych
zawsze dobieramy tak by nie ćwiczyć przez dwa stawy (np.: ćwicząc staw barkowy trzymamy powyżej stawu łokciowego a nie w okolicy stawy nadgarstkowego)
chwyt musi gwarantować choremu dobre odciążenie, pacjenta musi zaufać terapeucie i dopiero wtedy będzie w stanie czynnie rozluźnić napięte grupy mięśniowe
zasady wykonywania ruchu:
ruchy w stawach pacjenta wykonuje fizjoterapeuta
zadaniem pacjenta jest rozluźnienie nadmiernie napiętych mięśni
ruch prowadzony w niepełnym zakresie, płynnie we właściwej płaszczyźnie i wokół fizjologicznej osi stawu
ruch prowadzimy do granicy bólu a nawet lekko ją przekraczamy
liczba powtórzeń indywidualna dla każdego pacjenta (optymalne jest 3-5 serii po 10 powtórzeń, przerwa między seriami 30s)
w czasie przerwy między seriami wykonywać należy masaż, potrząsania, wibracje
ćwiczenia czynno-bierne powinny być wykonywane3-5 razy dziennie
tempo ćwiczeń bardzo wolne i rytmiczne pozwalające pacjentowi na koncentrację i rozluźnienie
przez cały czas trwania ćwiczeń fizjoterapeuta musi mieć kontakt wzrokowy z pacjentem
ĆWICZENIA SAMOWSPOMAGANE
zastosowanie:
u osób przewlekle chorych u których proces patologiczny spowodował nieodwracalne zmiany
jako rozgrzewka przed innymi zabiegami kinezyterapeutycznymi
cele:
zwiększenie zakresu ruchu w stawach
uzyskanie rozluźnienia nadmiernie napiętych mięśni
poprawa trofiki tkanek przez zwiększenie działania pompy mięśniowej
zapobieganie niekorzystnym zmianom wynikającym z akinezji
wskazania:
ograniczenie zakresu ruchu w stawach
przygotowanie do redresji wykonywanych przy współudziale fizjoterapeuty
przygotowanie do ćwiczeń czynnych wolnych
przeciwwskazania:
przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)
stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych
stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych
stany zapalne żył
rany skóry, mięśni i tkanek miękkich
stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)
występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)
temperatura powyżej 38°
ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe)
ogólny ciężki stan pacjenta
stan po tomografii komputerowej z kontrastem
stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego)
metodyka:
ćwiczenia kombinowane
dla chorych części ciała jest to działanie o charakterze biernym (siła mięśniowa 0 i 1), natomiast dla zdrowych części ciała są to ćwiczenia czynne, często oporowe.
ćwiczenia samowspomagane najdogodniej jest wykonywać w UGUL -u
zasady mocowania systemu bloczkowego:
bloczek kierunkowy zawieszamy na pożądanej wysokości
pozycja wyjściowa i odpowiednie zamocowanie bloczka pozwala na przebieg ruchu we właściwej płaszczyźnie
zasady wykonywania ruchu:
na ćwiczona kończynę zakłada się podwieszkę połączoną z linką, która biegnie przez bloczek kierunkowy, drugi jej koniec zakładany jest na zdrową kończynę
pacjent wykonując ruch jedna kończyna wspomaga wykonanie ruchu w stawach drugiej kończyny
jest to rodzaj redresji którą chory sam wykonuje
fizjoterapeuta kontroluje czy ruch wykonywany jest płynnie we właściwej płaszczyźnie, wokół fizjologicznej osi stawu
przy osłabieniu siły mięśniowej nie dopuszczamy do pełnego zmęczenia
ćwiczenia samowspomagane mogą być również wykonywane za pomocą laski gimnastycznej
liczba powtórzeń jednego ćwiczenia wynosi przeciętnie 30
ćwiczenia samowspomagane wykonuje się 1 raz dziennie, kilka serii
ĆWICZENIA CZYNNE W ODCIĄŻENIU
zastosowanie:
w odniesieniu do tych grup mięśniowych, których siła oscyluje od -2 do +2
cele:
przeciwdziałanie zanikom mięśniowym
uzyskanie przyrostu siły mięśniowej do wartości umożliwiających swobodne poruszanie kończyną lub jej częścią (doprowadzenie jej do poziomu na 3 wg. Lowetta)
utrzymanie fizjologicznego zakresu ruchów w stawach poprzez systematyczne odżywianie chrząstki stawowej
umożliwienie wykonywania ruchu w stawach w pełnym zakresie , podtrzymując tym samym prawidłową dotychczasową elastyczność mięśni zawiadujących danym stawem, więzadeł i innych struktur
wskazania:
zaniki i znaczne osłabienie siły mięśniowej
niepełny zrost kostny
zmiany zwyrodnieniowe stawów
ograniczenia ruchomości w stawach
stany po unieruchomieniu
zespoły bólowe w obrębie aparatu ruchu
przeciwwskazania:
stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych
stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych
stany zapalne żył
rany skóry, mięśni i tkanek miękkich
stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)
występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)
temperatura powyżej 38°
ciśnienie rozkurczowe powyżej 100 skurczowe powyżej 160 (spoczynkowe)
ogólny ciężki stan pacjenta
stan po tomografii komputerowej z kontrastem
stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego)
metodyka:
pw. taka jak przy testowaniu danego ruchu na 2
odciążenie uzyskuje się poprzez: podwieszenie ćwiczonej kończyny, zmniejszenie tarcia o podłoże, zanurzenie chorego w wodzie, podtrzymywanie ćwiczonej kończyny rękami fizjoterapeuty
podwieszenie ćwiczonej kończyny
podwieszenie osiowe
punkt zawieszenia ćwiczonej kończyny znajduje się prostopadle nad osią ruchu
podwieszki zakładamy tak, aby ćwiczona kończyna była w pełni odciążona
ruch powinien się zaczynać od momentu bezwładności kończyny, tzn. że po każdym wykonaniu ruchu kończyna pozostaje przez chwilę w pozycji wyjściowej
podwieszenie pozaosiowe
zmniejszenie tarcia o podłoże
uzyskuje się poprzez:
wytalkowanie gładkiej powierzchni, po której odbywa się ruch
podłożenie pod ćwiczoną kończynę sukna lub krążków z waty
przymocowanie wrotek do ćwiczonej kończyny
zanurzenie chorego w wodzie
stwarza najlepsze warunki dla pracy słabych mięśni
środowisko wodne powoduje:
odciążenie
rozluźnienie
umożliwia wykorzystanie siły unoszącej ciało dla wspomagania ruchów
podtrzymywanie ćwiczonej kończyny przez fizjoterapeutę
fizjoterapeuta podtrzymuje ćwiczony odcinek ciała podczas ruchu
sposób ten stwarza możliwość wspomagania lub utrudniania ruchu
stabilizacja:
stabilizacja odcinka bliższego, tak by ruch był wykonywany tylko w stawie ćwiczonym i nie był wspomagany przez sąsiednie stawy
uzyskujemy ją poprzez odpowiednią pozycję ułożeniową lub pasy stabilizujące
zasady wykonywania ruchu:
pacjent wykonuje ruch samodzielnie w warunkach odciążenia
ruch prowadzony jest płynnie we właściwej płaszczyźnie, wokół fizjologicznej osi stawu i w pełnym fizjologicznym zakresie ruchu zgodnym z normą dla danego stawu
w stawach bolesnych nie należy nigdy przekraczać granicy bólu
czas trwania serii 5-15 minut (bez bólu)
ćwiczenia czynne w odciążeniu wykonuje się 1 razy dziennie
raz w tygodniu wykonujemy pomiar zakresu ruchomości i siły mięśniowej
tempo ćwiczeń zależy od aktualnej siły mięśni
ĆWICZENIA REDRESYJNE
zastosowanie:
przykurcze tkanek miękkich
cele:
zniesienie ograniczenia zakresu ruchów w stawie spowodowanego przykurczem tkanek miękkich
uzyskanie pełnej biernej ruchomości w stawie
wskazania:
ograniczenia ruchomości stawu na skutek przykurczu tkanek miękkich
przeciwwskazania:
przypadki pourazowe po złamaniach z niepełnym zrostem (zrost po 3-4 miesiącach)
stany zapalne stawów i tkanek okołostawowych
stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych
stany zapalne żył
rany skóry, mięśni i tkanek miękkich
stany po zabiegach operacyjnych przed wyjęciem szwów (konsultacja z lekarzem)
występowanie bólu przy ćwiczeniach (silne nie ustępujące dolegliwości)
temperatura powyżej 38°
ciśnienie skurczowe powyżej 160 rozkurczowe powyżej 100
ogólny ciężki stan pacjenta
stan po tomografii komputerowej z kontrastem
stan po nakłuciu dolędźwiowym (np. pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego
znaczne odwapnienie kości
morfologiczne zmiany w kościach
ograniczenie ruchomości stawu łokciowego powstałe na skutek złamania w obrębie stawu
wówczas gdy przywrócenie prawidłowego zakresu ruchu w stawie można uzyskać poprzez ćwiczenia czynne wolne, ćwiczenia czynne z oporem oraz stałe posługiwanie się chorą kończyną przy wykonywaniu codziennych czynności
metodyka:
zasady wykonania ruchu:
redresje wykonuje fizjoterapeuta rozciągając przykurczone tkanki miękkie siłą własnych mięśni
konieczna jest stabilizacja odcinka bliższego stawu
chwyt zwarty, pewny, kontakt ręki terapeuty z ćwiczoną częścią ciała powinien rozciągać się na jak największej powierzchni
siłę należy dawkować indywidualnie, przekraczając granicę bólu i obserwując zachowanie chorego
sytuacje niepokojące mogące występować po redresji i postępowanie:
silny ból w czasie redresji - natychmiast przerwać i skontaktować się z lekarzem
stanu zapalnego (miejscowego) - zaniechać redresji
ból długotrwale się utrzymujący - zmniejszenie siły używanej przy redresji
szczególna ostrożność przy redresji należy zachować u osób młodych przed zakończeniem wzrostu kośćca
przy redresjach wykorzystuje się działanie dźwigni,
im dłuższe ramie dźwigni, tym mniejszej siły trzeba użyć do wykonania pracy
użycie zbyt długiej dźwigni i zbyt dużej siły może spowodować uszkodzenie stawu, a nawet złamanie kości
przed rozpoczęciem redresji korzystnie działają:
nagrzewania tkanek (lampa Solux, okłady parafinowe)
blokady nowokainowe
ćwiczenia czynne
masaż
przyczyniają się one do :
lepszego ukrwienia tkanek
rozluźnienia mięśni
zmniejszenia bólu
cel ten uzyskuje się również wykonując redresje w ciepłej wodzie
w czasie redrsesji należy odciągać od siebie kości tworzące staw
obciążenie należy dobierać stopniowo w zależności od masy ciała pacjenta, siły mięśni, wieku i stanu ogólnego
po każdorazowym wykonaniu ruchu należy kończynę sprowadzić do pozycji wyjściowej (rozluźnienie mięśni)
uzyskane w czasie redresji zwiększenie zakresu ruchu należy utrwalić za pomocą:
odpowiedniego ułożenia chorego
szyny stabilizującej
wyciągów
należy dążyć do czynnej współpracy chorego w czasie wykonywania redresji
czas trwania redresji 20-30 minut
nie należy dążyć do uzyskania znacznej poprawy w krótkim czasie
ĆWICZENIA IZOMETRYCZNE
zastosowanie:
osłabienie siły mięśniowej
cele:
przeciwdziałanie zanikom mięśniowym
uzyskanie przyrosty masy i siły mięśni
utrzymanie aktywności mięśni w obrębie unieruchomionych odcinków ciała
wskazania:
unieruchomienia
proste zaniki mięśni
przypadki w których ruch w stawach nie jest wskazany
przeciwwskazania:
brak
metodyka:
chorego trzeba nauczyć wykonywania skurczów izometrycznych mięśni
chory uczy się łatwiej napinania mięśni najpierw kończyny zdrowej, potem równocześnie kończyny zdrowej i chorej, a w końcu napinani mięśni kończyny chorej
przewidując konieczność unieruchomienia kończyny należy nauczyć chorego napinania mięśni przed założeniem unieruchomienia
ćwiczenia izometryczne może chory wykonywać przy pomocy fizjoterapeuty lub sam
czas trwania skurczu izometrycznego - około 5 sekund, czas odpoczynku pomiędzy kolejnymi skurczami - 10 sekund
okres odpoczynku mięśnia po pracy statycznej mięśnia musi być dłuższy aby zapewnić dostateczne jego ukrwienie, które jest znacznie upośledzone w czasie skurczu izometrycznego. Liczba powtorzeń od 6 - 10.
ĆWICZENIA SYNERGISTYCZNE
w ćwiczeniach synergistycznych wykorzystuje się zjawisko tzw.: promieniowania ruchowego
istotną cechą tej metody jest wg. M.Weissa „wykorzystanie zjawisk współdziałania mięśni w stale zmieniających się układach symergistycznych pod wpływem odpowiednio dobranych ruchów z określonym oporem i dozowaną pozycją
cele:
uzyskanie na drodze skrzyżowania odruchu fizjologicznego lub na drodze pobudzenia zespołów dynamicznych, napięcia izometrycznego mięśni
wskazania:
unieruchomienie kończyny całkowite lub częściowe w opatrunku gipsowym
ćwiczenie przeszczepionych mięśni
przeciwwskazania:
niewydolność krążenia
niewydolność układu oddechowego
zły ogólny stan pacjenta
wysoka temperatura ciała
metodyka:
synergia:
współdziałanie wielu czynników ,skuteczniejsze od sumy ich oddzielnych działań
współdziałanie niekiedy bardzo odległych mięśni w celu stabilizacji odcinka bliższego
polega na wzajemnie zmieniającym się stosunku napięcia antagonistów i agonistów podczas ruchu
nie jest wartością stałą i zmienia się w zależności od wielu czynników tj: wiek, sprawność, choroba
m. agonistyczne:
mięśnie bezpośrednio odpowiedzialne za ruch
m.antagonistyczne:
mięśnie przeciwdziałające agonistom, odpowiedzialne za rozluźnienie
zasady wykonania ruchu:
żeby doszło do ruchu musi nastąpić skurcz agonistów przy jednoczesnym rozluźnieniu antagonistów
rozluźnienie to następuje na drodze odruchowej
synergizmy bezwzględne:
wrodzone, utrwalone w procesie filogenezy reakcje neuromięśniowe występujące w mniejszym lub większym nasileniu u każdego osobnika
najbardziej znane:
KOŃCZYNA DOLNA
wyprost stopy z oporem powoduje napięcie mięśnia czworogłowego uda
KOŃCZYNA GÓRNA
zgięcie grzbietowe w stawie promieniowo-nadgarstkowym powoduje w pozycji nawróconej napięcie mięśnia trójgłowego
zgięcie dłoniowe w stawie promieniowo-nadgarstkowym powoduje w pozycji odwróconej napięcie mięśnia dwugłowego
TUŁÓW
uniesienie głowy w płaszczyźnie strzałkowej leżąc tyłem, powoduje napięcie mięśnia prostego brzucha
uniesienie głowy w pozycji leżenia przodem powoduje napięcie mięśni pośladkowych wielkich
synergizmy bezwzględne są wykorzystywane do aktywizacji zespołów mięśniowych w tych częściach ciała, które znajdują się w unieruchomieniu
zapobiegają narastaniu zaników mięśniowych z powodu bezruchu, ograniczeniom ruchomości oraz zaburzeniom troficznym
synergizmy względne:
tworzą się na bazie łuków odruchowych i są osobniczo odmienne
określamy je na podstawie badania elektromiograficznego (powierzchniowe, igłowe)
badania elektromiograficzne pozwalają określić, które ruchy wykonane z oporem w odległym stawie wywołują stan największego napięcia w interesującym nas zespole dynamicznym
są nietrwałe i utrzymują się około 14 dni
najczęściej powstające synergizmy względne:
MIĘSIEŃ CZWOROGŁOWY UDA
zgięcie stawu biodrowego
odwodzenie i przywodzenie w stawie biodrowym
wyprost i zgiecie w stawie skokowym górnym
przejście z siadu do leżenia i powrót
rotacja wewnętrzna i zewnętrzna
NAPINACZ POWIĘZI SZEROKIEJ
zgięcie i wyprost w stawie kolanowym
zgięcie i wyprost w stawie skokowym górnym
zgięcie i wyprost w stawie biodrowym
leżenie przodem - skłon tułowia w tył
MIĘSIEŃ KRAWIECKI
zgięcie w stawie biodrowym
wyprost w stawie kolanowym
odwodzenie i przywodzenie w stawie biodrowym
zgięcie i wyprost w stawie skokowym górnym
MIĘŚNIE POŚLADKOWE
zgięcie w stawie kolanowym
leżenie przodem - skłon tułowia w tył
przywiedzenie kończyny górnej
warunki prawidlowego wykonani ćwiczeń synergistycznych
ćwiczenia powinny obejmować możliwie największą liczbę zespołów dynamicznych, które maja odpowiadać za przerzut
musza być wykonywane z max. oporami
musza być wykonywane do pełnego zmęczenia
ćwiczenia te prowadzimy minimum 4 razy dziennie