1. Psychologia jako nauka - (od Psyche = dusza, i logos = słowo, myśl, rozumowanie) - nauka badająca mechanizmy i prawa rządzące psychiką oraz zachowaniami człowieka. Psychologia bada również wpływ zjawisk psychicznych na interakcje międzyludzkie oraz interakcję z otoczeniem. W zasadzie psychologia dotyczy ludzi, ale mówi się o psychologii zwierząt (czyli zoopsychologii)
Nauki, z których czerpie psychologia, to głównie socjologia, antropologia, filozofia i biologia, ale dzięki wypracowaniu własnych metod eksperymentalnych psychologia jest nauką samodzielną. Psychologia zaliczana jest do nauk społecznych, także do nauk humanistycznych. Ostatnio jest także zaliczana do nauk behawioralnych (nauk o zachowaniu)
2. Metody badań psychologicznych - Do podstawowych technik badawczych stosowanych w psychologii należą:
Samopisy
Obserwacje
Wywiad
Eksperymenty
Testy psychologiczne
Analiza pisma lub rękodzieła
Socjometryczne badania struktury grupy
3. Psychologia a psychoterapia
PSYCHTERAPIA (od psyche = dusza i therapein = leczyć) to zbiór technik leczących lub pomagających leczyć rozmaite schorzenia i problemy natury psychologicznej. Wspólną cechą wszystkich tych technik jest kontakt międzyludzki, w odróżnieniu od leczenia czysto medycznego. Cele psychoterapii ukierunkowane są zwykle na zmiany zachowań i postaw pacjenta, jak też na rozwój jego kompetencji emocjonalnych, np. na podniesienie poziomu samokontroli, radzenie sobie z lękami oraz stresem, podniesienie samooceny, poprawę zdolności tworzenia więzi, współpracy i komunikowania się z otoczeniem, czy też na poprawę własnej motywacji do działania.
PSYCHOTERAPEUTA - psycholog (ewentualnie pedagog, socjolog itp.) lub lekarz, który ukończył lub jest w trakcie kwalifikowanego szkolenia z zakresu psychoterapii. Szkolenie trwa minimum 4 lata i oprócz zajęć teoretycznych zawiera uczestnictwo we własnej psychoterapii. Psychoterapeuta może leczyć wszystkie zaburzenia psychiczne.
PSYCHOLOGIA- nauka o zjawiskach psychicznych ,nauka o życiu umysłowym, jego zjawiskach i warunkach , nauka o zachowaniu.
PSYCHOLOG - to magister pięcioletnich uniwersyteckich studiów psychologicznych. Ma wiedzę o psychologii jako nauce, jej historii, koncepcjach i badaniach psychologicznych, w tym o metodach przeprowadzania badań testowych.
4. Wrażenie - pierwotny i najbardziej podstawowy proces poznawczy człowieka.
Powstaje na skutek bezpośredniego działania bodźca na receptor, przez co wywołuje reakcję psychiczną. Wrażenie jest częścią procesu spostrzegania.
Jeden obiekt może jednocześnie działać na kilka rodzajów narządów zmysłowych, przez co jednocześnie można odczuwać kilka rodzajów wrażeń.
Podstawowe cechy wrażeń:
charakter - rodzaj wrażenia,
jakość - rodzaj wrażenia i to, na jaki narząd zmysłu oddziałuje,
intensywność - wartość natężenia oddziaływania bodźca na narząd zmysłu,
czas trwania - uzależniony od czasu oddziaływania danego bodźca na narząd zmysłu.
Możliwe jest jednoczesne odczuwanie różnych wrażeń, a wrażenia te wzajemnie na siebie oddziałują, najczęściej na zasadzie kontrastu wrażeń. Wyróżnia się:
kontrast następczy (np. przy jedzeniu po słodkim cukierku kwaśnego jabłka, występuje wrażenie, że jest ono kwaśniejsze niż w rzeczywistości);
kontrast współczesny (np. podczas patrzenia na szary obiekt umieszczony na czarnym tle, występuje wrażenie, że jest on jaśniejszy, niż gdyby był umieszczony na tle białym).
Rodzaje wrażeń:
Słuchowe - Związane są z odbiorem fal dźwiękowych docierających do ucha człowieka. Głównym narządem odbierającym te wrażenia jest narząd Cortiego, który składa się z trzech kosteczek słuchowych, :młoteczka, kowadełka i strzemiączka.
Smakowe - Związane są z chemiczną rejestracją ciał rozpuszczonych w ślinie w jamie ustnej. Organem odbiorczym tych wrażeń są brodawki smakowe rozmieszczone na całym języku, na podniebieniu miękkim, w tylnej części gardła oraz niektórych okolicach przełyku.
Węchowe - Węch, podobnie jak smak, należy do "zmysłów chemicznych", ściśle ze sobą powiązanych (wspólnie kształtujących tak zwaną "smakowitość"). Organem odbiorczym tych wrażeń jest nabłonek węchowy, mieszczący się w górnej części jamy nosowej.
Dotykowe - Odpowiedzialna za odbiór wrażeń dotykowych jest skóra, która ma liczne zakończenia nerwowe. Człowiek poprzez skórę odczuwa dotyk, nacisk, swędzenie, łechtanie, ból.
Termiczne - Źródłem bodźców termicznych są ciała o różnej temperaturze w granicach od −10 stopni Celsjusza do +70 stopni Celsjusza. Powierzchnia skóry ma specjalne punkty reagujące na ciepło i zimno. Człowiek poprzez skórę odczuwa gorąco, ciepło, zimno, chłód.
Stawowe - Wrażenia te odbierane są dzięki ciałkom dotykowym, rozmieszczonym w torebkach stawowych, okrywających nasze stawy(kolanowy, biodrowy, łokciowy, barkowy). Wrażenia stawowe dają człowiekowi możliwość dobrego orientowania się w ułożeniu swoich kończyn i całego ciała, zwłaszcza w ciemności.
Mięśniowe - Odpowiedzialne za odbiór tych wrażeń są zakończenia nerwowe znajdujące się w ścięgnach. Dzięki temu organowi potrafimy ocenić i porównywać różnego rodzaju ciężary i obciążenia, z którymi mamy do czynienia.
Równowagi ciała - Organem utrzymującym równowagę ciała jest organ znajdujący się w uchu wewnętrznym, zwany błędnikiem błoniastym. Składa się on z trzech przewodów półkolistych, woreczka i łagiewki.
Ustrojowe - Wrażenia ustrojowe odbierane są z wnętrza naszego organizmu dzięki rozmieszczonym organom odbiorczym i sygnałowym. Dzięki odbiorowi tych wrażeń poznajemy stan funkcjonalny naszego organizmu jako całości oraz różnego rodzaju dolegliwości: głód, apetyt, przesyt, nudności, zatrucie, duszność, senność, zaparcia, wrażenia seksualne.
5. Powidoki - zjawisko optyczne polegające na tym, że po wpatrywaniu się w jakiś kształt w jednym z kolorów podstawowych, a następnie odwróceniu wzroku, w oczach pojawia się na chwilę ten sam, zamazany kształt w barwie dopełniającej, np. czerwone zachodzące słońce pozostawi w oczach swój okrąg w barwie zielono-niebieskiej.
Uważa się, że powidoki są wytwarzane przez nasycenie się kolorem pręcików i czopków na siatkówce oka, spowodowane przez wpatrywanie się w jeden kolor przez zbyt długi czas. To wytwarza odwrócony kolor (negatyw) wcześniej wpatrywanego koloru. Powidok pozostaje, dopóki to nasycenie kolorem nie zostanie uzupełnione.
6. Kontrast i zjawisko irradiacji - Kontrast wzrokowy- właściwość wzroku polegająca na różnym postrzeganiu przedmiotu w zależności od tła np. ocena świecącego przedmiotu jest różna w zależności od otaczającego tła lub od tego, jakie światło padało poprzednio na siatkówkę oka.
Irradiacja - jedno ze złudzeń optycznych, sprawiające, że jasne lub błyszczące przedmioty oglądane na ciemnym tle wydają się większe. Zjawisko irradiacji powodowane jest tym, że pole podrażnienia fizjologicznego na siatkówce zajmuje większą powierzchnię, niż wielkość postrzeganego obrazu w rzeczywistości, a to dlatego iż receptory na siatkówce połączone są w grupy. (np. biały kwadrat na ciemnym tle wydaje się być większy niż czarny na jasnym, mimo iż obydwa są tej samej wielkości)
7. Spostrzeganie (percepcja) jako proces poznawczy
Percepcja - organizacja i interpretacja wrażeń zmysłowych, w celu zrozumienia otoczenia. Postrzeganie; uświadomiona reakcja narządu zmysłowego na bodziec zewnętrzny; sposób reagowania, odbierania wrażeń. (W. Kopaliński)
Istnieją dwa rodzaje struktur poznawczych:
Związana z wyobraźnią. Odbierane przez nią wrażenia zmysłowe zazwyczaj są deformowane przez nasze oczekiwania, potrzeby, uczucia i mechanizmy obronne, uruchamiane przez podświadomość.
Związana z inteligencją. Koryguje ona doznania zarejestrowane w naszej wyobraźni.
Systemy percepcyjne człowieka umożliwiają mu widzieć, słyszeć, czuć smak, zapach, dotyk i zmiany temperatury. Jest to także poczucie świadomości (otoczenia).
Percepcja w szerokim sensie oznacza rejestrację (uchwycenie) przedmiotów i zdarzeń środowiska zewnętrznego: ich odbiór sensoryczny, zrozumienie, identyfikację i określenie werbalne oraz przygotowanie do reakcji na bodziec.
Etapy procesu postrzegania:
odbiór wrażeń,
postrzeganie w wąskim znaczeniu,
identyfikacja i rozpoznawanie.
Proces spostrzegania przebiega dwupoziomowo:
1) poziom sensoryczno-motoryczny - ma charakter automatyczny i dokonywany jest przez narządy zmysłowe, najważniejsze z nich (wzrok, słuch, dotyk) odbierają bodźce, dzięki czemu rozpoznawane są np. dźwięki, kolory, szorstkość, gładkość.
2) poziom znaczeniowo-czynnościowy - występuje jako prostszy i bardziej złożony. Na prostszym poziomie odbieranym bodźcom nadawane jest znaczenie, np. można spostrzec człowieka, jego uśmiech. Na najbardziej złożonym poziomie percepcji możliwe jest nadawanie spostrzeżeniu pogłębionego znaczenia, tj. dostrzeganie tego, co przeżywa człowiek - jego uczuć, pragnień, postaw w stosunku do zjawisk itp.
8. Stałość spostrzeżeń - występuje wówczas, gdy spostrzegany przedmiot jest zawsze taki sam, mimo, że obraz przedmiotu na siatkówce oka zmienia się w zależności od wielkości, kształtu, położenia. Wielokrotnie wykonywane spostrzeżenia, wsparte analizą cech, struktur itp. są zapisywane w pamięci.
Stałość spostrzeżeń wyraża się w 3 formach:
stałość wielkości - zdolność do spostrzegania prawdziwej wielkości przedmiotu pomimo zmienności wielkości jego obrazów na siatkówce.
stałość kształtu - zdolność do spostrzegania prawdziwego kształtu przedmiotu pomimo zmienności wielkości jego obrazu na siatkówce.
stałość barwy - spostrzeganie przedmiotu we właściwych kolorach niezależnie od oświetlenia w jakich je spostrzegamy.
9. Prawa organizacji percepcyjnej (ZASADY GRUPOWANIA PERCEPCYJNEGO)
Prawo podobieństwa - grupujemy elementy o podobnym wyglądzie, nasz wzrok automatycznie grupuje elementy o podobnym wyglądzie, czy to z powodu ich wielkości, kształtu, czy to koloru.
Prawo bliskości - nasz umysł grupuje sąsiadujące ze sobą elementy (położone blisko siebie)
Prawo dobrej kontynuacji - elementy tworzące linię lub krzywą postrzegane są jako elementy związane ze sobą, całości są postrzegane ze względu na pewien kierunek zgodnie z którym te elementy przebiegają.
Zasada minimum percepcji - spostrzegamy zawsze najprostsze organizacje, które pasują do wzorca wzrokowego.
Prawo zamykania (closer) - brakujące części figury uzupełniamy w taki sposób, że postrzegamy tę figurę jako całość. Giętkość spostrzegania - dostrzeganie całości, domykanie ich. Bardzo złożone figury są rozpoznawane i dostrzegane pośród innych
10.DWUZNACZNOŚCI I ZŁUDZENIA
Dwuznaczność - w pewnych przypadkach mózg zmuszony jest do zinterpretowania sceny czy ruchu, którego nie można postrzegać jednoznacznie. Nawet jeśli obraz na siatkówce oka pozostaje niezmienny, po upływie jakiegoś czasu możemy go postrzegać inaczej. Nigdy nie można widzieć dwóch wariantów jednocześnie.
(Złudzenie Rubina polega na dwuznaczności figury i tła).
Złudzenie optyczne - błędna interpretacja obrazu przez mózg pod wpływem kontrastu, cieni, użycia kolorów, które automatycznie wprowadzają mózg w błędny tok myślenia. Złudzenie wynika z mechanizmów działania percepcji, które zazwyczaj pomagają w postrzeganiu. W określonych warunkach jednak mogą powodować pozornie tylko prawdziwe wrażenia.
Złudzenie Ponza - górna pozioma kreska wydaje się dłuższa niż ta leżąca niżej. Dzieje się tak dlatego, iż rysunek przypomina tor kolejowy zniekształcony przez perspektywę).
11. Prawo Webera - Prawo Webera-Fechnera, sformułowane przez E.H. Webera i G.T. Fechnera prawo psychologiczne, określające zależność między siłą bodźców działających na organy zmysłowe człowieka a intensywnością wywołanego przez nie wrażenia. Im większy jest przyrost siły bodźca, tym siła wrażenia jest mniejsza.
12. Uwaga (dowolna vs mimowolna) - cechy i funkcje.
Uwaga Jest mechanizmem redukcji nadmiaru informacji, dzięki któremu spostrzegamy tylko część bodźców docierających do organów (zmysłów) Uwagę możemy podzielić na :
Dowolną - jest to uwaga kierowana naszą wolą
Mimowolną - nie mamy na nią wpływu (uwaga reaktywna)
Cechy i funkcje uwagi:
zgromadzenie podstawowej wiedzy o rzeczy na której się skupiamy
selekcja bodźców (selektywność) - zdolność do wyboru jednego bodźca, źródła stymulacji lub ciągu myśli, kosztem innych. Dzięki selekcjonującej funkcji uwagi jesteśmy w stanie wykonywań większość codziennych czynności np. słuchać muzyki, czytać książkę, mimo nieustannego działania konkurencyjnych źródeł informacji, takich jak: hałas, przypadkowo zasłyszana rozmowa.
Czujność - bierne wyczekiwanie na pojawienie się danego bodźca, przy jednoczesnym ignorowaniu pozostałych bodźców, zwanych szumem.
przeszukiwanie pola percepcji - jest procesem aktywnym, polega na systematycznym badaniu pola percepcyjnego, w celu wykrycia obiektów spełniających założone kryterium. Podstawowym czynnikiem utrudniającym przeszukiwanie jest obecność bodźców zakłócających, czyli dystraktorów oraz szumu
kontrola czynności równoczesnych - zdolność wykonywania kilku czynności w jednakowym czasie.
13. Interferencja poznawcza - oznacza nakładanie się na siebie wiedzy lub informacji a także wpływ wyrobionych już nawyków na powstawanie nowych.
14. Uczenie się - jest procesem, który prowadzi do względnie trwałej zmiany zachowania lub możliwości zachowania, który opiera się na doświadczeniu, to jedna z podstawowych funkcji umysłu polegająca na zdobywaniu wiedzy i w efekcie informacji, umiejętności, kompetencji i nawyków (sprawności).
Uczenie się może być świadome i nieświadome.
Akt uczenia się składa się z ośmiu zdarzeń:
Motywacja lub oczekiwanie.
Zrozumienie - podmiot dostrzega materiał o odróżnia go od innych bodźców zwracających jego uwagę.
Poznanie - podmiot koduje wiedzę.
Przechowanie - podmiot przechowuje wiedzą w pamięci krótko i długotrwałej.
Przypomnienie - podmiot odzyskuje materiał z pamięci.
Generalizacja - materiał jest przenoszony na nowe sytuacje, a więc pozwala podmiotowi rozwinąć strategie postępowania z nimi.
Działanie - te strategie są wykorzystane w praktyce.
8. Sprzężenie zwrotne - podmiot uzyskuje wiedzę na podstawie rezultatów
15. WARUNKOWANIE KLASYCZNE - Jest to uczenie się znaczenia bodźca.
Warunkowanie klasyczne (synonimy- warunkowanie pawłowa) odkrył i opisał na początku XX wieku radziecki fizjolog Iwan Pawłow.
Polega ono na wytwarzaniu się związku między wrodzoną skłonnością do reagowania a sygnałem, który współwystępuje wraz z celem reakcji.
Warunkowanie klasyczne to proces, w którym do czynienia mamy z bodźcem warunkowym, bodźcem bezwarunkowym i reakcją bezwarunkową. Początkowo neutralny bodziec - warunkowy, poprzez ciągłe występowanie w parze z bodźcem bezwarunkowym - wywołującym reakcję, osiąga zdolność wywoływania reakcji, która występowała na początku tylko wobec bodźca bezwarunkowego. Przykład: ktoś reaguje strachem słysząc huk, zaś zapalające się światło nie wywołuje u tej osoby reakcji. Powtarza się sytuacja, w której hukowi jednocześnie towarzyszy zapalające się światło. Osoba reaguje strachem. Po pewnym czasie osoba reaguje strachem tylko wówczas, gdy widzi zapalające się światło.
16. PRAWO EFEKTU - głosi, że zachowanie, które w danej sytuacji wywołuje odczucie zadowolenia, zostaje skojarzone z ta sytuacją i jeżeli owa sytuacja się powtórzy w przyszłości, wzrasta prawdopodobieństwo że zachowanie zostanie powtórzone. ( Koty zamknięte w klatkach miały nauczyć się je otwierać uzyskiwać w ten sposób dostęp do pokarmu. Jeśli kot odkrył metodę otwierania klatki mógł się najeść jeśli nie, pozostawał w klatce głodny)
17. WARUNKOWANIE SPRAWCZE (INSTRUMENTALNE) - zjawisko zmniejszania się lub zwiększania częstości zachowań, zależne od tego czy następuje po nich wzmocnienie dodatnie czy kara. Dzięki temu zachowaniu uczymy się tego co zrobić by uzyskać zamierzony cel (np. unikanie pokarmu - którym się zatruliśmy- aby nie wywołać mdłości)
18. ZBIEŻNOŚĆ TRÓJCZYNNIKOWA - mechanizm, dzięki któremu organizmy uczą się, że w obecności takich a nie innych bodźców ich zachowanie będzie prawdopodobnie miało określony wpływ na środowisko; znany także jako sekwencja: bodziec poprzedzający - zachowanie - konsekwencja.
19. ROZKŁDY WZMOCNIEŃ - Wzmocnienie- zwiększanie prawdopodobieństwa zachowań pozytywnych.
Rozkład wzmacniania w warunkowaniu sprawczym plan, według którego podaje się lub wstrzymuje wzmocnienie.
Wzmocnienie POZYTYWNE: zwiększa prawdopodobieństwo pożądanego zachowania; przyjemny bodziec powoduje chęć powtarzania reakcji, która go spowodowała.
Wzmocnienie NEGATYWNE: odjęcie bodźca nieprzyjemnego; np .człowiek, który ma na celu uniknięcie jakiegoś problemu czy przykrego zdarzenia.
20. Zasada Premarcka - zwraca uwage na wzmacniający efekt jednych zachowań w relacji do innych zachowań. Wyróżniamy 3 zasady Premarcka :
Zasada zgodnie z którą czynność bardziej preferowana może być stosowana do wzmocnienia czynności mniej preferowanej
Mniej prawdopodobna reakcja nie wzmocni bardziej prawdopodobnej
Z efektem karania mamy do czynienia w sytuacji gdy jednostka w konsekwencji wykonania bardziej prawdopodobnej czynności, będzie zmuszona do zaangażowania się w mniej prawdopodobną czynność.
Zatem w myśl teorii Premarcka efektem wzmocnienia, wynika z narzucenia na organizm pewnych ograniczeń, czyli wracamy do zas 1. aby wykonać reakcję bardziej prawdopodobną trzeba najpierw wykonać reakcję mniej prawdopodobną.
21. UCZENIE SIĘ PRZEZ OBSERWCJĘ - Uczymy się zachowań sprawczych tylko dzięki obserwacji innych, (potrzebna jest oczywiście praktyka do doskonalenia) wyuczone umiejętności mogą pozostawać ukryte. Osoba, której reakcje są naśladowane, jest modelem. Obserwacja zachowania modela wzmacnianego nagrodami lub uniknięciem kar prowadzi u obserwatorów do ucznia. Wzmacnianie nasila szansę pojawienia się danych zachowań nie tylko u modela, ale także i u obserwatorów. Uczenie się przez obserwację (wyuczone: oczekiwania (związki typu „jeżeli - to”, wiedza i umiejętności) - człowiek obserwuje zachowanie innego człowieka (na żywo lub za pośrednictwem telewizji, filmów lub książek) oraz efekty, do których ono prowadzi. Bandura wyróżnia w uczeniu się przez obserwację 4 elementy składowe:
Uwaga - następuje zwrócenie uwagi obserwatora na bodźce do dalszego opracowania. Np. nauczyciele przyjaźni i kompetentni zwracają na siebie uwagę.
Utrwalenie w pamięci- pamięć wspiera oczywiście powtarzanie w sferze wyobrażeniowej lub fizyczne naśladownictwo.
Reprodukcja- staje się możliwa po zmagazynowaniu materiału w pamięci.
Motywacja- to czy zachowanie jest naśladowane zależy w istotny sposób od motywacji ucznia w danej sytuacji społecznej.
22. WPŁYW PROCESÓW POZNAWCZYCH NA UCZENIE SIĘ
Proces poznawczy - to każda czynność umysłowa, która wiąże się z reprezentacją i przetwarzaniem informacji. Uczymy się poprzez obserwację oraz poprzez odpowiednie techniki uczenia tj. cele, nagrody, punktualność, pamięć wzrokowa i słuchowa oraz powtarzanie.
23. Pamięć - jest to zdolność umysłu do przechowywania, a później przypominania sobie lub rozpoznawania zdarzeń, których się uprzednio doświadczyło. Dla większości psychologów pamięć jest aktywnym systemem umysłowym, który odbiera, koduje, modyfikuje i wyszukuje informacje.
Pamięć utajona- jest to wiedza wynikająca z doświadczeń, z których pozytywnego wpływu na wykonanie przez siebie jakiegoś zadania nie zdajecie sobie sprawy.
24. FUNKCJE PAMIĘCI - do podstawowych funkcji pamięci należą:
Kodowanie/Zapamiętywanie - polega na wytworzeniu w wyższych ośrodkach nerwowych śladu pamięciowego i kojarzeniu nowych informacji z wytworzonymi wcześniej śladami pamięciowymi.
Przechowywanie - polega na magazynowaniu przez jakiś czas zakodowanego materiału.
Wydobywanie/Opamiętywanie - odzyskanie w późniejszym czasie przechowywanych informacji.
25. TYPY PAMIĘCI DŁUGOTRWAŁEJ
deklaratywną (jawną, świadomą) - wymaga udziału świadomości w przypominaniu, to znaczy potrzebny jest jakiś świadomy proces kierujący odtwarzaniem informacji. Czasem jest ona nazywana pamięcią jawną, gdyż zawiera informacje, które są przechowywane i odtwarzane w sposób jawny. Pamięć świadomą można podzielić na
pamięć semantyczną, która zawiera fakty niezależne od kontekstu, ). W pamięci semantycznej możliwe jest przechowywanie wiedzy abstrakcyjnej o świecie, takiej jak np. "Paryż jest stolicą Francji"
Pamięć epizodyczna- umożliwia pamiętanie zdarzeń, znanych z osobistego doświadczenia. Przechowuje informację autobiograficzną- własne doświadczenia percepcyjne danej jednostki.
Czasem wyróżnia się jeszcze pamięć autobiograficzną, przechowującą wydarzenia z naszego życia
niedeklaratywną (ukrytą, nieświadomą) - w odróżnieniu od świadomej, pamięć nieświadoma jest oparta na nieświadomym przypominaniu wcześniej wyuczonego wzorca. Dzielimy ją na:
Habituacja (przyzwyczajenie się do bodźców, stopniowe zanikanie reakcji na bodziec jeżeli nie niesie on istotnych zmian ze sobą, np. hałas)
Pamięć proceduralna (ruchowa) -informacje do tej pamięci nabywane są poprzez bezpośrednie spostrzeganie, doświadczanie oraz dostrajanie do wymagań otoczenia (automatycznie)
26. TRZY GŁÓWNE RODZAJE PAMIĘCI I ICH CHARAKTERYSTYKA
PAMIĘĆ SENSORYCZNA:
- ma krótki czas trwania (do ok. 0,5 s),
- dużą pojemność (niektórzy badacze podają, że magazynuje ona ok. 99% nadchodzących informacji),
- służy do tego, aby procesy percepcji mogły wydobyć maksimum potrzebnej informacji z nadchodzących bodźców,
- przechowuje nadchodzące informacje bez zniekształceń i przetworzenia.
PAMIĘĆ KRÓTKOTRWAŁA:
- Przechowuje niewielkie ilości informacji przez krótki okres (bez dokonywania powtórek wewnętrznych czas ten szacuje się na kilka do kilkunastu sekund).
- Wykorzystywana jest do czasowego zapamiętywania danych zmysłowych lub informacji pobranej z pamięci długotrwałej, czy rezultatów procesów przetwarzania danych w mózgu (np. wyników obliczeń czy wniosków rozumowań)
- Współcześnie rozumiana jest jako efekt utworzenia lub wzbudzenia w pamięci trwałej reprezentacji bodźca (np. litera, obraz, słowo itp.).
PAMIĘĆ DŁUGOTRWAŁA:
- Stanowi trwały magazyn śladów pamięciowych, o teoretycznie nieograniczonej pojemności i czasie przechowywania.
- określa się jako pamięć trwałą lub wtórną.
27. INTERFERENCJA PROAKTYWNA I RETROAKTYWNA
Interferencja retroaktywna - nowy przyswajany materiał powoduje zapominanie starszego
Interferencja proaktywna - materiał przyswojony wcześniej uniemożliwia przyswojenie nowego.
28. EFEKT MIEJSCA W SZEREGU
Zapamiętywanie czyli uczenie się jest również funkcją miejsca w szeregu. Jeśli uczymy się jakiegoś długiego tekstu, to zastanawiamy się co lepiej pamiętamy, jakie elementy tego szeregu są lepiej pamiętane. W pierwszej kolejności zapamiętywane są dosyć dobrze te początkowe elementy, gorzej zapamiętywany jest środek, z łatwością zapamiętujemy to, co jest bliżej końca. Im dłuższy materiał tym gorzej go zapamiętujemy.
29. Skuteczność rozpoznawania i odtwarzania - oznacza to w jaki sposób, na ile skutecznie jest w stanie człowiek wśród różnych odpowiedzi do wyboru, wybrać tą właściwą ( tą której się uczył ). Inaczej mówiąc jest to wydobywanie informacji z pamięci. Te dwa procesy są do siebie podobno, ponieważ obydwa polegają na przypomnieniu sobie uprzednio zapamiętanych informacji ( często odbywa się to w sytuacjach stresujących ). Ich skuteczność zależy od systematycznego powtarzania oraz poziomu przetwarzania informacji.
30. MNEMOTECHNIKI - ogólna nazwa sposobów ułatwiających zapamiętanie, przechowywanie i przypominanie sobie informacji. Dzięki mnemotechnikom można znacznie zwiększyć zakres i trwałość pamięci. Do sposobów mnemonicznych należy np. kategoryzacja elementów, czyli uporządkowanie i pogrupowanie ich według pewnych zasad: podobieństwa znaczeniowego czy formalnego, skojarzenie ich z innymi elementami, ułożonymi rytmiczne lub mającymi formę logiczną, czy żartobliwą, dzięki czemu łatwo je zapamiętać, stosowanie skrótów werbalnych czy zewnętrznych analogii oraz układu wierszowego
31. CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA UCZENIE SIĘ I PAMIĘTANIE
Wiele czynników psychologicznych, a także fizycznych ma wpływ na proces i skuteczność uczenia się np. koncentracja uwagi, odpowiednia motywacja, nastrój, zmęczenie, tworzenie skojarzeń i intensywność nauki. Na to z kolei składa się :
rodzaj i ilość materiału;
cechy osoby uczącej się jak inteligencja, zainteresowania, motywacja i emocje, aspiracje, koncentracja, warunki, postawy, zdolności specjalne;
cechy pamięci: szybkość i jakość.