III.PROZA

B. 1932- 1939

14. USPOŁECNIONA PROZA EKSPRESJONIZUJĄCA

• charakterystyka:

• ekspresjonizm bardziej stonowany

• nowe związki z naturalizmem i psychologicznym realizmem prostoty

• problemy społeczne w postaci wielkich idei przesiąkniętych moralizmem, irracjonalizmem

• pacyfizm

• emocjonalne zaangażowanie pisarza

• hiperbole, wyjaskrawienia

• bohaterami ludzie- symbole, jednostki

ANDRZEJ STRUG

• Żółty Krzyż 1932- 1933; charakterystyka:

• powieść sensacyjno- szpiegowska

• halucynacjonizm, oniryzm

• niesamowite zjawiska psychologiczne (telepatia, rozdwojenie jaźni)

• ekspresjonistyczny styl

• motyw szpiega wchodzącego w skórę innego człowieka

• skomplikowana akcja (w 30-tych latach coraz rzadsza)

• filmopodobieństwo

• akcja w Niemczech i Francji, zachodni front

• oskarżenia wobec I wojny światowej

• symboliczne zamordowanie Evy Evard, aktorki filmowej, jako domniemanego szpiega

• W Niebotyczach byczo jest... 1934- 1935

• pozycja niedokończona

• antysanacyjna satyra

ANATOL STERN

• charakterystyka:

• psychiczne anomalie (rozdwojenie jaźni)

• halucynacjonizm

• Namiętny pielgrzym 1933; charakterystyka:

• debiut prozatorski niedawnego futurysty

• wpływy Dostojewskiego

• moralitet

• motyw diabła będącego sobowtórem bohatera

• samobójstwo

EWA SZELBURG- ZAREMBINA

• charakterystyka:

• realizm, upolitycznienie

• dylogia Wędrówka Joanny 1935, Ludzie z wosku 1936

• Krzyże z papieru 1934- opowiadania i reportaże społeczne i polityczne;

• koniec XIX- pocz. XX wieku, rewolucja 1905

• uszczegółowiona, ukonkretniona rzeczywistość

• fabuła podporządkowana stereotypom ludowej baśni grozy (prymitywizm)

• deformacje przez widzenia senne (oniryzm)

ZEGADŁOWICZ

• Zmory 1935; charakterystyka:

• naturalizm, ekspresjonizm

• lata szkolne Mikołaja

• kontynuacja Żywota Mikołaja Srebrempisanego- odmienna, bo w międzyczasie Zegadłowicz zmienił się w antyklerykała i libertyna

• oskarżycielsko- pamfletowe przedstawienie szkoły galicyjskiej

• dojrzewanie seksualne i inicjacja

• Motory 1938; charakterystyka:

• granice pornografii- nie przeszła przez cenzurę

• bohater Fałn- 9 kochanek- 9 muz- motorów

• ginie jako aktywny komunista w czasie robotniczych rozruchów

• Martwe morze 1939- charakterystyka (utwór odchodzący od ekspresjonizmu):

• turpistyczny naturalizm

• komunizm

• marazm szarego człowieka na prowincji

JAN WITTLIN

• Sól ziemi 1936; charakterystyka:

• 1 część niedokończonej Powieści o cierpliwym piechurze

• ekspresjonizm ideowy:

• antymilitaryzm

• pacyfizm

• bohater- prostaczek, Piotr Niewiadomski

• wojna widziana przez walczących „od dołu” (perspektywa „armatniego mięsa”)

• zespolenie perspektyw narracyjnych; połączenie patosu z ironią

• bohatera

• narratora

• Piotr Niewiadomski

feldfebl Bachmatiuk

• zmiana tonacji emocjonalnej ekspresjonizmu- wyższy poziom artystycznej świadomości, intelektualne skomplikowanie

LEON CHWISTEK

• Pałace Boga 1932- 1934/1939?; charakterystyka:

• o zbawcach niosących ludziom posłanie miłości

• utwór zachowany we fragmentach i zrekonstruowany

• elementy powieści i traktatu filozoficznego

• krytyka współczesnego świata w duchu marksizmu częściowo

• utopijna wizja szczęśliwej ludzkości- możliwość rozwoju intelektualnego i artystycznego

• krytyka według 7 grzechów głównych

• bohater, Iridion Poniflet, kardynał, potem metropolita Cerkwii; przyszły zbawca ludzkości

• wpływy twórczości Micińskiego

• nietzscheańskie: kult indywidualności, wola potęgi i wodzostwa

• zafascynowanie chrześcijaństwem wschodnim

• erotyzm i mistycyzm

NOWAKOWSKI

• Błękitna kotwica; charakterystyka:

• prosty, banalny styl

• ekspresjonistyczny bohater: charyzmatyk, głosiciel ewangelii miłości; major Gorzeń

• klęska bohatera opuszczonego przez tłumy, które wpierw go wielbiły

• mechanizm zbiorowej psychozy uwielbienia

1

---