Przedmiot badań:

- proces nauczania oraz wychowania oraz kształtowania osobowości;

- uwarunkowania procesu dyd.- wych;

- uczeń w młodszym wieku szkolnym i jego rozwój;

Ped. wczesnoszkolna jako subdyscyplina naukowa:

- ma swoją teorię nauczania i uczenia się;

- określa swoje cele i treści kształcenia;

- ma ściśle określony proces nauczania i uczenia się;

- realizuje zasady nauczania i uczenia się;

- ma określone formy pracy i środki dyd;

- odrębne planowanie pracy;

- określony teren pracy;

- spełnia dwie funkcje dyscypliny naukowej: POZNAWCZĄ- tzn. odkrywa, tłumaczy fakty występujące na tym szczeblu kształcenia; ustala związki, uogólnienia, wnioski; UTYLITARNĄ- tzn. ped. wczesnoszkolna dostarcza n-lom, rodzicom, instytucjom wych. zbiór przepisów, reguł, norm postępowania z dzieckiem;

Miejsce ped. wczes. w systemie nauk.

Pedagogika wczesno., zajmuje się problematyką pracy edukacyjnej z dzieckiem w młodszym wieku szkolnym, funkcjonuje w szerokim nurcie myślowym współczesnej humanistyki. Nauki humanistyczne Nauki społeczne Pedagogika Ped. Wczesnoszkolna.

Ped. wczesno. jest subdyscypliną nauk pedagogicznych. Zawiera dwie integralnie ze sobą powiązane części: część ogólną (formułuje prawa, teorie, koncepcje itp. dotyczące edu. wczesnoszkolnej jako całości) i część szczegółową - metodyka nauczania poszczególnych przedmiotów (formułuje problematykę nauczania poszczególnych.

Edukacja wczesnoszkolna:

- stanowi najniższy szczebel kształcenia ogólnego;

- ma charakter propedeutyczny (przygotowuje dziecko do dalszej nauki);

- ma za zadanie przygot. dziecko do życia w społ.;

- oznacza się pewnymi cechami, swoistymi dla tego szczebla kszt.;

- to jednolity, trwający kilka lat proces dyd.- wych, który odbywa się w warunkach szkolnych;

- na ten proces składają się: rozwój, uczenia się, nauczanie, kształcenie, samokształcenie, wychowanie, samowychowanie;

- obejmuje dziecko w wieku 7-10 lat;

- ma wyznaczone dwa podstawowe kierunki działań: wielostronny, harmonijny rozwój osobowości dziecka przygotowanie do nauki w cyklu systematycznym;

Zadania (cele główne kształcenia ogólnego także na I szczeblu):

- przygot. dziecka do życia zgodnego z samym sobą;

- do życia w zgodzie z innymi;

- przygot. do współżycia z przyrodą;

- do korzystania z zasobów informacyjnych cywilizacji;

Cele szczegółowe- Określanie SNR dziecka:

- tworzenie sytuacji do samokontroli i samooceny; dbałość o zdrowie fizyczne dziecka;

- pomoc w dobrym funkcjonowaniu w szkole; tworzenie dobrego klimatu, warunków do współpracy w zespole, wdrażanie do rozumienia innych; kształtowanie uczuć wyższych oraz współodpowiedzialności; normy życia społ;

- postawy proekologiczne; uwrażliwianie na piękno przyrody; kontakt z przyrodą;

- korzystanie z nośników inf. (książek, komputerów), kształ. umiej. odbierania i nadawania inf.; posługiwanie się przyborami szkolnymi;

Sfera najbliższego rozwoju- konieczność jej uwzględnienia w pracy z dzieckiem w młodszym wieku szkolnym
Aby sprawdzić stan emocjonalny dziecka należy zapoznać się ze sferą najbliższego rozwoju. (Wysocki). Na pewnym poziomie znajdują się aktualne zdolności dziecka. Nie można dawać zadań które są poniżej jego zdolności. Jeżeli zaś wysokie dziecko i tak nie rozwiąże zadania(niska samoocena).
Różnice między potencjalnymi a aktywnymi możliwościami to SNR.
Potencjał możliwości
Wykonanie części zad. Wspólnie z nauczycielem
Rozwiązanie zad. Analogicznego
Konkretne czynności
Instrukcja, naprowadzenie, sugestia
Aktualne możliwości
Musimy rozpoznać dziecko, poziom operacyjny, poziom rozw. Poznawczego i emocjonalnego.
SNR to różnica między aktywnymi a potencjalnymi możliwościami dziecka. określa poziom rozwoju dziecka przez nauczyciela.
Przez pierwsze 3 lata w szkole ma miejsce proces interioryzacji, zaczyna się myślenie operacyjne.
Interioryzacja czynna- przechodzenie od czynności konkretnych do materialnych.
-Czynności konkretne: materialne (rzecz, przedmioty), zmaterializowane
-czynności percepcyjne
-czynności wykonywane w mowie głośnej np. jakieś konkretne zadanie odnośnie samochodów czyli opowiadanie o kolejności wykonywanych zadań.
-czynności intelektualne (wszystko w pamięci)
Interioryzacja- to proces przechodzenia od czynności konkretnych do umysłowych

Funkcje pedagogiki wczesnoszkolnej
-Opiekuńcza- dbałość najbliższego zdrowie, bezpieczeństwo, należyty rozwój fizyczny
-Diagnostyczno- prognostyczna- możliwie wszechstronne poznanie dzieci i najbliższego związku wynikami rozpoznania- projektowanie najbardziej odpowiednich dróg rozwoju
-Kompensacyjno- usprawniająca- wiąże się najbliższego funkcją prognostyczno- diagnostyczną- eliminowanie, łagodzenie lub rekompensowanie takich odchyleń od normy jak: wady wzroku, słuchu, wymowy; funkcja realizowana jest przez szkołę w kontakcie psychologiem, logopedą
-Poznawcza- wyposażanie uczniów w odpowiedni zasób wiadomości poprzez właściwą realizację wszystkich kierunków edukacji
-Kształcąca- ściśle związana najbliższego funkcja poznawczą, głównie polega na rozwijaniu ogólnych operacji myślowych uczniów, sposobów racjonalnego uczenia się, zdolności koncentracji i podzielności uwagi, pamięci logicznej
-Wychowawcza- związana najbliższego realizacją wszystkich funkcji zadań edukacji najbliższego klasach 1-3; wspomaganie wszechstronnego rozwoju dziecka i kształtowanie postaw społeczno- moralnych.

Zad. szkoły na etapie edu. wczesnoszk.:

1) zapewnienie opieki i wspomaganie rozwoju dziecka w przyjaznym, bezpiecznym i zdrowym środowisku. 2) uwzgl. indywidualnych potrzeb dziecka 3)stwarzanie warunków do rozwijania samodzielności, dążenia do osiągania celów, podejmowanie odpowiedzialności za siebie i za innych 4) rozwijanie wrażliwości moralnej, stwarzanie warunków indywidualnego i grupowego działania na rzecz innych dzieci 5) wzmacnianie poczucia tożsamości kulturowej, historycznej, narodowej i etnicznej dziecka . 6) kształcenie um. obserwacji, ułatwienie rozumienia zjawisk zachodzących w dostępnym dośw. dziecka, otoczeniu przyrodniczym, społ., kulturowym i technicznym. 7) rozbudzenie ciekawości poznawczej, zachęcenie do aktywności badawczej i wyrażanie własnych myśli i przeżyć. 8)rozwijanie wrażliwości estetycznej, tworzenie warunków do rozwoju wyobraźni, fantazji oraz ekspresji plastycznej muzycznej i ruchowej

Ocena pracy n-la:

Uzyskuje dobre wyniki pracy dydaktyczno- wychowawczej, jest dobrze przygotowany do lekcji i zajęć, rzetelnie wykonuje swoje obowiązki, w tym także pozalekcyjne formy zajęć, dyżury w czasie przerw, imprez szkolnych i klasowych itp.

1. Jest taktowny, tolerancyjny, sprawiedliwy, potrafi łagodzić i zapobiegać konfliktom z uczniami. Jest jednocześnie konsekwentny w swoich wymaganiach.

2. Dba o swój warsztat pracy, wzbogaca go. Wnioskuje do dyrektora o środki w tej sprawie.

3. Owocnie współpracuje z uczniami i ich rodzicami.

4. Pracuje bezpiecznie, potrafi przewidywać niebezpieczeństwo zagrażające uczniom i eliminować je, szczególnie w sytuacjach pozaszkolnych, na wycieczkach, w miejscach publicznych itp.

5. Uczestniczy w formach doskonalenia zawodowego organizowanych przez dyrektora szkoły.

6. Respektuje wymogi dyrektora szkoły dotyczące dyscypliny pracy, terminowości w realizacji zadań i zarządzeń. Prawidłowo i na bieżąco prowadzi dokumentację pedagogiczną.

7. Jego postawa etyczna oraz kultura współżycia społecznego nie budzą żadnych zastrzeżeń.

Modele zmiany:

1. teraźniejszość ( jak się rzeczy mają tu i teraz)- przyszłość (jak powinny się mieć w przyszłości, co chcemy osiągnąć);

2. rozmrażanie (przed 1999)- zmiana- zamrożenie;

3. w postaci 4 pyt:

gdzie jesteśmy obecnie?

gdzie chcemy dojść?

jak się tam dostaniemy?

skąd będziemy wiedzieli, że już się tam znaleźliśmy?

Wizja nowej szkoły- wspierającej rozwój ucznia:

- silnie związana ze środowiskiem lokalnym;

- nowocześnie administrowana;

- samodzielnie opracowująca program;

- respektująca standardy krajowe oraz potrzeby eduk. środowiska;

- w realizacji programów dominują aktywne metody nauczania;

Wewnątrzszkolne doskonalenie n-li:

- wspólne uczenie się rady ped.;

- dążenie do poprawy relacji międzyludzkich, dobrej komunikacji;

- zespołowe rozwiązywanie problemów;

- stałe ulepszanie koncepcji programów, organizacji zajęć;

Główne zadania szkoły na etapie ed. wczesno:

1. zapewnienie opieki i wspomaganie rozwoju dziecka w przyjaznym, bezpiecznym i zdrowym środowisku;

2. uwzględnienie indywidualnym potrzeb dziecka, troska o zapewnienie równych szans i możliwości osiągnięcia sukcesu;

3. stwarzanie warunków do rozwijania samodzielności, dążenia do osiągnięcia celów, podejmowania odpowiedzialności za siebie i najbliższe otoczenie;

4. rozwijanie wrażliwości moralnej, stwarzanie warunków indywid. i grupowego działania na rzecz innych;

5. wzmacnianie poczucia tożsamości kulturowej, historycznej, narodowej i etnicznej dziecka;

6. kszt. umiej. obserwacji, ułatwienie zrozumienia zjawisk zachodzących w otoczeniu;

7. rozbudzanie ciekawości poznawczej, zachęcanie do aktywności badawczej i wyrażania własnych przeżyć i myśli;

8. rozwijanie wrażliwości estetycznej, tworzenie warunków do rozwoju wyobraźni;

Funkcje wobec dzieci:

- w przedszkolu: opiekuńcza (dbałość o zdrowie, bezpieczeństwo), diagnostyczno- prognost. (możliwie wszechstronne poznanie dzieci, najbardziej odpowiednie drogi rozwoju dla każdego dziecka), kompensacyjna (eliminowanie i łagodzenie odchyleń i wad), kształcąca (rozw. operacji myślowych), wychowawcza (postawy społ.- moralne);

- w klasach 1-3: opiekuńcza, korekcyjno- usprawniająca, diagnostyczno prognostyczna, wychowawcza;

- w klasie 4: wychowawcza, poznawcza, kształcąca;

Związek wych. przedszk. z ed. wczesnoszkolną:

- przedszkole: wych. zdrowotne, umysłowe, moralne, społeczne, estetyczne, techniczne;

- wczesnoszkolna: eduk. zdrowotna, ruchowa, polonistyczna, matematyczna, środowiskowa, społeczna, techniczna, plastyczna, muzyczna;

Metody nauczania:

1. podające (asymilacja, asocjacja): n-l- podawanie gotowych treści, gotowej wiedzy; uczeń- zapamiętywanie i odtworzenie informacji); wykład, instruktaż, wyjaśnienie;

P- poszukujące (poszukiwanie): n-l stwarzanie sytuacji problemowych; uczeń- rozwiązuje problemy, samodzielnie dochodzi do wiedzy; burza mózgów, met. heurystyczne;

E- waloryzacyjne (przeżywanie): n-l- organizuje sytuacje związane z wyzwalaniem emocji; uczeń- nauka przez przeżywanie; impresywna, ekspresywna;

O- operacyjne (działanie): n-l org. sytuacji działaniowych; uczeń- podejmuje działanie; praktyczna, wytwórcza, ćwiczeniowa;

Proces interioryzacji:

1. operacje konkretne (realne przekształcanie rzeczywistości)- czynności materialne ( na realnych przedmiotach); czynności zmaterializowane (wykonywane na zastępnikach);

2. czynności percepcyjne (wyobrażenia przedmiotów);

3. czynności w mowie (mowa głośna- omawianie tego co się robi);

4. czynności wykonywane w umyśle (umysłowe)- przejście od mowy głośnej w cichą; czynności umysłowe, abstrakcyjne;

Główne formy aktywności dzieci:

- zabawa i nauka przez zabawę;

- nauka z elementami zabawy;

Formy integracji w szkole

BLOK PRZEDMIOTOWY jest formą integrowania treści nauczania i umiejętności z różnych dziedzin wiedzy, realizowanych w toku jednolitych zajęć edukacyjnych.

ŚCIEŻKI EDUKACYJNE, których realizacja powinna się odbywać w ramach nauczania różnych przedmiotów (bloków przedmiotowych) lub w postaci odrębnych zajęć, mają duże znaczenie dla wychowania. Temat kluczowy (motyw przewodni) będzie miał charakter ścieżki, jeśli omawiany będzie prawie w tym samym czasie, pod różnym kątem, w następujących po sobie blokach przedmiotowych (przedmiotach).

Charakterystyka stadiów rozwojowych:

1. wczesne stadium przedszkolne (3-4 latki):

- mało samodzielne;

- nie radzą sobie w sytuacjach życiowych;

- niewielki zasób doświadczeń;

- ubogi słownik czynny;

- myślenie sensoryczno- motoryczne;

- zabawy proste i krótkotrwałe;

- labilność uczuć i emocji;

2. średnie stadium (4-5 latki):

- bardziej samodzielne i zaradne;

- nawiązują kontakty z rówieśnikami;

- impulsywne, egocentryczne;

- wiek pytań;

- działalność związana z przedmiotami, zabawy konstrukcyjne;

- nie ujmują związków logicznych między faktami i zdarzeniami;

- szersze doświadczenia ruchowe, sensoryczne i umysłowe;

3. późne stadium przedszkolne (6-7 latki):

- żywe zainteresowanie światem przyrody;

- lepiej przystosowane do pracy w grupie;

- zabawa nadal podstawową formą aktywności;

- zaczątki uwagi dowolnej;

- rozwój społeczny;

- wzrasta wytrzymałość nerwowa;

- wyższe uczucia intelektualne, społ., moralne, estetyczne;

- wzrasta wrażliwość słuchowa;

- rozwój fizyczny i motoryczny;

- myślenie konkretno- obrazowe i konkretno- wyobrażeniowe;

- wyższy stopień odpowiedzialności i samodzielności;

Rozwój poznawczy, emocjonalny, społ., fizyczny:

I FAZA- adaptacji do warunków i wymagań szkolnych (7-8 latki):

- nastawione są realistycznie do otaczających je przedmiotów i zjawisk;

- interesują się głównie światem rzeczy realnych (a nie światem pojęć);

- dośw. dość bogate, ale odnoszą się do konkretnych faktów i zjawisk;

- wykazują się spostrzegawczością, ale nie dostrzegają istotnych cech;

- wyobraźnia szczególnie żywa i plastyczna, jednak nie podporządkowana regułom;

- stopniowo poddają się rygorom, uczą się odpowiadania na pyt; wypowiadania się jasno i zwięźle;

- styl mowy potocznej;

- traktują naukę jak zabawę;

- postawa wobec n-la osobista i uczuciowa;

II FAZA- pełnej adaptacji do szkoły (9- 10 latki):

- znacznie szerszy zakres zainteresowań;

- myślenie coraz bardziej analityczne;

- zaczyna się interesować przedmiotami i zjawiskami z szerszego kręgu jego środ.;

- stopniowe przechodzenie do myślenia słowno- logicznego, abstrakcyjnego, symbolicznego;

- mniej egocentryczne;

- bardziej stabilne cechy charakteru;

- bardziej wytrwałe i cierpliwe, nie zniechęcają się trudnościami;

- duża dynamika rozwoju poznawczego;

- rozwój spostrzeżeń;

- rozwój mowy czynnej, poszerzenie zasobu słownictwa;

- rozwój uwagi dowolnej, zwiększenie umiej. koncentracji;

- zdolność wnioskowania;

- stopniowe opanowywanie i utrwalanie umiej. szkolnych;

Rozwój- dynamiczny, długotrwały proces doprowadzający do ilościowych i jakościowych przemian w całokształcie działań jednostki oraz w zakresie poszczególnych funkcji i czynności psychicznych.

Zmiany- mają charakter progresywny, są ukierunkowane na przechodzenie od niższych do wyższych form działania, na osiągnięcie coraz doskonalszych form regulacji stosunków jednostki ze światem zew.

Dojrzałość szkolna:

- osiągnięcie przez dziecko takiego stopnia rozwoju umysłowego, emocjonalnego, społ., fiz., jaki umożliwia mu udział w życiu szkolnym i opanowywanie treści programowych w klasie I (Wilgocka- Okoń);

- gotowość dziecka do rozpoczęcia nauki, zależna od poziomu jego ogólnego rozwoju, zwłaszcza zdrowia i zdolności przystosowania się do nowego środowiska (Kwiatkowska);

Kryteria got. szkolnej:

- rozwój fizyczny, procesów poznawczych, dojrzałość społ. i emocjonalna;

Przez prawidłowy rozwój psychiczny rozumiemy odpowiedni do wieku dziecka:
- zasób pojęć;
- wiadomości;
- stan mowy z uwzględnieniem zasobu słów oraz prawidłowej artykulacji;
- swobodą wypowiadania się;
- zdolność zapamiętywania;
- zdolność myślenia przyczynowo-skutkowego i wnioskowanie;
Uczniowie rozpoczynający naukę najczęściej odznaczają się następującymi umiejętnościami społecznymi:
- samodzielnością wykonywania prostych czynności dotyczących zachowania czystości i higieny osobistej;
- umiejętnością zastosowania się do poleceń nauczyciela;
- rozumieniem treści łatwych przepisów porządkowych i stosowaniem się do nich;
- umiejętnością przebywania jakiś czas w gronie rówieśników poza zasięgiem bezpośredniej opieki rodziców;
- umiejętnością rozwiązywania kontaktów z rówieśnikami w celu wykonania prostych poleceń nauczyciela;
Na dojrzałość szkolną mają wpływ pewne czynniki, do których należą m. in.:

•        Czynniki indywidualne - są to przekazane drogą genetyczną lub wrodzone właściwości organizmu, a przede wszystkim ośrodkowego układu nerwowego, podłoża wyższych czynności psychicznych. Należą tu również potrzeby, skłonności i dążenia dziecka.

•        Czynniki środowiskowe - chodzi tutaj głównie o wpływy rodziny i przedszkola. Literatura podaje 3 główne grupy czynników rodzinnych mających wpływ na dojrzałość szkolną dziecka. Są to:

-         Warunki materialne - od poziomu dochodów, sytuacji mieszkaniowej, wyposażenia gospodarstwa domowego zależy jak rodzina będzie zaspokajała potrzeby dziecka, a więc czy będzie ono racjonalnie odżywiane, zaopatrzone w potrzebną odzież, czy będzie miało warunki do nauki, odpoczynku i zabawy.

-         Warunki kulturalne jest to poziom wykształcenia rodziców, kultura językowa rodziny, potrzeby kulturalne, zasady wychowania dzieci, sposób spędzania czasu wolnego. Warunki kulturalne domu rodzinnego, a zwłaszcza poziom wykształcenia rodziców w istotny sposób wpływają na rozwój intelektualny i osiągnięcia szkolne uczniów. Rodzice wykształceni wykazują na ogół duże zainteresowanie problemami szkolnymi swoich dzieci, mają większe wymagania i aspiracje w stosunku do ich przyszłości oraz w większym stopniu pobudzają je do osiągnięć.

-         Warunki społeczno - psychologiczne to: struktura rodziny, osobowość rodziców, stosunki między rodzicami, postawy rodziców wobec dzieci oraz atmosfera panująca w domu. Dla osiągnięcia dojrzałości szkolnej istotne jest, czy dziecko wychowuje się w rodzinie pełnej lub niepełnej, mało- czy wielodzietnej, dwu- czy trzypokoleniowej. Z reguły rodzina wielodzietna stwarza korzystne warunki dla rozwoju osobowości dziecka, gdyż zmusza do liczenia się z innymi, rozwija postawy opiekuńcze. Dzieci z rodzin wielodzietnych szybciej się usamodzielniają, osiągają wyższy poziom dojrzałości emocjonalnej, nie wykazują tendencji do przeceniania samego siebie, lepiej potrafią współdziałać z innymi. Jeśli jednak rodzina jest bardzo liczna a warunki materialne bardzo skromne, to rodzice obarczeni nadmiarem obowiązków mają mało czasu dla dzieci, pozostawiają je same sobie, nie zaspakajając wszystkich ich potrzeb.

Koncepcja programowa na I szczeblu edu.:

- dziennik ustaw nr 15 z 15.02.1999- określono zasady dopuszczenie do użytku szkolnego programów nauczania, podręczników, środków dyd.;

PROGRAM NAUCZANIA- opis sposobów realizacji celów i zadań ustalonych w podst. programowej;

Elementy programu:

- szczegółowe cele eduk. kształcenie i wych.;

- materiał nauczania związany z celami;

- procedury osiągania celów;

- opis założonych osiągnięć ucznia i propozycje metod ich oceny;

Program dopuszcza Minister Edukacji Narodowej- wniosek+ 2 recenzje (o przydatności dyd. programu i poprawności merytorycznej;

Obudowa programu- podręczniki, materiały metodyczne, karty pracy;

Program:

- jako wykaz treści nauczania;

- jako zestaw planowanych czynności pedagogicznych;

- jako zestaw zamierzonych efektów pedagogicznych;

- jako zestaw pojęć i zadań do wykonania;

- jako rejestr doświadczeń;

Typy programów:

1. program ześrodkowany na materiale nauczania:

1. treści:

- integrowanie treści logicznie powiązanych; tworzenie tzw. pól treściowych;

- integrowanie treści umożliwia uczniom odnalezienie zależności między częściami programu i odkrywanie międzyprzedmiotowego, całościowego ich znaczenia;

b) korelacja:

- szukanie związków między przedmiotami; nie powielanie treści;

- w programie skorelowanym nauczanie przedmiotowe współistnieje z zagadnieniami skorelowanymi;

- konieczny jest w tym celu elastyczny plan zajęć;

c) proces:

- nacisk na rozwijanie procesów poznawczych;

- założenie- umiej. współtworzące proces myślenia można rozwijać, wykorzystując różne typy treści kształcenia zaczerpnięte z wielu dziedzin;

2. program ześrodkowany na uczniu:

a) na uczniu:

- nawiązywanie do doświadczeń, potrzeb i zainteresowań dziecka; różnorodna aktywność;

- wspomaganie rozwoju

b) ześrodkowany na doświadczeniu:

- dziecko jest głównym podmiotem w tworzeniu programu;

- n-l reaguje na potrzeby i zainteresowania dziecka;

- program konstruuje się wokół doświadczeń ucznia, który modyfikuje przyswajaną wiedzę poprzez własne dośw.;

c) na problemach:

- skonstruowany zgodnie z więzłowymi problemami społ.;

- odpowiednio dobrane treści przekształcające poszczególne dyscypliny, co tworzy płaszczyznę integracji;

d) na sytuacjach życiowych:

- kryterium doboru treści to potrzeby i zainteresowania uczniów związane z problemami społ.;

- uczniowie uczą się rozwiązywać problemy, by aktywnie uczestniczyć w życiu społ.;

- program ześrodkowany na procesie uczenia się metodą problemową;

Program ukryty to to, czego uczy przebywanie w placówce oświatowej oraz czego mimowolnie uczy nauczyciel, a także nieuświadomione oczekiwania nauczycieli wobec dzieci nie ujęte w oficjalny program szkoły, jej cele nauczania. Ukryty program jest nieodłącznym składnikiem każdej szkoły. Wielu nauczycieli nie zdaje sobie sprawy z jego istnienia i znaczenia. Program ten funkcjonuje w tekstach zawartych w podręcznikach, języku, rozkładzie zajęć, systemie ocen, oczekiwaniach nauczycieli, sposobie oceniania czy rytuale szkolnym.

Efekty ukrytego programu:* czyni z wychowanków ludzi instytucji* szkoła nie wpływa na twórczy rozwój dziecka* zmusza uczniów do wypracowywania pewnych strategii zachowań nastawionych na przetrwanie w warunkach szkoły (oczekiwanie, nuda , uzależnienie od nauczyciela, ograniczenia czasowe itp.), odnosi się głównie do wychowania moralnego,* sprawia, że wychowankowie stykają się z selekcją ludzi ze względu na płeć, wiek, osiągnięcia.

Modele podręczników do kształcenia zintegrowanego:

- kryterium merytoryczne- dobór treści adekwatny do programu nauczania; układ treści zgodny z układem programu; uwzględnienie materiału podstawowego- potraktowanego priorytetowo; bogaty zestaw zadań i ćwiczeń umożliwiający indywidualizację nauczania i dostosowany do możliwości percepcyjnych ucznia; treści uzupełniające mogą mieć charakter ogólniejszy, jednak ich ujęcie nie może powodować luk w strukturze wiedzy ucznia, ma zapewnić realizację celów nauczania;

- kryterium dydaktyczne- treści teoretyczne muszą być ograniczone do minimum; wiadomości teoretyczne powinny być w formie graficznej- rysunki, schematy; niektóre partie materiału można ująć w sposób problemowy, tematyka zadań dostosowana do zainteresowań dzieci; związek teorii z praktyką, zadania i polecenia o bogatej strukturze; zróżnicowany stopień trudności; umożliwiające samodzielną pracę ucznia, metodyczne ujęcie powinno być zgodne z zasadami procesu nauczania- uczenia się;

- kryterium edytorskie- bogato ilustrowany; opracowany system wyróżnień- inna czcionka, wielkość liter; rozwiązania graficzne powinny sprzyjać dostrzeganiu przez uczniów istotnych treści; racjonalne zagospodarowana stronica podręcznika; wielobarwny druk; ilustracje powinny pełnić wiele funkcji- uzupełniać, zastępować tekst; zeszyty ćwiczeń- rozdziały zgodne z tymi w podręczniku, ćwiczenia i zadania dla wszystkich uczniów, wyraźnie zaznaczone zadania dla uczniów zdolnych i słabszych- indywidualizacja;

Elementy podręcznika dla n-la:

- wskazania metodyczne;

- wiedza merytoryczna wzbogacająca treść nauczania;

- propozycje sprawdzianów;

- przykładowe scenariusze;

- propozycje metod oceny uczniów;

- dodatkowe zestawy ćwiczeń;

- dod. ilustracje, schematy;

Modele programów:

1. analityczny- uczyć się, aby przyswoić; model odpowiada na pyt. do jakiej wiedzy dążymy; zestaw punktów, które należy realizować;

2. hermeneutyczny- jak uczyć się by znać odpowiedź; jak porozumiewać się ze sobą i tworzyć świat;

3. krytyczny- uczyć się aby zmieniać; jak zmieniać świat;

Układ treści:

- liniowy- aby przejść dalej, trzeba przyswoić pewne rzeczy, nie wraca się do wcześniejszych treści;

- koncentryczny- te same cykle materiału powracają w pewnych odstępach czasu;

- spiralny- jedno pojęcie funkcjonuje i w jego zakres wchodzą nowe treści;

Kryteria oceny programów nauczania:

Cele ogólne (zadania szkoły):

1. Czy są zgodne z podstawą programową dla danego etapu kształcenia i obejmują wszystkie wskazane w podstawie zadania specyficzne szkoły oraz grupy umiejętności podstawowych? 

2. Czy uwzględniono w nich zadania wynikające z lokalnej polityki oświatowej? Czy wzięto pod uwagę specyfikę szkoły i środowiska, w którym działa? 

Cele szczegółowe: 

1. Czy zapisane w programie cele są dostatecznie szczegółowe i wskazują: punkty docelowe nauczania, oczekiwane rezultaty, etapy procesu nauczania i miejsca prowadzące do dalszych rezultatów? 

2. Czy są wyrażone w sposób umożliwiający w przyszłości pomiar rezultatów, stopień osiągnięcia celu? ( czy autorzy posłużyli się określeniami: uczeń rozpoznaje, opisuje, rozwiązuje, pisze, sporządza, ewentualnie - zna, umie, wie, a uniknęli stosowania czasowników - uświadamia sobie, zaznajomił się z, odczuwa, ceni?) 

3. Czy cele szczegółowe odpowiadają celom ogólnym (oraz zadaniom szkoły i nauczyciela)?

4. Czy wskazane cele są wartościowe, czyli, czy mają znaczenie dla ucznia w czasie nauki  i w przyszłości? 

5. Czy są sformułowane zwięźle, jasno i bez nadmiaru pustych określeń?

6. Czy są odpowiednie dla danej grupy uczniów ze względu na możliwości, zainteresowania, wybrany profil kształcenia, dotychczasowe doświadczenia? 

7. Czy są uporządkowane według znaczenia, stopnia ogólności, dziedziny do której się odnoszą?

8. Czy zaplanowano sposób dokonywania okresowej analizy programu i wprowadzania korekt? 

Materiał nauczania

1. Czy program nauczania uwzględnia zakres treści, tematów, doświadczeń dydaktycznych wskazanych w podstawie programowej?

2. Jeśli zakres treści wykracza poza obszar wskazany w podstawie, czy jest to uzasadnione?

3. Czy zakres treści i działań programowych odpowiada  przedstawionym w programie celom?

4.  Czy w programie powiązano elementy treści i doświadczenia - czy występuje łączność pomiędzy działami i tematami?

5. Czy materiał jest zorganizowany w sposób ułatwiający uczniom integrację wiedzy i doświadczeń?

6. Czy kolejność zagadnień w programie jest przemyślana, logiczna, zrozumiała dla realizatora?

(na przykład zastosowano którąś z ogólnie uznanych zasad uczenia się: od prostego do złożonego, warunki wstępne konieczne przed wprowadzeniem zasadniczej części materiału, od całości do części - metoda przybliżeń, chronologia) 

7.  Czy program jest zrównoważony, poświęca się odpowiednio dużo uwagi wszystkim istotnym elementom?

Występuje równowaga pomiędzy:

- koncentracją na uczniu i na przedmiocie nauczania,

- potrzebami ucznia i oczekiwaniami społecznymi,

- zadaniami występującymi w standardach egzaminacyjnych i przystosowanymi do możliwości i zainteresowań uczniów,

- poszerzaniem i pogłębianiem treści,

- elementami tradycyjnymi w nauczaniu i nowymi,

- zadaniami dostosowanymi do różnych stylów uczenia się,

- zadaniami pozwalającymi na wprowadzanie różnych metod nauczania,

- wprowadzanymi elementami zabawy i ciężkiej pracy. 

8. Czy właściwie dobrano treść i doświadczenia dydaktyczne?

Zawarte w programie treści i doświadczenia dydaktyczne:

- są użyteczne - możliwe do wykorzystania przez uczniów także poza szkołą,

- odpowiadają realnym możliwościom i kwalifikacjom nauczycieli,

- są wzajemnie dobrane -  doświadczenia zostały dobrane tak, że ułatwiają  poznanie treści,

- sprzyjają kształceniu umiejętności,

- zachęcają do dalszej nauki i poszerzają zainteresowania.  

Procedury osiągania celów 

1. Czy program zawiera wskazówki realizacyjne?

2. Czy opisane procedury odpowiadają celom i są dostosowane do materiału nauczania?

3. Czy procedury są możliwe do zastosowania w danych warunkach? (Czy szkolny plan zajęć i baza materialna szkoły pozwala na zastosowanie procedur?)

4. Czy odpowiadają stylowi pracy i umiejętnościom nauczycieli?

5. Czy przy wykorzystaniu danych procedur nauczyciel może liczyć na wsparcie ze strony zespołu przedmiotowego, dyrekcji szkoły, administracji szkolnej, rodziców i innych osób niezbędnych w ich zastosowaniu?

6. Czy zastosowanie procedur będzie możliwe ze względu na czas pracy i rozkład zajęć nauczyciela?

7. Czy wskazane procedury odwołują się do technik i metod znanych nauczycielom lub czy możliwe są dodatkowe zajęcia doskonalące dla nauczycieli, ułatwiające zastosowanie procedur?

Kryteria doboru treści kształcenia (wg Komorowskej):
-Kryterium selekcji- związane z dyscypliną podstawową (dobiera się najistotniejsze, podstawowe, elementarne treści z dziedziny konkretnej)
-Kryterium trwałości wiedzy (wybiera się treści, które zachowują szczególna trwałość i nie ulegają częstym zmianom). Zapoznaje się uczniów z podstawowym kanonem wiedzy, który trzeba opanować. Treści powinny stanowić jasna, klarowną całość, być spójne i niesprzeczne. Treści realistyczne dla danej grupy wiekowej.
-Kryterium przydatności- jest to kryterium praktyczne i pragmatyczne. Dobiera się treści, które będą przydatne w przyszłości. Kryterium to ma walory motywacyjne ze względu na atrakcyjność dla uczących się, kryterium dość kontrowersyjne.
-Kryterium potrzeb uczących się- związane oczekiwaniami uczących się, poziomem ich motywacji i zainteresowań. Ma walory motywacyjne.
Kryteria układu treści kształcenia:
-Kryterium struktury dyscypliny akademickiej
-Kryterium przydatności (najwcześniej powinne być nauczane, ponieważ jest najpotrzebniejsze na dalszych etapach nauki)
-Kryterium motywacyjne (umożliwia szeregowanie treści według atrakcyjności ich dla ucznia)
-Kryterium przyswajalności (stopniowanie trudności od najprostszych do najtrudniejszych)

Paradygmaty edukacji wczesnoszkolnej obejmują trzy rodzaje podejść pedagogicznych nauczyciela i wynikające zeń formy aktywności uczniów. Są to:

1. podejście zadaniowe, aktualizujące percepcyjno - odtwórczy sposób uczenia się dzieci: Podejście zadaniowe sprowadza się do formułowania przez nauczyciela poleceń - w postaci zadania i czynności wykonywanych przez uczniów. Jest ono oparte na behawioralnej koncepcji rozwijającego się dziecka (bodziec/ zadanie / - reakcja /czynności ucznia/). Metodą stymulowania aktywności uczniów jest system nagród i kar. Ten typ pedagogicznego podejścia aktywizuje percepcyjno-odtwórczy sposób uczenia się dzieci. Polega on na przyswajaniu przekazywanych przez nauczyciela treści i odtwarzaniu ich. Aktywność uczniów jest zewnętrznie sterowana za pomocą m.in. formułowanych werbalnie przez nauczyciela poleceń. Efektem tego rodzaju aktywności dziecka jest wiedza typu: "wiem, że ..."
2. projektowanie okazji edukacyjnych, którego konsekwencją jest percepcyjno-wyjaśniający sposób uczenia się dzieci: Projektowanie okazji edukacyjnych polega na formułowaniu tzw. sekwencji zadań otwartych, czyli "okazji" dających dziecku możliwość wyboru spośród wielu możliwości tych, które odpowiadają jego indywidualnym potrzebom. Stymuluje ono percepcyjno-wyjaśniający sposób uczenia się dzieci. Zakłada istnienie następujących faktów: czynności przyswajania przez uczniów określonych treści; ustalanie w procesie myślenia związków merytorycznych i logicznych; wyjaśnienie ewentualnych niezgodności miedzy przyswajaną wiedzą a dotychczasowym doświadczeniem poznawczym, społecznym, intuicyjnym itp.; w konsekwencji osiągnięcie przez ucznia wiedzy typu: "wiem, dlaczego ..." Jego efektem jest rozwój tzw. myślenia krytycznego, umiejętności rozwiązywania problemów, rozstrzygania dylematów itp.
3. podejście sytuacyjne, którego symptomatycznym wynikiem jest percepcyjno-innowacyjny sposób uczenia się. Zewnętrznym wskaźnikiem podejścia sytuacyjnego jest m.in. fakt znalezienia się ucznia w okolicznościach zaskakujących go, wywołujących zainteresowanie, motywację. Jest to impulsem do pokonywania przez dziecko wysiłku stymulującego rozwój osobowości. Sytuacja dydaktyczno - wychowawcza pobudza różne formy aktywności uczniów prowadzące do nabywania wielokierunkowych umiejętności. Uczenie się dzieci w ramach pedagogicznego podejścia sytuacyjnego ma charakter percepcyjno - innowacyjny. Polega na procesie przyswajania przez dzieci określonych treści, ich przetwarzania prowadzącego do działań nowych (wychodzenia poza dostarczone informacje). Ten sposób podejścia , odpowiednio inspirowany przez nauczyciela, aktualizuje tzw. myślenie twórcze (odkrywanie nowych zależności, nowych rozwiązań problemów).

Umiejętności kluczowe:

1. planowania, organizowania i oceniania własnej nauki, przyjmowania za nią odpowiedzialności,

2. skutecznego porozumiewania się w różnych sytuacjach, prezentacji własnego punktu widzenia i uwzględniania poglądów innych ludzi, poprawnego posługiwania się językiem ojczystym, przygotowywania się do publicznych wystąpień,

3. efektywnego współdziałania w zespole, budowania więzi międzyludzkich, podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji, skutecznego działania na gruncie zachowania obowiązujących norm,

4. rozwiązywania problemów w twórczy sposób,

5. poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł, efektywnego posługiwania się technologiami informacyjnymi i komunikacyjnymi,

6. odnoszenia do praktyki zdobytej wiedzy oraz tworzenia potrzebnych doświadczeń i nawyków,

7. rozwijania sprawności umysłowej oraz osobistych zainteresowań,

8. przyswajania sobie metod i technik negocjacyjnego rozwiązywania konfliktów i problemów społecznych.

Pozamerytoryczne czynniki wpływające na ocenianie:

- wygląd;

- zachowanie ucznia;

- stosunek n-la do ucznia;

- porównywanie z rodzeństwem;

- pozycja społeczna rodziców- zawód;

- relacje n-l- n-l;

- samopoczucie n-la;

- uprzedzenia;

- stereotypy;

- opinia o uczniu;

Poprzez ocenianie uczeń uczy się:

1. pozytywy: operatywności; systematyczności; konsekwencji; odpowiedzialności; kreatywności; samodyscypliny; odporności psych. w trudnych sytuacjach; samooceny; aktywności; tworzenia systemu wartości;

2. negatywy: cwaniactwa; kombinatorstwa; kłamstwa; uczenia się dla stopni; niezdrowej rywalizacji; sztuki uników i gier; pasywności i bierności; konformizmu; odtwarzania a nie twórczego przetwarzania; manipulowania innymi; poczucia niższości;

Ocena:

- wypowiedź o charakterze wartościującym (Okoń);

- ustosunkowanie się n-la do osiągnięć szkolnych ucznia, czego wyrazem może być określony stopień szkolny lub opinia wyrażona w formie pisemnej czy ustnej, a także zew. objawy zachowywania się n-la- mimika, gest (Okoń);

- rezultat procesu oceniania (Altszuler);

- inf. o efektach uczenia się dostarczona uczniowi przez kogoś, połączona z wartościowaniem tych efektów (Kuligowska);

Ocenianie:

- operacja polegająca na określaniu znaczenia danej informacji, jej przydatności do określonego celu;

- to nieustanny proces gromadzenia i interpretowania informacji (Rogulska);

Kontrola:

- nadzór, przegląd, porównanie stanu faktycznego z wymaganiami (Pszczółowski);

- sprawdzenie osiągnięć uczniów, które pozwala stwierdzić, czy i w jakim stopniu uczniowie opanowani materiał programowy, jakie pojęcia, reguły i umiejętności zostały stosunkowo lepiej przyswojone, a jakie słabiej (Kuligowska);

- KONTROLA BIEŻĄCA- cel- usprawnienie działalności n-la i ucznia; prowadzi się ją w toku oddziaływania pedagogicznego (np. obserwacja uczniów w czasie jego pracy; analiza wypowiedzi; poprawianie zadań klasowych i domowych; obserwacja na wycieczce itp;

- KONTROLA KOŃCOWA- bada się realizację celów nauczania i wychowania sformułowanych w programie;

Dlaczego powinniśmy oceniać:

- motywacja do nauki;

- dowartościowanie ucznia;

- informacje zwrotne U---N;

- informacja dla rodziców;

- ewaluacja pracy n-la i ucznia;

- wykazywanie dynamiki zmian w rozwoju;

- indywidualizacja pracy z uczniem;

- wykaz słabych i mocnych stron ucznia;

- przystosowanie do samooceny;

- budzenie zdrowej rywalizacji;

- uświadomienie roli oceny w życiu;

Do czego służy ocenianie w szkole:

- diagnoza pracy szkoły;

- ocena osiągnięć dyd- wychowawczych n-la i ucznia;

- regulacja zachowań uczniów;

- programowanie nauczania;

- planowanie pracy;

- motywacja do pracy i nauki;

- przekaz inf. rodzicom;

- promocja;

- samoocena uczniów;

- ustalenie wiedzy uczniów;

Funkcje oceny w szkole (wg B.Śliwerskiego):

1.funkcja selekcyjna: wydanie opinii o kompetencjach ucznia, naznaczenie jego pozycji społecznej w środowisku szkol­nym, prognoza dalszej kariery szkolnej

2. funkcja informacyjna: diagnoza aktualnego lub minionego pozio­mu osiągnięć ucznia. Ocena powinna sprzyjać opisowi stanu wiedzy i umiejętności ucznia, ale i samokontroli i samopoznaniu

3. funkcja motywacyjna pobudzanie (uruchamianie, stymulowanie) i ukierun­kowywanie aktywności edukacyjnej uczniów.

4. funkcja emocjonalna poruszenie sfery wraż­liwości uczuciowej i emocjonalnej ucznia, ale i jego wrażliwości moralnej (np. lęku, radości, ambicji, złości, sumienia itp.).

5. funkcja afirmacyjna :możliwość pochwalenia się przez ucznia czy zaprezentowania na zewnątrz własnych osiągnięć - umocnienie poczucia własnej wartości.

6. funkcja kontrolna: przystosowywanie zachowań ucznia do wymagań szkolnych i osiąganie założonych przez pedagogów celów. Istotą oceniania jest ujawnianie negatywnych zjawisk w rozwoju uczniów

7. funkcja restrykcyjna to rodzaj udzielonej kary, sankcji za brak postępów w uczeniu się i zachowaniu.

8. funkcja dokumentacyjna - to formalizacja prawna procesu oceniania, urzędowe potwierdzenie jakości przebiegu nauki ucznia i jego zachowania w szkole w podstawowych dokumentach oświato­wych, jak: świadectwo , dziennik lekcyjny, arkusz ocen, w protokół zebrań klasyfikacyjnych rady pedagogicznej protokół egzaminów sprawdzających;

9. funkcja instruktażowa w odniesieniu do ocen opisowych, kiedy to nauczyciel w oparciu o diagnozę proponuje uczniowi określone formy aktywności ze względu na lepsze wykorzystanie jego potencjału rozwojowego.

Pięć modeli oceniania uczniów w naszych szkołach:

a)MODEL TRADYCYJNY- LEGALISTYCZNY - stopnie wystawia się tu w postaci not szkolnych zgodnie z Zarządzeniem MEN Wystawia się noty szkolne w skali od 6 do 1 z dominującym w nich kryterium opanowania wiedzy;

b) ZMODYFIKOWANY MODEL TRADYCYJNY: PUNKTOWO- OCE­NOWY lub LITEROWO- OCENOWY - gdzie przyznawane uczniom za wiedzę i umiejętności punkty lub litery przeliczane są na stopnie.

c) ZMODYFIKOWANY MODEL TRADYCYJNY: SYMBOLICZNO­- OCENOWY - gdzie nauczyciel zamiast not szkolnych przekazuje dzieciom ich symboliczną postać( słoneczka, rakiety, chmurki, „karty wesołe" i „karty smutne". - na kartach zaznaczony jest poziom osiągnięć uczniów i stopień włożonego wysiłku.)

d) MODEL ALTERNATYWNY - BEZ STOPNI, ALE SELEKCYJNY uczniowie nie uzyskują w ciągu roku szkolnego żadnych stopni tylko ocenę opisową, ale jej następstwem jest promocja do następnej klasy lub też nie.

e) MODEL ALTERNATYWNY - BEZ STOPNI I BEZ PROMOCJI uczniowie nie otrzymują żadnych not szkolnych , nie są też negatywnie selekcjonowani i nie klasyfikowani do następnej klasy, „dokumentem" postępów szkolnych dziecka oraz jego możliwości i szans rozwojowych ,jest „Arkusz oceny opisowej" lub/i trójstronna rozmowa : rodzice- nauczyciel- dziecko)

Ponadto ocena:

- ma służyć dorosłemu i dziecku, pozwolić im korygować postępowanie;

- ma uruchomić refleksję nad sobą, jak działam, jak bardzo się angażuję w to co robię, co osiągam, jaki jest efekt mojej pracy, czy spełnia on moje wcześniejsze oczekiwania itd.;

- ma dostarczać informacji zwrotnych (od ludzi, od samego siebie) odnoszących się do tego, jak działa, co osiąga, tylko wtedy gdy posiada się takie informacje można wprowadzić zmiany do swojego sposobu postępowania;

- ocena ma formułować jasno sprecyzowane kryteria, ze względu na które realizowany jest proces i działanie dziecka i uzyskiwany przez nie efekt;

- ocena powinna być miarą tego jak daleko w rozwoju jest dziecko;

- powinna być wskaźnikiem tego co myśli o dziecku nauczyciel;

- powinna być wskaźnikiem jakości zaangażowania, wyniku dziecka, oraz jakości uzyskiwania przez nie efektów

- powinna być czynnikiem uruchamiającym samoocenę dziecka;

Formy oceny opisowej:

- charakterystyka ucznia;

- list do ucznia;

- recenzje rozbudowane;

- komentarz;

W dydaktyce funkcjonuje dekalog oceniania, który twierdzi, że;

1. Ocenianie powinno brać pod uwagę specyfikę uczenia się i wspierać je.

2. W ocenianiu należy uwzględnić różnice pomiędzy poszczególnymi uczniami. Ocenianie i stosowanie narzędzia oceny powinny zachęcać ucznia do zaprezentowania jego kreatywności i oryginalności.

3. Cel oceniania trzeba jasno określić. Nauczyciel i uczeń musza wiedzieć, z jakiego powodu dokonuje się oceny i znać uzasadnienie wyboru danej formy sprawdzania.

4. Ocenianie powinno być trafne. To oznacza, że wybrana metoda sprawdza dokładnie to, co zamierzaliśmy sprawdzić.

5. Ocenianie powinno być rzetelne. O ile to tylko możliwe należy wyeliminować subiektywizm, a ocenę uczynić niezależną od osoby egzaminatora.

6. Wszystkie formy oceniania muszą zapewnić uczniowi otrzymanie informacji zwrotnej na temat wyników jego uczenia się oraz aktywizować rozwój ucznia wskazując mu kierunek poprawy.

7. Ocenianie powinno skłonić zarówno ucznia jak i nauczyciela do refleksji na temat ich dotychczasowej pracy i uczenia się.

8. Ocenianie jest integralną częścią planu nauczania. Nauczanie i uczenie się trzeba zaplanować razem z formami sprawdzania i oceniania, tak aby uczniowie mogli jak najlepiej zaprezentować wyniki swojego uczenia się.

9. Ocenianie wymaga starannego wyważania. Zbyt dużo sprawdzianów w krótkim czasie obciąża zarówno efektywne uczenie się jak i nauczanie.

10. Kryteria oceny powinny być zrozumiałe, jasne i znane. Uczniowie muszą wiedzieć, czego się od nich oczekuje.

Ocenianie w szkole:

-ocenianie kształtujące- polega na dostarczaniu uczniom i n-lom informacji zwrotnych n temat obecnej pracy, osiągnięć, aby stalo się jasne co należy zrobic aby udoskonalic uczenie się;

-ocenianie sumujące- ma charakter koncowy; wystepuje w koncowym momencie realizacji programu i ma za zadanie ocenic osiągnięci aucznia w zakresie zrealizowanego programu oraz jego calosciowa wiedze i umijetnosc;

-ocenianie kryterialne- osiągnięcia uczniow ocenianie SA w stosunku do wczesniej określonych, konkretnych kryteriow;

-ocenienie różnicujące-pomiar osiągnięć uczniow w porównaniu z osiągnięciami innych uczniow;

-ocenianie insatywne- ma miejsce wtedy gdy uczniowie sami określają punkty wyjscia (warunki wyjściowe) w momencie opracowania plany dzialania czy planu rozwoju;

-ocenianie dydaktyczne- oparte wyłącznie na kryteriach programowych;

-ocenianie społeczno-wychowawcze- oparte na wielu kryteriach

Ocena efektywna:

-ocena oparta na konkrecie

-wykazanie autentycznego zainteresowania

-kryteria oceny sa znane uczniom i sa przez nich akceptowane

-nagradzane jest nie tylko osiagniecie ale i wysilek

- dostarcza się uczniowi max informacji o wartości jego pracy

- w ocenie uwzglednia się gorna granice możliwości uczenia

-porownuje się dokonania ucznia z jego wcześniejszymi osiągnięciami

- ocena ma zachęcić

-uwzglednia się stopien trudności zadania dla konkretnego ucznia

- dobra ocene wiaze się z umiejętnościami i motywacja ucznia

Ocena negatywna:

- ocena ogolnikowa np. moglo być lepiej

-kryteria znane sa tylko n-lowi, dla ucznia nie jasne

- nagradzone jest samo osiagniecie bez uwzględnienia warunkow towarzyszących

-dostarcza się min informacji o wartości pracy

- nie rozbudza się ambicji ucznia

- porownuje się dokonania ucznia z osiągnięciami innych uczniow

-ocena ma zawstydzic, jeśli oczekiwania n-la nie sa spełnione

-ocenia się wszystkich jednakowo

-dobra ocena, jako traf, przypadek

FORMY ORGANIZACYJNE PRACY-celowy układ funkcjonalny, świadomie utworzony przez nauczyciela dla osiągnięcia pewnych celów edukacyjnych

KLASYFIKACJA WG. WIĘCKOWSKIEGO:

1)szkolne

a)lekcyjne

b)pozalekcyjne

*zajęcia wyrównawcze

-dydakt.- wych., gimn. korekcyjna, gry i zabawy ogólnorozwojowe, logopedyczne, inne

*zajęcia zespołów artystycznych, kół zainteresowań, świetlicowe i inne

-zajęcia organizacji dziecięcej

2)pozaszkolne

-praca domowa, praca społ. użyteczna, zajęcia w domach

kultury, w szkołach muzycznych, wycieczka i inne

RODZAJE FORM ZAJĘĆ ORGANIZACYJNYCH

praca zbiorowa-wszyscy uczniowie wspólnie uczestniczą z nauczycielką w procesie nauczania;

praca jednostkowa-uczeń realizuje swoje zadanie niezależnie od pozostałych uczniów;

praca jednostkowa-indywidualna- każdy uczeń realizuje jednocześnie te same zadania;

praca jednostkowa-zróżnicowana- organizowanie określonych czynności przynajmiej w 2 lub w 3 poziomach;

praca grupowa-jednolita- po wykonaniu tego samego zadania przez każdą grupę następuje sprawdzenie uzyskanych wyników;

praca grupowa-zróżnicowana- równoczesne rozwiązywanie przez kilku osobowe grupy różnych zadań.

Maria Ziemska wyróżnia cztery podstawowe typy rodziców:

1. Rodzice dominujący - mają najmniejsza skłonność czy zdolność okazywania pełnego miłości i wsparcia, a największą do ustalania bardzo sztywnych zasad i ograniczeń.

2. Rodzice zaniedbujący - zasadniczo ani nie okazują miłości i pomocy dzieciom, ani też nie ustalają jasnych ograniczeń i zasad.

3. Rodzice pozwalający na wszystko - maja ogromne zdolności do okazywania miłości, ciepła, wsparcia i pochwały, a jednocześnie brak im zdolności ustalania jasnych granic i zasad.

4. Rodzice kochający i stanowczy - jasno określają granice i jednocześnie bardzo starają się o to, aby w każdej sytuacji okazywać dzieciom ciepło i miłość.

JAK PRACOWAĆ Z RÓŻNYMI TYPAMI RODZICÓW:
1.Rodzice agresywni - Wychowawca pozwala się rodzicowi wypowiedzieć, nie przerywa, wysłuchuje rodzica. Utrzymuje z nim kontakt wzrokowy. Powtarza ostatnie słowo rodzica bardzo wyraźnie. Rozmawia spokojnie, stanowczo, trzyma się faktów. Przedstawia dziecko w dobrym świetle, a trudności jego mało konkretnie. Wzmacnia wszelkie pozytywne myślenie rodzica np. cieszę się, że Pani to powiedziała; widzę, że jest Pani zainteresowana swoim dzieckiem; ja też chcę jak najlepiej dla Pani dziecka. Wychowawca zachowuje postawę przyjacielską. Umawia się na następne spotkanie z rodzicem równocześnie umawia się z nauczycielem zainteresowanym i próbuje sprawę wyjaśnić.
2.Rodzice negatywistyczni-Podobnie jak poprzednio wychowawca stara się wczuć w sytuację rodzica. Musi zastanowić się z czego wynika wrogie nastawienie rodzica. Zbadać tę sprawę, wyciągnąć wnioski i sprawę podsumować. Wychowawca nie może podważać autorytetu swych koleżanek i kolegów z pracy przed rodzicami.
3.Rodzice bierni- Wychowawca musi uszanować ich inność. Stara się rodzica zrozumieć i znajduje czas, aby porozmawiać z nim na osobności. Wychowawca musi wzmocnić go pozytywnie i zadbać o stworzenie miłej atmosfery. Zadaje rodzicowi pytania otwarte, aby rodzic mógł odpowiedzieć na nie „tak” lub „nie”. Wychowawca musi wykazać zainteresowanie zdaniem rodzica, zachęcić rodzica do współpracy.
4.Rodzice nieśmiali- Jest to ten sam typ rodziców co rodzice bierni. Wychowawca postępuje w podobny sposób.
5.Rodzice niewykształceni- Wychowawca podczas rozmowy z takimi rodzicami musi budować wiarę rodzica w możliwości ucznia, rodzic musi uwierzyć w jego zdolności. Dla takiego rodzica wychowawca musi być doradcą. Powinien zachęcać rodzica do rozmów z dzieckiem. Używać języka komunikatywnego.
6.Rodzice wszystkowiedzący- Takiego rodzica wychowawca musi wysłuchać i dać mu szansę wypowiedzenia się. Należy kierować się w tym przypadku zasadą elastyczności. Wychowawca musi umieć wykorzystać pomysły rodzica. Wychowawca zjedna go sobie jeśli wykorzysta jego dobre pomysły. Jeśli będzie chciał przyjść na lekcję zaprosić go na lekcję otwartą.

Charakterystyczne cechy uczenia się uczniów zdolnych
Uczniowie zdolni z reguły:

-wykazują prawidłowe kojarzenie i rozumienie, zadają dużo pytań
. uczą się szybciej,
. opanowują szerszy zakres materiału,
. uczą się inaczej, szukają związków przyczynowo-skutkowych, dążą do odkryć, swobodniej zestawiają wiadomości, sięgają po dodatkowe informacje, mają bogatsze skojarzenia, potrzebują większej liczby i lepszych argumentów, posługują się łatwo językiem danej dyscypliny,
. ich wyniki uczenia się sięgają głębiej, obejmują rozumienie materiału, rozwiązywanie problemów, umiejętność świadomego kierowania własnymi procesami umysłowymi,
. uczą się wytrwałej, jeśli tylko uznają sens pracy nad danym materiałem, czytają dużo i chętnie,
. mają urozmaicone cele uczenia się i zaspokajania ciekawości, zainteresowań i ambicji, realizację odległych planów życiowych,
. mają szeroki zakres uwagi, są zdolni do koncentracji i wytrwałości w rozwiązywaniu problemów,
. charakteryzuje ich bogatsze niż u rówieśników słownictwo, zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym,
. są zdolni do samodzielnej i efektywnej pracy,
. wcześniej niż inni (często w wieku przedszkolnym) opanowują umiejętność czytania i pisania (i potrafią z niej korzystać),
. wykazują zdolność wnikliwej obserwacji,
. wykazują inicjatywę i oryginalność w pracy umysłowej,
. wykazują wysoką sprawność umysłową i szybką reakcję na nowe pomysły,
. szybko uczą się na pamięć (zapamiętują nowe rzeczy ),
. interesują ich problemy natury człowieka i świata, problemy filozoficzne,
. mają niezwykłą wyobraźnię,
. z łatwością stosują się do skomplikowanych instrukcji,
. mają różne i liczne zainteresowania, często korzystają z bibliotek i innych źródeł informacji,
. charakteryzuje ich wyższy poziom wiary we własne siły,

-cechują się dążeniami poznawczymi

Charakterystyczne cechy ucznia zdolnego
- zdolność do efektywnego uczenia się rzeczy nowych,

-oryginalność w myśleniu i działaniu,

-duże nasilenie dążeń poznawczych i wysokiego poziomu myślenia analitycznego

-łatwość rozumienia, przyswajania i posługiwania się symbolami abstrakcyjnymi, łączona z zainteresowaniami poznawczymi

-uwrażliwienie na problemy i wytrwałość w ich rozwiązywaniu

Sposoby rozwiązywania konfliktów

-interwencja- zagrożenia dla innych ,działania profesjonalnych służb(policji, służby zdrowia, sadu itp.)lub instytucji rzeczowych

-leczenia-leczenie i terapia osób uzależnionych, chorych zaburzonych( m.in. narkomania, alkoholicy, osoby chore psychicznie)zaburzone relacje

-mediacja-dobrowolna dla stron ( w sprawach karnych, w przypadku przyznania się sprawcy do winy lub istnienia konfliktu, nie budzących wątpliwości)zaburzenia komunikacji

ALTERNATYWNE SPOSOBY ROZWIAZYWANIA SPOROW

-mediacje-nieformalny dobrowolny, poufny w obecności neutralnej osoby trzeciej, mediacje różnią się od rozstrzygnięć instytucjonalnych(w tym sadowych) przede wszystkim tym, ze ich celem nie jest ustalenie kto ma racje, ale wypracowanie rozwiązania satysfakcjonującego

strony sporu;

-negocjacje-dobrowolny, nieformalny, poufny, obustronny proces komunikowania się którego celem jest osiągniecie porozumienia gdy przynajmniej niektóre interesy stron zaangażowanych są konfliktowe. To proces komunikacyjno- decyzyjny w którym strony dobrowolnie starają się rozwiązać konflikt tak uzyskany rezultat był możliwy do przyjęcia

-arbitraż- dobrowolny bardziej formalny proces prowadzący w obecności, bezstronnej, niezależnej osoby trzeciej, tzw. arbitra, który narzuca rozwiązanie skłóconym stronom bez ich udziału;

-Facylitacja -procedura przypomina negocjacje, jednakże oprócz stron zainteresowanych stron w rozmowach uczestniczy facylitator. Jest on ekspertem od przebiegu rozmów tzn. pilnuje przestrzegania pewnych norm, jak równy czas wypowiedzi i odnoszenia się do siebie z szacunkiem, jeśli uczestnik lamie ustalone zasady facylitator przywołuje go do porządku:

Sad nie wymaga dwóch osób, poziom kontroli sprowadza się do wyboru adwokatów którzy reprezentują strony.

Pseudo rozwiązywanie konfliktów:

-konfliktów;

-odwlekanie;

-pokojowe współistnienie;

-deprecjonowanie;

-reorientacje;

FORMY RELACJI MIĘDZY N-LEM A UCZNIEM:

Relacje o charakterze stymulatywnym- N-l traktuje ucznia jako współpartnera, darzy życzliwością i zaufaniem, akceptuje uczniów, częściej nagradza niż karze, nawiązuje bliskie i przyjazne ale niezbyt poufałe stosunki z wychowankami, stara się podwyższyć ich samoocenę i wiarę w siebie.

Relacje rzeczowe- poprawnie wykonuje swoje obowiązki dydaktyczne i wychowawcze, sprawiedliwie ocenia wg kryteriów przyjętych z góry, stosunki z uczniami są oficjalne, nie wnika w ich osobiste problemy i trudności, nie nawiązuje z nimi bliskich kontaktów.

Relacje obojętne- n-el nie interesuje się wynikami pracy uczniów, ani ich indywidualnymi problemami, nie troszczy się o rozwój intelektualny i społeczny uczniów, nie ingeruje w sprawy uczniów.

Relacje konfliktowe- między n-lem a u. trwa nieustanna walka, n-el narzuca swoje decyzje i poglądy, przewaga kar, uczniowie czują stale zagrożenie.

Elementy w procesie nauczania-wychowania w aktywizującym i tradycyjnym podejściu do nauczania:

Cel: met aktyw. Akcent na ucznia i jego umiejętności, rozwój sfery poznawczej, emocjonalnej, polecz w równym stopniu, nacisk na ekspresje twórcza, rozwijanie samodzielnego myślenia autonomii wew., wyzwalanie procesu samowychowania i samokszt. Met tradycyjna: akcent na realizacje progr, rozwój sfery poznawczej, Małe znaczenie ekspresji twórczej

Nauczyciel wych: met aktyw: nauczyc-wych jako organizujący sytuacje uczeni się jako osoba wspierajaca akcent na postawy, N szacunek akceptacja ciepło. Met tradyc: n-l wych jako dystrybutor i źródło wiedzy, akcent na zasób wiedzy teoretycznej n-la.

Uczen-wych: met aktyw: aktywna rola ucznia-pobudzenie motywacji wew. zainteresowań, nagrody i kary zewnętrzne nie sa konieczne. Met tradyc: bierna rola ucznia-motywacja zew. przez kary i nagrody

Program: met aktyw: integracja treści przedmiotowych, laczenie teorii z praktyka, udział uczniów w planowaniu programu. Met tradyc: seperacja teorii zawodowych, wiedza głównie teoretyczna, uczniowie nie maja nic do powiedzenia w planowaniu programu.

Metody: met aktyw: dominacja technik odkrywanych, eksperymentalnych, uczenie się przez doświadczenie, praca gr i indy wid często z indywidualnym zadaniem , zasady pracy mogą być negocjowane, elastyczna organizacja przestrzenia, mało testowania. Met tradyc: dominacja wykładu, pracy z podręcznikiem, technik pamięciowych, praca frontalna nad zadaniami takimi samymi dla każdego ucznia, zasady pracy określane przez n-la, sztywna organizacja przestrzeni(rzędy ławek), regularne testowanie.

Grupa: met aktyw: akcent na współprace, komunikacja każdego z każdym, wykorzystywanie elementów treningu grupowego. Met tradyc: akcent na rywalizacje, komunikacja jednokanałowa n-l- uczeń, zdominowana przez n-la, akcent na utrzymanie ciszy.

Operacjonalizacja celów

- cele nauczania- świadomie założone efekty które pragniemy uzyskać w wyniku kszt. Inaczej mówiąc są to zamierzone właściwości uczniów, wyrażające się opanowaniem przez nich określonych czynności.

-cele ogólne- wskazują kierunki dazeń pedag(dla każdego etapu kształ.)

-cele kierunkowe- wskazują kierunki działania na semestr lub rok szkolny

-cele etapowe- efekty założone po realizacji działu programowego lub dużej jednst metodycznej

-cele operacyjne-stanowia opis wyników, które maja być uzyskane, SA formułowane jako zamierzone osiągnięcia uczniów

Operacjonalizacja celow-zmiane celów ogólnych na operacyjne. W toku operacjonalizacji cele ogólne ulegają następującym zmianom:

-sprecyzowanie- pozbawienie wyrażeń służących ozdobie;

-uszczegółowienie- zamiana pojedynczego , lakonicznego hasła na kilka dłuższych zdań lub równoważników zdań o bogatej treści;

-konkretyzacja- możliwie dokładne określenie źródła sytuacji, w której działanie się dokonuje jak i stanu końcowego, do którego działanie zmierza;

-upodmiotowienie- osiągającego cel, polegające na osobistym zaangażowaniu, inwencji i odpowiedzialności ucznia.

Czynniki trudności wychowawczych:

1. biopsychiczne:

Zaburzenia tempa lub rytmu rozwoju dziecka;

-opóźnienia rozwoju- upośledzenie umysłowe, ociężałość umysłowa;

-przyspieszenie tempa rozwoju(dzieci szczególnie uzdolnione);

-nierównomierny rozwój psychoruchowy;

2. Zakłócenia dynamiki procesów nerwowych dziecka:

-zachowania nerwicowe-zachowanie nabyte;

-nadpobudliwość psychoruchowa dziecka;

-zahamowania psychoruchowe;

3. Niedostosowanie społeczne:

-brak zdolności jednst do nawiązania interakcji z członkami społeczności;

-niedorozwój uczuć wyższych, zaburzenia emocjonalne;

Zaburzenia rozwoju:

1. Globalne(opóźnienie, zahamowanie, upośledzenie), parcjalne( zaburzone tylko niektóre funkcje rozwojowe np. rozwój motoryczny, percepcja wzrokowa-u tych dzieci ćw korekcyjne);

2. Zewnętrze środowiskowe;

3. Tkwiące w środowisku rodzinnym:

-błędny system wychowania w rodzinie, błędy wych;

-negatywne postawy rodzicielskiej;

-niewłaściwa atmosfera w rodzinie;

-niewłaściwa pozycja dziecka w rodzinie;

-zły układ ról w rodzinie, patologie życia rodzinnego;

-złe warunki materialne w rodzinie;

4. Związane ze szkoła, środowiskiem szkolnym i n-lem:

-konflikty z innymi uczniami;

-niewłaściwe relacje z n-lem;

-zbyt wysokie lub zbyt niskie wymagania;

-niewłaściwy system oceniania;

-etykietowanie uczniów;

-wrogość w relacjach nauczyciel-uczeń;

-niewłaściwie stosowany system karania;

-niespełniona ambicja n-la;

Niepowodzenia szkolne stan, w którym dziecko znajduje się nie spełniając wymagań szkolnych. Stan ten nie przychodzi momentalnie ale stopniowo narasta, uwidoczniając tym samym pewne braki lub ich wzrost w wiadomościach, co wiąże się także ze zmianami w zachowaniu dziecka.

Przyczyny: ekonomiczne i społeczne - negatywne działanie czynników zewnętrznych na dziecko w jego środowisku rodzinnym. nieodpowiednie warunki materialne( warunki mieszkaniowe - dziecko, które nie posiada w swoim domu stanowiska do nauki oraz sprzętu do uczenia się w swoich umiejętnościach odbiega od rówieśników)nieprawidłowo funkcjonującą rodzinę, jej rozpad bądź nieprawidłowa atmosfera (zazwyczaj dzieci emocjonalnie reagują na jakąkolwiek kłótnie rodzinną- zamykają się w sobie i niechętnie podejmują czynności związane z nauka szkolna. Brak zainteresowania rodziców w sprawach jego prac domowych, i małe zainteresowanie szkołą dziecka może negatywnie odbić się na jego ocenach.Przyczyny pedagogiczne - związane są procesem dydaktycznym.( niewłaściwe przygotowanie nauczycieli,brak odpowiedniego podejścia do dzieci, nieprzyjazny klimat, zła organizacja pracy, zbyt formalna dyscyplina jak i brak kompetencji wychowawczych czy zaangażowania nauczycieli w realizowane zadania. błędy popełniane przez dzieci, również błedy w systemie klasowo-lekcyjnym i samym programie nauczania, który często jest przeładowany i niedostosowany do indywidualnych możliwości uczniów.) Przyczyny biopsychiczne związane są z zaburzeniem rozwoju dziecka. Istnieje też duża zależność pomiędzy ogólnym stanem zdrowia dziecka a jego możliwościami w nauce. Dzieci z problemami rozwojowymi, chore, niepełnosprawne, o dużej wrażliwości emocjonalnej, z problemami z koncentracją uwagi mają większe niż ich rówieśnicy trudności z adaptacją do środowiska szkolnego i sprostania jego wymaganiom.

METODY ODDZIAŁYWAŃ WYCHOWAWCZYCH: Sygnały wychowawcze/ Procesy i zjawiska psychologiczne: Wzorzec czynności, wzór osobowy, przykład- naśladownictwo, identyfikacja, modelowanie; Zadania, wymagania- uczenie się, powtarzanie, ćwiczenie, wzmacnianie przez kary i nagrody; Społęczne sytuacje wychowawcze- interakcja społeczna, role społeczne; Wartości, normy, zasady postępowania- interioryzacja, internalizacja.

Kryteria oceny osiągnięć edukacyjnych dzieci
Kryteria doboru (oceny)treści programowych:
*kryt. selekcji związane z dyscypliną podstawową(dobiera się najistotniejsze treści z konkretnej dziedziny)
*kryt. trwałości wiedzy(wybiera się treści które zachowują szczególną trwałość i nie ulegają częstym zmianom)
*kryt. przydatności(kryterium praktyczne i pragmatyczne. Dobiera się treści które będą przydatne w przyszłości.)
*kryt. potrzeb uczących się(związane z oczekiwaniami uczących się, poziomem ich motywacji i zainteresowań. Ma walory motywacyjne)

Formy współpracy z rodzicami :

-zebrania poświęcone analizie i ocenie spraw dyd-wych,

- ogólnoszkolne wywiadówki,

- wygłaszanie prelekcji przez zaproszone os i uczniów,

-wezwanie rodziców do szkoły,

- rozmowy telefoniczne i listy,

- odwiedziny wych w domu,

- udział rodziców w wycieczkach,

- praca rodziców na rzecz szkoły,

-spotkanie rodziców z n-elem w celu pedagogizacji,

- zebranie klasowych rad rodziców,

- kontakty indywidualne rodziców z n-elem,

- wspólne rozw problemów wych i dyd,

- oferowanie pomocy ze strony rodziców, popieranie n-eli, akceptacja pracy,

- wspólne określenie zdolności ucznia,

- praca w radzie szkoły.

pedagog szkolny: organizuje pedagogizację rodziców z udziałem instytucji zajmujących się wych i wspomagających szkołę w procesie wych,

- opracowanie formy wspierania rodziców ze środowisk patologicznych oraz działań mających problemy w nauce,

- wspomaga wychowawców w przeprowadzaniu wywiadów środowiskowych.

Współpraca z rodzicami- formy współpracy, pedagogizacja rodziców:
Podstawowe zasady współpracy:
-zasada pozytywnej współpracy
-zasada partnerstwa
-zasada jakości oddziaływań
-zasada systematycznej współpracy
Warunki:
-do nauczyciela należy pierwszy ruch w kierunku dobrej współpracy
-nauczyciel musi odrzucić uprzedzenia i być gotowy na kontakt z każdym rodzicem
-przekonanie że efektywność współpracy zależy od obu stron
-przyznanie rodzicowi takich samych praw jakie sami chcemy mieć
-tworzenie przyjaznej atmosfery
-angażowanie do współpracy wszystkich rodziców
-krytykę ze strony rodziców przyjmować i spokojnie analizować
-zmieniać co się da zmienić, pomagać, być otwartym na nowe propozycje
-zasady dobrej komunikacji
Sylwetka nauczyciela- wychowawcy klas 1-3:
-przygotowany metodycznie i merytorycznie(umie definiować cele, metody, dobrać śr dyd, opanowane różnorodne metody prowadzenia zajęć, posiada wiedzę którą ma przekazać uczniom, chęć podnoszenia kwalifikacji, umiejętność poznawania uczniów i integracji klasy, indywidualne podejście do ucznia, odpowiedzialny przewidujący, twórczy, tolerancyjny,
-w relacjach z rodzicami- regularnie inf o postępach lub problemach dziecka, dostosowanie jęz do poziomu rodziców(społ, kult) traktowanie partnerskie, umiejętność negocjowania z rodzicami
-dobry obserwator
-nie poniża i nie wyróżnia dzieci
-umie przyznać się do niewiedzy, błędu

---