BAROK

Czas trwania -1620-1730-późny barok

Barok - nazwa barok jest to zagadkowe słowo wywodzi się od portugalskiego słowa barocco które oznacza rzadką cenną perłę. Epoka narodziła się we Włoszech, a jej nazwa obejmuje wszystkie zjawiska kulturalne. Epoka w której nastąpił kryzys w gospodarce, miały liczne wojny, zarazy, szerzył się głód i nędza. Los człowieka był postrzegany, jako bardzo niepewny. Człowiek był istotą kruchą, zastanawiał się nad sensem życia, śmiercią i przemijaniem. Dlatego musiał zaufać Bogu. Następuje powrót do idei średniowiecznych teocentryzm, mistycyzm. W sztuce dominuje asymetria. Charakterystyczną cechą sztuki barokowej była kwiecistość sztuki, przepych, bogactwo ozdób. Sztuka barokowa silnie oddziaływała na psychikę ludzką i stawiała sobie za cel wywołanie olśnienia, oszołomienia i zaskoczenia.

Kontrreformacja - prąd powstały w kościele wobec zagrożenia reformacją. W Polsce zwolennikiem kontrreformacji był Zygmunt III Waza. Za odstępstwo od katolicyzmu groziła banicja(wygnanie z kraju). Na Soborze Trydenckim W 1546 ustalono indeks ksiąg zakazanych nie drukowano dzieł złotego wieku między innymi Kopernika.

Filozofia

Benedtkt Spinoza - najwyższym dobrem jest zrozumienie konieczności której podlegamy

Błażej Pascal - wymyślił grę z Bogiem , Bóg jest albo Boga nie ma. Stawiamy na jedno z dwóch i czekamy co będzie jeśli postawimy ze Bóg jest i naprawdę będzie wygrywamy niebo jeśli postawimy on jest a go nie będzie to nic nie tracimy, a jeśli postawimy że Boga nie ma a będzie tracimy wieczność,

Kartezjusz - cogito ergo sum Myślę więc jestem, ufał rozumowi uważał ze należy kierować się w życiu tylko nim .

Cechy poezji barokowej :

- koncept ciekawy pomysł na utwór(np. Do trupa)

- anafora rozpoczynanie tym samym wyrazem każdego kolejnego wersu

- paradoks zestawienie rzeczy niemożliwych np. trup i zakochana

- antynomia ty ja

- kontrast przeciwieństwo

Poezja dworska

J.A. Morsztyn

Do trupa - podmiot liryczny to człowiek nieszczęśliwie zakochany, zwraca się on do człowieka zmarłego. I i II strofa utworu są zestawieniem podobieństw trupa i zakochanego nieszczęśliwie (oboje są zabici, jeden strzałą śmierci, drugi miłością, jeden trzyma w ręce świece, w drugim żarzy się płomień miłości, jeden ma twarz zakrytą płótnem, drugi ma spętane zmysły). Dwie ostatnie strofy zbudowane są na zasadzie kontrastu i to podwójnego. Kontrastowo zestawiony jest tu spokój trupa z uczuciami zakochanego, kontrastują ze sobą również obie części sonetu. Płęta utworu jest zaskakująca. Poeta dochodzi do paradoksalnego wniosku, że lepiej być trupem niż nieszczęśliwie zakochanym. W wierszu ponad to autor zastosował następujące środki stylistyczne: anafory, epitety, metafory. Jest to 11 - głoskowiec. Jest to wiersz miłosny.

Niestatek. -wiersz ten należy do liryki opisowej. Utwór przedstawia niestałość kobiecą. Autor stosując anafory i wyliczenia przedstawia szereg opisów i zjawisk nierealnych ( np. zamknięcie wiatru do worka, wzięcie promieni słonecznych do kieszeni, zalanie Etny łzami, śpiew niemego, które mają podkreślić kobiecą niestałość. Autor zastosował tu wiele epitetów i metafor. Wykazał

się również konceptem.

Daniel Naborowski - należy do nurtu dworskiego tworzył poezję wyrafinowaną opartą na wyszukanych konceptach. Przywoływał typowe dla baroku motywy przemijania, miłości, śmierci, widoczna jest także fascynacja czasem.

Krótkość żywota -wiersz ten ukazuje nietrwałość ludzkiego życia. Istnienie ludzkie jest porównywane do takich pojęć jak dźwięk, cień, dym, wiatr, błysk, głos, więc najbardziej ulotnych w naszej rzeczywistości. Byt człowieka nazywa czwartą częścią mgnienia. Czytając ten utwór powinien uświadomić sobie, że jest śmiertelny i że jego życie bardzo szybko minie. Poeta jest mistrzem syntez bowiem w jednym wersie zawarł ciąg kilku pokoleń „godzina za godziną niepojęcie schodzi był przodek , byłeś ty sam potomek się rodzi.

Cnota grunt wszystkiemu. - poeta podkreśla, że nie ma nic ważniejszego jak cnota i miłość do Boga. Są to wartości najwyższe i najważniejsze wszystko przemija przestaje się liczyć nie ważne są dobra materialne tylko miłość jest wieczna.

Nurt ziemiański

Wacław Potocki.

Kto mocniejszy ten lepszy - utwór jest gorzką refleksją na to że zawsze zwycięża prawo silniejszego a słaby musi się podporządkować.

Pospolite ruszenie - Dobosz nawołuje pospolite ruszenie do walki przeciwko Moskalom oni natomiast śpią po hulance . Polacy otrzymują w świetle tego utworu negatywny wizerunek.

Nierządem Polska stoi - utwór rozpoczyna się sarkastycznym stwierdzeniem że gdyby dziad wyszedł z grobu i spojrzał na to co dzieje się w Polsce przerażony wpadł by do niego powrotem. Możni wyzyskują biednych i efektem procesu jest krzywda niewinnych.

Reformy Potockiego:

Uporządkować prawo w Polsce

- bronić wolności wyznania

- znieść liberum veto

- powrócić do dawnych rycerskich ideałów

Pamiętniki Paska

pamiętnik - spisywany chronologicznie zawiera autentyczne daty i wydarzenia dygresje a także powtórzenia może zawierać wymyśloną fabułę

Pamiętniki Paska - pamiętniki możemy podzielić na dwie części :

- pierwsza część przedstawia życie prawdziwego sarmaty obejmuje lata wojska kiedy to pasek był awanturnikiem pewnym siebie pyszałkiem

- druga część przedstawia portret ziemianina i życie człowieka uporządkowanego …

Pamiętniki są przykładem gawędy szlacheckiej bowiem zawierają dygresje powtórzenia , pisane są językiem barwnym sceny walki ukazujące bohaterstwo Paska są upiększone

Makbeta Szekspira

„Makbet” jest jednym najgłośniejszych dramatów Szekspira, to przede wszystkim utwór władzy. Stanowi ona tak wielką pokusę i namiętność, że kruszy najszlachetniejsze charaktery i wpycha w otchłań zbrodni. Poznajemy głównego bohatera w punkcie wyjściowym akcji, kiedy to wraz z przyjacielem powraca z pola bitwy jako wielki triumfator, waleczny wódz wojsk szkockich z oddaniem służący królowi i ojczyźnie. Nie jest jednak zupełnie rycerzem bez skazy. Marzy o sławie pragnie władzy , chce dla siebie roli znacznie poważniejszej. Wielkie ambicje kontrastują jednak z kruczością charakteru. Makbet jest człowiekiem o delikatnym wrażliwym sercu i uduchowionej naturze. Mówi niczym poeta, zdradzając subtelność i finezję. Eksponuje przede wszystkim kontrast pomiędzy pragnieniem rzeczy wielkich a słabością i niestabilnością osobowości. Co przyczynia się do faktu, iż jest on podatny na wpływy otoczenia, łatwo ulega podszeptom i sugestiom własnej żony. Przepowiednia czarownic na wrzosowisku pobudzanego wyobraźnię, zaczyna wierzyć, że faktycznie może zostać władcą. Tu możemy zauważyć transformację osobowości Makbeta. Motywem zwrotnym w dziejach bohatera jest dokonanie okrutnej zbrodni. Zabija króla Ducana, gdzie scenariusz chytrze podsunęła mu żona. Przez chwilę bohater stał w sytuacji tragicznego wyboru: bowiem miał zyskać koronę Szkocji, władzę pozycję miłość i uznanie ukochanej kobiety, ale mógł również wiele stracić, przede wszystkim to co dla rycerza najistotniejsze: honor, szacunek, dla samego siebie, wartości, którymi się do tej pory kierował. Wybór Makbeta jest w głównej mierze wyborem moralnym pomiędzy pozwoleniem na zbrodnie a niezgodą na nią. W konsekwencji Makbet przełamuje w sobie wszystkie opory i dokonuje zbrodni. Bohater, który wkroczył na drogę występku nie jest się już w stanie wyrwać z zaklętego kręgu zbrodni. Jego życie zaczynają wypełniać chorobliwe obsesje, strach przed wykryciem autorów zabójstwa, lęk, że utraci zdobytą władzę. Jednocześnie urok dopiero co zasmakowanej władzy tłumi rozterki, hartuje charakter, powoduje to diametralną przemianę osobowości. Makbet staje się okrutnym apodyktycznym władcą. Wprowadza rządy tyrana, który nie cofa się przed niczym. Władza oparta na zbrodni staje się jego żywiołem, wielką namiętnością, której nie sposób się oprzeć. Nic bowiem w jego przekonaniu tak nie upaja jak możliwość decydowania o życiu i śmierci innych. Makbet jest dramatem o ludzkiej naturze o zdolności człowieka do wyrządzania zła, bohater dramatu udowadnia, że człowiek jest tylko więźniem własnych namiętności. Przeżywa wewnętrzną przemianę z człowieka o wrażliwej delikatnej osobowości staje się autokratycznym władcą, który pod maską tyranii skrywa lęk i obawę, że zostanie zdemaskowany. Tak w istocie kończy się jego historia, ginie zabity z rąk kuzyna w imię przysłowie „kto z mieczem wojuje od miecza ginie”. Makbeta zaślepiła chęć władzy. Chorobliwa ambicja i chęć dominacji już nie pozwoliły na zatrzymanie machiny zbrodni, która to pociągała za sobą kolejne ofiary. Zmienił osobowość uległ wewnętrznej przemianie ,ale przegrał własne życie.

Cechy dramatu Szekspirowskiego

-zerwanie z zasada trzech jedności

-zerwanie z zasadą czystości stylów (doctrum)

- zerwanie z zasadą niezmienności charakteru postaci

- wprowadza tłum

- duchy zjawy , nastrojowość, fantastyka. (Elementy grozy )

Podaj cechy stylu barokowego -

- marinizm - nurt poezji wywodzi się od włoskiego Giambattisto Mariana tworzył tak by zaszokować twórcę pomysłem własny koncept

- gongoryzm - od Luisa Degongora kunsztowna zaskakująca trudna i filozoficzna twórczość zwana kultyzmem lub konceptyzmem wzbogacona o neologizmy i wulgaryzmy

- poezja metafizyczna - motyw vanitas przemijanie śmierć

- sarmatyzm nurt charakterystyczny dla Polski cała formacja kulturowa polskiej szlachty jej strój obyczaje specyficzny sposób bycia przekonanie o wyjątkowości i wyższości własnej klasy rzekomo pochodzący od starożytnych sarmatów.

Zalety: -kult tradycji , patrioci, szlachetni, odważni

Wady: konserwatyści niechętni na zmiany we wierze dochodzą do dewocji(przesady) bijatyka pijatyka

3

---