Marcin Kaszyński
Kurs Instruktora Rekreacji Ruchowej
Przedmiot : Turystyka
Dr Agata Wiza
Temat: Wymień różne formy aktywności turystycznej i ich rolę w zaspakajaniu potrzeb ludzkich
Wstęp
Według encyklopedycznej definicji; turystyka, to forma czynnego wypoczynku poza miejscem stałego zamieszkania związana z celami poznawczymi i elementami sportu, zwykle traktowana jako jedna z form kultury fizycznej lub jako część krajoznawstwa, w przypadku gdy dominuje element poznawczo - dydaktyczny. W ostatniej dekadzie XX w. i na początku XXI w. nastąpił niepodważalny w skali świata wzrost znaczenia turystyki w życiu społecznym i gospodarczym. Dynamicznie rosnąca liczba podróży turystycznych, coraz częściej ukierunkowanych do bardzo odległych, dotychczas często nieodwiedzanych regionów, odzwierciedla przemiany, jakie dotykają obecnie najważniejszych wartości życia człowieka, tj. jego poziomu, jakości, stylu i sensu. Eksperci twierdzą, że turystyka swą wyjątkową pozycję zawdzięcza głównie trzem, znamiennym cechom. Po pierwsze -jest to zjawisko niezwykle dynamiczne, po drugie - coraz częściej zaczyna odgrywać pierwszoplanową rolę w życiu społeczeństw i po trzecie (wydaje się, że ten argument przytaczany jest najczęściej) - na tak znaczącą rangę turystyki wpływają wymierne skutki ekonomiczne, które za sobą pociąga Rozwój szeroko rozumianej rekreacji i turystyki jest uzależniony od wielu różnorodnych, często nakładających się czynników.
Do grupy determinant kształtujących aktywność turystyczną najczęściej zalicza. się: zwiększające się zasoby czasu wolnego, podnoszenie poziomu ekonomicznego społeczeństw (wzrost poziomu dochodów realnych, wzrost poziomu życia), wzrost poziomu wykształcenia i związane z tym przemiany w sferze kultury (rozbudzenie potrzeb poznawczych, zainteresowanie nowymi obszarami i sposobami spędzania czasu wolnego) oraz rozwój środków transportu, zwiększający mobilność społeczeństw i dostępność komunikacyjną różnych regionów.
Dopiero od niedawna w polskich biurach turystycznych możemy spotkać się z ofertą turystyki aktywnej. Wcześniej też była obecna, ale skierowana głównie do dzieci i młodzieży w postaci obozów żeglarskich, windsurfingowych czy jeździeckich. Popyt na turystykę specjalistyczną rośnie nie tylko wśród Polaków - coraz częściej korzystają z niej turyści z zagranicy. A warunki do uprawiania sportów i rekreacji w Polsce są - połowa terytorium polski ma mniejszą lub większą wartość turystyczną dzięki urozmaiconemu krajobrazowi i walorom turystycznym. Rozwojowi tej formy turystyki sprzyja ponadto pogoda, która nie zawsze pozwala na leżenie plackiem na plaży. Co więcej biura podróży oferując takie imprezy mają szansę odciągnąć Polaków od wyjazdów do ciepłych krajów i zachęcić ich do pozostania w kraju. Na szczęście wiele firm zauważyło już tę lukę w rynku i wyspecjalizowało się w imprezach turystyki aktywnej. Możemy wybierać spośród spływów kajakowych, wypraw rowerowych, rejsów żeglarskich, ekspedycji przyrodniczych, wspinaczek górskich, eksploracji jaskiń czy imprez połączonych z nauką paralotniarstwa, szybownictwa itd. Często biura zapewniają również odpowiedni sprzęt. Ci, którzy nie mogą się zdecydować mogą skorzystać z oferty wyjazdu, podczas którego uprawiać będą różne formy turystyki kwalifikowanej. Do popytu na aktywne wakacje dostosowują się także właściciele bazy noclegowej oferując swoim turystom korzystanie z dobrze wyposażonym zapleczem rekreacyjno-sportowym.
Turystyka kwalifikowana
Spośród wielu zadań jakie podejmuje człowiek coraz większą rolę odgrywają zajęcia sportowo - turystyczne. Zrozumienie rekreacji turystycznej jest ważne dla podjęcia świadomej aktywności ruchowej. Uświadomienie sobie potrzeby uprawiania rekreacyjnych form ruchu, w tym głównie turystyki kwalifikowanej jest niezbędne dla zdrowia całego społeczeństwa. Obecnie szczególną uwagę zwraca się na taki model aktywności ruchowej, który potrafiłby zapobiec procesowi starzenia się zarówno fizycznego jak i umysłowego. Turystyka jest tą formą aktywności rekreacyjno - poznawczej, która zaspokaja nie tylko potrzeby ruchowe człowieka, ale również psychiczno - intelektualne. Najdoskonalszą formą aktywności ruchowej, zbliżenia do regenerującego biologicznie środowiska lasów, wód, pól, dostępną dla wszystkich bez względu na wiek, płeć i stopień zamożności jest turystyka, a turystyka kwalifikowana w szczególności. W Polsce termin turystyka kwalifikowana pojawił się w latach 50' w ramach działalności PTTK. Oprócz tradycyjnych rodzajów turystyki masowej, takich jak autokarowa czy wypoczynkowa, zaczęły się wyłaniać nowe formy turystyki: kolarska, kajakowa czy motorowa. Wszystkie nowe bardzo aktywne formy turystyki zaczęto określać jednym mianem: turystyką kwalifikowaną. Podając za J. Merskim, „jeżeli turystyka jest jedyną formą ludzkiej aktywności, która zaspokaja poza miejscem stałego zamieszkania i pracy zarówno potrzeby informacyjno - poznawcze, jak i potrzeby rozwoju względnie odnowy sił psychicznych i fizycznych - to turystykę kwalifikowaną można uważać za kwintesencję turystyki. Nie przypadkowo uważa się ją często za matkę turystyki w ogóle, a uprawiających turystykę kwalifikowaną określa „prawdziwymi turystami”. Jeżeli przyjmie się, że do prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego wymagany jest wysiłek fizyczny i aktywność ruchowa, można dojść do wniosku, że cywilizacja XXI w. zwiększa prawdopodobieństwo nieprawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego, a co się z tym wiąże stwarza zagrożenie dla całej populacji krajów rozwiniętych. Wymagane minimum aktywności ruchowej może być zachowane właśnie dzięki turystyce kwalifikowanej, która jak żadna inna forma turystyki, zachęca uczestników do wzmożonej aktywności ruchowej.
Turystyka kwalifikowana umożliwia również poznanie piękna kraju ojczystego, jego historii, kultury, osiągnięć społeczno-gospodarczych. Podczas wycieczek nadążają się dogodne warunki i sytuacje do doskonalenia umiejętności samodzielnego i zespołowego działania. W trudnych chwilach przy napotkaniu na przeszkody, czy też ciężkich i nieszczęśliwych przypadkach turyści poznają role kolektywu oraz uświadamiają sobie znaczenie wzajemnej pomocy. Wyrobienia się wśród uczestników imprez turystycznych zasady współodpowiedzialności odznaczającej się troską i odpowiedzialnością za słabszego lub mniej doświadczonego towarzysza wycieczki. Istotną rolę wychowawczą pełnią wycieczki zagraniczne. Służą one rozwijaniu idei przyjaźni i zrozumienia między narodami. Są one doskonałym czynnikiem integracji społecznej, niwelującym różnice środowiskowe i kulturowe.
Niezgodną z postawą turysty kwalifikowanego jest lekceważenie niebezpieczeństw, nie przestrzeganie zasad bezpiecznego wędrowania oraz podejmowanie zbędnego ryzyka. Wędrówki turystyczne wyrabiają wśród uczestników cechy koleżeństwa i przyjaźni. Wpływa to korzystnie na atmosferę w grupie i zachęca do aktywności.
Powszechnym zwyczajem turystycznym jest pozdrawianie się na szlaku. Witają się mijający piesi, podnoszą nad głowę wiosło na znak powitania kajakarze, gestem świateł, klaksonem witają zmotoryzowani za granicą. Rozpowszechniony jest ceremoniał przyjmowania nowicjuszy do grona doświadczonych turystów. Kultywowanie ceremoniału turystycznego przyczynia się do utrwalenia zainteresowań turystycznych.
Funkcje turystyki kwalifikowanej
Wielorakie funkcje społeczno-wychowawcze turystyki kwalifikowanej sumuje się w sześciu zasadniczych elementach wychowawczego oddziaływania:
Element wychowania fizycznego, które wywołując odpowiednie zmiany somatyczne i psychosomatyczne ułatwia, a także przyspiesza socjalizację ogólnospołeczną.
Element wychowania zdrowotnego, które wdraża do aktywnej ochrony i doskonalenia zdrowia fizycznego i psychicznego.
Element wychowania politechnicznego, umożliwiającego przyswojenie kultury technicznej, czyli umiejętności kompletnego i efektywnego wykorzystania sprzętu i urządzeń zgodnie z ich konstrukcją oraz funkcją, przy równoczesnym przestrzeganiu bezpieczeństwa i zdrowia wszystkich zainteresowanych.
Element wychowania estetycznego, kształtującego wrażliwość na piękno natury i dzieł ludzkich.
Element wychowania moralno-społecznego, które pomaga w przyswojeniu umiejętności podporządkowania własnego postępowania dobru zbiorowemu i zaspokajaniu potrzeb własnych w harmonii z interesem ogólnym.
Element wychowania resocjalizującego, czyli zapobiegającego, względnie korygującego negatywne wpływy wychowawcze.
Wartości społeczno-wychowawcze powodują, że turystyka kwalifikowana uznana została za część składową społecznej polityki państwa i krzewiona jest w szkolnictwie, organizacjach młodzieżowych, związkach zawodowych, a przede wszystkim w ruchu turystycznym. Uprawiających turystykę kwalifikowaną określa się mianem prawdziwych turystów.
Wzrost zainteresowania turystyką kwalifikowaną wśród społeczeństwa jest w dużym stopniu uwarunkowany modą na aktywne formy wypoczynku. Współczesną cechą turystyki kwalifikowanej staje się samodzielność turysty, która jest odbiciem światowych trendów w turystyce. Inną jej cechą jest ukształtowanie się typu turysty wszechstronnego uprawiającego kilka dyscyplin turystyki.
Techniki turystyki kwalifikowanej
Turystyka kwalifikowana jest doskonałą formą zagospodarowania czasu wolnego. Na jej szerokie rozpowszechnienie mają wpływ: dostępność bazy turystycznej i środków transportu, sprawna komunikacja, dobra informacja turystyczna. Ośrodki turystyki kwalifikowanej dysponują sprawnymi organizatorami imprez turystycznych i oferują konstruktywny program. Przez uprawianie turystyki można realizować zarówno cele rekreacyjno-zdrowotne, jak i poznawcze. Zawiera ona w sobie wiele dziedzin działalności turystycznej o charakterze wypoczynkowo - poznawczym. Aktywność turystyki kwalifikowanej polega na zastosowaniu różnych technik turystycznych. W skład turystyki kwalifikowanej wchodzą:
turystyka piesza (nizinna i górska) jest najpopularniejszą z form turystycznych. Turystyka piesza uprawiana świadomie lub nie stała się powszechną formą spędzania czasu wolnego, wpływającą na styl życia współczesnego społeczeństwa. Turystyka piesza pozwala w ramach aktywności krajoznawczej poznać kraj, zarówno jego bliższe jak i najdalsze rejony, Aktywność fizyczna wędrówek wpływa na podnoszenie sprawności i wydolności fizycznej, oraz polepszenie stanu zdrowia.
narciarska (nizinna i górska) to obecnie narciarstwo biegowe, narciarstwo slalomowe, zjazdowe wysokogórskie i niskogórskie.
Kolarska , rower jest doskonałym, dostępnym dla każdego sprzętem turystycznym i otwiera przed turystyką olbrzymie możliwości poznania piękna ojczystego kraju.
wodna (kajakowa, motorowodna, żeglarska, podwodna)
motorowa,
kolejowa,
speleologiczna czyli eksploracja jaskiń i inne.
Turystyka kwalifikowana związana jest z Polskim Towarzystwem Turystyczno -Krajoznawczym. PTTK podjęło się rozwijać turystykę kwalifikowaną we wszystkich jej formach a przede wszystkim opiekuje się ruchem krajoznawczo -turystycznym dzieci i młodzieży.
Krajoznawstwo w turystyce kwalifikowanej
Turystyka krajoznawcza jest jedną z ciekawszych form spędzania czasu wolnego. To dzięki niej mogą być realizowane wychowawcze i poznawcze funkcje turystyki kształtujące rozwój człowieka oraz przygotowujące go do życia w społeczeństwie. Poznawanie kraju ojczystego, regionu, miejsca zamieszkania, jak również gromadzenie o nim różnych wiadomości, ciekawostek i informacji jest motywem przewodnim tego rodzaju turystyki. Zdobywając określony zasób wiedzy, umiejętności i sprawności ludzie mają możliwość orientacji w otaczającej rzeczywistości pod względem przyrodniczym i społecznym oraz kształtują w sobie nawyki właściwych zachowań turystycznych .
Turysta kwalifikowany powinien dążyć do opanowania umiejętności samodzielnego organizowania procesu zwiedzania. Podczas wędrówek należy wykorzystywać każdą sprzyjającą okazję do łączenia działalności turystycznej z krajoznawczą, uczyć zasad poznawania otoczenia, wskazywać na różnorodność form krajoznawczej działalności. Zwiedzając obiekty krajoznawcze można dostrzec rezultaty ludzkiej pracy, wiedzy, intelektu, wyobraźni i heroizmu, aby swój kontakt z tymi obiektami przeżywali jako „intymne spotkanie z historią”, jako drogę do odnajdywania sensu istnienia pokoleń dawnych i swego własnego. Aby zrealizować chociaż w części wymienione zasady pracy krajoznawczej, każdy turysta powinien przygotować się należycie do wycieczki. Informacje o zwiedzanym terenie znaleźć można w przewodnikach, opisach monograficznych obiektów, miejscowości lub regionów oraz w podręcznikach. Źródłem wiedzy o odwiedzonym regionie jest również mapa turystyczna.
Wycieczka lub impreza turystyczna, dostarczająca uczestnikom przeżyć poznawczych, zachęca do podejmowania rozmów, dyskusji i gawęd już w trakcie jej trwania. Okazji do tego przysparzają także ogniska, spotkania. Działalność krajoznawcza turystów powinna być początkowo nastawiona na poznanie własnego regionu. W programie krajoznawczym wycieczki powinno znaleźć się miejsce na spotkanie z ludźmi różnych zawodów lub z uczestnikami ciekawych wydarzeń historycznych. Zainteresowania krajoznawcze uczestników wycieczki są różnorodne. Jednych zaciekawia świat przyrody, inni interesują się budowlami zabytkowymi, dziełami sztuk lub folklorem. Turyści interesują się poza tym najczęściej kulturą materialną odwiedzanego regionu, tradycją ludową, wydarzeniami historycznymi, które miały miejsce w tym regionie w przeszłości. Uczestników wycieczki należy zaznajomić nie tylko z przeszłością, ale i z wydarzeniami dnia codziennego, pokazywać im przykłady współczesnej pracy i działalności człowieka. Działalność krajoznawczą turysty uzupełniać powinien udział w prelekcjach oraz zwiedzanie wystaw i muzeów. Ulubioną formą działalności krajoznawczej młodzieży są wszelkiego rodzaju konkursy i olimpiady wiedzy krajoznawczej. Uatrakcyjniają one proces zbierania informacji o odwiedzanej miejscowości lub regionie, przyczyniają się do rozszerzenia i pogłębienia wiedzy, zachęcają do prac samokształceniowych, twórczych dociekań i poszukiwań.
Podsumowanie
Podsumowując ogólne zagadnienia poświęcone turystyce kwalifikowanej można stwierdzić, że jest trwałym czynnikiem wpływającym na styl życia współczesnych społeczeństw i ma pozytywny, wielostronny wpływ na człowieka. Turystyka ma korzystny wpływ na sferę psychiczną człowieka. Pozwala ona na zmianę środowiska, miejsca zamieszkania, na inne, często bliższe naturalnemu, z dala od zgiełku miasta, oddziałujące pozytywnie na psychikę człowieka ciszą i spokojem. pewny siebie.
Społecznym skutkiem turystyki dla ludzi jest także kształtowanie odpowiedniej postawy wobec świata. Turystyka może stać się nośnikiem ważnych kwestii dotyczących np. relacji człowiek - środowisko. Może to wpłynąć na nadanie życiu człowieka nowej wartości rozumianej jako stan harmonii zachodzący pomiędzy nim a światem.
Społeczeństwo polskie bogaci się i chętnie spędza wakacje w najodleglejszych zakątkach świata. Urlop przybiera różne formy aktywności, począwszy od sportów ekstremalnych, a kończąc na wyjazdach typowo wypoczynkowych. Dlatego rolą turystyki jest także ułatwienie realizacji zainteresowań, pasji, a także wytworzenie w człowieku nowego systemu wartości, opartego na doznaniach estetycznych, kulturalnych, towarzyskich. Turystyka rozwija także człowieka, dostarcza konkretnych wiadomości np. dzięki zwiedzaniu zabytków, poznawaniu innych miejsc, historii pobliskich miejscowości, czy też kultur innych krajów.
Bibliografia:
Podstawy turystyki, Tadeusz Łobożewicz, Grzegorz Bieńczyk, Wyższa Szkoła Ekonomiczna Warszawa 2001
Turystyka i rekreacja jako formy aktywności społecznej, Ewa Szczepankowska, Wanda Staniewska-Zatek, Tadeusz Stankowski. Poznań: Wielkopolska Wyższa Szkoła Turystyki i Zarządzania, 2008, ISBN: 978-83-927029-0-0
Turystyka kwalifikowana, Janusz Merski, Wydawnictwo: WSE, Warszawa ,2002, ISBN: 83-86990-28-7
1