Plan - pewien opis rozumiany jako wytwór zmysłowo uchwytny, pewien znak złożony, zbudowany ze znaków; np. układ wypisanych zdań albo wykres graficzny. Okazuje, jakie będzie to co zamierzone jeżeli będzie takie jakim zamierzamy je mieć.
Opieka - zaspokajanie potrzeb
OPIEKA-jest to pomoc dzieciom i młodzieży w zaspokajaniu i rozwijaniu potrzeb oraz wspieranie ich rozwoju przez tworzenie korzystnych warunków dla przebiegu procesu wychowania. Opieka nad dziećmi i młodzieżą powinna mieć charakter wychowawczy i obejmować ogół uczniów, nie tylko tych, którzy są pozbawieni dostatecznej opieki rodzicielskiej.
Wychowanie to kształtowanie osobowości oraz pewnych postaw, norm postępowania, poglądów. Wychowanie pojmowane jako celowe i świadome kształtowanie osobowości wychowanków. Kształtujemy zarówno ich poglądy umiejętności, postawy jak i sposoby zachowania.
Wychowanie, czyli świadome działanie przez wychowawcę na wychowanka mające na celu wytworzenie pewnej zmiany w jego osobowości.
Czynniki determinujące proces kształtowania osobowości.
Na nasze życie ma wpływ:
-nasze zadatki od urodzenia
-środowisko domowe
-środowisko pozostałe: szkoła, grupa rówieśnicza
-wychowywanie
- aktywność własna.
Czynniki współczesne decydują o osobowości dziecka:
-media (telewizja, prasa)
-Internet
-grupa rówieśnicza
-moda
Wskazane cechy osobowości współczesnego wychowawcy.
- cierpliwość
- wyrozumiałość
- tolerancyjność
- łatwość nawiązywania kontaktów
Cykl planowania:
1.Ustalić cel nadrzędny i operacyjny (szczegółowy)
2.Koncepcja (etap obmyślania zasobów i środków)
-ogniwo podstawowe
-zestrajanie
-alternatywne planowanie
3.Pozyskiwanie zasobów i środków (także kadrę)
4.Wdrożenie planu (działanie)
5.Kontrola lub nadzór
Warunki dobrego planowania:
Aby ułożyć dobry plan trzeba wiedzieć
1.Znać podstawy planowania (prawne, statut szkoły, regulamin, kodeks ucznia, dokumenty rozporządzenia)
2.Źródła rozwiązania (eksperymenty)
3.Wiadomości na temat charakteru, perspektywę rozwojową danej placówki (tradycje, doświadczenia, problemy, trudności, sukcesy)
4.Środowisko wychowawcze (nauczyciele, dzieci, rodzice, rozwój intelektualny, społeczny)
Cechy dobrego planu:
1.Celowy - trafne ocenianie celu działania i środków
2.Wykonalny - realistycznie zakładający osiągnięcia celów w przewidywalnym terminie
3.Zgodny wewnętrznie (konsekwentny tzn., że w planie nie mogą zamierzenie wzajemnie się wykluczać
4.Opercyjny - łatwy do zastosowania w konkretnym działaniu
5.Elastyczny - uzasadniona możliwość wycofania się
6.Dostatecznie szczegółowy tzn. zawierający zadania zrozumiałe dla realizującego
7.Długodystansowy - wybiegający w przyszłość
8.Terminowy - granice czasowe
9.Kompletny - uwzględniający całokształt działań związanych z realizacją celów
10. Racjonalny - uwzględniający aktualne potrzeby, warunki i możliwości realizacji przyjętych zadań.
Proces opiekuńczo-wychowawczy i jego zmienne:
Proces opiekuńczo-wychowawczy to cykl zmian, które po sobie następują i wzajemnie się warunkujących, które są adekwatne do zaznaczających się kolejno etapów uzyskiwania przez podopiecznego samodzielności i niezależności życiowej (proces ewolucyjny_
Proces globalny (całościowy) - określone cykle zmian od stanu wyjściowego do końca
Proces parcjalny - zmiany w czynnościach i zależnościach opiekuńczych, ale tylko niektórych elementów składowych
Przebieg procesu:
1.Proces ewolucyjny
-normalny
-nadzwyczajny
2.Proces opiekuńczo-wychowawczy
-inwolucyjny
-nadzwyczajny
-globalny
-parcjalny
Metodyka wspomagania funkcjonowania rodziny to nauka zajmująca się analizowaniem procesu opieki i wychowania, jego organizacją, formują metody i techniki niezbędne do realizacji założonych celów i zadań. Metodyk nie jest samodzielną dyscypliną ale szczególnym działem teorii wychowania i dla tego w działaniu praktycznym należy stosować wiedzę o wychowaniu. Teoria wychowania jest układem odniesienia dla metodyki, ustalając bowiem i formułując cele wychowania wykrywa sposoby i warunki efektywnej realizacji stanowiąc podstawę uzasadnień dla działań praktycznych. Metodyka to zbiór dyrektyw określających sposoby prawidłowego wychowywania czynności wychowawczych.
Zadania metodyki:
1. poznanie uwarunkowań społeczno-wychowawczych czyli osobowości wychowanków, ich możliwości psycho-fizycznych, kontaktów ze środowiskiem rodzinnym
2. wskazywanie zasad, form, metod i technik wychowania
3. modernizowanie działalności opiekuńczo-wychowawczej uwzględniając specyfikę danego środowiska
4. akceptowanie konieczności kształcenia i doskonalenia pracy wychowanków
5. opisywanie doświadczeń i osiągnięć konkretnych środowisk opiekuńczo-wychowawczych wymiany i wzbogacania doświadczeń.
Występują 3 rodzaje metodyk:
1. Ze względu na rodzaj instytucji:
- metodyka wychowania w szkole
- metodyka wychowania w świetlicy
2. Ze względu na pełnione przez wychowawcę funkcje:
- metodyka pracy wychowawcy klasowego
- metodyka pracy opiekuna
3. Ze względu na cele które chce osiągnąć:
- metodyka do wychowania do czasu wolnego
- metodyka pracy samorządności
Celem pracy opiekuńczo-wychowawczej jest przygotowanie wychowanka aby mógł samodzielnie żyć. Osiągnięcie przez wychowanka możliwości i umiejętności podejmowania własnych wyborów i decyzji, samodoskonalenie i samoakceptacja oraz wyrobienie poczucia odpowiedzialności oraz oceny własnych osiągnięć i błędów.
Zadaniem w zakresie pracy opiekuńczo wychowawczej zmieniają się w zależności od potrzeb i sytuacji w jakiej znajduje się wychowanek, zawsze jednak skupiają się wokół tworzenia jak najbardziej sprzyjających warunków dla rozwoju jednostki.
Struktura planu miesięcznego (rocznego) tzw. okresowego:
Roczny plan jest podstawą do opracowania planów okresowych. Obejmuje on całokształt najważniejszych zadań przewidzianych do realizacji w danym roku.
A. Diagnostyczno - wnioskowa: pierwszą częścią planu rocznego jest wstęp, który stanowi uzasadnienie planowanych celów pracy, zadań wychowawczych i form realizacji, aktualna sytuacja placówki oraz program potrzeb i możliwości wychowanków, kadry, zapewnienie środków materialnych
B. Opiekuńcza: druga część obejmuje sprawy opieki i wychowania, cele działalności opiekuńczo-wychowawczej w danym roku. Ustala się też terminy i osoby odpowiedzialne za realizację tych zadań. Jest to zasadnicza część planu rocznego.
C. Wychowawcza i doskonalenia pracy: trzecią część plany stanowią zamierzenia związane z doskonaleniem pracy zespołu pedagogicznego.
1.Hasło tygodnia - cele formy, nazwa cyklu (zajęcia opiekuńczo-wychowawcze, dydaktyczne, literackie, kulturalno-rozrywkowe, plastyczno-techniczne, rekreacyjno-turystyczne, gry i zabawy, zajęcia muzyczne)
2.Pozycje dnia - stałe i zmienne
-konspekt pracy opiekuńczo-wychowawczej
-temat zajęć
-cele:
*kształcący (sfera poznawcza)
*wychowawczy (sfera moralna)
*poznawczy (nowe elementy)
*uniwersalny
*osoba prowadząca: jednostka metodycznie zmienna
Poznawanie wychowanka - zasady przygotowania charakterystyk
Poznawanie wychowanków jest podstawową wszelkiej prawidłowo zorganizowanej pracy opiekuńczo-wychowawczej
a.metoda powinna być dostosowana do rozwoju psychicznego osoby badanej, jej zainteresowań, rozwoju wyobrażeń i wypowiadania się
b.w badaniach należy uwzględnić środowisko kulturowe dziecka
c.zaangażowanie
d.należy poznać strukturę testu
e.uzyskane wyniki zinterpretować w ramach ustalonych schematów
f.rysunek powstaje pod wpływem wiedzy dziecka, np. jest
Zasady przygotowywania charakterystyk:
Przygotowanie charakterystyk powinno opierać się na schemacie ujmującym podstawowe zakresy wiedzy o dziecku, a mianowicie:
-dane biograficzne
-sytuacja społeczno-środowiskowa
-rozwój w poszczególnych sferach
-zainteresowania i aspiracje
-prognoza rozwoju dziecka
Powinno je cechować:
1.obiektywność
2.długotrwały kontakt
3.historia, sytuacja rodzinna
4.interpretacja przyczynowa
5. probnostyczność
Charakterystyki dzielimy na:
1.indywidualne (możemy się odnieść do indywidualnego przypadku)
2.merytoryczne (ze względu na charakter treściowy)
-osobowości
-zachowania
-funkcjonowania
-przyczynowa
3.formalne (ze względu na zakres informacji)
-swobodna
-opisowa
-całościowa
-częściowa
Charakterystyki wg. Skornego:
1.zachowania
2.osobowości
3.cząstkowa
4.całościowa
5.swobodna
6.opracowana wg. Planu
7.opisowe
8.przyczynowe
Charakterystyka osobowości:
Charakteryzujemy dziecko za pomocą cech osobowości, charakterystyki takie wskazują, czy dziecko jest inteligentne, pracowite, obowiązkowe, staranne, aktywne, agresywne, nieśmiałe, tchórzliwe, kłamliwe.
Charakterystyki osobowości stanowią uogólnienie i podsumowanie licznych obserwacji dziecka oraz są końcowym etapem poznawania go.
Operuje pojęciami psychologicznymi służącymi do określenia zasadniczych cech osobowości a jej celem jest stwierdzenie, jakie jest dane dziecko, jakie posiada właściwości.
Charakterystyka zachowania:
Ogranicza się do podsumowania reakcji działań zaobserwowanych u dziecka., ukazuje ona np., czy dziecko często zgłasza się do odpowiedzi na lekcji, poprawnie się wysławia, uczestniczy w grach, zabawach ruchowych, czy wywołuje kłótnie, czy atakowane reaguje płaczem lub atakowane ucieka.
1.zawierają pojęcia, które mają na celu dokonanie uogólnionego opisu zachowania się na podstawie obserwacji
Charakterystyka przyczynowa:
Główny nacisk jest położony na wyjaśnieniu genezy kształtowania się analizowanych cech. Punktem wyjścia tej charakterystyki jest charakterystyka opisowa, która dostarcza materiałów stanowiących podstawę analizy czynników wpływających na powstanie opisywanych cech osobowości.
Charakterystyka grupy, podać jej plan:
Sporządzamy jej w celu poznania struktury grupy
a.liczebność grupy i sposób jej powstania (liczna wychowanków, wiek, płeć, sytuacja szkolna czy jest formalna czy nieformalna czy nowa)
b. rodzaj więzi i charakter wzajemnych kontaktów w grupie (czy jest więź sytuacyjna, formalna, osobista)
c.struktura, zawartość i stabilność grupy (czy istnieją podziały wewnętrzne, układ ról, pozycja w grupie)
d.charakter wzajemnych więzi (czy występują czynniki dezintegracji grupy)
e.dążenia i aspiracje grupy (prawa i obowiązki członków, sposób podejmowania decyzji, kształtowanie się norm)
f.atrybuty zewnętrzne i zwyczajne w grupie (elementy symboli, zwyczajów i obyczajów grupy, kształtowanie się tradycji grupowej)
Znaczenie technik projekcyjnych w poznawaniu dziecka:
Proiectio (łac.) wyrzucanie
Rysunki projekcyjne to pewnego rodzaju sposoby badania osobowości danej osoby, szczególnie o jej motywach postępowania, celach, dążeniach i sposobach widzenia otaczającego świata (społecznego).
Projekcję pojmujemy jako mechanizm psychiczny, dzięki któremu osoba przenosi ucznia, postawy, właściwości lub pragnienia na inne przedmioty środowiska (osoby).
Czy rysunek może być testem rozwojowym:
a.rysunki dzieci i młodzieży zawierają wielkie bogactwo różnorodnych elementów dotyczących formy, koloru i treści
b. są objawem ich rozwoju umysłowego niż estetycznego, są uzależnione bardziej od posiadanych spostrzeżeń, wyobrażeń i pojęć aniżeli od wyobraźni wzrokowej lub zręczności manualnej
c.rysunki dzieci wykorzystywane są jako źródło poznania ich osobowości
d.odzwierciedlają jego zainteresowania, postawy, potrzeby, cechy temperamentu, procesy motywacji, przeżycia emocjonalne, samoocenę
e.kształtują się pod wpływem doświadczenia
f.trzeba pamiętać, że rysunki są zdeterminowane kulturowo (dziecko wychowywane w innej kulturze może mieć inne wyobrażenie o rodzinie)
Etapy rozwoju a rysunek:
1. okres bazgrot, do 3 lat, początki wyrażania się rysunku:
- bazgranie jest spontaniczne, pozbawione treści działanie
- dziecko kreśli za pomocą ołówka na papierze widziane dla oka ślady
- krezki powstają mechanicznie, dzięki rytmicznym ruchom ręki, są to bazgroty przypadkowe
- to odbicie rozwoju psychicznego i fizycznego
2. okres przedszkolny, od 3 do 6 lat, faza przedschematyczna
- można się teraz dopatrzeć pewnego podobieństwa do przedmiotu, który dziecko chciało narysować
- koło staje się punktem wyjściowym dla małego dziecka w rysowaniu człowieka
- próby wyrażania postaci ludzkiej %u2013 uruchamianie wyobraźni
- ujawnia się współzależność między tym, co rysuje, a tym co chce narysować
- ujawniają się podstawowe procesy umysłowe
3. okres wczesnoszkolny od 7 do 11 lat, faza schematu
- mają własny charakterystyczny schemat rysowania człowieka, ulepsza schemat
- wraz z rozwojem fizycznym rozwija się rozwój psychiczny
- rysunek jest bogaty w treść, rozróżnia płeć rysowanych postaci
- rysunek bardziej zharmonizowany i scalony
4. okres starszego wieku szkolnego od 11 do 15 lat, faza realizmu
- dziecko widzi wszelkie szczegóły, niczego nie pomija choć to trwa wolno
- rysunek postaci ludzkiej zawiera proporcje zachodzące pomiędzy poszczególnymi elementami ciała ludzkiego
- rysuje realistycznie, kopiuje spostrzegane zjawiska i wzory
- następuje odejście od schematu
Techniki projekcyjne:
1. projekcja w ujęciu klasycznym
2. projekcja w sensie atrybutowym
3. projekcja antyczna
4. projekcja racjonalna
Rodzaje technik:
1.techniki oparte na swobodnej słownej lub pisemnej asocjacji np. plamy Roschacha, testy słowne, rysunkowe
2.techniki konstrukcyjne, narzucające osobie badanej ułożenie pewnej historyjki lub opowiadania (obrazkowe)
3.techniki uzupełniające treść obrazka czy opowiadania, różne wersje niedokończonych bajek, zdarzeń, opowiadań
4.techniki wyboru pozwalają one jednak na zbyt wielką spontaniczność reakcji osoby badanej
5.techniki ekspresyjne spełniają ważną rolę w praktyce terapeutycznej, do tych technik zaliczają również psychologowie swobodną twórczość artystyczną i swobodne zabawy dziecka:
-klockowe
-słowne
-obrazkowe.
Testy projekcyjne:
1. test Buck'a
2. test Diamond'a
3. Rest Rosenberga
4. test Kocha
5. test Godenough
6. test Machover'a
7. test Kohsa
8. test Roschacha
9. rest Murraye'a
10. test Levy'ego
11. test Bellocka
12. test Dus.
W procesie wychowywania, zaspakajania potrzeb uczniów istotne jest pamiętanie o tym że są grupy metod wychowawczych, których stosowanie ma wpływ na kształtowanie osobowości dziecka:
1. Metody wpływu osobistego:
- naśladowanie
- metoda indywidualnych przypadków
2. metody wpływu sytuacyjnego:
- instruowanie
- nagradzanie i karanie
3. metody wpływu społecznego:
- odgrywanie roli
4. metody kierowania samowychowaniem.
Główne kierunki pomocy rodzinie
Pomoc rodzinie to forma bezpośredniego oddziaływania na rodzinę i pośredniego na dziecko, wspierająca jego rozwój biosocjokulturalny. Może przybrać trzy kierunki działań:
1.Kompensację społeczną (należy rozumieć wyrównywanie braków środowiskowych i organicznych). Są to braki pierwotne, które sprzężone mogą wywoływać braki wtórne objawiające się niedoskonałościami rozwoju biologicznego, społecznego czy kulturalnego. Wyrównywanie braków środowiskowych w stosunku do różnych kategorii może mieć charakter pomocy socjalnej dziecku i rodzinie oraz pomocy wychowawczej.
2.Profilaktykę wychowawczą (traktowana jest jako działalność związana z neutralizowaniem wpływu czynników powodujących potencjalne zagrożenie rozwoju biosocjokulturalnego. Polega na ujawnieniu zarówno uwarunkowań negatywnych, zaburzających rozwój, jak też tych elementów środowiska, które obecnie nie wywołują zagrożenia, ale w przyszłości mogą zaburzyć prawidłowy przebieg rozwoju jednostki. Działanie profilaktyczne może być bezpośrednio ukierunkowane na dziecko i polega na dostarczeniu mu bodźców, stymulowaniu rozwoju bądź też na podejmowaniu działań uprzedzających występowanie skutków negatywnych stanów. Oddziaływania profilaktyczne w stosunku do rodzin polegają głównie na wzbogacaniu wiedzy rodziców uwarunkowaniach przebiegu procesu rozwoju biosocjokulturalnego dziecka w rodzinie. Mogą odbywać w formie zbiorowej jak i indywidualnej.
3.Ratownictwo zjawia się z zewnątrz w razie nagłego nieszczęścia jednostki lub klęski gromadnej, doraźnie zwalcza działania złego losu i pierwsze jego skutki. Postępowanie socjalno-wychowawcze należy zacząć od podjęcia działań kompensacyjnych, które mogą być stosowane równolegle z profilaktyką - czasem ja wyprzedzać. Działania ratownicze polegają m.in na czasowej lub stałej izolacji dziecka od rodziny. Podejmowane są zwłaszcza w rodzinach problemowych, w których próg zagrożenia rozwoju dziecka określa się jako krytyczny.
3