Problemy zatrudnienia i bezrobocia

Polityka społeczna zajmuje się polityką zatrudnienia w aspekcie społecznym, a więc bada, w jakim stopniu realizowana jest praca jako potrzeba społeczna a jednocześnie też - jak polityka zatrudnienia wpływa na zaspokajanie potrzeb całego społeczeństwa, czyli jakie są możliwości podziału wykonanego dochodu narodowego w sferze produkcji materialnej oraz jakie istnieją możliwości zaspokojenia potrzeb społecznych w sferze niematerialnej w zakresie infrastruktury społecznej. Głównym zainteresowaniem polityki zatrudnienia w aspekcie społecznym jest określenie pracy jako wartości, źródła satysfakcji, samorealizacji, zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy, ekwiwalentów z pracy, a zatem godnej płacy, stosownej do włożonego wysiłku intelektualnego oraz pracy fizycznej oraz dostosowania jej do możliwości fizycznych, psychicznych oraz kwalifikacji pracownika. W ramach tej polityki możemy wyróżnić trzy podstawowe jej funkcje:

1. ekonomiczna - zatrudnienie jest czynnikiem wzrostu gospodarczego, wpływa na możliwości rozwoju różnych dziedzin produkcji i usług;

2. dochodowa - zatrudnienie stanowi dla ludności najważniejszą formę uzyskiwania dochodu, a więc źródło utrzymania;

3. społeczna - zatrudnienie jest formą zaspokojenia społecznej potrzeby pracy i wyrazem uczestnictwa jednostek w życiu społeczno-gospodarczym

Wszystkie funkcje zatrudnienia są ze sobą ściśle powiązane i stanowią całość. Polityka zatrudnienia powinna być tak realizowana, aby nie naruszać praw obywatelskich, zawartych w Konstytucji RP. Prawa te brzmią następująco:

„Art. 65

1. Każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy. Wyjątki określa ustawa.

2. Obowiązek pracy może być nałożony tylko przez ustawę.

3. Stałe zatrudnienie dzieci do lat 16 jest zakazane. Formy i charakter dopuszczalnego zatrudnienia określa ustawa.

4. Minimalną wysokość wynagrodzenia za prace lub sposób ustalenia tej wysokości określa ustawa.

5. Władze publiczne prowadzą politykę zmierzającą do pełnego, produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie programów zwalczania bezrobocia, w tym organizowania i wspierania poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz robót publicznych i prac interwencyjnych.

Art. 66

1. Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa.

2. Pracownik ma prawo do określonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów; maksymalne normy czasu pracy określa ustawa.”

Polityka zatrudnienia powinna zmierzać do zapewnienia:

1. aby istniała praca dla wszystkich osób zdolnych do pracy i jej poszukujących;

2. aby ta praca była możliwie najbardziej produktywna;

3. aby istniał swobodny wybór zatrudnienia i aby każdy pracownik miał wszelkie możliwości zdobywania kwalifikacji niezbędnych do wykonywania pracy, która mu odpowiada oraz wykorzystania swoich umiejętności i zdolności w tej pracy bez względu na rasę, kolor skóry, płeć, wyznanie, poglądy polityczne, pochodzenie społeczne.

W obszarze wyspecjalizowanych działań i środków polityki zatrudnienia, zmierzających do zwalczania bezrobocia oraz równoważenia relacji między popytem a podażą siły roboczej wyróżnia się:

1. aktywną politykę zatrudnienia, posługującą się aktywnymi narzędziami rynku pracy, oraz

2. pasywną politykę zatrudnienia wraz z odpowiadającymi jej pasywnymi instrumentami regulacyjnymi.

Aktywna polityka zatrudnienia oznacza świadome kształtowanie operacji na rynku pracy, głównie w sferze regulowania popytu i podaży siły roboczej oraz wzajemnego kojarzenia poszukujących zatrudnienia i wolnych miejsc pracy. Do aktywnych instrumentów rynku pracy zalicza się:

1. Programy tworzenia miejsc pracy w sektorze publicznym. Ta forma działania narodziła się z Keynesowskiej koncepcji robót publicznych. Są to głównie prace służące poprawie lokalnej infrastruktury lub usług komunalnych, np. budowa i naprawa dróg, mostów, regulacja rzek, zalesianie, itp. Roboty publiczne były i są nadal popularnym narzędziem polityki zatrudnienia w krajach zachodnich. Zapewniają one bezrobotnym czasowe zatrudnienie eliminując w ten sposób ich bezczynność i zwiększając szanse na uzyskanie stałej pracy.

2. Subsydiowanie zatrudnienia, przez co należy rozumieć udzielanie przez państwo pomocy finansowej przedsiębiorstwom w celu nakłonienia ich do tworzenia nowych miejsc pracy bądź też do rezygnacji z redukcji zatrudnienia.

3. Popieranie szeroko rozumianej przedsiębiorczości, w tym głównie stymulowanie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw. Ta forma ingerencji na rynku pracy polega na tworzeniu warunków sprzyjających prowadzeniu dziąłalności gospodarczej różnego typu.

4. Następną formą aktywnej polityki zatrudnienia jest ingerencja państwa w proces podnoszenia lub zmian kwalifikacji zawodowych pracowników. Przybiera ona dwie postacie. Pierwsza to państwowe programy (kursy) zdobywania i doskonalenia kwalifikacji, organizowane dla bezrobotnych i zatrudnionych. Inną forma jest częściowe finansowanie przez państwo przekwalifikowania pracowników zatrudnionych w przedsiębiorstwach.

5. Instrumenty równoważenia rynków pracy w układzie regionalnym. W celu osiągania równowagi na lokalnych rynkach pracy państwo stosuje instrumenty zwiększające mobilność terytorialną zarówno siły roboczej, jak i kapitału rzeczowego.

Wśród pasywnych narzędzi rynku pracy można wymienić:

1. Wypłaty zasiłków dla bezrobotnych. Zasiłki te pełnią dwie zasadnicze funkcje. Pierwszą z nich jest funkcja dochodowa, polegająca na zapewnieniu bezrobotnemu środków do utrzymania, druga zaś jest funkcja motywacyjna, która wyraża się w takim ustaleniu wysokości zasiłku, aby jego poziom mobilizował do możliwie szybkiego znalezienia zatrudnienia.

2. Wcześniejsze emerytury. System ubezpieczenia emerytalnego jest dziś instrumentem powszechnie wykorzystywanym do sterowania wielkością i strukturą podaży pracy.

3. Zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu.

4. Skracanie czasu pracy. W warunkach recesji gospodarczej niektóre przedsiębiorstwa, nie chcąc dopuścić do redukcji zatrudnienia przyjmują rozwiązanie polegające na podziale pewnego zakresu pracy między relatywnie większą liczbę zatrudnionych.

5. Ustawodawstwo chroniące własny rynek pracy przed cudzoziemcami.

6. Popieranie emigracji.

Bezrobocie w Polsce - uwarunkowania prawne

Ustawa z 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu ściśle definiuje, kim jest bezrobotny.

Bezrobotny - oznacza osobę, nie zatrudnioną i nie wykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującego w danym zawodzie lub służbie, z zastrzeżeniem lit. g), nie uczącą się w szkole w systemie dziennym, zarejestrowaną we właściwym dla miejsca zameldowania (stałego lub czasowego) powiatowym urzędzie pracy, jeżeli:

a) ukończyła 18 lat, z wyjątkiem młodocianych absolwentów,

b) kobieta nie ukończyła 60 lat, a mężczyzna 65 lat,

c) nie nabyła prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej albo po ustaniu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, zaprzestaniu prowadzenia pozarolniczej działalności nie pobiera zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego lub wychowawczego,

d) nie jest właścicielem lub posiadaczem (samoistnym lub zależnym) nieruchomości rolnej w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego, o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe, lub nie podlega ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z tytułu stałej pracy jako współmałżonek lub domownik w gospodarstwie rolnym o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe,

e) nie jest właścicielem lub posiadaczem (samoistnym lub zależnym) gospodarstwa stanowiącego dział specjalny produkcji rolnej w rozumieniu przepisów podatkowych, chyba że dochód z działów specjalnych produkcji rolnej, obliczony dla ustalenia podatku dochodowego od osób fizycznych, nie przekracza wysokości przeciętnego dochodu z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych z 2,0 ha przeliczeniowych, ustalonego przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, na podstawie przepisów o podatku rolnym, lub nie podlega ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z tytułu stałej pracy jako współmałżonek lub domownik w takim gospodarstwie,

f) nie podjęła pozarolniczej działalności od dnia wskazanego w zgłoszeniu do ewidencji do dnia wyrejestrowania tej działalności albo nie podlega - na podstawie odrębnych przepisów - obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, z wyjątkiem ubezpieczenia społecznego rolników, lub zaopatrzenia emerytalnego,

g) jest osobą niepełnosprawną, której stan zdrowia pozwala na podjęcie zatrudnienia co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy obowiązującego w danym zawodzie lub służbie,

h) nie jest osobą tymczasowo aresztowaną lub nie odbywa kary pozbawienia wolności,

i) nie uzyskuje miesięcznie dochodu w wysokości przekraczającej połowę najniższego wynagrodzenia, z wyłączeniem przychodów uzyskanych z tytułu odsetek lub innych przychodów od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych, z zastrzeżeniem lit. d),

j) nie pobiera, na podstawie przepisów o pomocy społecznej, zasiłku stałego, stałego wyrównawczego, gwarantowanego zasiłku okresowego lub renty socjalnej.

Znowelizowana 20 grudnia 2002 r. Ustawa o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz. U. z 2003 r. nr 6, poz. 65) weszła w życie 6 lutego 2003 r.

Od 6 lutego 2003 r. każdy, kto dwukrotnie bez uzasadnienia odmówi przyjęcia propozycji pracy czy uczestnictwa w którejś formie aktywizacji zawodowej (staże, szkolenia itd.), przestanie być bezrobotnym. Z kolei skierowany do prac interwencyjnych czy robót publicznych krócej będzie pobierał zasiłek, właśnie o czas takiego zatrudnienia.

Jerzy Kowalczyk, prezes Polskiego Związku Bezrobotnych ocenia nowelizacje ustawy niekorzystnie:

„Nowelizacja ustawy to kolejny zamach na prawa ludzi najuboższych. Zmniejszenie dofinansowania robót publicznych ze środków centralnych jest dodatkowym obciążeniem finansowym powiatowych urzędów pracy, których dochody własne stanową tylko 1 proc. udziału w lokalnych podatkach. Zmiany prowadzą do zmniejszenia liczby organizowanych prac interwencyjnych i robót publicznych na terenie poszczególnych powiatów z prozaicznego powodu - poważnego zadłużenia samorządów. W efekcie nie są one w stanie dofinansować tych prac w 50 proc. (dotychczas w 30 proc.). A prace interwencyjne i roboty publiczne to jedyna deska ratunku dla bezrobotnych rodzin i jedynych żywicieli rodzin.

Skrócenie okresu pobierania zasiłków dla bezrobotnych kosztem szkoleń jest kolejnym nieszczęściem. To nic innego jak nabijanie kieszeni firmom szkoleniowym, bo od samych szkoleń miejsc pracy nie przybędzie. Poza tym o 1/3 w budżecie państwa zmniejszono środki na opiekę społeczną. Z praktyki wiemy, że w zeszłym roku wysokość jednorazowego zasiłku dla rodziny wynosiła przeciętnie 30 zł. W tym roku będzie zatem jeszcze mniejsza.

Uważamy, że nowela zmierza do dezintegracji ruchu bezrobotnych. Dlatego dążymy do zmiany ustawy o komisji trójstronnej w celu włączenia przedstawiciela bezrobotnych jako samodzielnego i równoprawnego członka komisji CZTEROSTRONNEJ. Będziemy również popierać projekty zmierzające do ustawowego wprowadzenia minimum socjalnego, tak jak to jest w każdym cywilizowanym kraju.”

Aktywizacja bezrobotnych absolwentów

Ustawa z dnia 18 września 2001 r. o ułatwieniu zatrudnienia absolwentom szkół w taki sposób definiuje uprawnionych do tych ułatwień: przepisy ustawy stosuje się do osób zamieszkałych w rejonach uznanych za zagrożone szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym, które są:

1) absolwentami, którzy uczęszczali w systemie dziennym do ponadpodstawowych oraz ponadgimnazjalnych szkół publicznych lub niepublicznych o uprawnieniach szkoły publicznej albo szkoły wyższej,

2) absolwentami szkół, o których mowa w pkt 1, do których uczęszczali w systemie wieczorowym lub zaocznym, jeżeli w ostatnich 12 miesiącach trwania nauki nie byli zatrudnieni,

3) absolwentami co najmniej 12-miesięcznego przygotowania zawodowego, odbytego w ramach Ochotniczych Hufców Pracy,

4) absolwentami dziennych kursów zawodowych, trwających co najmniej 24 miesiące, jeżeli w okresie ostatnich 12 miesięcy ich trwania nie byli zatrudnieni,

5) absolwentami szkół specjalnych,

6) niepełnosprawnymi, którzy uzyskali uprawnienia do wykonywania zawodu,

oraz w okresie do 12 miesięcy, od dnia określonego w dyplomie, świadectwie ukończenia szkoły lub zaświadczeniu o ukończeniu kursu, podjęli po raz pierwszy zatrudnienie lub we własnym imieniu podjęli i wykonują działalność gospodarczą, zwanych dalej "absolwentami".

Absolwentów z Dolnego śląska ta ustawa obejmie tylko w przypadku, jeśli we własnym imieniu podejmą działalność gospodarczą, ponieważ żaden z powiatów (gmin) nie jest zagrożony strukturalną recesją ani degradacją społeczną( zgodnie z rozporządzeniem).Formą zachęcania do zatrudniania absolwentów rejonach zagrożonych jest to, że składki za absolwentów na ubezpieczenie rentowe w części należnej od płatnika składek oraz na ubezpieczenie wypadkowe lub składki na ubezpieczenie rentowe i wypadkowe należne od ubezpieczonego zobowiązanego do opłacenia składek na własne ubezpieczenia społeczne, o których mowa w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887 i Nr 162, poz. 1118 i 1126, z 1999 r. Nr 26, poz. 228, Nr 60, poz. 636, Nr 72, poz. 802, Nr 78, poz. 875 i Nr 110, poz. 1256, z 2000 r. Nr 9, poz. 118, Nr 95, poz. 1041, Nr 104, poz. 1104 i Nr 119, poz. 1249 oraz z 2001 r. Nr 8, poz. 64, Nr 27, poz. 298, Nr 39, poz. 459, Nr 72, poz. 748, Nr 100, poz. 1080, Nr 110, poz. 1189 i Nr 111, poz. 1194), w wysokości nie wyższej niż należne od najniższego wynagrodzenia za pracę - finansowane są z budżetu państwa, w ramach dotacji dla Funduszu Pracy.

Do tej pory absolwentem była osoba spełniająca warunki do nabycia statusu bezrobotnego, która potwierdziła fakt ukończenia szkoły dyplomem lub świadectwem. Od 6 lutego 2003 r. przy rejestracji absolwenta w urzędzie pracy wystarczy przedstawienie zaświadczenia z uczelni lub ze szkoły potwierdzającego ukończenie nauki czy studiów. Zmiany te zostały podyktowane tym, że uczelnie wydają dyplomy często ze znacznym opóźnieniem. Powodowało to, że bezrobotni absolwenci nie mogli korzystać z należnych im uprawnień oraz z różnych form aktywizacji zawodowej, a w konsekwencji - również skrócenie faktycznego okresu, przez jaki przysługiwał im status absolwenta.

Nowe przepisy umożliwiają także korzystanie ze stypendium podczas stażu lub szkolenia tym absolwentom, którzy podejmą krótkotrwałe zatrudnienie lub inną pracę zarobkową oraz osobom, które już wcześniej były bezrobotnymi absolwentami. Do 6 lutego stypendium przysługiwało tylko zarejestrowanemu po raz pierwszy jako absolwent. W ten sposób stypendium nie pobierali ci, którzy w okresie 12 miesięcy utracili na krótko status absolwenta oraz ci, którzy nabyli status absolwenta po raz kolejny po zdobyciu następnego poziomu wykształcenia. Po tej dacie ze stypendium może korzystać każdy bezrobotny absolwent skierowany na staż czy szkolenie, niezależnie od tego, po raz który taki status uzyskał.

Aktywizacja osób niepełnosprawnych

Osoba z orzeczonym stopniem niepełnosprawności ma prawo do wielu ułatwień, które mają na celu osiągnięcie możliwie najwyższego poziomu ich funkcjonowania, jakości życia i integracji społecznej. Ważną w tej pracy jest jedna z form rehabilitacji - zawodowa - która ma na celu ułatwienie osobie niepełnosprawnej uzyskania i utrzymania odpowiedniego zatrudnienia i awansu zawodowego przez umożliwienie jej korzystania z poradnictwa zawodowego, szkolenia zawodowego i pośrednictwa pracy. Ustawa w prowadza pojęcie warsztatu, co oznacza wyodrębnioną organizacyjnie i finansowo placówkę stwarzającą osobom niepełnosprawnym niezdolnym do podjęcia pracy możliwość rehabilitacji społecznej i zawodowej w zakresie pozyskania lub przywracania umiejętności niezbędnych do podjęcia zatrudnienia.

Rozdział czwarty ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych mówi o uprawnieniach niepełnosprawnych, oto ważniejsze z nich związane bezpośrednio z aktywizacją zawodową.

Osoba niepełnosprawna, która nie osiągnęła wieku emerytalnego, zarejestrowana w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotna lub poszukująca pracy i nie pozostająca w zatrudnieniu ma prawo korzystać ze szkolenia na zasadach określonych w ustawie. Może ona korzystać z następujących możliwości:

- może otrzymać pożyczkę na rozpoczęcie działalności gospodarczej albo rolniczej do wysokości trzydziestokrotnego przeciętnego wynagrodzenia ( starosta zawiera z pożyczkobiorcą umowę ustalającą warunki udzielenia i spłaty pożyczki oraz wysokość stopy oprocentowania).

- starosta umarza pożyczkę, na wniosek pożyczkobiorcy, do wysokości 50 proc., pod warunkiem prowadzenia działalności gospodarczej albo rolniczej przez okres co najmniej 24 miesięcy oraz po spełnieniu pozostałych warunków umowy.

-w przypadku uzasadnionym trudną sytuacją materialną lub losową dłużnika starosta, na wniosek tego dłużnika, może odroczyć termin spłaty pożyczki, rozłożyć jej spłatę na raty lub umorzyć spłatę w części albo w całości, jeżeli pożyczka stała się wymagalna ( szczegółowo określone w rozporządzeniu MGiPS ).

Osoba niepełnosprawna prowadząca działalność gospodarczą albo własne lub dzierżawione gospodarstwo rolne może otrzymać, ze środków Funduszu(PFRON), dofinansowanie do wysokości 50 proc. oprocentowania kredytu bankowego zaciągniętego na kontynuowanie tej działalności, jeżeli:

1) nie korzystała z pożyczki, o której mowa była wcześniej

2) taka pożyczka została spłacona albo w całości umorzona.

*dofinansowanie następuje na podstawie umowy zawartej przez starostę z osobą uprawnioną i zainteresowaną.

Osobie zatrudnionej, która w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej utraciła zdolność do pracy na dotychczasowym stanowisku, pracodawca jest obowiązany wydzielić lub zorganizować odpowiednie stanowisko pracy z podstawowym zapleczem socjalnym, nie później niż w okresie trzech miesięcy od daty zgłoszenia przez tę osobę gotowości przystąpienia do pracy. Zgłoszenie gotowości przystąpienia do pracy powinno nastąpić w ciągu miesiąca od dnia uznania za osobę niepełnosprawną.

Pracodawca zatrudniający co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy jest obowiązany, dokonywać miesięcznych wpłat na Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, w wysokości kwoty stanowiącej iloczyn 40,65 proc. przeciętnego wynagrodzenia i liczby pracowników odpowiadającej różnicy między zatrudnieniem zapewniającym osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości 6 proc. a rzeczywistym zatrudnieniem osób niepełnosprawnych. Tak, więc zachęceniem dla zatrudniania niepełnosprawnych jest tu bodziec finansowy.

***

Bezrobocie oznacza przesunięcie zasobów pracy ze sfery wytwarzania działalności celowej i społecznie użytecznej do sfery bierności zawodowej; tworzy sytuację, w której żadna funkcja zatrudnienia nie jest realizowana

Ze względu na kryteria podziału wyróżnia się następujące rodzaje bezrobocia:

A. Z punktu widzenia przyczyn oraz charakteru i cech tego zjawiska wyróżnia się bezrobocie:

1. frykcyjne, określane również mianem przejściowego lub fluktuacyjnego, uważa się za nieuniknione z zarazem naturalne dla gospodarki rynkowej. Jego charakterystyczną cechą jest przejściowość sytuacji pozostawania bez pracy.

2. strukturalne, jest to rodzaj masowego i długotrwałego bezrobocia, które wynika z niedostosowania podaży zasobów ludzkich do zdolności i struktury aparatu wytwórczego. Czynnikiem strukturalnym bezrobocia jest, np. niedostosowanie rozmiarów struktury kształcenia kadr do potrzeb gospodarki i kultury narodowej. Innym takim czynnikiem jest „obumieranie” nierentownych i niekonkurencyjnych gałęzi produkcji co skazuje na przymusowa dezaktywizacje całe grupy społeczno-zawodowe ( górnicy, hutnicy ).

3. technologiczne (odmiana strukturalnego), związane z substytucja pracy żywej w procesach wytwórczych przez postęp w dziedzinach nowych technologii, techniki, oraz organizacji pracy,

4. koniunkturalne, inaczej cykliczne spowodowane jest okresowymi i na ogół przejściowymi spadkami koniunktury gospodarczej będącymi następstwem niedostatecznego popytu na dobra i usługi.

5. klasyczne, które wynika ze zbyt sztywnych płac (np., minimalna płaca, itp.)

6. ukryte, obejmuje osoby oficjalnie nie zarejestrowane jako bezrobotne, albo przerost zatrudnienia ( zbyt dużo siły roboczej w stosunku do ilości zatrudnionych gwarantujących efektywność produkcji), oraz zatrudnione w niepełnym wymiarze.

B. Z punktu widzenia przestrzennych zróżnicowań bezrobocia:

1. globalne (powszechne, międzynarodowe)

2. krajowe

3. regionalne

C. Z punktu widzenia czasu pozostawania bez pracy:

1. krótkookresowe - do 3 miesięcy;

2. średniookresowe - od 4 do 6 miesięcy;

3. długookresowe - od 7 do 12 miesięcy;

4. długotrwałe - powyżej 12 miesięcy.

D. Kryteria demograficzne.

1. bezrobocie kobiet i mężczyzn,

2. bezrobocie młodzieży, w tym absolwentów;

3. bezrobocie robotników wykwalifikowanych i niewykwalifikowanych,

4. bezrobocie poszczególnych kategorii zawodowych (np. nauczycieli)

Społeczne skutki bezrobocia zwane kosztami społecznymi obejmują nie mierzalne bezpośrednio zjawiska społeczno-psychologiczne i moralne. Należą do nich m.in.

1. pogorszenie standardu życia,

2. zagrożenie egzystencji,

3. zagrożenia w sferze psychicznej jednostki ( kryzys tożsamości, depresja),

4. zakłócenia w życiu rodzinnym i stosunkach międzyludzkich,

5. szkody moralno-etyczne

6. zjawiska patologii społecznej (przestępczość, alkoholizm, itp.)

7. napięcia i konflikty społeczne.

Koszt bezrobocia to jednak nie tylko problem indywidualnej osoby i jej rodziny, lecz także obciążenie budżetu państwa. Średnioroczne wydatki na jednego bezrobotnego obejmują tworzenie miejsc pracy, wspieranie wzrostu zatrudnienia w istniejących zakładach pracy,itp. Oprócz tego spore kwoty pochłaniają wydatki związane z zasiłkami dla bezrobotnych i finansowaniem wcześniejszych emerytur. Tak, więc pożądanym kierunkiem przebudowy systemu ochrony socjalnej zliczyć należy zmianę zasad jego finansowania. Konieczne wydaje się oddzielenie środków służących finansowaniu zasiłków dla bezrobotnych od środków przeznaczonych na aktywne formy walki z bezrobociem. Wzorem krajów zachodnich powinien być utworzony fundusz ubezpieczeniowy od bezrobocia, zasilany ze składek pracowników i pracodawców, z którego byłyby wypłacane wyłącznie zasiłki dla bezrobotnych. Fundusz ten mógłby być dodatkowo zasilany jedynie uzupełniającą dotacją budżetową.

***

LITERATURA

1. Ustawa z 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu Dz. U. 1995 Nr 1, poz. 1 z późniejszymi poprawkami.

2. Lucyna Frąckiewicz: Polityka społeczna Katowice: Śląsk 1998

3. Katarzyna Sipurzyńska-Rudnicka. Polityka zatrudnienia wobec problemu bezrobocia W: Wybrane problemy polityki społecznej. Pod red. Z.Pisza. Wrocław: wyd. AE 1995

4. Katarzyna Sipurzyńska-Rudnicka. Zasiłek dla bezrobotnych jako forma zabezpieczenia społecznego. W: Zabezpieczenie społeczne. Pod red. Z. Pisza. Wrocław: wyd. AE 1998

5. Szylko-Skoczny M, :Bezrobocie jako kwestia społeczna. Współczesne problemy i tendencje. „Polityka Społeczna” 3/98

6. Ustawa z dnia 18 września 2001 r. o ułatwieniu zatrudnienia absolwentom szkół.

7. Ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

Problemy zatrudnienia i bezrobocia

1

---