Wkładki ortopedyczne a równowaga, funkcje ruchowe oraz bóle kończyn dolnych i pleców
prof. dr hab. med. Wojciech Pluskiewicz 06.10.2011 Nr 35.
Wkładki ortopedyczne zmniejszają bóle pleców, stóp, kolan oraz bioder.
Arch support use for improving balance and reducing pain in older adults. Mulford D, Taggart HM, Nivens A, Payrie C. Appl Nurs Res. 2008 Aug; 21(3): 153-8.
Streszczenie
Cel. Ocena wpływu stosowania wkładek ortopedycznych na równowagę, funkcję ruchową oraz bóle pleców i kończyn dolnych u starszych osób.
Metody. W badaniu uczestniczyło 67 osób po 60 r.ż. (zakres wieku 60-87 lat, średni wiek 70 lat) niebędących mieszkańcami domów opieki społecznej, które były zdolne do uczestniczenia w programie z powodu ogólnego, dobrego stanu zdrowia. Wszyscy uczestnicy otrzymali bezpłatnie wkładki ortopedyczne. Oceniano równowagę, funkcję ruchową oraz bóle pleców i kończyn dolnych wyjściowo, przed stosowaniem wkładek ortopedycznych, bezpośrednio po ich zastosowaniu i włożeniu do butów oraz po 6 tygodniach ciągłego stosowania. Nasilenie bólu oceniali sami pacjenci, równowaga była oceniana przy pomocy skali równowagi (Berg Balance Scale), a funkcjonalność ruchowa była oceniana przy pomocy testu typu wstań i idź (Stand up and go). Intensywność bólu oceniano przy pomocy skali bólu (Numeric Pain Distress Scale). Skala równowagi dotyczy możliwości wykonania 14 różnych czynności ruchowych wykonywanych w czasie zwykłej aktywności człowieka. Test typu wstań i idź polega na wykonaniu na czas ćwiczenia: wstanie z fotela, przejście 3 metrów oraz powrót. Nasilenie bólu miało zakres od 0 do 10 (gdzie 0 to brak bólu, 2 - ból niewielki, 5 -umiarkowany, 7 - silny, 10 - bardzo silny).
Wyniki. Wykazano, że zastosowana metoda terapeutyczna pozytywnie wpływała na badane parametry, równowagę oraz sprawność funkcjonalną (czas wykonania testu typu wstań i idź zmniejszył się o 2 s). Zmniejszyły się także bóle pleców, stóp, kolan oraz bioder (p<0,05). Poprawa w 10-punktowej skali bólu oscylowała wokół jednego punktu. W samoocenie 85% badanych pozytywnie oceniało działanie wkładek.
Wnioski. W podsumowaniu autorzy stwierdzają, że zastosowanie wkładek ortopedycznych dzięki pozytywnemu wpływowi na bóle występujące w różnych częściach ciała mogą być włączone do postępowania lekarskiego. Jednocześnie zauważają, że praktyczna aplikacja tej metody wymaga dalszych badań.
Komentarz
Sprawność ruchowa osób starszych stanowi ważny element oceny ich stanu zdrowia. Niska aktywność ruchowa jest wynikiem wielu czynników somatycznych. Ograniczają ją np. bóle układu ruchu, ale należy brać pod uwagę także inne aspekty, np. lęk przed upadkiem. Z kolei upadki oraz ich konsekwencje są poważnym zagrożeniem dla zdrowia, a nawet życia osób w podeszłym wieku.
Z powyższych powodów coraz większą uwagę poświęca się metodom niefarmakologicznego wpływania na funkcje ruchowe oraz bóle mięśniowo-szkieletowe. Trzeba także pamiętać, że skuteczne działanie w tym zakresie umożliwia udział w życiu społecznym, np. uprawianie sportu. Omawiana praca w interesujący sposób prezentuje skuteczność prostej metody na odczuwanie bólu oraz sprawność ruchową. Dzięki włączeniu do badania osób w podeszłym wieku, stosowania różnych metod weryfikacji skuteczności noszenia wkładek ortopedycznych oraz prospektywnego modelu badawczego można było wiarygodnie wykazać, że metoda była rzeczywiście skuteczna. To cenna obserwacja praktyczna sugerująca, że wkładki ortopedyczne mogą być z powodzeniem stosowane przez osoby starsze.
Liczne badania dostępne w literaturze medycznej wykazały, że wkładki ortopedyczne wykazywały dobrą skuteczność, poprawiając równowagę i zmniejszając liczbę upadków u osób starszych czy pozytywnie wpływając na stan funkcjonalny u pacjentów z cukrzycą. Wykazano także dobrą skuteczność w terapii problemów dotyczących układu ruchowego u sportowców (biegacze, golfiści).
Uzyskane w omawianym badaniu korzystne wyniki są zachęcające, niemniej nie zaprezentowano porównania między osobami noszącymi wkładki z osobami noszącymi zwykłe obuwie. To pewna słabość tej pracy, stąd uzasadniona jest ostrożna teza autorów o potrzebie dalszych badań przed rutynowym włączeniu wkładek ortopedycznych do arsenału metod stosowanych u chorych z bólami układu ruchu. Niemniej nic nie stoi na przeszkodzie, by w pewnej grupie chorych rozważyć stosowanie tej metody jako uzupełnienie innych zlecanych działań.