współczynnik wypłacalności (ang. solvency ratio) - zwany też współczynnikiem bazylejskim (ang. BIS ratio), współczynnikiem adekwatności kapitałowej (ang. capital adequacy ratio) lub też współczynnikiem Cook'a (ang. Cook ratio). Jest obliczany jako iloraz funduszy własnych netto banku do aktywów oraz zobowiązań pozabilansowych przemnożonych przez wagi ryzyka. W Polsce istnieje obecnie 6 wag ryzyka (0%, 10%, 20%, 30%, 50% i 100%) przypisywanych odpowiednim aktywom, natomiast minimalna wielkość samego współczynnika została określona na poziomie 8%. Współczynnik informuje na ile istniejące zasoby kapitałowe banku są w stanie zaabsorbować ryzyko ponoszone przez bank. Duża wysokość współczynnika może wskazywać na unikanie przez bank ponoszenia ryzyka kredytowego, co z reguły znajduje odbicie w niższych zyskach banku.
Instytucja nadzoru bankowego musi ustanowić minimalne wymogi dotyczące adekwatności kapitałowej dla wszystkich banków. Wymogi takie powinny odzwierciedlać różne ryzyka, jakie podejmuje bank oraz muszą definiować składniki kapitału, biorąc pod uwagę jego zdolność do zaabsorbowania strat. W odniesieniu do banków działających na arenie międzynarodowej wymogi te nie mogą być mniejsze niż wymogi ustanowione w Bazylejskiej Umowie Kapitałowej.
Kryteria podstawowe
Przepisy prawa oraz regulacje wymagają od wszystkich banków, aby wyliczały oraz stale utrzymywały minimalny współczynnik adekwatności kapitałowej. Co najmniej dla banków aktywnych na arenie międzynarodowej, definicja kapitału, metoda obliczania oraz wymagany współczynnik nie powinny być niższe niż ustalone w Bazylejskiej Umowie kapitałowej.
Wymagany współczynnik kapitałowy odzwierciedla profil ryzyka poszczególnych banków, w szczególności ryzyka kredytowego oraz ryzyka rynkowego. Zarówno ryzyko wynikające z pozycji bilansowych jak i pozabilansowych jest uwzględnione.
Przepisy prawa oraz regulacje lub instytucja nadzoru bankowego definiują składniki kapitału, dbając o to, aby akcent był położony na te elementy kapitału, które mogą zaabsorbować straty.
Współczynniki adekwatności kapitałowej są obliczane i stosowane na bazie skonsolidowanej banku.
Przepisy prawa oraz regulacje w sposób czytelny dają instytucjom nadzorczym uprawnienia do podejmowania działań administracyjnych w sytuacji kiedy współczynnik adekwatności kapitałowej spada poniżej wymaganego poziomu.
Wymagana jest regularna (przynajmniej raz na pół roku) sprawozdawczość banków dla instytucji nadzoru bankowego w zakresie współczynników kapitałowych oraz ich składników.
Kryteria dodatkowe
Dla banków krajowych jak również banków aktywnych na arenie międzynarodowej definicja kapitału jest zgodna w szerokim znaczeniu z Bazylejską Umową Kapitałową.
Instytucja nadzorcza w sposób jasny określa działania jakie będą podejmowane jeżeli kapitał spadnie poniżej minimalnych standardów.
Instytucja nadzorcza ocenia czy banki mają wewnętrzny proces oceny swojej globalnej adekwatności kapitałowej w stosunku do ich profili ryzyka.
Wymogi dotyczące adekwatności kapitałowej biorą pod uwagę uwarunkowania w jakich działa system bankowy. Co za tym idzie, minimalne wymogi mogą być wyższe niż te zawarte w Bazylejskiej Umowie Kapitałowej.
Współczynniki adekwatności kapitałowej są obliczane zarówno na bazie skonsolidowanej jak i na bazie solo dla podmiotów bankowych w grupie bankowej.
Przepisy prawa oraz regulacje określają minimalną, wyrażoną w liczbach bezwzględnych ilość wymaganego kapitału w bankach.
Współczynnik wypłacalności (współczynnik adekwatności kapitałowej banku) ma na celu zapewnienie odpowiedniej relacji między bazą kapitałową banku (funduszami własnymi) z wielkością podejmowanego ryzyka.
fundusze własne banku
współczynnik wypłacalności = 12,5* całkowity wymóg kapitałowy
Współczynnik adekwatności kapitałowej zobowiązuje banki do utrzymywania rezerwy płynności na poziomie 8%. Konstrukcja wskaźnika wypłacalności opiera się na trzech wymogach kapitałowych determinujących jego wysokość, do których zalicza się:
ryzyko kredytowe - związane z prawdopodobieństwem poniesienia straty w wyniku zaprzestania spłaty zobowiązań przez dłużników;
ryzyko rynkowe - wynikające ze strat możliwych do poniesienia w wyniku zmian kursów walutowych, stóp procentowych, cen akcji;
ryzyko operacyjne - związane z procesami zachodzącymi wewnątrz firmy. Ryzyko to może pojawić się w wyniku działań pracowników, błędów spowodowanych przez systemy informatyczne, ryzyko polityczne kraju, w którym bank prowadzi działalność.